40 Çocuğunuzun Okul Başarısını Nasıl Engelleriz? 4 2 Tarihten Bir Kesit 44 Şiir. 3 8 Hatalarımızdan Değil Başarılarımızdan Öğreniyoruz.

Transkript

1 t,/j',... f~- -

2 IHIAS KOLEJI BIREYSEL GELIŞIM ve EGiTiM DERGiSi OCAK IÇINDEKILER güvenli internet kullanımı 1 RNEK ŞAHSIYET OLABiLMEK BABALAR VE ÇOCUKLAR ÇALlŞMAYI SEVMEK VEÇABALAMAK IMTIYAZ SAHIBI Hami Koç lhlas Eğitim Kurumları Genel Müdürü GENELYÖNETMEN AzmiAksoy YAZI IŞLERI M0D0R0 Server Gürsoy SANAT YÖNETMENI Aytekin Karaca DOYUMSUZ ÇOCUKLAR YESIN Ml, YEMESIN Ml? OYUN ÇOCUKLUGU DANIŞMA KURULU Harndi Özakay Sabahattin Kazaz Müge Kılıç REKLAM SORUMLUSU Ali Oğuz Çelikörs YAZilŞLERI A. Faruk Levent Kübra Harndioğlu Bahar Engin Hülya Derinoğlu Esra Çayırlı Meltem Karakaşlar Nazile Özgür SPORUN BEYIN GELIŞIMINE ETKISI 3 3 Mutluluk GÜVENLi internet GOVENLI KULLANIM ÇOCUKLARlN SORUMLULUK SAHiBi OLMASINI NASIL SAclLARIZ EmreAygın Nilüfer Tırpan Burcu Bahtiyar 3 4 Çocukluğum ve Ben FOTO<lRAF EDITORO Levent Çelik lsmail Baş GRAFiK ve TASARlM Serdar Mert YAPI M DVC Iletişim o BASKI lhlas Matbaacılık- O Hatalarımızdan Değil Başarılarımızdan Öğreniyoruz 40 Çocuğunuzun Okul Başarısını Nasıl Engelleriz? 4 2 Tarihten Bir Kesit 44 Şiir 4 5 Kaplumbağa Terbiyecisi 46 Test 48 Bulmaca ETKiLi YORUM - 1

