DIŞ TİCARETİN FİNANSMANINDA ALTERNATİF YÖNTEMLER FORFAİTİNG. Hazırlayan Mehmet ÖZGÜN

Transkript

1 DIŞ TİCARETİN FİNANSMANINDA ALTERNATİF YÖNTEMLER FORFAİTİNG Hazırlayan Mehmet ÖZGÜN DENİZLİ ARALIK

2 İÇİNDEKİLER GİRİŞ 3 1- FORFAİTİNG İN TANIMI 3 2- FORFAİTİNG İN TARİHSEL GELİŞİMİ 4 3- FORFAİTİNG İN İŞLEYİŞİ 5 4- FORFAİTİN İŞLEMİNİN YÜRÜTÜLMESİ Bilgilendirme Forfeiter in Teklifi Sözleşme Alacağın Satın Alınması 8 5- FORFAİTİNG İN TARAFLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ İhracatçı Yönünden Avantajları Dezavantajları İthalatçı Yönünden Avantajları Dezavantajları Forfaiter Yönünden Avantajları Dezavantajları Garantör Yönünden Avantajları Dezavantajları TÜRKİYE DE FORFAİTİNG UYGULAMASI SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 13 KAYNAKÇA 15 2

3 GİRİŞ Günümüzde küresel ticari faaliyetlerin giderek daha da yoğunluk kazanması, özellikle ihracatın finansmanında, yeni yöntemlerin gelişmesini ve yeni kurumsal düzenlemeleri de beraberinde getirmiştir. Türkiye de 1980 yılından sonra sürdürülen ekonomi politikaları çerçevesinde ihracat artışı büyük önceliğe ve öneme sahiptir. İhracat artışının devamlılığı açısından üretim artışının yanında ihracatın finansmanı da büyük önem kazanmıştır. Bu bağlamda bazı yeni finansman enstrümanları ve yöntemleri geliştirilmiştir. Forfaiting yöntemi de bunlardan yalnızca biridir. Bu açıdan değerlendirildiğinde forfaiting işleminin, finansman olanaklarının artmasına ve kredili satış yolunun geliştirilmesine yaptığı katkının, ihracattaki gelişmeyi desteklediği görülmüş ve uygulaması hızla yaygınlaşmıştır. Dış ticaretin finansmanında alternatif bir yöntem olarak kullanılan ve her geçen gün kullanım alanı genişleyen forfaiting yönteminin incelendiği bu çalışmada, forfaiting in ne anlama geldiği, tarihsel olarak gelişimi, işleyiş şekli ve forfaiting işleminin tarafları açısından nasıl sonuçlar doğurduğu incelenmiştir. 1- FORFAİTİNG İN TANIMI Kelime anlamı olarak forfaiting Latince de alacak hakkının kayıtsız şartsız olarak teslim edilmesi 1 anlamındadır. Ekonomik literatürde ise mal ve hizmet ihracatından kaynaklanan ve belli bir ödeme planına bağlı olarak tahsil edilecek vadeli alacakların rücusuz olarak bir banka veya bu alanda ihtisaslaşmış bir finans kurumu (forfaiter) tarafından belirli bir iskonto oranı ile satın alınması işlemidir şeklinde tanımlanmaktadır. Forfaiting in genel özelliği; ithali istenen bir yatırım malı bedelinin, bu malın ekonomik ömrüne yayılarak, taksitlerle ihracatçıya ödenmesidir. Bu itibarla, ihracatçı ile ithalatçı arasında yapılan bir sözleşme çerçevesinde malın fiyatı ve ödeme koşulları belirlenmekte, ithalatçı malın kendisine teslimini müteakip, banka avali veya garantisi sağlanan borç araçlarını bankası aracılığıyla ihracatçıya iletmekte, ihracatçı alacağını derhal nakde dönüştürmek istediği takdirde bir forfaiter ile belli bir iskonto oranı üzerinden 1 3

