MAHKEME YÖNETİM SİSTEMİNE DESTEK PROJESİ HAKKINDA BİLGİ NOTU

Transkript

1 T.C. ADALET BAKANLIĞI Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü MAHKEME YÖNETİM SİSTEMİNE DESTEK PROJESİ HAKKINDA BİLGİ NOTU Mart A N K A R A Hazırlayan: Sinan YILMAZ Okan TAŞDELEN

2 Projenin Adı : Mahkeme Yönetim Sistemine Destek Projesi (Support to the Court Management System) Projenin Tarafları : Adalet Bakanlığı / Avrupa Birliği Komisyonu Projeden Sorumlu Kişiler : Adalet Bakanlığı Kıdemli Proje Yöneticisi(SPO) Sadi Güven Adalet Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Proje Lideri İbrahim Okur Personel Genel Müdürü Proje Koordinatörü Ali Bilen - Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Proje Ekibi Okan Taşdelen - Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Tetkik Hâkimi Sinan Yılmaz - Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Tetkik Hâkimi Avrupa Konseyi Leyla Kayacık Program Yöneticisi Manfred Buric Yerleşik Uzman Bert Maan Kısa Dönem Uzman Cüneyd Er Hukuki Danışman Mehmet Tiryaki Çevirmen 2

3 A) Projenin Evveliyatı : Söz konusu proje mali yılı kapsamında değerlendirilecek proje tekliflerinin sunulmasının ardından AB Komisyonu tarafından, Personel Genel Müdürlüğü tarafından sunulan İlk Derece Mahkemelerinde Çalışan Personelin Eğitimi konulu projenin 2006 Mali İşbirliği Programlaması kapsamına alınabileceği ifade edilmiş ancak söz konusu projenin, 2007 yılında faaliyetleri sona erecek olan, Yargının Modernizasyonu projesinin devamı niteliğinde, daha kapsamlı bir şemsiye projenin alt başlığı olarak yer almasının daha uygun olacağı ifade edilmiştir. Komisyonun bu teklif üzerine çalışmalara başlanmış, İlgili tüm Bakanlık birimlerinin görüşleri alınarak projenin genel içeriği, yaklaşık bütçesi ve diğer ilgili konular belirlenmiştir. Bu kapsamda projenin Yargının Modernizasyonu Projesi gibi farklı alanlarda hedeflere sahip olması yerine özel olarak mahkeme yönetimi konusunu hedeflemesinin düşünüldüğü ve proje kapsamında yer alan çalışmaların bu kapsamda belirlendiği, AB üye ülkelerindeki en iyi uygulamaların örnek alınmasının, Adalet Akademisinin Projeye dahil edilmesinin ve Adalet Bakanlığının proje kapsamında gereken siyasi irade gerektiren taahhütleri üstlenmesinin beklendiği görülmüştür. Yukarıda belirtilen aşamalardan sonra belirtilen çerçevede hazırlanmıştır. taslak bir proje fişi Projenin faaliyetlerine ilişkin zaman çizelgesi bütçe ve kontrat Avrupa Konseyi Proje Ofisi ve Adalet Bakanlığı AB Genel Müdürlüğü işbirliği ile hazırlanmış ve Merkezi Finans ve İhale Birimi ne iletilmiştir. Bu birim ve AB Komisyonu Türkiye Delegasyonu tarafından getirilen öneriler doğrultusunda Bakanlığımız yetkilileri, Avrupa Konseyi Proje Ofisi yetkilileri ile AB Komisyonu Türkiye Delegasyonu temsilcilerinin katılımı ile sözleşme üzerinde yapılan görüşmeler tamamlanarak Mart 2007 tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Tüm bu süreç boyunca Bakanlığımız içerisinde proje faaliyetlerinde katkıları beklenen: - Personel Genel Müdürlüğü, - Kanunlar Genel Müdürlüğü, - Strateji Geliştirme Başkanlığı, - Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, 3