3 EDITüRDEN Kendini nas1l hissediyorsan öylesin.. Server CURSOY içbir çocuk özellikleri aç1s1ndan diğer çocuklara benzemez. Her çocuk kendine özgü ve özeldir. Ozellikleri itibariyle de eşsiz ve değerlidir. Şayet, çocuklarin bireysel özellikleri takdir edilip, övülürse, kendini değerli ve önemli hisseder, güven duygusu artar. Kendine güvenmek ise dünyada var olman1n başlang1c1d1r. Çocuklarimizın öz güvenleri elbette sabahtan akşama oluşmuyor. Öz güven duygusunun temelleri bebeklik s1ras1nda atlimaya başlan1yor. Çocuk, bebeklik esnas1nda çevresindeki insanlar1n, davran1şlar1 ve hareketlerine bakarak, ald1ğ1 ve algllad1ğ1 mesajiara göre kendine özgü duygular1n1 oluşturmaya başlar. Aile içindeki tutum ve davran1şlar, çocuğun kendini değerli veya değersiz hissetmesine katkı sağlar. Ailede kullanilan kelimeler, iletişim dili, verilen mesajlar, jest ve mimikler çocuğun özgüveninin oluşmas1na katk1da bulunur. Çocuk, büyüdükçe, aile d1ş1ndaki diğer etkenler ortaya ç1kar, ancakailenin önemi hep devam eder. *** A ağ1da konu ile ilgili güzel bir hikayeyi paylaşmak isterim. Fırtınalı bir günde, kartal yuvasındaki bir yumurta yerdeki otlarm üstüne dü er. Engebeli arazide yuvadanarak yakındaki bir köylünün bahçesine kadar ulaşır. tavuk, bu kartal yumurtasını Bahçede gezinen dört merak edip, kümese kadar ta ırlar. Kümeste bulunan diğer tavukjar gördükleri bu yumurtayı etraflıca inceleri er, çok büyük bir tavuğa ait olduğu kararına vanp bir köşeye birakırlar. Zaman geçer, yumurta kümesegetirenlertarafından unutulur. Bir anne tavuk, bu yetim yumurtayı yanına alarak, kuluçkaya yatar. Zaman geçer, kendi yumurtalarının yumurtalar kırılmaya, içinden civcivler çıkmaya başlar. Derken, yetim yumurta da çatlar, içinden simsiyah kanatlı, ilginç gagalı tuhaf bir civciv çıkar. Herkes meraklıdır, böylesini ilk defa görmü~lerdir. Anne tavuk, dersler vermeye başlar yavrusuna: "Bak yavru m, yerden bulduğun böcekleri böyle ye! Arpayı, buğdayı şöyle yel" Her geçen gün yeni bilgiler öğretir yavrusuna. Büyük tavuk, annesinin her söylediğini yapar. Tehlikeler kar ısında nasıl davranılacağını da öğrenir. Annesi: "Bak yavrum, eğer kedi buradan gelirse sen aksi istikamete doğru kaç, şuradan gelirse de buraya kaç, tamam mı?" diye tembih ler. Gün geçtikçe siyah kanatlı, ilginç civcivimiz büyür, büyüdükçe de güzelle ir. Oldukça uzun kanatları olu mu~ur. Ara sıra açar kanatları nı, diğerleri onun kanatlarını yakından görmek için yanı na gelirler. Birgün anne tavuk, yavrusuna havadan gelen tehlikelere karşl kendini nasıl koruyacağım öğretirken, büyük tavuğun gözü, gökyüzünde süzülerek uçan, ihti amla geçiş yapan başka bir kuşa ili ir. -Anne bu ne? -Ha, o mu? O, kartal yavru m, ku~[arın padişahı sayılır. -Ne kadar güzel uçuyor, anne! -Evet, yavru m 1 -Ben de onun gibi uçabilir miyim? -Sakın hal Ona özenme. Asla onun gibi olamazsıni Sen bir tavuksun. Senden önce baban, deden, arncan hepsi ona özendi ama hiçbiri onun gibi uçamadı. birtavuk gibi yaşamahs1n. Sen bir tawksun ve O gü nden sonra büyük tavuk, ömrü boyu nca arka bahçede kartalın ihtişamlı geçi ini izleyerek iç geçirdi ve her seferinde ''Keşke, ben de karta) olup uçabilseydim."dedi.yıllar geçti, siyah kanatlı büyük tavuk ihtişamlı kartah izlerken ölüp gitti. Onu, birtavukgibi defnetti ler. Gerçekte ise ölen bir kartald ı. *** Bir kartal gibi doğup, yaşad1ğ1 ortamdakilerin kendini tavuk gibi hissetmesini sağlayan yüz binlerce kartal yavru lar var. En azından biz kendi kartallar1m1z1n uçuşunu engellemeyelim. Kah n sağl1cakla. ETKiLi YORUM- 3

4 Emre Aygın - Rehber Öğretmen ' Çocuk Ne Söylediğimize Değil, Ne Yaptığımıza Bakar Çocuk babayı bir güven kaynağı olarak görür ve babanın yokluğu çocukta bazı korkula ra, endişelereve güvensizliğe neden olur.