4 bir sözleşme yapmaktadır. Borç araçlarının forfaiter e teslimi ve iskontoyu müteakip ihracatçının alacağının tahsiline yönelik tüm sorumluluğu sona ermekte, forfaiter ise portföyüne dahil ettiği borç araçlarını vadesi geldiğinde muhatap durumundaki garantöre (banka veya ihtisaslaşmış finans kurumu) iletebileceği gibi üçüncü şahıslara da devredebilmektedir 2. Uluslararası ticari ilişkilerde basit ve alışılmış finansman araçları olarak kullanılan, teorik olarak, senetli ve senetsiz her çeşit alacak forfaiting e konu olabilirse de poliçe ve bono şeklindeki ticari alacaklar daha güvenceli addedildiklerinden forfaiting de yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Forfaiting de vade 6 aydan başlayarak 10 yıla kadar uzamakta olup, süresi, ithalat-ihracat konusu ürüne, ihracat yapılan veya ithalatı yapan ülkeye ve dünya ekonomik konjonktürüne göre belirlenir FORFAİTİNG İN TARİHSEL GELİŞİMİ Poliçe ve bono gibi borç araçlarının satıcıdan rücusuz satın alınması İkinci Dünya Savaşından sonra önem kazanmıştır. Uluslararası ticaretteki tecrübesiyle Zürih Bankacılar Birliği, ABD den eski Doğu Avrupa ülkelerine satılan hububatın finansmanında öncülük yapmıştır. Uluslar arası orta vadeli finansman talebinin karşılanmasında ilk forfaiting işlemi, 1962 yılında ABD den, daha sonra eski Sovyetler Birliği ne satılmak üzere Almanya ya yapılan hububat ihracatında gerçekleştirilmiştir. ABD firmalarının mal bedelini peşin istemelerine mukabil eski Sovyetler Birliği nin kredili mal satın alma konusunda ısrarlı oluşu, o yıllarda İsviçre bankalarını, Sovyetler Birliği nin borç senetleri karşılığı ABD li ihracatçıların alacaklarını satın alma yöntemine yöneltmiştir. Böylece uluslar arası bankacılık merkezlerinden birisi olan İsviçre 1962 yılında forfaiting işlemlerine öncülük etmiş olup, eski Sovyetler Birliği garantisi olan Dış Ticaret Bankası nın orta vadeli poliçeleri, İsviçre bankaları tarafından iskonto edilerek ihracat bedelleri ABD li ihracatçı firmalara ödenmiştir. Forfaiting, daha sonra yatırım malları ticaretinde kullanılan orta vadeli bir finansman yöntemine dönüşmüştür erişim Onursal Erkut, Dış Ticaretin Finansmanın da Forfaiting ve Forfaiting in Hukuki Çerçevesi, Dış Ticaret Dergisi, Temmuz 2001, Sayı:22, Ankara, s.84 4

5 Euro-pazarların da gelişmesi sonucu 1970 yılından itibaren İngiltere, forfaiting faaliyetlerinin en önemli merkezi olmuştur. Dünyanın önde gelen forfaiting kuruluşları arasında ilk sırada yer alan London Forfaiting tarafından düzenlenen bir listeye göre; 115 ülkeye vadeli mal satışının poliçeleri iskonto edebilmektedir. 3- FORFAİTİNG İN İŞLEYİŞİ Forfaiting işleminde dört taraf bulunmaktadır. Bunlar 5 ; İhracatçı işletme (forfaitist) İthalatçı işletme Alacağı garanti eden garantör Alacak hakkını satın alan finans kurumu (forfaiter) Forfaiting işleminde, ithalatçı tarafından kabul edilmiş belirli bir vadenin söz konusu olduğu borç araçlarını (poliçe, bono) hemen tahsil edebilme amacıyla ihracatçı bir forfaiter e başvurarak borç araçlarını belli bir maliyet karşılığında iskonto ettirmekte, dolayısıyla tüm tahsilat işlemleri ve risklerden kurtulmaktadır. Daha çok yatırım mallarının finansmanında başvurulan forfaiting günümüzde artık tüketim malları finansmanına yönelik faaliyetlerde de kullanılmaya başlanmıştır. Bu işlemin ihracatçıya sağladığı en önemli avantaj, iskonto faizinin, forfaiting kuruluşu ile anlaşılan oran üzerinden işlem sürecinde sabit tutulmasıdır. Diğer taraftan, tüm riskleri rücusuz olarak aracıya (forfaiter) devreden ihracatçı,likiditesini programladığı düzeyde tutabilmekte ve sorumluluğunu, malı satış sözleşmesine uygun olarak üreterek ithalatçıya zamanında teslim etmekle sınırlandırmakta, firmasının gelişmesi için zorunlu olan yeni pazarlar arama ve satış imkanlarını, dolayısı ile kar marjını arttırma konularına daha fazla eğilme imkanlarına sahip olabilmektedir. Forfait finansmana olan talep faiz oranlarının düzeyi ile yakından ilgilidir. Zira, forfait finansman sabit faizli bir finansman şekli olduğu için faiz oranlarının yükseldiği zamanlarda forfait e karşı talep artmakta, faiz oranlarının düştüğü ve likiditenin fazla olduğu dönemlerde ise forfait e talep azalmakta ve piyasaya daha az kağıt arz edilmektedir. Diğer taraftan, faizlerin değişiminin yanı sıra bu finansmana olan talep, daha çok firmaların orta vadeli riskli 5 erişim

