sakarya üniversitesi ilahiyat fakültesi dergisi 2/2000 tasavvuf KUR'AN-I KERİM'DE ARAPÇA OLDUKLARI TARTIŞMALI KELİMELER Tercüme: Dr.

Transkript

1 sakarya üniversitesi ilahiyat fakültesi dergisi 2/2000 tasavvuf KUR'AN-I KERİM'DE ARAPÇA OLDUKLARI TARTIŞMALI KELİMELER Tercüme: Dr. Ahmet BOSTANCI' Arapların, tabiatları gereği çeşitli lehçeleri vardır. Bunlar, ton, ses ve harf bakımından birbirlerine göre farklılıklar içerirler. Çoğunlukla bir kabiledeki lehçeyi bir başka kabilede bulamayız. Bu farklılıklarm tezalıürünü. bölgeler arasmdaki iletişimin kolay ve hızlı olmasına rağmea açık ve lıissedilir şekilde. Arap topraklan boyunca hatta tek bir bölgede bile görürüz. Arapça'nın tarihine göz gezdirdiğünizde şunu farkederiz: Kureyş. Arap kabileleri arasında özel bir konuma ve mümtaz bir mevkie sahipti. Bu konum, sahip olduklan mevki, Kabe'ye komşu olma ile lıacılann su ihtiyacını karşılama ve Mescid-i Haram'ı imar vazifelerine ilaveten. Kureyş lehçesine liderlik sebeplerim hazırlamış. Kur'an-ı Kerim de. en fasih dil olan Kureyş dili (lehçesi) üzere nazil olmuştur. Hz. Peygamber (s.a.v.)"in şu sözü de bu hususu teyit etmektedir: "Ben Arab'ın en fasihiyim. Çünkü Kureyş 'tenim. Ben. Sa 'd b. Bekr kabilesinde yetiştim. " 2 Hz. Peygamber'in (s.a.v.), fesahatıyla meydan okumasında bir şey yoktur ve bu şaşılacak bir durum da değildir. Kur'an-ı Kerim yedi harf üzere indiği gibi. Kureyş dili (lehçesi) üzere nazil olmuştur. Yalnız bu yed harften muradın ne olduğu hususunda yaklaşık kırk farklı görüş söz konusudur. İbn Abbas'tan (r.a.) rivayet edildiğine göre; Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle demiştir: "Cebrail (Kur'an'ı) bana bir harf üzere akudu, ben de ona geri okudum. Yedi harfe kadar artırmasını istemeye devam ettim o da arttırdı. "' Problem şudur: Kur'an-ı Kerim'deki bütün kelimeler Arapça mıdır? Yoksa içlerinde Arapçalaşmış veya yabancı dildeki aslı üzerine kalmış kelimeler var mıdır? Bu araştırmamızda ortaya koyacağımız ve çözüm arayacağımız problem budur. Bunu yaparken konuyla ilgili görüşleri de özet olarak ortaya koyacak ve ulaştığımız sonucu da ifade edeceğiz. Bunun yanında "Arapçalaşma"dan ne kastettiğimizi de açıklayacağız. Arapça dışı asıllardan oldukları düşünülen bazı kelimelerle ilgili bir listeyi de çalışmamızın sonuna ilave edeceğiz. Alimlerin görüşleri: I. Görüş: Bu, Kur'an-ı Kerim'de Arapça dışında kelime bulunmadığını söyleyenlerin görüşüdür. Çoğunluk bu görüştedir. Bu görüş sahipleri, "Hakikat biz onu Arapça bir Kur'an yaptık." ve "Eğer biz onu yabancı (dilden) bir Kur'an yapsaydık muhakkak ki, "Ayetleri açıklanmalı değil miydi? Araba mensub (bir muhataba). Arapça olmayan (bir Kıır'an) mı?" diyeceklerdi."' Ayetlerine dayanmakta ve şöyle demektedirler: "Kur'an-ı