5 ocukken kış aylarında, ders çalışmakta epeyce zorlanırdım. Evimizdeki odaların sadece birinde soba vard1. Sobanın bulunduğu ve bizim "oturma odası" diye adlandırdığımız oda, aynı zamanda evde televizyonun bulunduğu yerdi. Televizyon ders çalışırken dikkatimizi dağıttığından -mecburen- soba bulunmayan, soğuk odaların birinde ders çahşırdım. Zaman zaman sıcak bir ortamda ders çalışmak için sobanın bulunduğu odaya gittiğimde televizyon açık olduğundan, bana diğer soğuk odaların yolu gösterilirdi. Bir yandan ders çalıştığım odanın soğukluğu, diğer yandan içerde tüm ev halkının dikkatle takip ettiği televizyon programiarına olan merakım. Evdeki bu sıkıntılı ortamın derslere karşı dikkatimi olumsuz yönde etkilediğini h atı rlıyoru m. Bu zorluklar, bundan yirmi yil önce okuyan hemen her öğrenci içi n geçerliydi. Günümüz öğrencileri için ise, bu sıkıntıh şartlar ortadan kalkmış gibi gözükmekte. Hemen hemen her öğrencinin ders çalışmak için sıcak bir odası ve bir çahşma masası mevcut. Ancak, çocukların derslere karşı tutumunda iyiye doğru bir gidiş gözlenememektedir. Çünkü evde en çok zamanın geçirildiği televizyonlu mekanların da konforu arttı. Rahat koltuklar, sayısız kanalın olduğu büyük ekran bir televizyon (ya da televizyonlar), elinden kumandayı bıraktığında anne babalar... eksiklik hissi duyan Evdeki tüm zamanını televizyon seyrederek geçiren bir aile düşünün. Televizyon başında dizi, magazin veya spor programlarının izlendiği bir anda, ders çalışmak istemediği için çocuğa kızmak ebeveynlerin gerçekiere gözlerini kapatması anlamına gelir. Yine benzer bir şekilde, yanında çocuğunun hiç kitap okumamış bir anne babanın çocuğuna bu işin öneminden bahsederek, ondan kitap okumasını istemesi yersiz ve faydasız olacaktır. Toplumumuzda "ünlü" diye tabir edilen insanların hayatlarını bir düşünelim. Televizyonda isimlerinden çokça bahsedilen sözde sanatçılar, film oyuncuları ya da futbolcular. Halkın diye sunulan bu kişilerin tarzlarını önüne yıldız hayat görerek büyüyen bir çocuğun öğrenme meraklısı bir genç olması beklemek fazlaca bir iyimserlikolmaz mı? Çocuğunuz gerçek fedakarlık, sayısız için yapacağınız onun önüne imkanlar koymak değil; gerektiğinde bazı habilerinizden vazgeçmeyi göze alabilmektedir. Eğer vazgeçemiyorsanız, çocuğumuza yaptığımız samimi olup olmadığınızı nasihatlerde bir kez daha gözden geç i rm ek gerekir. Eskilerin bu konu ile ilgili çok güzel bir sözünü paylaşmak isterim: Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz. Görünür kişinin rütbe-i aklı eserinde. Değişmek, belirli bir yaştan sonra zor değil mi? işte bu da herkesin gıpta ettiği iyi bir evlat yetiştirmenin zorluğunu ortaya koyuyor. Günümüz anne babaları, çocukları içi n tü m fedakarlı ki ara kadadıklarını iddia ediyorlar. Ancak görmezlikten gelinen bir gerçeklik var. Çocuk, nasihatlere değil, gördüklerine önem verir. ETKiLi YORUM - 5

6 '