4 - Eğitim Dairesi Başkanlığı, - Adalet Akademisi yetkilileriyle faaliyetlerin başlamasından önce projenin hedef plan, amaç ve beklentileri konusunda toplantılar düzenlenerek kurum içi koordinasyonun en iyi seviyede gerçekleştirilmesine yönelik adımlar atılmıştır. B) Projenin Amacı : Projenin temel amacı, Avrupa Birliğindeki en iyi uygulamalar göz önünde bulundurularak yargının mevcut iş yükünü azaltacak, yargılama süreci içerisinde yer alan bürokratik işlemlerin tekrarlanmasını, iş yükünün artmasını, yargılama süresinin uzamasını önleyecek, kişilerin yargıya yaptıkları başvurulardan daha etkin sonuçlar almalarını sağlayacak bir mahkeme yönetim sisteminin ve bu sisteminin işlemesini sağlayacak teknik alt yapının kurulması; ayrıca söz konusu sistemi etkin ve süratli bir şekilde sürdürebilecek donanıma sahip bir personel kadrosunun eğitilmesinin sağlanmasıdır. C) Projenin İçeriği : Avrupa Birliği Komisyonu tarafından, projenin AB nin 2006 mali yılı programında TR nolu proje olarak uygulanması kabul edilmiştir. Proje bütçesi 3.3 milyon olup Avrupa Konseyi ile doğrudan sözleşme yolu ile yapılması öngörülmüştür. Proje iki aşamadan oluşmaktadır. Bunlar: -İhtiyaç analizi aşaması ve -Uygulama aşamasıdır. İhtiyaç analizi aşaması: Bu bölümde daha etkin ve hızlı bir yargılamanın temini için mevcut mahkeme yönetim sistemimiz ele alınıp; iş yükü, insan kaynakları, bütçe vb. açılarından incelenecek, ilgili mevzuat taranarak nasıl bir yol izlenebileceği ve bu alanda ne gibi düzenlemelerin yapılması gerektiği hususlarını değerlendiren bir sonuç raporu ve strateji belgesi hazırlanacaktır. 4

5 Bu aşamada öncelikle mevcut sistemin anlaşılması ve sorunların tespiti amacına yönelik olarak mahkemelerde ön çalışma yapacak, 6-12 üyeden oluşan beş ayrı ekip oluşturulacaktır. Bu ekipler: - Cumhuriyet savcılığı ekibi, - Ceza mahkemeleri ekibi, - Hukuk mahkemeleri ekibi, - İcra daireleri ekibi ile - İdare ve vergi mahkemeleri ekibi, şeklinde yapılandırılmıştır. Söz konusu ekipler tarafından Ankara, Antalya, Bodrum, Bursa, Çorlu, Erzurum ve Manavgat adliyelerine çalışma ziyaretleri yapılacaktır. Yurtiçindeki çalışmaların tamamlanmasının ardından mahkeme yönetimi alanında Avrupa daki en iyi uygulamaların yerinde görülmesi amacıyla Almanya, Fransa ve Hollanda nın her birine beşer günlük 3 çalışma ziyareti gerçekleştirilecektir. Bu ziyaretlere toplamda 45 kişi katılacaktır (5 günlüğüne 15 kişi Almanya ya, 15 kişi Fransa ya, 15 kişi Hollanda ya). Analiz aşamasının ardından elde edilen sonuçlar bir rapor haline getirilerek mahkeme yönetim sistemindeki mevcut sorunlar ve çözüm önerileri ortaya konacaktır. Stratejik planlama: Bir önceki aşamaya katılmış kişiler arasından seçilen 15 kişilik bir çalışma gurubu en iyi uygulamalar temelinde, yeni mahkeme yönetim sistemine ilişkin bir strateji planı hazırlayacaktır. Bu plan mahkemelerdeki dava akış yönetimini, mali yönetimi, insan kaynakları yönetimini, mahkeme performans kriterlerini ve teknoloji yönetimini kapsayacaktır. Daha sonra hazırlanan raporlarda dile getirilen öneriler dikkate alınarak ; 1-Değişiklik gerektiren yasal mevzuatın belirlenmesi ve gerekli tasarı çalışmalarının yapılması; 2- En iyi sonuç alınabilecek pilot mahkemelerin tespiti; 5