6 taahhütlerini ikame etme isteğine bağlıdır. Forfaiting de vadeli satışların süresi; altı ay kadar kısa ve on yıl kadar uzun olabilmekte, uygulamada iki ila beş yıl arasında değişmekte, normal olarak ödemeler altı ayda bir yapılmaktadır. Forfaiting finansmanı ile yapılan ihracat tutarları; yüz bin ila yüz milyon ABD Doları arasında değişebilmekte ise de genellikle uygulama bir ila beş milyon ABD Doları arasındadır 6. Forfaiting sürecinin birinci aşamasında, ihracatçı ile alıcı arasında satış sözleşmesi yapılır. İhracatçının borcu emre yazılı senede bağlanmıştır ve senedin belirli bir vadesi vardır. İhracatçı bu senetleri forfaiter e satmak için başvuracak ve forfaiter bu konuda karar verirken aşağıdaki hususları göz önünde tutarak bir kredi analizi yapacaktır 7 ; İhracatı yapan firma ve ülkesi İthalatı yapan firma ve ülkesi Garanti veren banka Forfaiting işlemine konu olan alacağın hangi ödeme araçları ile ödeneceği (senet, poliçe ) Bankanın verdiği garantinin türü (aval veya garanti mektubu) İhraç edilen malların cinsi ve teslim tarihi Anlaşma ve malların teslimi ile ilgili belgelerin teslim tarihi Gerekli lisans belgeleri (ithalat izinleri, transfer yetkileri) Ödeme yeri Ne kadar miktara ne kadar süre için, hangi cins para biriminden finansman sağlanacağı. Bu konuları değerlendiren forfaiter in kararı olumlu ise ithalatçıya bildirir. İthalatçının kabulüne kadar geçen süre opsiyon süresidir. İthalatçı işlemi kabul ettikten sonra mal ve hizmetler kendisine teslim edilir. Aradaki süreye taahhüt süresi denilmektedir. İhracatçı parasını almaya hak kazanır ve karşılığında senet alır. Bu senetleri daha sonra forfaiter e satacaktır. Forfaiter senetleri belli bie iskonto oranına tabi tuttuktan sonra nakit ödemede bulunur. Bundan sonraki aşamada ihracatçı aradan çekilir ve işlem forfaiter, ithalatçı ve garantör arasında devam eder. İhracatçıdan aldığı poliçe ve bonoyu elinde bulunduran 6 erişim erişim