7 içbir erkek, iyi bir baba olarak gelmez dünyaya; çünkü erkeklerde, kadınlarda ki anneliği destekleyen hormonlar gibi, babalığı destekleyen biyolojik faktörler yoktur. Bu yüzden babalık, eşin hamileliğiyle başlar. Hamilelik süresince baba adayı, bebeğin gelişimini eşiyle birlikte izler, eşini rahatlatmaya çalışarak ona yardımcı olur. Böylece { babalık başlar ve destekleyici bir eşin varhğı sayesinde anne, hamileliği de doğumu da sorunsuz atlatır. Ayrıca unutulmamalıdır ki destekleyici baba rolü, sıcak anneçocuk ilişkisinin etkenlerindendir. Yeni doğan de en önemli bir bebek için dünyanın tamamı annedir. ilk yıldaki anne-çocuk ilişkisinin yoğunluğu ve önemi, babayla çocuk ilişkisini biraz sekteye uğratır. ikinci yıldan itibaren ise, baba çocuğun yaşamında ne kadar yer alırsa, babanın çocuk için önemi o kadar artar. Baba, çocuğun bütün yükümlülüğünü anneye bırakmak yerine -- kendi sorumluluğunu bilerek hareket etmeli, elinden geldiğince çocuğunun yanında olup onunla vakit geçirmelidir. Çünkü baba, çocuğun gelişimi açısından da oldukça önemlidir. Erkek çocuklann, kız çocuklarına oranla daha geç konuşması da bunun bir göstergesidir. Kız çocuk anneyi model alır ve daima onunla birlikte olduğu için daha erken konuşma eğilimindedir. Erkek çocuk ise babayı model alır ve babasıyla değil de annesiyle daha çok vakit geçirdiği için daha geç konuşma eğilimindedir. Bunun önlenebilmesi için babanın elinden geldiğince çocuğuyla vakitgeçirmesi gerekir. Sağlıklı baba-çocuk ilişkisi, çocuğun bilişsel gelişimini, dolayısıyla da okul başarısını olumlu yönde etkilemektedir. Erken gelişim yılla-

8 rından itibaren çocuklarına tensel temasta bulunan, onlardan sevgisini esirgemeyen, öpen, sürekli sarılarak kucağına alan babaların çocuklarının, ileri yıllardaki okul başarıları da olumlu etkilenir. Babanın yokluğu, ilgisizliği çocuğun kişiliğini, ruh ve beden sağlığını etkileyerek bazı davranış bozuklukları sergilemesine neden olabilir. Baba, çocuğun sosyal gelişim açısından Çocuk babayı da son derece önemlidir. bir güven kaynağı olarak görür ve babanın yokluğu çocukta bazı korkulara, endişelere ve güvensizliğe neden olur. Bu da sosyal gelişimini olumsuz yönde etkiler. Güçlü kuwetli bir babayla özdeşim kuran çocuk kendini daha fazla güvende hissedecektir. Çünkü çocuklar özdeşleşme yoluyla örnek ald ı klar ı modelden kendilerine güç aktarmakta, örnek aldıkları kişi oranında kendilerini güçlü hissetmekted i rler. Özellikle erkek çocuklar babaya olan hayranlı k ları ndan kaynaklanan taklit yoluyla kendilerini babalarıyla tutarlar. Babaları özdeş gibi olmak, onlar gibi davranmak isterler. Ancak çocuk, kendini yetersiz bir babayla özdeşleştirirse, örnek aldığı modelin yetersizliklerini fark ettiğinde kendini endişeli ve güvensiz hissedecektir. Bu yüzden babalar çok dikkatli olmalı, çocuklarına güven ve sevgi aşılayan bir rol model olmaya özen göstermelidirler. Elde edilen tüm bulgular gösteriyor ki; baba, eşinin hamileliğinden itibaren babahk rolünü aktif olarak üstlenmelidir. Hamilelik sürecinde, doğumda ve doğu m son rası nda elinden geldiğince eşini rahatlatmalı, ona yardımcı olmalıdır. Baba, bebeğin büyüme sürecinde ne kadar aktif olursa, baba-çocuk ilişkisi o kadar sağlıklı olur, çocuk babaya o kadar bağlanır. Ayrıca destekleyici bir baba, sağlam anne-çocuk ilişkisinin kurulmasına da yardımcı olur. Baba, gelişim sürecinde çocuğuna iyi örnek olmalı, erkek çocuğun rol modeli olarak onunla yeteri kadar vakit geçirmelidir. Çocukla sinemaya, futbol maçlarına, tiyatroya, balık tutmaya gitmek gibi sosyal etkinliklerde bulunmak hem baba hem de çocuk için faydalı olacaktır. Burada önemli olan birlikte geçirilen sürenin uzunluğu değil, nasıl geçirildiğidir. Unutulmamali dır ki; ilişkinin kalitesi, geçen süreden çok daha ö- nemlidir. ETKiLi YORUM - 8