Kerim, apaçık Arapça olarak nazil olmuştur. Onda Arapça dışında bir dil olduğunu iddia eden, büyük bir söz söylemiştir." İçlerinden biri de şöyle demiştir: "Bazen biri Arapça, diğeri de Farsça ya da başka bir dilde olan iki kelime, anlamları aynı ve lafız olarak da bir birbirine yakın olabilir. Halbuki farklı kelimelerdir." Bu görüş sahipleri, söylediklerine örnek olarak da Arapça'daki (istebrag) ile Farsça'daki (istebreh) kelimelerini vermektedirler. Sonra iddia etmektedirler ki. şayet Kur'an-ı Kerim'de Arapça dışında bir dil bulunsaydı, bazıları,

2 Arapların bu tür kelimeleri ortaya koymaktan aciz olduğunu, bu sebeple bu kelimelerin onların bilmedikleri dillerden alındığını zannedebilirlerdi. 2. Görüş: Bu görüş sahiplerine göre, Kur'an-ı Kerim'de yer alan Farsça, Habeşçe. Nabatça vb. kelimeler, bu dillerde ortak olan ve Arapların, İranlıların ve Habeşlilerin aynı lafızlarla ifade ettikleri kelimelerdir. 3. Görüş: Taraftarları şöyle demektedir: Kur'an-ı Kerim'in kendi dillerinde inmiş olduğu Araplar, yolculuklarıesnasında bir çok dille iç içe bulunmuşlar, o dillerden bazı kelimeler almışlar, bunlardan bazılarını harflerini azaltarak bazılarını da çoğaltarak değiştirip şiirlerinde ve konuşmalarında kullanmışlardır. Böylece de bu kelimeler, fasih Arapça'ya girmiş, Kur'an-ı Kerim de bunları kullanarak nazil olmuştur. 4. Görüş: Bu kelimeler safî Arapça'dır. Ancak Arapça son derece geniş ve kelime sayısı da çok fazla olan bir dildir. Bu sebeple, bazı kelimelerinin, hatta otorite isimler tarafından bile, bilinmemesi garip bir durum sayılmaz. Arapların bu kelimeleri daha önce kullanmış olmaları da uzak bir ihtimal değildir. 5. Görüş: Kur'an-ı Kerim'de Arapça dışında kelimeler yer almaktadır. Bu görüş sahipleri "Hakikat biz onu Arapça bir Kur'an yaptık."'' ayetini de şöyle izah etmektedirler: Nasıl ki. Farsça bir kasidede Arapça bir kelime bulunması onu Farsça olmaktan çıkarmıyorsa. Arapça olmayan birkaç kelime de Kur'an-ı Kerim'i Arapça olmaktan çıkarmaz. Bu düşüncede olanlar, "Araba mensııb (bir muhataba). Arapça olmayan (bir Kıır'an) OT//'." 7 ayetini de bundan maksadın "yabancı bir kelam ve Arap muhatap mı?" olduğu şeklinde izah etmektedirler. Yine, görüşlerini desteklemek amacıyla kullandıkları bir diğer delil de, nahivcilerin, "İbrahim" gibi kelimelerin özel isim ve yabancı dilden gelmiş olma özellikleri dolayısıyla gayri munsarif olduklarında ittifak etmiş olmalarıdır Görüş: Kur'an-ı Kerim'de her dilden kelime yer alır. Bu kelimelerin Kur'an-ı Kerim'de yer almasının hikmeti, O'nun öncekilerin ve sonrakilerin ilmini ve her şeyin bilgisini ihtiva etmesidir. Kur'an'ın her şeyi ihatasının gerekleşebilmesi için O'nda her çeşit dile işaret olması gereklidir. Her türlü dilden de en tatlı, en lıafıf ve Araplar tarafından en çok kullanılan kelimeler seçilmiştir. 