Sağlanan AB Hibeleri

Transkript

1 YEREL YÖNETY NETİMLERE SAĞLANAN HİBELERH Yusuf Ziya YILMAZ BÜYÜKŞEHİR R BELEDİYE BAŞKANI Yerel Yönetimlere Y Sağlanan AB Hibeleri 27 üyeli AB, demokrasi, insan hakları ve pazar ekonomisi konusunda aynı temel değerleri paylaşan ülkelerle ortaklıklar kurar. AB bu ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmelerine çeşitli mali araçlarla finansal olarak katkı sağlar. AB finansmanı alan kurumlar sağlık k ve eğitimden e alt yapı ve kırsal k kalkınmaya kadar değişik ik alanlarda kamu politikalarının n tasarlanması ve uygulanmasından ndan sorumlu kurumlardır. r. Bu finansmanın n bir kısmk smı ayrıca bu alanlarda reformu destekleyen sivil toplum örgütleri aracılığı ığıyla aktarılmaktad lmaktadır. Özellikle içinde i inde bulunduğumuz umuz entegrasyon sürecinde s önemini artıran ran AB mali fonları,, bir faydayı esas alarak yapılm lmış nitelikli ve uygun projelere karşı şılıksız z destekler sunmaktadır Sonrası AB Fonları AB, 2007 den itibaren katılım öncesi finansmanını Katılım Öncesi Mali Yardım m Aracı (IPA) olarak adlandırılan tek bir araçtan sağlamaya başlam lamıştır. Bu yeni araç Avrupa Komisyonu nun nun önceki genişlemelerden edindiği i tecrübeler ve aday ve muhtemel aday ülkelerin ihtiyaçlar larından yola çıkılarak oluşturulmu turulmuştur. tur. IPA nın n amacı dış yardım m ve içi politika arasında bir köprk prü görevi görmektir. g

2 AB DESTEKLİ BÖLGESEL KALKINMA PROGRAMLARI HİBE PROGRAMI UYGULAMA MEKANİZMASI 1. Hibe Programı Nedir? AB-Türkiye Mali İşbirli birliği i kapsamında yürütülen y bölgesel b kalkınma programlarında belirlenen öncelik alanlarında nda hibe programı uygulamasıyla yla projeler desteklenmektedir. Hibe Programlarının n hazırl rlık k ve uygulamaları DPT koordinasyonu ve yönetiminde y olup, ihale aşamasa aması Merkezi Finans ve İhale Birimi tarafından yürütülmektedir. y 2. Ne Tür T r Projeler Destek Alabilir? AB Mali İşbirli birliği i kapsamında yürütülen y bölgesel b kalkınma programlarının n hedeflerine ve belirlenen öncelik alanlarına na uygun olan ve her program için i in özel olarak hazırlanan başvuru rehberlerinde belirtilen şartları taşı şıyan projeler hibe ile desteklenmektedir. a-) Çevre ve Küçük Ölçekli Altyapı: Doğal çevrenin korunması, yönetimi ve geliştirilmesine yönelik projeler desteklenebilmektedir. b-) Yerel Düzeyde Kurumsal Kapasitenin Oluşturulması: Yerel inisiyatiflerin kolektif hareket etme kültürünün geliştirilmesine yardımcı olacak projeler desteklenebilmektedir. 3. Ne Zaman Başvurulabilir? AB bölgesel kalkınma programlarının her bir öncelik alanı için farklı tarihlerde Proje Teklif Çağrıları yapılmaktadır. Teklif çağrısı, program kapsamında hibe desteği almak üzere kişilere veya kurumlara, proje tekliflerini hazırlamalarına ve teslim etmelerine yönelik olarak yapılan çağrıdır. Teklif çağrıları, Başvuru Rehberleri ile birlikte yayımlanır. Bu rehberler; teklif çağrısının amaçları ve öncelikleri, faydalanıcıların uygunluğu ile ilgili kurallar, uygun maliyetler, değerlendirme kriterleri ve süreci, değerlendirme prosedürleri ve başarılı başvuru sahipleri için sözleşme şartlarını içerir. 4. Projeler Nasıl Değerlendirilir? Projeler, Merkezi Finans ve İhale Birimi koordinasyonunda Bağımsız Değerlendirme Komiteleri tarafından, Teklif Çağrısı Başvuru Rehberi nde belirtilen standart değerlendirme ölçütlerine göre titizlikle değerlendirilir. Değerlendirme ölçütleri; projelerde önerilen faaliyetlerin uygunluğunu, teklifler için yapılan çağrının hedefleriyle tutarlılığını, niteliğini, beklenen faydasını, sürdürülebilirliğini ve maliyet etkinliğini kapsar. 5. Nasıl Başvurulabilir? Başvuru için, ve internet sitelerinden veya ilgili programın bölge ofislerinden temin edilebilecek hibe programının başvuru rehberi dikkatle incelenmeli; başvuru formu doldurulmalıdır