9 Psikolog Bahar Boylu '- J,.J J... 2) ~ ETKiLi YORUM -10

10 ocukları m ız okul çağına ge hareket edebilmeye olan güven lene dek, ev hayatının et kazanılır. Çok engellenen, koru kisiyle ilk öğrenme ve macı yaklaşımlarla durdurulan ya çabalama süreçleri nden geçerler. da ayıpgünah gibi kavramlarla Bebeklik döneminde, sadece ken utandırılan çocuklar ise kendi ça dilerine odaklı bir yaşam anlayışı balarından, girişimlerinden utanç mevcuttur. Acıktıysa hemen bes duyarlar. Bu da suçlu luk, kuşku ve lenmelidir, ağladıysa hemen sakin korkuyu kişiliğe işler. Bu dönemde leşmelidir. Bunları ona sağlayan kazanılan sonuç, çocuğun ileriki kişilerin kimlikleri pek de önemli yıllarında da izlerini taşıdığı özel değildi. Önemli olan tatmindir. likleridir. 21. ve 24. aylar arasında ise kendi bedenlerinin, duygularının ve is Okul öncesi dönemde, 4-6 yaş teklerinin, anne-babası üzerindeki etkilerini algılamaya başlarlar. ihtiyaçlarını karşılayan, bağımlı olduk arasında artık öz bakımını sağlayan çocuk, zihinsel yetenekleri ile ön plana çıkmaktadır. Öğren ları bu bakıcı ebeveynlerin tepkileri bebeğin yaşama dair oluşan güvenlik algısını geliştirmesinde, kişiliğinin ilk tuğlasını yerleştirmesinde temel halini alır. Ebe meye ve bunları depolamaya açıktır. Önceki yaş döneminden özerk (tek başına) çabalarda bulunma güvenini kazanmıştır, sıra bu çabalarının sonuçlarını almaya bulunan çocuğa, işini bitirmesine izin vermeden müdahale edilmemeli, d üzeitme yapılmamal ıdır. Ancak çocuk kendine göre eser veynler, bebeğin her ihtiyaç gelmiştir. Bu yaş dönemi başarılı olan çalışmayı bitirince iznini anında ona yardımcı olacak şekilde destek olmuşsa, bu dönemin kişilikteki kazanımı, temel güven duygusunun gelişmesidir: 'insanlar beni önemsiyor. Ben seviliyorum. Ben annem-babam için önemliyi m. Dünya kötü biryer geçerse çocuk girişimciliğini kazanacak, olumsuz geçerse de kendini yaptıkları nedeniyle suçlu hissedecektir. Ya ileri atılıp deneyecek kadar cesur olacak ya da risk almaktan korkup pes edecek, içe çekilecektir. Bu dönemde ço alarak ve oyunlaştırarak hatalarını düzeltmeye teşvik edilmelidir. Çoğu ebeveyn ve eğitimci çocuk eğitirken aynı cümleyi tekrarlar: 'istese en iyisini yapabilir ama yapmıyor!' Bu hatalı bir yargıdır. Çünkü her çocuk başarmak, takdir değil, kimse bana zarar vermiyor.' algısının huzuru yerleşir. cuğun evde ve okulda sergilediği her davranış önemlidir. Çevre almak ister. Yapmıyorsa, bir nedeni vardır. Bu neden ya organiktir; ya 2,5-4 yaş arasında ise çocuk kendi si n deki yetiş ki n leri n davran ışa verdiği tepkiler en büyük belir ni, kaslarının ve zihin yeteneklerinin yeterince olgunlaşmaması ile başına hareket edebilme arzusu içindedir. Buna onu teşvik eden leyicidir. Çabalayan ve girişimde ilgilidir ya da duygusal ve moti- şey içgüdüsel bir meraktır. Yaşamak, tatmak, dokunmak, hareket ettiğini hissetmek ister. Bu aşamaya ilk özerk çabalama girişimleri diyebiliriz. Kendi başına yemek yemek, oyuncakları ile oynamak, eşyaları incelemek, annebabasına karşı gelip tepkilerini ölçmek ilk girişimleridir. Bu özerk çabalarına müdahale edilmezse, baskı altında tutulmazsa ve merak güdüsünü uygun yollarla doyurmasına izin verilirse, kişilikteki ikinci önemli tuğla olan özerk ETKiLi YORUM 11