7. Görüş: Fukahanın Kur'an-ı Kerim "de Arapçalaşmış kelime bulunduğu şeklindeki görüşüyle bunun olmadığı düşüncesinde olan dilcilerin görüşlerini uzlaşürmaya çalışanlar da vardır. Şöyle demişlerdir: Bu kelimelerin asılları yabancı dildendir. Ancak Araplara ulaşmışlar, onlar da bunları Arapçalaştırmışlar: yabancı dildeki lafızlarından kendi lafızlanna çevirmişler, böylece de bu kelimeler Arapça olmuştur. Sonra, Kur'an-ı Kerim, bu kelimeler Arap kelamına karışmış olduğu halde nazil olmuştur. Binaenaleyh, bunların Arapça olduğunu söyleyen de yabancı dilden olduğunu söyleyen de doğru söylemektedir. Konuyla ilgili görüşlerin özeti bu şekildedir. Biz ise bu konuda Allah'tan muvaffakiyet dileyerek şöyle diyoruz: (Kur'an) kelimesi. Kur'an'ın bütünü için veya tek bir süresi için kullanıldığı gibi, tek bir ayet için hatta tek bir kelime için de kullanılır. Buna göre. bütününe de bir parçasına da Kuran denilir. Eğer Kur'an Arapça dışında bazı kelimeler içerseydi. bu. "Hakikat biz onu Arapça bir Kur 'an yaptık. ' ve "...Apaçık Arapça bir dille...' ayetlerine aykırı olurdu. Zira bu durumda, bir kısmı Arapça, bir kısmı da Arapça dışında olur. sonuçta, Arapça olmazdı. Bir açıdan böyledir. Bir başka açıdan da bu. Allah Teala"nın "Biz hiçbir peygamberi kendi kavminin dilinden başkasıyla göndermedik ki (emrolımduklarım) onlara apaçık anlatsın. " 0 sözüne aykırılık teşkil ederdi. Zira bu dununda peygamber, kavminin dilinden başka bir dille tebliğ ettiği müddetçe, kavminin diliyle gönderilmemiş olurdu. Her iki dunun da müstahildir. Buna göre. Kur'an-ı Kerim" de Arapça olmayan bir lafız olması imkansızdır. Eğer böyle bir kelime varsa. o. Kur'an dışındadır. Zira Allah Teala. Kur'an" ı Arapça olarak vasıflandımuştır.

3

4 Cenab-ı Allah'ın "Eğer biz onu yabancı (dilden) bir Kıır'an yapsaydık muhakkak ki "Ayetleri açıklanmalı değil miydi? diyeceklerdi." ^ sözü de Kur'an-ı Kerim'in yabancı dilde olmasını nefyetmektedir. Arapça ve yabancı dil karışık olması da "Araba mensub (bir muhataba), Arapça olmayan (bir Kur'arı) mı? " ı: ayetindeki istifham-ı inkarı sığası ile nefyedilmiş olmaktadır. Bu da Kur'an-ı Kerim'de yabancı dil olmadığına delalet etmektedir. Yani. görüşlerden birinde iddia edildiği gibi. Kur'an-ı Kerim'de Arapça olmayan bir lafız yoktur. Kur'an-ı Kerim'de diğer dillerden alınma (kıstas, istebrag. siccîl. tâlıâ vb) 3 kelimeler bulunması ise O'nun Arapça olmayan kelimeler içerdiği anlamına gelmez. Zira bu lafızlar Arapçalaştmlmış ve sonuçta Arapça olmuştur. öyleyse Kıır'an. Arapça olmayan kelimeleri değil. Arapçalaşmış kelimeleri içermektedir. Arapçalaşmış lafızlar ise. Araplar tarafından \ az' edilen diğer lafızlar gibi. tam