7 forfaiter, likidite durumuna göre, ya senetleri vadelerine kadar elinde tutarak vadesi geldiğinde ithalatçıdan tahsil eder, ya da kendisine rücu edilmeksizin para piyasalarındaki ikinci bir forfaiter e satar. Bu durumda, vadesi gelen senetleri ithalatçıdan veya onun ödememesi durumunda aval aval veya garanti veren bankadan tahsil edecek olan söz konusu senetleri elinde bulunduran ikinci forfaiter dir. Bir forfaitin işleminde tarafların kimler olduğunu ayırt etmek yasal ilişkiler açısından önemlidir 8 4- FORFAİTİNG İŞLEMİNİN YÜRÜTÜLMESİ Orta ve uzun vadeli bir finansman aracı olarak günümüzde giderek artan oranda önem kazanmaya başlayan forfaiting işleminin yürütülmesinin, bir ihracat alacağı esas alınarak incelendiğinde aşağıdaki aşamalarla gerçekleştiği görülmektedir 9 ; 4-1 Bilgilendirme: Forfaiting fonlarıyla kredili bir satışını peşin satış haline dönüştürmek isteyen ihracatçının forfaiting işlemini yapacak finans kurumuna aşağıdaki bilgi ve belgelerle başvurması gerekir; İhracatçı firmanın unvanı, adresi ve ülkesi, İthalatçı firmanın unvanı, adresi ve ülkesi, İhracatın konusu ve tutarı ile döviz cinsi ve vadesi, Ödeme koşulları (peşin ödeme miktarı, taksitlerin miktarı ve vadeleri), Borç araçları (poliçe, bono, akreditif), Senetlerin ödeme yeri (varsa), Banka avali veya garanti mektubu (gerekiyorsa), Aval veya garanti veren bankanın unvanı, adresi ve ülkesi, İthalatçı ile ihracatçı arasında yapılan sözleşme veya akreditif metni, İhracatçının bankasınca onaylı imza sirküleri ve temlik mektubu, Ödeme aracı akreditif ise dokümanların akreditif metnine uygunluğunun ihracatçı ve ithalatçının bankalarınca tasdiki. 8 Yanaz Sinan, Dış Ticaretin Finansmanında Güncel Bankacılık Teknikleri, Uzmanlık Tezi, 1994, s erişim:

8 teklif sunar. Yukarıdaki bilgi ve belgelerin incelenmesini müteakip forfaiter, ihracatçıya kesin bir 4-2 Forfaiter in Teklifi: Bilgilendirme aşamasında ihracatçı tarafından istenen forfaiter teklifi daima yazılı formda hazırlanmakta ve genellikle aşağıdaki hususları bünyesinde bulundurmaktadır; İhracatçının, ödeme araçlarını ibraz etme tarihi ile alacağın satın alınma tarihi Bilgilendirme bölümünde belirtilenlere uygun olarak garantilerde dahil olmak üzere işin eksiksiz tarifi, Alacak miktarı ile vade günlerinin detaylı açıklanması ile forfaiting şirketinin alacağı rücusuz satın alacağına dair beyanı, İhracatçının, forfaiter e devri ve temlik edeceği belgeler, İhracatçının, ithalatçıya karşı mükellefiyetlerini yerine getirmemesi halinde forfaiter in sorumlu olmayacağına dair beyanı, İhracatın gerçekleşmemesi için alıcı ülkede resmi makamlarca aranan gerekli bütün izinlerin göz önünde bulundurulması talimatı, Teklifin süresi, hak ve salahiyetler. 4-3 Sözleşme: İhracatçı ile forfaiter arasında yapılan sözleşmenin belirli bir formda olma zorunluluğu yoktur. Esas itibariyle, ihracatçıya gönderilen forfaiter teklifi uygulamada bir sözleşme karakteri taşımakta, ayrı bir metin hazırlanmaksızın sözleşme olarak kullanılmaktadır. İhracatçı talep ettiği takdirde sözleşmenin ayrıca düzenlenmesi de mümkündür. Sözleşmede, özellikle forfaiting konusu kredinin limiti, vadesi, iskonto haddi ve taahhüt komisyonu oranı belirtilmektedir. İhracatçı, sözleşmeyi müteakip ödeme araçlarını kendisine rücu edilmemek kaydıyla, forfaiter e ciro eder. 4-4 Alacağın Satın Alınması: Forfaiter in teklifinde belirtilen tüm belgelerin, forfaiter e teslim edilip, alacağın satın alınması üzerine, forfaiter sözleşmeye istinaden ihracatçıya bir taahhüt mektubu gönderir ve bu mektupta, ihracatçı ile anlaşmaya vardığını, sözleşmede yer almayan diğer hususları teyit etmesinin yanı sıra ihracatçıdan satın aldığı ödeme araçlarının tahsil edilmemesi halinde ihracatçıya rücu edilmeyeceği taahhüdünde bulunur. Forfaiter, ödeme araçlarını vadelerine kadar portföyünde tutarak bedelleri tahsil etmekte veya daha elverişli koşullar ile kendisine rücu edilmemek kaydıyla ikinci bir forfaiter e satabilmektedir. 8