11 yapsa bile, korkmadan hataları ile sahip biridir. Bu dönemlerde yüzleşmede ona yard1m edil çalışma isteği yerini farklı alanlarda melidir. Hatasını tanıyan çocuk, bunu düzeltme şansı olduğunu da bilmelidir. Bu şansı hangi yollarla kullanacağını çözümler üreterek seçmeli ve bu çözümleri girişimci özelliğiyle denemelidir. Bu dönemin en temel kazanel işte bunlar kendini gösterme, sosyal ilişkileri nde yaşadıkları ndan keyif al ma, engellerle mücadele etme ve hayal kurmaya bırakır. Ailesi ve öğretmenleri önceliklerini dikkate alarak çocuğa baskı kurmadan, onun yaşamını programlayabilmesinde yardımcı olmalıdır. Çocukluk dö dır. Bunlar yetişkinlik hayatının nemindeki kadar seçimlerine ka provaları gibidir. Çocuktan hata rışmamalıdlr. Bazı konularda es beklememek, sab1rsız olmak, neklik tanımalı ama asla değişme onun adına çözümler bulmak, aşırı yecek kurallarda da çocuğa açıkla vasyonel etkiler yüzündendir. Sebebi doğru analiz edip uygun yöntemle onu yeniden harekete geçirmek yetişkinlerin işidir. ilköğretimin ilk yılları olan 7-11 yaş arasında ise, öğrendiklerini eksiklere yer vermeden, başarıyla uygulamaya dökebilmesi söz konusudur. Bu dönemde her çocuk kendisini diğer yaş1tıyla kıyaslar. Kendini eksiksiz ve beğenilir hissetmek ister. Bu nedenle olsa gerek, kuwetli olduğu alanlara korumak veya 'Beni üzdün, mutsuzum, hayal kırıklığına uğradım, güvenimi kaybettin' gibi duygusal yı kı cı sözler sarf etmek, çocuğun kendini yetersiz ve kötü hissetmesine neden olacaktır. Bu dönemin olumlu ya da olumsuz birikimleri de çocuğun ergenlik dönemini nasıl geçireceğini belirleyecektir. 11 yaş civarında çocuk, tüm birikimleri ile artık ergenliğe girmiştir. Eskisi gibi annesi, babası veya öğretmenlerinin takdirini ma yapıp onu ikna ederek uzlaşmaya gitmelidirler. Ailesinin sevgi, hoşgörü ve yeterli kontralle büyüttüğü çocuk, önceki kişilik basamaklan n ı da sağ sal i m geç m işse, kendi kimliğini oluştururken ailesinden kopmayacak ve yeni hayatına uyum sağlayacaktır. Çabalayan, kendine inanan, sonuçlarını sahiplenebilecek kadar cesur ve gerçekçi çocuklar yetiştirmek bizlerin elinde. Yeter ki bu kişilik yolculuğunda onları anlayalım ve yol gösterebilecek kadar daha çok yüklenir, başarısız Ilklarından kaçar. Çocuğun bu yaşlarda kazanması gereken kişilik özelliği başardım duygusud ur. kazanmaktek hedefi değildir. Artık en mühim hedefi yaşıtları arasında beğenilmektir. Kendisine bir rol model seçer, bu genelde kendinde de göstermek istediği özelliklere akiicı tutumlar sergileyelim. Yaşamlarının sorumluluğunun onların elinde olduğunu bilerek ve onlara güvenerek... 'Okulda arkadaşım var ve seviliyorum, öğretmenim beni ve yaptıklarımı takdir ediyor, ben sınıf için önemliyim, ailem benden umutlu ve onları hayal kırıklığina uğratmıyorum.' gibi düşünceler ve inançları tatmalıdır. Her insan hata yapar, hatalara öğretmenlerinin ve ailesinin verdiği tepkiler ya çocuğa bir ders alma fırsatı olacaktır ya da kendini eksik olarak etiketlernesine ve yaptığı çalışmayı b1rakıp aşağılık duygusu yaşamasına neden olacaktır. Hatalarını defalarca ETKiLi YORUM 12