anlamıyla Arapça'dır. Kur'an-ı Kerim inmeden önce de cahiliye şiirinin ve Arapların kelamının Arapçalaşmış kelimeler içerdiğinde şüphe yoktur. Nitekim. İmriulkays. muallakasmda Rumca'da "ayna" anlamına gelen (J>\>,nll) kelimesini kullanmaktadır: (J>'ı> nlls> Ji)ft..nn I^JJ / '<LâlLa jji d.rıjı Zi j i j n ) "O sevgilinin teni beyaz, eti sıkı ve hafiftir. Karnı büyük ve sarkık değildir. Gerdanı ve göğsü ise ayna gibi berraktır. " u Yine İmriulkays -ki başkaları da bu şekilde kullanmıştır- şu şiirinde (ÂJ.) "beyaz ipek" kelimesini, deve iç yağım, beyazlık ve yumuşaklık açısından ona benzeterek kullanmaktadır: (Jiâîl,_,,!«<uII ^^S..-»NNİJ / ^%, l,ı Q^JJJ V5J ^ J^) O S en Ç kızlar devemin kızartılmış etinden birbirlerine ikram ediyorlardı. Devemin top top bükülmüş yağları; beyaz, ham, ipek gibiydi. " ' Bu çeşit bir kullanım înıriulkays'la sınırlı kalmadı. Bir çok şair, İranlılar ve Rumlarla olan ilişkiler sebebi} le >abancı kelimeler kullandılar. İşte Tarafe. muallakasmda şöyle demektedir: ^âgjji SjPVıa^) (xa j> iü ls.ıliu L^. jav; <:,, il / l^j p A\ "(Devem), köprü gibidir. " Rumlardan birinin muhkem yapmak ve her tarafını tuğlalarla kuvvetlendirmek üzere yemin ettiği bir Lebid de muallakasında (Farsça bir kelime kullanmakta) ve şöyle demektedir: (l(jaihi J-uü ^>^fll AJla-v^ / öjiu*. ;>!>UaJI aj^.j ^ t^.o'ij) "Gece başlangıcındaki parlayışı, incilerin veya gümüşten yapılmış boncukların dizileri bozulup şuraya buraya gitmelerine ve dağılmalarına benziyordu. " Hassan b. Sabit şöyle demektedir: (j»liajl ^üji ölijj 20 / L^_ > ji^ juu JAÎ.Â) "Beysan şarabından seçtim onu / bir şarap ki, neredeyse kemikleri zayıflatıyor " Yine o şöyle demektedir: (,ık; Lî^yîJI 2 ' QAQL^, / Ü.JA J <dll UJIJJ J[ 3 ) "Allah'ın her muvahhide vereceği mükafat içinde ebedi kalacağı cennet bahçeleridir" Bişr b. Hazim de şöyle söylemektedir: (_,Lki SJJLU,_LC. OİLŞ. / jl^l ÔLLSJIj^Jiı) "Gece bulutunun peşinden bir katarın alıp götürdüğü, beyaz nurlu kızdan dolayı dudaklarını ısırıyorlar.' Bir başka şiirinde ise şöyle demektedir: ( 0 ı ; ;lı ij, J i'i",.,_ ;,»lıi\. / JXAİ ^,giab^l,"ıl\,ij) "Atının tırnağının kopardığı tozlardan oluşan bulutla vadiler değişti""" Abdurrahman b. Hassan da bir şiirinde şöyle söylemektedir: ( JJİİA >»5^ Â üjxa jo / I3JLJI Ö3J3J JIA tlytj ^3) "Onun yüzü, dalgıcın denizden çıkardığı, gizli bir cevherden ayrılmış inci parçası gibi parlak. Ka'b b. Mâlik el-ensari de bir şiirinde şöyle söylemektedir: (jı\<ll cj^.^ş jljjjl ^İA I l(j»3;-.. j..." S\...i^,-M ; U) "Otlak ile hendek kıvrımı arasındaki. kılıçların bilendiği aslan yatağına (er meydanına) gelsin!"'^ (Hendek) Farsça bir kelimedir. Aslı (kinde) yani "kazılmış" kelimesidir. Nitekim ensâr. Ahzab gazvesini. "Hendek gazvesi" olarak isimlendirmiştir.