9 5- FORFAİTİNG İN TARAFLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Bir forfait işleminde ihracatçı, ithalatçı, forfaiter ve garantör olmak üzere dört taraf vardır. İşlemden elde edilen yararlar ve sakıncalarını taraflar açısından şu şekilde özetlemek mümkündür; 5-1 İhracatçı Yönünden Forfait işleminin ihracatçıya sağladığı avantajlar ve dezavantajlar şunlardır 10 ; Avantajları Ekonomik ve politik tüm riskler forfaiter e yansıtılmaktadır, İhracattan doğan alacak haklarının, belgelerin forfaiter e, iskonto oranı üzerinden devri esasına dayandığından, bu finansman şeklinin maliyeti ihracatçı açısından önceden belli olmakta, böylece ihracatçı uzun vadeli faaliyet planı yapabilmektedir. İhracatçı firma, vadeli satışlarını anında paraya çevirebildiğinden, kredili satışlarının finansmanı için kaynak araması gerekmemektedir. İhracatçının likidite durumunu iyileştirmekte, yani kaynaklar elde etmesini sağlamakta ve senedin ödenmemesi durumunda müracaat hakkının bulunmaması, ihracatçı firmayı şarta bağlı bir borçtan kurtarmaktadır. Alıcının kredi değerliliğinin saptanması, alacağın tahsili yüklerinden kurtulmaktadır. İhracatçı, kredili satış öncesinde bankanın alacak hakkını alma taahhüdünü sağladığından, faiz ile diğer koşullar da bilindiğinden, ithalatçıya kredi maliyetlerini ve kur riskini içeren fiyatlar önerebilmektedir. Forfaiting genel olarak, basit ve hızlı bir uygulama olup, ayrıca bir kredi sigortasına ve fazla belgeye de gereksinim duyulmamaktadır. İhracatçının likiditesi, alacak hakkının devri ile artmakta, buda finansman olanağı yaratmaktadır

10 5-1-2 Dezavantajları İhracatçı, alıcı ülkenin bono, poliçe, garanti ve aval konularındaki güncel mevzuatını izlemek ve yeterince bilmek, borç araçlarının doğru düzenlenmesini ve garanti edilmelerini sağlamakla yükümlüdür. Fakat uygulamada bu husustaki sorumluluk yine forfaiter e yüklenmektedir. Diğer taraftan, ihracatçının, garantörün güvenilir olduğu hususunda forfaiter i ikna etmekte zorlukla karşılaşabilmesi de mümkündür. Diğer finansman yöntemleriyle kıyaslandığında forfaiting in maliyeti yüksektir. Çünkü, forfaiter tüm riskleri üstlendiği için, borç veren diğer finans kurumlarına göre daha yüksek bir marj uygulayacaktır. 5-2 İthalatçı Yönünden Forfait işleminin ithalatçıya sağladığı avantajlar ve dezavantajlar şunlardır 11 ; Avantajları İthalatçı açısından muamelelerin basit oluşu, hızlı yürümesi ve sabit faizli finansman niteliği önemli avantajlardır. Ayrıca, ödemeler hemen olmadığı için, ithalatçının bankasındaki kredi sınırının tüketilmesi aval ve garantiler dışında daha az olacaktır Dezavantajları Aval ve garantilerin ithalatçının kredi limitini belirli bir ölçüde azaltması, ithalatçının garanti ücreti ödemesi ve forfaiter in uyguladığı yüksek marjlar ithalatçı yönünden dezavantajlar olarak sayılabilir. Diğer taraftan, kullanılan borç araçlarının (poliçe ve bono) yasal durumu da ithalatçı açısından olumsuzluk yaratabilir. Çünkü, bu borç araçları mutlak bir borç yükleyen soyut belgeler olup, satın alınan mallarla ilgili herhangi bir anlaşmazlık ödemeleri bağlamamaktadır. Zira, bir anlaşmazlığın ortaya çıkması durumunda, ithalatçının ihracatçıdan zararı tazmin etmesini gerektirecek şekilde ödemeleri yasal olarak durdurması mümkün değildir. Bu nedenle, uygulamada ithalatçı, herhangi bir anlaşmazlığı belli bir ölçüde 11 erişim:

11 giderebilme amacıyla sözleşme değerinin küçük bir kısmına şartlar koyabilme ve bu kısmı forfait finansmanı dışında tutabilme imkanına sahiptir. 5-3 Forfaiter Yönünden Forfait işleminin forfaiter e sağladığı avantajlar ve dezavantajlar şunlardır 12 ; Avantajları Muamele vesaikinin oldukça basit ve süratle hazırlanabilir mahiyette olması, satın alınan aktiflerin ikincil piyasada kolayca değerlendirilebilmesi, ithalatçı ve ihracatçı açısından dezavantaj olan yüksek marjların temini forfaiter in başlıca avantajıdır Dezavantajları Ödemelerdeki bir gecikmede forfaiter, ödemelerin yapılması konusunda herhangi bir tarafa başvuramamaktadır. Bu nedenle, forfaiter in müşterisinin iş yaptığı ülkelerin konuyla ilgili mevzuatlarını iyi bilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan forfaiter, poliçe ve bonoların ödenmesini hızlandırma olanağına sahip değildir. Çünkü, normal ticari ikraz anlaşmalarında, ödemeleri hızlandırma hükümleri standart bir özellik olmasına rağmen, poliçe ve bonoların yasal özelliği, benzer bir uygulamayı zımnen engellemektedir. Forfaiter, opsiyon ve taahhüt dönemleri ile bono ve poliçelerin vade dönemlerinde, tüm fon sağlama ve faiz risklerini üstlenmektedir. Bu durum ise, diğer ticari borçlanmalara göre (değişken faiz uygulanmadığı için) çok önemlidir. Kur, ülke, ticaret kısıtlamaları vb. risklerin tümü forfaiter in üzerinde olduğundan, forfaiter riskleri yayma ve hafifletme yolları aramaktadır. 5-4 Garantör Yönünden Forfait işleminin garantör e sağladığı avantajlar ve dezavantajlar şunlardır 13 ; 12 erişim erişim:

12 5-4-1 Avantajları Garantör ün, forfait işleminde, faiz geliri temin etmesi ve hizmetleri için de ücret alması başlıca avantajlarındandır Dezavantajları Forfait işleminde, garantörün sadece bir dezavantajı olup, bu da garanti ettiği borcu mutlak surette ödemekle yükümlü olmasıdır. Garantör, sözleşme ile ilgili herhangi bir anlaşmazlıkta ödemeleri geciktiremez. Garantör, borç araçlarında yazılı tutarları ithalatçıdan talep etmeye mutlak olarak yetkilidir. 6- TÜRKİYE DE FORFAİTİNG UYGULAMASI Ülkelerin ekonomik konjonktüre bağlı olarak faiz oranlarında ve döviz kurlarında dalgalanmaların mevcudiyeti, ülkelerin devlet destekli ihracat kredi ve sigorta şartlarında, ülkelerarası yıpratıcı rekabetten kaçınma amacıyla sınırlayıcı tedbirlere başvurması, ihracat kredi sigortası primlerini gerçekçi düzeylerde tutma eğilimleri, forfaiting piyasalarının gelişimine olumlu katkıları olmuştur. Dolayısıyla forfaiting, geleneksel finansman yöntemlerine alternatif bir sistem olarak batılı ülke ihracatçılarının sıkça başvurduğu yeni bir yöntem olma özelliğine kavuşmuştur. Türkiye nin 1980 yılından itibaren uygulamaya koyduğu ihracata yönelik sanayileşme ve dışa açılma politikaları yanı sıra ihracatın parasal teşvikler yerine kredilerle desteklenmesi anlayışı sonucu bankalar da Türk ihracatçılarının ihtiyaçlarının karşılanması için yeni finansal hizmetler sunmaya başlamışlar, bunun bir sonucu olarak sanayileşmiş ülkelerde uzun yıllardan bu yana uygulanmakta olan birçok bankacılık tekniği gibi forfaiting de Türk bankacılığının gündemine girmiştir 14. Ülkemizde yürürlükteki İhracat Rejimi Kararı ve Kambiyo Mevzuatı, ihracat türlerinden birisi olan kredili ihracatta, forfaiting uygulamasına imkan vermektedir. İhracat konusu malların sevkini müteakip mal bedelinin Kambiyo Mevzuatı nda belirlenen normal süreleri aşacak şekilde ihracatçıya ödenmesine olanak sağlayan bir ihracat şekli olan kredili