12 1. Pers 2.Ders 3.~ers 4.1>ers s. Ders 6.1>ers 1.1>ers B. Ders Pazartesi sa ı. carsamaa Perşemse cuma KiDo'nun en yak.n artt~ar.nhn Biri. TeknolojiYe, ayun oynamaya ve yeni SAliler öğrenmeye merakı.. Maça ve sinemaya gitmekten Çok hoşlan.yor. En se\$iği şeylerı>en Biri De P.nar KiDo içmek. özellikle kattaolu ve muzıu KiDo'yu Çok seviyor! o, Çok sakar Si' süper kahraman! Hem komik hem çok sevimli. Kil>o, ÇOCUklar. Çok seviyor ve ihtiyacı olan herkesin yaı1>ımına koşuyor. sakarlıkla Da olsa, onun.. ÇOCUklar için - çozemeyeceg; hiç Si' sorun yok! m ey \le rüre\i süt Daki ve KiDo'nun en yak.n arkadaş Hayvanlar. Çok sev;yor ve onlarla vakit geçirmeye aay.l.yor. PVYIUSal olduğu kadar maceraya ~ çok DÜşkün. Pınar Do içmeye aay.l.yor ama özellikle muzıu KiDo favorisi!

13 Dr. Şükrü Cido " ~ - (. '......_.... '...~ - - ' ~ ""......,... ~ ', \, ' ~ ' ' - ' - ' l. \ ~ " ı... - " ' -..., "( ~J,,. - - ~... ' ' - "' ', ; j,, -~ ),.- t.- t.../ '1-, t:..,..., r "' -1 1., ~, ',...