5 A' şa'nin şiirine derinlemesine bir bakış, bize onun Farsça ve diğer dillerden ne kadar çok etkilendiğini göstermektedir. Şu şiirlerinde olduğu gibi: Cİy fsj rtıııill ujljit / JI3 jin^j o"j^ ı"ı«lf -ıâ ) "İranlılar, Hımyerliler ve bedevi Araplar çöle hanginizin indiğini bildi" lb (Lâj jî fuji ^LJ jin.ımi Aio / l^jlia (jitüji jl 5J l^.ılf t-^aj^.) "Gönlü onu arzu/asaydı, ona olan arzusundan dolayı ya denize dayanır ya da boğulurdu. " Arapların şiirlerinde bu tür kullanımlar çoktur. Araplar, Arapçalaşmış lafızları kendi vaz' ettikleri lafızlar gibi tam anlamıyla Arapça olarak kabul etmekteydiler. Bazıları "Arapçalaştırmamı (ta'rib) kelimelerin başka dillerden alınıp o dillerde oldukları şekilleriyle Arapça'ya sokulması olarak anlayabilir. Oysa asıl maksat bu değildir. Aksine, Arapçalaştırma, yabancı bir lafzın Arapça kalıplarından birine sokulması ve bu vezne konulduktan sonra Arapça olmasıdır. Araplar yabancı lafızları ele almakta, sonra da (efale, fe'ale, fâale, ifteale, istefale, infeale) gibi kendi meşhur vezinlerinden birine sokmaktaydılar. Eğer kelimelerin harfleri bu kalıplardan birine uyuyorsa alıyorlardı. Şayet her hangi birine uymuyorsa, kalıplardan birine uyana dek bir ya da daha fazla harf ilave ederek veya çıkararak kelimeyi değiştiriyorlar, sonra da alıyorlardı. Buna göre Arapçalaştırmanın anlamı, yabancı bir kelimenin kalıp ve harfler açısından yeni bir şekle sokulması, sonunda harfler ve vezin açısından Arapça bir kelime haline gelmesidir. Bu durumda bizzat Arapların vaz" ettikleri kelimeler gibi. bu kelime de Arapça olmuş olur. Özetle söyleyecek olursak. Kur'an-ı Kerim'in Arapçalaşmış kelimeler içermiş olması. Arapça dışındaki bir dilden kelimeler içermesi anlamına gelmez. Zira ifade ettiğimiz gibi. Arapçalaşmış kelime, yabancı değil Arapça bir kelimedir. Onu Arapça'v bizzat vaz'eden Araplar Arapçalaştırmıştır. Bundan dolayı Kur'an-ı Kerim mutlak olarak Arapça dışında bir lafza salıip değildir. Onda Arapça dışında denilebilecek bir kelime de yoktur. Allah en doğrusunu bilir. Aşağıdaki tabloda Arapça dışındaki asıllardan gelen bazı Kur'an-ı Kerim kelimeleri harf sırasına göre yer almaktadır:

6 Sayısıı Ayet Sûre Aslı Manası Lafız "Ts 56/el-Vakıa Farsça Su yolu veya kolayca akması. âüm 3 80/Abese Mağriblilerin dili (İbrikler Ot 28 ) ı_ll 44 /Hûd Hindçe veya Habeşçe iç!, yut! *w 76 7/el -Araf İbranice Dayandı alil 5 3 8/El-Kehf ve başka Habeşçe veya Farsça Tahtlar AljÜI sureler 74 6/el-En'âm Arapçalaşınış kelimelerden Eğri. şaşırmış. (Hz. İbrahim" in Jji /el-Bakara ibranice babasının ismi) Kabileler ialujî 4 3 8/el-Kehf Acemce Kalın ipek kumaş J^5-" 5 62/el-Cuma Sun anice veya Nabatça Kitaplar juu44i /el-Bakara 3/Âli İmrân Nabatça Ahd. (ağır yük. veci be) ı^al /ez-Zulmıf