6 3- Pilot mahkemelerde görevli hedef grupların eğitimi; aşamalarının tamamlanması planlanmaktadır. Uygulama aşaması: Bu bölümün ilk aşamasında iş yükleri, coğrafi konumları gibi çeşitli kriterlere göre belirlenen 5 adet pilot mahkemede önceki aşamalarda altyapısı oluşturulan yeni sistem uygulanacak; ortaya çıkan sonuçlar ara ve son değerlendirme raporları aracılığıyla 20 ay süreyle izlenecektir. Sonuçlar: Projeden beklenen sonuçları da şu şekilde özetlemek mümkündür: 1- Pilot mahkemelerdeki ortalama yargılama süresinin azaltılması; 2- Pilot mahkemelerin mevcut iş yükünün azaltılması; 3- Daha eğitimli bir kalem personelinin yetiştirilmesi; 4- İdari kadronun niteliklerinin arttırılarak hâkim ve savcı sınıfının yargısal olmayan sorumlulukları konusunda daha etkin bir duruma getirilmesi. Projenin kendisinden beklenen sonuçları büyük ölçüde yerine getirmesi halinde; pilot mahkemelerdeki uygulamaların tüm adli sisteme yayılmasını sağlamak için daha büyük bütçeli ve daha geniş kapsamlı bir devam projesinin Mahkeme Yönetim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (Strengthening Court Management System) hazırlanması söz konusu olacaktır. D) Gelinen Aşama : Projenin uygulama süresi olan 2 yıl boyunca Türkiye de yerleşik uzman olarak görev yapmak üzere, Avusturya da uzman hukukçu (rechtspfleger) olarak görev yapmakta olan Manfred Buric seçilmiştir. Halihazırda proje kapsamında gerçekleştirilen faaliyetler aşağıdaki gibi belirtilebilir. 6

7 a. Yurt İçi Çalışma Ziyaretleri Proje kapsamındaki faaliyetlere adlî ve idarî mahkemelerde mahkeme yönetimi alanında yaşanan sıkıntıların, eksikliklerin ve bunlara getirilecek çözüm önerilerinin tespit edilmesi amacıyla yurt içindeki mahkemelere düzenlenen yurt içi çalışma ziyaretleriyle başlamıştır. Bu ziyaretleri gerçekleştiren ekipler yabancı uzmanların, akademisyenlerin ve yerli uygulamacıların (hâkim, savcı, yardımcı personel) katılımıyla oluşturulmuş ve gidilen yerlerdeki mahkemelerde çalışan her kademedeki personel ile bire bir görüşmeler yapılmıştır. Bu ziyaretlerden ilki Ocak 2008 tarihleri arasında Manavgat Adliyesine gerçekleştirilmiş ve 23 Mayıs 2008 tarihine kadar toplam altı çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaretler ve incelenen konuları kısaca şöyle belirtebiliriz; Tarih Ziyaret Edilen Yer İnceleme Konusu Ocak Manavgat Genel Şubat Ankara Bursa Cumhuriyet başsavcılığı sistemi 31 Mart - 4 Nisan Antalya Çorlu Ceza ve idare mahkemeleri sistemi Nisan Ankara Bursa Hukuk ve idare/vergi mahkemeleri sistemi 5 9 Mayıs Antalya Bodrum Hukuk mahkemeleri ve icra sistemi Mayıs Erzurum İdare/vergi, hukuk ve ceza mahkemeleri sistemi Ziyaret edilecek yerler belirlenirken adliyelerin/bölge idare mahkemelerinin ve altyapılarının yeni/eski oluşu, iş yükü miktarı, çalışan personel sayısı itibariyle bir ölçüde de olsa Türkiye gerçeğini verebilmeleri gözetilmiştir. b. Yurt Dışı Çalışma Ziyaretleri İhtiyaç analizi safhasının ikinci ayağını ise yurt dışı çalışma ziyaretleri oluşturmaktadır. Bu ziyaretlerle iki sonuca ulaşılması hedeflenmiştir; a- Yurt içindeki çalışmalar sırasında elde edilen sorunların, çözüm önerilerinin ve ulaşılan sonuçların Avrupa ülkelerindeki benzer uygulamalarla karşılaştırılarak bir sentez oluşturulması, 7