3 DA AB PROJE HİBELERH BELERİ 50 milyon EURO luk hibe programına ilimizden toplam 179 proje ile yaklaşı şık k 45 milyon EURO luk başvuru yapılm lmıştır. Bazı gecikmelerden dolayı 26 proje zamanında nda teslim edilemediğinden inden 153 proje değerlendirme erlendirme kapsamına alınm nmıştır. BİR ÖRNEK ÇAKMAK BARAJI İÇME SUYU HAVZASINI EVSEL ATIKLARDAN KORUMA PROJESİ ( ) 2007) Bu proje kapsamında Samsun un içme suyunu karşılayan Çakmak Barajı İçme Suyu Havzası nın kanalizasyon hatları, paket arıtma ve fosseptiklerin yapımı gerçekleştirilmiştir. 10 Ay süren proje kapsamında 950 bin Euro Hibe, 89 bin Euro da eş finansman kullanılmıştır yılında da İPA Kapsamında Batı Atık Su Arıtma Projesi için 44 Milyon TL lik proje bedelinin % 40 olan 18 Milyon TL yi hibe olarak kullanmayı planlıyoruz. Yerel Yönetimlerin AB Hibeleri kullanmalarının en önemli getirisi Program dışı yatırımların gerçekleştirilebilmesi ve finansman sağlanabilmesidir TARİHLERİ ARASINDA İLİ YEREL YÖNETY NETİMLERİ AB HİBE H MİKTARLARIM PROJE SÜRESİ (AY) AB KATKISI ( ) TR KATKISI ( ) HİBE TUTARI ( ) Gazi Belediyesi , , ,00 Samsun Büyükşehir Belediyesi , , ,70 Samsun İl Özel İdaresi , , ,10 Samsun İl Özel İdaresi , , ,04 Samsun İl Özel İdaresi , , ,90 Belediyeler ve İl Özel İdaresi toplamı ,74 Kavak Köylere Hizmet Götürme Birliği , , ,79 Ladik Köylere Hizmet Götürme Birliği , , ,00 Havza İlçesi ve Köylerine Hizmet Götürme Birliği , , ,61 Havza İlçesi ve Köylerine Hizmet Götürme Birliği , , ,64 Havza İlçesi ve Köylerine Hizmet Götürme Birliği , , ,70 Ladik Köylere Hizmet Götürme Birliği , , ,61 Ladik Köylere Hizmet Götürme Birliği , , ,28 Köylere Hizmet Götürme Birlikleri Toplamı ,63 HİBELER TOPLAMI

4 TR 83 Samsun Bölgesinde B KÖA A Projelerin İl l Bazında Dağı ğılımı Adet 5 Adet Adet 3 Adet AMASYA 1 0 AM ASYA Düzey II Bölgeleri Hibe Programı Kapsamında Kabul Edilen Projelerin İl Bazında Dağılımı (Adet) Adet AMASYA KASTAMONU ÇANKIRI SİNOP ERZURUM ERZİNCAN BAYBURT 10 0 AMASYA KASTAMONU ÇANKIRI SİNOP ERZURUM ERZİNCAN BAYBURT