Nabatça Testiler, büyük bardaklar oljst 2 8, 0 9/et-Tevbe Nabatça Allah Teala'nın ismi /el-Bakara Zenci dili veya İbranice Acıtan 53 33/el-Ahzâb Mağribce veya Berberice Pişme, (vakit) 44 55/er-Rahmân Berberice Kaynar 5 88/el-Gâşiye Berberice Sıcak 2 4 9/et-Tevbe /Hûd Habeşçe-Arapça Çok tezarru' ve niyaz eden /Sâd 50/Gâf Habeşçe Teşbih eden, (Allah'ın rızasına dönen) 0 34/es-Sebe Habeşçe Teşbih et! 5 4 2/el-Bakara ve başka sureler Kıbtîce Utt" /Tâhâ ve başka sureler Kıbtîce Ahiret 54 55/er-Rahmân Kıbtîce Dışı /Yûsuf ibranice Eşek (deve) ya da yükü 40 22/el-Hacc Farsça Kilise 4 7 7/El-lsrâ ve baş. Sûr. Nabatça Yok etme 24 9/Meryem Nabatça içi 2 40 /Hûd (Farsça Yeryüzü, her türlü su kaynağı,(fırın) /el- 4/en-Nisâ i abesçe Şeytan veya,-,,^ sihirbaz /el-Bakara ve başka sureler Acemce veya Farsça Allah - ııı ateşinin ismi 95 2/el-Enbiyâ Habeşçe Yacib oldu, (haram) 98 2/cl- Zenci dili Odun 2 58 Enbiyâ 2/el-Bakara 7/cl-A'râf Muhatabîn lügati Doğru, /Ali İmrân ve başkak abatça (azalma, Yıkayanlar. (Hz. İsa'nın Havarileri) sureler ı. 2 4/el-Nisâ Habeşçe Günah 05 6/el-En"âm İbranice Okudun 35 24/en-Nûr Habeşçe Parlayan, (inci) 75 Ali İmrân Farsça Altın para /el-Bakara Yahudi lisanı Sövme sözü /en-Nisâ 3/Ali İmrân ve başka İbranice veya Süryamce Alimler, hikmetli kişiler 46 sureler Ali İmrân Süry anice Rabbaniler 57-3 /el-fatiha ve başka sureler İbranice Yumuşak, (merhametli) /el-Furkan Acemce Kuyu 2 50/Gâf 9 8/el-Kehf Rumca Levha veya kitab veya divit 4 3/Ali İmrân Ibranice Dudak oynatma 24 44/ed-Duhân Nabatça-Süryanice Durgun, sakin 2 30/er-Rûm Acemce Bir ırk ismi

7 7 76/el-İnsân Farsça Cennet şarabı ya da kaynağı /el-Bakara ve başka sureler Süıyanice Baş eğerek 04 2/el-Enbıyâ Habeşçe veya Farsça Adam ya da kitab 3 /Hûd ve başka sureler Farsça Evveli taş. sonu çamur, (balçık) /el-Mutaffifîn Arapça dışında Cehennemde bir vadi veya her şeyin sulbü 7-8 8/el-Kehf Farsça Dehliz 29 9 Meryem Süıyanice ya da Yunanca Nehir 24 80/Abese Nabatça Kurra. (katipler) /el-Müddessir Acemce Ahiret ateşinin özel ismi 26-6/en-Nahl Habeşçe Sirke, (içki) /el-lnsân Acemce Boğazdan kolaylıkla geçen 43 24/en-Nûr Habeşçe Ateşin ışığı ya da şimşek 3 8/el-Kehf Farsça ya da Hindce ince ipek kumaş 25 2/Yûsuf Kıbtîce Kocası 20 23/el-Mümmûn Nabatça Güzel, (Sina dağı) 2 95/et-Tîn Habeşçe Güzel, (Sına dağı) /el-Bakara Habeşçe...e doğru /el-Bakara ve başka sureler Süryanice Ay 45 6 /el-fatiha ve başka sureler Rumca Yol 260 2/el-Bakara Nabatça-Rumca Onları kes!, 40 22/el-Hacc Ibranice (onları Yahudi mabetleri 20/Tâhâ Habeşçe veya Nabatça Ey adam! 5 4/en-Nisâ Habeşçe Kahin /el-A'râf Rumca Giriştiler /Tâhâ 3/er-Râd Habeşçe veya Hindce Cennetin ismi 0 52/et-Tûr ve başka sureler Süryanice veya Nabatça Dağ ismi