8 b- Mahkeme yönetimi alanında en iyi uygulamalara sahip ülkelerdeki işleyişin yerinde gözlemlenmesi. Yurt dışı çalışma ziyaretlerine katılacak uzmanların kural olarak yurt içi çalışma ziyaretlerine katılan kişiler arasından seçilmesi öngörülmüştür. Bu kişilerin dışında, çalışma ziyaretine katılmasında proje hedefleri açısından yarar görülen kurum ve birimlerden de katılımcı istenilmiştir. Ayrıca projenin amaç kapsam içeriği açısından bilgilendirilerek projeye olan destek ve aktif katılımlarının sağlanması amacıyla, yeni mahkeme yönetim sisteminin uygulamasının yapılacağı 5 pilot adliyenin temsilcilerinin de bu ziyaretlere katılmasının yararlı olacağı düşünülmüştür. Bu kapsamda ziyaret edilmesi planlanan ülkeler ve bu ülkelerde özellikle incelenmesi planlanan uygulamalar şunlardır; Tarih Ziyaret Edilen Yer İnceleme Konusu Mayıs Hollanda Hâkim Yardımcılığı sistemi (Legal Assistant) Haziran Fransa Yargı personeli eğitimi (Greffier, Ecole Nationale de Greff) Haziran Almanya Uzman hukukçu sistemi (Rechtspfleger) c. Yürütme Kurulu Toplantıları Mahkeme Yönetim Sistemine Destek Projesi nin unsurlarından birisini oluşturan ve projenin stratejik tercihlerini belirlemek ve karşılaşılacak esaslı sorunları çözüme kavuşturmak üzere faaliyetlerde bulunacak bir Proje Yürütme Kurulu oluşturulmuştur. Yürütme Kurulu, projenin başlangıcında ve her üç ayda bir toplanması; anılan dönemlerin haricinde ise projeye ilişkin ciddi bir sorunun ortaya çıkması halinde de toplantıya çağırılabilmesi öngörülmektedir. Yürütme Kurulunda Avrupa Konseyi, Adalet Bakanlığı, Türkiye Adalet Akademisi, Türkiye Barolar Birliği, pilot adliyelerin bulunduğu 5 yerin baroları temsilcileri ve Avrupa Konseyinin tespit edeceği iki akademisyen bulunacaktır. Avrupa Komisyonu Delegasyonu ve Merkezi Finans ve İhale Birimi (CFCU) temsilcileri bu toplantılara gözlemci sıfatıyla katılacak; Dışişleri Bakanlığı ndan bir temsilci de gözlemci sıfatıyla toplantılara davet edilebilecektir. 8

9 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi nden Prof. Dr. Erdal Tercan ve Hollanda Yüksek İdari ve Yargı Koleji nden Wilfried Abel Riolg Yürütme Kurulunun akademisyen üyeleri olarak seçilmişlerdir. İlk Yürütme Kurulu Toplantısı, tarihinde Ankara Hakimevi nde yapılmıştır. d. Kısa Vadede Gerçekleştirilecek Faaliyetler Yurt içi ve dışı çalışma ziyaretlerinin tamamlanmasının ardından, tüm bu çalışmalar sonucunda elde edilen verilerin hangi ölçüde uygulanabilir olduğu değerlendirmek ve beş pilot mahkemede uygulanacak olan mahkeme yönetim sistemine ilişkin bir strateji planı hazırlamak üzere bir çalışma gurubu oluşturulacaktır. Bu çalışma gurubu yurt içi ve yurt dışına gerçekleştirilen ziyaretlere katılmış olan katılımcılardan oluşturulacaktır. Dolayısıyla tüm katılımcılardan bu çalışmalarda yer almaları ve/veya katkıda bulunmaları beklenilmektedir. Çeşitli aralıklarla toplanacak olan çalışma gurubunun faaliyetlerinin aralıklarla 1 ay kadar sürmesi öngörülmektedir. 9