5 AB HİBELERH BELERİNDE YEREL YÖNETY NETİMLERİN KARŞILA ILAŞTIĞI I SORUNLAR Yerel yönetimlerin AB Destekli Hibe Programları kapsamında karşılaştıkları temel sorunları şu şekilde sıralayabiliriz: 1 Satın alma kuralları başta olmak üzere projenin yönetimi ve denetlenmesi aşamalarında, prosedürlerin yeni olması nedeniyle bu konularda yetişmiş personel eksikliği çok önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin Samsun Büyükşehir Belediyesinde böyle bir sıkıntı yaşamamış olsak bile gözlemlerimize göre bazı belediyelerimizde AB Projelerinin ihale aşamasında PRAG Kriterlerinin uygulanması gerekirken, bilgi eksikliği nedeni ile 4734 sayılı İhale Kanunu kriterleri uygulanmış, bu nedenle ihaleler iptal edilmiş ve dolayısı ile zaman kayıpları yaşanmıştır. 2 Hibe fonlarından faydalanabilmek için AB Hibe mekanizmalarının temel kurallarından birisi olan vergi ve sosyal güvenlik borcu bulunmama şartı, başvuru aşamasında sorun teşkil etmektedir. Söz konusu borçların yapılandırılması, sorunu geçici olarak çözse de yapılandırılan borçların düzenli ödenmesi gerçekleşmeyebiliyor. Bu durum belediyelerin İller Bankasından aldıkları payın bir miktarının bahsi geçen borçlara karşılık alıkoyulmasına neden olabiliyor. 3 AB, özellikle su kaynaklarını ilgilendiren projelerin Su Çerçeve Direktifiyle uyumunu esas almaktadır. Hibe kullanan yerel yönetimlerin Su Çerçeve Direktifinin temel prensiplerinde olan kirleten öder prensibi başta olmak üzere diğer şartlarla uyumuna dikkat etmelidirler. 4 Genel olarak AB Hibeleri, projenin uygulanması aşamalarını kapsamaktadır. Yani, tesisin yapılacağı arazinin kamulaştırılması başta olmak üzere işletme maliyetleri gibi maliyetleri kapsamamaktadır. Bu maliyetler bazı durumlarda projenin hayata geçirilmesini engelleyecek seviyede caydırıcı olabilmektedir. 5 AB standartları ile Türk standartları arasındaki farklılıklar da sorun teşkil edebilmektedir. Türk standartları projenin maliyet etkinliğini riske atacak seviyede katı olabilirken AB standartları maliyet etkinliği esas alarak daha esnek olabilmektedir. Yerel Yönetimlere Sağlanan Diğer Hibeler * Dünya D Bankası Hibeleri * BM Hibeleri * REC (Orta ve Doğu u Avrupa için i in Bölgesel B Çevre Merkezi) * Yatırım m Bankaları tarafından verilen Hibeler Bunları içerisinde en önemlisi ve Yerel Yönetimler için en makul olanlarından birisi, Yatırım Bankaları tarafından verilen YAPIM İŞİ ÖNCESİ HİBELER dir. AYB Hibeleri: Avrupa Yatırım Bankası, yapım işi öncesi vermiş olduğu hibeleri, fizibilite raporu hazırlanması için vermektedir. Yapım ihalelerinin uluslar arası olabilmesi için, hazırlanmış fizibilite raporlarının da uluslar arası niteliği taşıması gerekmektedir. (Yani uluslar arası deneyime sahip firmalarca hazırlanması istenmektedir.) Örnek olarak, Samsun Büyükşehir Belediyesi, Samsun Atık Su Projesi Mastır Plan ve Fizibilite Raporu ve İhale dokümanlar manlarının n hazırlanmas rlanması için in 395 Bin Euro hibe kullanmış ıştır. KfW Hibeleri: Alman Kalkınma Bankası (KfW) tarafından verilen hibeler ise genellikle yapım işinin yanı sıra, yürütülmesi öngörülen eğitim hizmetleri için verilmekte olup, projenin içerisinde görev alacak personelin yapım işi tamamlanmadan önce bazı eğitimlerden geçmesine yönelik olmaktadır, ya da projenin ilerlemesi için kurum içerisinde başka birimlerde yapılması gerekli çalışmaların organize edilmesi gerekli eğitimlerin verilmesi amacı ile kullanılmaktadır. Bunlara da örnek vermek gerekirse, Samsun Büyükşehir Belediyesi, Katı Atık Yönetim Projesi Eğitim Hizmetleri ve Samsun Atık Su Projesi Eğitim Müşavirli avirliği İnsan Kaynakları ve Organizasyonel Gelişim im için in bu hibeleri kullanmış ıştır. Kullanılan lan Hibe toplamı 1 Milyon 100 bin Euro dur.