8 /Tâhâ Ibranice Geceleyin veya bir adam. (vadi 22 79/en-Nâzıât 26/eş-Şuarâ Nabatça ismi) Öldürdün, (köle ettin) 72 9/et-Tevbe ve başka sureler Süryanice veya Rumca Üzümler 6 34/es-Sebe Habeşçe Suların toplandığı sed /Sâd 78/en-Nebe' Türkçe İrin /Hûd 3/er-Ra'd Habeşçe Çekildi /el-Kehf Rumca veya Nabatça Bahçe 6 23/el-Müminûn 2/el-Bakara Ibranice Sarımsak /el-En'âm Yunanca Kağıtlar 5 8 3/Ali Imrân ve başka sureler Rumca Adalet 35 7/el-Isrâ Rumca Adalet ya da terazi 5 74/el-Müddessir Habeşçe Aslan 82 5/el-Mâıde Acemce Arkadaş 3 3 5/el-Mâide ve başka sureler Acemce Katı 6 38/Sâd Nabatça Kitabımız 24 47/Muham Farsça Kilit 33 med 7/el-AW Ibranice veya Süryanıce Haşere /Ali İmrân ve başka sureler Rumca veya Süryanıce Bin miskal /el-Bakara ve başka sureler Süryanicc Uyumayan 5 76/eI-!nsân Farsça Cennetteki bir kaynak 93 3/Âlı İmrân Nabatça veya Süryanıce Bizden bağışla 28 57/el-Hadîd Habesçe İki kat /el-Kehf Harsça Mal. hazine ve 8/et- başka sureler Farsça Söndürüldü 5 Tekvîr 59'el-Haşr Medine yahudileri-nin Hurma ağacı lisanı /er-Rahmân Acemce İncinin küçüğü /el-Mutaffıfîn Ibranice Yazılmış 88 2/Yûsuf Acem veya Kıbtîce Az ' 26 83/el-Mutaffifin Farsça Güzel bir koku 35 24/en-Nûr Habeşçe Fanus /ez-Zümer 42/eş-Şûrâ Farsça Anahtarlar /el-En'âm ve başka sureler Nabatça Mülk -> ^ 38/Sâd Habeşçe Kaçış 4 34/es-Sebe' Habesçe Asa I 8 73/el-Müzemmıl Habeşçe Onunla dolu. (osebeple yarılmış) S.29 8/el-Kehf ve başka sureler Mağrib ve Berberî dili Zeytin yağı tortusu 6 73/el-I (abesçe Mü/emmıl Gece ibadeti 68/el-Kalem Farsça Dilediğini yap! /el-Bakara Acemce Yahudi 63 25/el-Furkân Süryenice veya İbranice Tevazu göstererek 23 2/Yûsuf Nabatça veya İbranice Gel!, hadi! 79 8/el-Kehf Sıbtça On 55/er-Rahmân Acemce Gül rengi gibi 6/el-En'âm Nabatça ip, sığınak ve 55/er-Rahmâu başka sureler Farsça Yakutun çoğulu

9 4 84/el-İnşikâk Habeşçe Dönüyor 36/Yâsîn Habeşçe Ey insan! Veya ey adam! 57 43/ez-Zuhruf Habeşçe Gürültü çıkarıyorlar 20 22/el-Hacc Kıbtîce Eritilir /el-A'râf ve başka sureler Süryanice veya Kıbtîce Deniz /el-Bakara ve başka sureler Acemce Bir dm grubu Bibliyografya es-suyûtî, el-ltkânfi ulûmi'l-kur'ân, Beyrut 973 İbn Kuteybe, Tefsiru garibi 'l-kur'ân, (tah. Ahmed Şakir), Beyrut ty et-taberî, Câmiu 'l-beyânfi tefsiri 'l-kur'ân, (DâruT-ma'rife), Beyrut ty Zeynep Abdülazîz Ömerî, es-simâtu '-hadâriyye fi şi 'ri 'l-a 'şâ, Riyad 983 ez-zûzenî, Şerhu 'l-muallakât es-seb ', Kahire 978 İbn Fâris, es-sâhibîfifikhi'l-luga, (tah. Mustafa eş-şûmî), Beyrut 964 es-seâlibî, Ftkhu'l-luga, Libya-Tunus 98 İbn Manzûr, Lisânu -arab Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Mu 'cemu garibi 'l-kur'ân, (Metâbiu'ş-şa'b), Kahire ty ec-cevâlîgî, el-muarreb min kelâmi'l-a 'cemi, Beyrut 969 Mufaddal ed-dabbî, el-mufaddaliyyât, (Tah. Ahmed Muhammed Şâkir