13 ihracat uygulaması ülkemizde uluslar arası bankacılık teamüllerine göre yürütülmekte, ihracatçılar ve yetkili bankalar mal bedeli dövizlerin satış sözleşmelerinde belirlenen süreler dahilinde ülkemize getirilmesi için gerekli önlemleri almakla yükümlü kılınmışlardır. Kredili ihracatta; mal bedeli dövizlerin taksitleri için (yurt dışındaki güvenilir bir bankanın vereceği teminat, garanti ve kontragaranti veya aval karşılığında) konvertibl bir döviz cinsinden alıcı tarafından bir borç senedi düzenlenmektedir. Mal bedelini vadesinden önce tahsil etmek isteyen satıcının, bu borç senedini, yetkili bir banka aracılığı ile yurt dışında bir muhabir bankaya veya muteber bir kredi kuruluşuna veyahut yurt içindeki bankalara iskonto ettirebilmesi mümkün olup, satıcıya, forfaiting işlemi sayesinde finansman temin edebilme olanağı sağlanılmıştır. Ülkemizde henüz istenilen yaygınlığa kavuşmayan forfaiting, ağırlıklı olarak ihracatçılar tarafından kullanılmakta olup, kullanım genellikle, demir-çelik, çimento, petrokimya, elektronik sanayi ve ilaç sektöründe yoğunluk kazanmaktadır. Ancak, ihracat dışında inşaat taahhüt alacakları da iskonto edilerek nakde çevrilebilmektedir. Özellikle Rusya, Orta Asya ülkeleri Tunus, Irak ve İran da faaliyette bulunan Türk inşaat firmaları tarafından forfaiting yoğun bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Bu ülkelerde faaliyetlerini sürdüren firmalar, bu ülkelerin taşıdıkları ekonomik ve siyasal risk nedeniyle, vadeli alacaklarını iskonto ettirerek nakde çevirmektedirler SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Dünya ticaret hacmindeki hızlı büyüme, ülkelerin ihracata olan bağımlılıklarını, gelişmiş ülkelerdeki üretim fazlalığı, gelişmekte olan ülkelerin gereksinim duydukları yatırım mallarına karşı ithal taleplerinin artışına rağmen bu ülkelerin devamlı olarak ödeme güçlükleri içinde bulunmaları, yeni pazarlara giriş çabalarının artışı, satıcıların vadeli sattıkları malların bedellerini vadelerinden önce tahsiline ihtiyaç duymaları, mal bedellerinin ödenmesi sürecinde karşılaşılan riskler, nakit ödemede güçlük çeken alıcıların kredili mal teminine öncelik vermeleri, uluslar arası para ve sermaye piyasalarındaki büyüme ve finansal kuruluşların bu piyasalardan kaynak temini hususundaki çabaları, günümüzde ihtisas 15 erişim

14 bankalarının sayısında yaşanan artışın yanı sıra iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, dış ticarette çeşitli finansman tekniklerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Serbest piyasa ekonomisinde, işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri için mevcut yatırımlarını değişen teknolojiye uygun olarak ağır bir finans yükü altına girmeksizin yenilemeleri için yatırım mallarının mülkiyetine sahip olma yerine kullanılmalarıyla yetinmeleri leasing in, ihracatçıların mal ve hizmet ihracatından kaynaklanan kısa vadeli alacaklarının finansal kuruluşlarca takip ve tahsil edilmesini sağlayan factoring in, yine orta ve uzun vadeli alacakların finansal kuruluşlarca, daha sonra ihracatçıya rücu hakkı olmaksızın devralınmasını mümkün kılan forfaiting in giderek gelişmesine neden olmuştur. Bu yeni finansman teknikleri, dünya ekonomisine bir dinamizm ve hareketlilik getirmiş, özellikle gelişmekte olan ülkelere sanayi ve yatırım malları satmaya çalışan gelişmiş ülkeler açısından önem kazanmıştır. 14

15 KAYNAKÇA Onursal E, Dış Ticaretin Finansmanında Forfeiting ve Forfeiting in Hukuki Çerçevesi, Dış Ticaret Dergisi, Temmuz 2001, Ankara, Sayı:22 Yanaz S, Dış Ticaretin Finansmanında Güncel Bankacılık Teknikleri, Uzmanlık Tezi,