6 DÜNYA BANKASI HİBELERH BELERİ VE BİR ÖRNEK Küçük Hibeler Programı (SmGP) vatandaşların katılımını esas aldığı için, Dünya Bankası, sosyal gelişim programlarını desteklemekte ve kolaylaştırmaktadır. Vatandaşların katılımının anlamı, vatandaşların kişisel olarak veya organize gruplar halinde, kalkınma ve gelişim sürecini hızlandırmak ve etkilemek amacıyla, kamu sektörüyle etkileşime girerek katılım ve sorumluluk mekanizmalarını güçlendirmeleridir. Dünya Bankası- Türkiye Küçük Hibeler Programı, kendisine ulaşan taleplerin çok küçük bir oranına kaynak sağlayabilmektedir. Bir çok talep, hak etmediklerinden değil, güncel hedeflere ve Küçük Hibeler Programı Kriterlerine seçilen başvurular kadar uymadıklarından geri çevrilmektedir. SABEK A.Ş ve İŞGEM Samsun Büyükşehir Belediyesi olarak biz de Dünya Bankası Hibe Programlarından yararlandık. Türkiye de kurulan 7. İş Geliştirme Merkezi ni kurmak için kullandığımız Dünya Bankası Hibesi için Özelleştirme Sosyal Destek Projesi 2. Etabı çerçevesinde ön başvurumuzu SABEK A.Ş ( Samsun Bölgesel Ekonomik Kalkınma Anonim Şirketi) aracılığı ile Mart 2006 da gerçekleştirdik. Takiben, Aralık 2006 tarihinde de SABEK A.Ş ve KOSGEB İGEM Müdürlüğü arasında imzalanan bir özleşme ile projeyi uygulamaya koyduk. Proje kapsamında Dünya Bankasından 785 bin TL. lik hibe kullandık. Dünya Bankası ndan kullanılan hibelerin AB Hibelerine göre önemli bir dezavantajı vardır. Bu da KDV Muafiyeti olmamasıdır. Bu nedenle KDV ödemeleri proje sahibi tarafından ödenmektedir. Diğer önemli ve çözemediğimiz konu ise proje kapsamı içerisinde yer alan ve hibeden faydalanan firmaların Bağ-Kur ödentileri ile ilgili olan kısmıdır. Firmalar Proje kapsamında yarattıkları istihdam sayısı oranında hibe almaktadırlar. Ancak firma, Bağ-Kur primini ödemediği taktirde yaratılan bu istihdam raporlarda yer almadığından hak edilen ödenti alınamamaktadır. TE EKKÜR EDERİM Yusuf Ziya YILMAZ BÜYÜKŞEHİR R BELEDİYE BAŞKANI