ve Abdusselam Muhammed Harun), Mısır 964 es-suyûtî, el-mühezzebfi mâ vegaafi'l-kur'âni mine 'l-muarreb, (Tah. Muhammed İbrahim Ebû Sikkîn), Mısır 980 Dipnotlar Dr. Zeyyân Ahmed el-hâc İbrahim'in Mecelletü Mecmai'l-lügali'l-arabiyve, c. 53, 988, s 'de yayınlanmış olan "Ba'du elfâzi'l-kur'âni'i-kerîm beyne'l-arabıyyetı ve't-ta'rîb" adlı makalesinin tercümesidir. Meydânı de zikretmiştir. el-lisân, "beyde" maddesi; es-sâhibt, s. 57. (Beyde ennî), (min ec"lı ennî) yani "...olmam sebebiyle" anlamındadır. Buhârî, Müslim ve başkaları rivayet etmiştir. Bk. Taberî, Tefsir, I, 9 ez-zuhruf, 43/3 Fussilet, 4/44 ez-zuhruf, 43/3 Fussilet, 4/44 ez-zuhruf. 43/3 eş-şuarâ, 26/95 İbrahim, 4/4 Fussilet, 4/44 Fussilet, 4/44 Bu kelimelerin anlamları ve asılları için bk. makalenin sonundaki liste Şerhti'l-ınuallakâti's-seb\ s. 2. Şiirin tercümesi Şerafettin Yaltkaya, Muallakat (Yedi askı), İstanbul 989, s. 25'den alınmıştır. (Mütercim) Şerhu'l-muallakâti's-seb', s. 0. Şiirin tercümesi, Yaltkaya, a.g.e., s. 9'dan alınmıştır. (Mütercim) Garıned, "kerpiç" demektir. Bk. Fıkhu 'l-luga, s. 38. Şiirin tercümesi. Yaltkaya, a.g.e., s. 50'den alınmıştır. (Mütercim) Cümâne, Farsça'da "inci" demektir. Şiirin tercümesi. Yaltkaya, a.g.e., s. 4'den alınmıştır. (Mütercim) Diryâka. Farsça'da "şarap" demektir. Bk. el-muarreb, s. 90 el-muarreb, s. 289; Fıkhu 'l-luga, s. 38. Firdevs, Rumca'da "bahçe" demektir Şiirde geçen (ukhuvân), "beyaz nurlu kız" demektir. Bk. el-mufaddaliyyât, s. 339 Şiirde geçen (senâbik), (sinbek) kelimesinin çoğuludur ve "toynaklı hayvanın ayak tırnağı" demektir. Bk. el-mufaddaliyyât, s. 432 ( Lü'lü') kelimesi Farsça'dır. el-muarreb, s. 36 el-muarreb, s. 80 Şiirde geçen (dest), "çöl" demektir. Şiirde geçen (yemm), Nabatça'da "deniz" demektir. Parantez içersindeki manalar ve sûre numaraları, tarafımızdan konulmuş, yine ayet numaraları ile ilgili bazı hatalar tarafımızdan düzeltilmiştir. (Mütercim) Müellif, burada ahiret kelimesinin karşılığını. Kur'an-ı Kerim'de Tâhâ sûresinin 2 ayetinde olduğu gibi, "önceki", bazen de "dünya hayatı" anlamına gelen (ûlâ) olarak vermiş, bir sonraki kelime olan (ûlâ)'nm karşılığını da ahiret olarak vermiştir. Bir birinin zıddı olan bu iki kelimenin bu şekilde kullanımı sanırız hata olmalıdır. (Mütercim) Bir kelime bazen aynı surede birden fazla yer alabilmektedir. Ancak bazen bunlardan sadece birini zikretmekle yetindik M üel l i f burada (verâ) kelimesine yer vermekte, "ön" anlamı verdiği bu kelimenin yeri olarak Kehf 29'u vermektedir. Kelime bu ayette değil aynı surenin 79. Ayetinde geçmektedir. Ancak "ön" değil, "arka" anlamındadır. Ayrıca kelime Kur'an-ı Kerim'de başka surelerde de toplam 24 defa geçmektedir. Bu sebeple, burada muhtemelen bir hata söz konusudur. (Mütercim)