14 ir çocuğun alışveriş merkezinde istediğini aldırmak için kendini yerden yere atması, bir kız çocuğunun bir dolap dolusu model bebeğin bir benzerini aldırmak için annesinin başının etini yemesi, bir gencin daha bir hafta önce aldığı ayakkabının farklı bir modeli için odasına kapanması, hepimizin yaşadığı veya şahit olduğu bir tablodur. Reklamlar, akran baskısı, anne-baba tutum lan gibi nedenlerle gittikçe artan oranlarda, alışverişe bağımlı, doyumsuz çocuklar yetiştirmeye başladık. Kendi değerini giydiği, sahip olduğu şeylerle, nasil göründüğüyle belirleyen çocuk, diğer insanları da kim olduklarıyla değil, sahip olduklarıyla yargılar. Bu tehlike, ergenliğe geçişle birlikte daha da büyür. Bu konuda size pratik tavsiyelerde bulunmak istiyorum. Öncelik belirlemeyi öğretin. Çocuğunuzun isteklerini ve parasını kontrol etmeyi öğrenmesi için isteklerinin listesini yapmasını bu listeyi tercih sırasına ve göre düzenlemesini sağlayın. Çocuklar genelde ne kadar çok istediklerinin farkında değildirler. Önce farkındalık kazandırmak, onların kendi davranışları üzerindeki kontrollerini de artıracaktır. Sekieyebilmesi için fırsat oluşturun. Çocuğunuzun istediği şeyi hemen almak yerine, ona biraz zaman tanıyın. Bu sürenin sonunda hevesi geçmiş, isteği tamamen değişmiş olabilir. Suçlu hissetmeden 11 hayr.. deyin. Çocuğunuz her gördüğünü istiyorsa, isteklerinin ardı arkası kesilmiyorsa, bu istediklerine gerçekten ihtiyacı olmadığını düşünüyorsanız sadece 11 haytr 11 demeniz yeterli. Her istediğini almanın ona faydadan çok zararı olacaktır. Bu yüzden tavrınızdan dolayı kendinizi suçlu hissetmeyin. Hayatta kimsenin her istediğine kavuşamadığını unutmamak gerekir. Bu nedenle bu tavrınız, çocuğunuzun hayal kırıklığı ile baş edebilme mekanizmaları geliştirmesine yardımcı olacaktır. Çocuğunuza para yönetimini öğretin. Bu, hayat boyu kullanacağı çok değerli bir ödül olacaktır. Harçlık almak veya evde yaptığı küçük işler karşılığı para kazanmak, çocuğunuzun para kazanmayı ve harcamayı öğrenmesi için iyi bir başlangıç olacaktır. Kendi kazandığı parayla alacağı şeyler çocuğunuza daha anlamlı gelecektir. Televizyonda reklam izlemeyi sınırlandırın. Çocukların reklamlarla karşılaşması n ı tamamen engellemek mümkün değildir. Reklamlar, insanlara ihtiyaçları olmayan şeyleri aldırma amacını güderler. Reklamların temel amacının çocuklara açıklanması, özellikle çocukları etkilemek için reklamlarda kullanılan yöntemlerin gösterilmesi, çocuğun farkındalığını artıracaktır. Çocuğunuza örnek olun. Çocuklar pek çok şeyi anne-babalarında gözlemleyerek öğrenirler. Çocuğunuzun nesneler dünyasıyla baş anlatabilir ve örneklerle edebilmesi ve doyumsuzluk geliştirmemesi için ona iyi bir "rol model" olabilirsiniz. Bozulan eşyaları hemen yenisiyle değiştirmek yerine tamir ettirmenin önemini çocuğunuza gösterebilirsiniz. Bütün boş vaktinizi alışveriş merkezlerinde ve mağazalarda geç i rmeyi n. Alışverişi n bir ho bi veya zaman geçirme aracı olmadığını, gerçekten ihtiyaç duyulan zamanda, ihtiyaç duyulan şeyler için alışveriş yapıldığını model olarak gösterin. Çocuğunuza verebileceğiniz en iyi hediyenin, ona ayıracağınız zaman suçluluk duygusunu telafi olduğunu hatırlayın. Yoğun şehir hayatının içinde, koşuşturmanın arasında, çocuklarımızla yeterince vakit geçiremediğimiz için yaşadığımız etmek için çocuklarımızın isteklerine boyun eğmeye başlarız. Gerçek ihtiyacını anlamaya çalışın. ve duygusunu Bazen çocuklar, duygusal bir ihtiyacı tatmin için somut nesnelere yönelirler. Asıl ihtiyacı vitrindeki oyuncak olmadı-ğı için de, o oyuncağa olan ilgisi çok kısa bir sürede geçer ve çocuk yeni bir istekle karşımıza çıkabilir. Çocuğun isteklerinin altında çoğu zaman bir yakınlık ihtiyacı veya duygusal bir boşluk, hayal kırıklığı yer alır. Çocuğun gerçek ihtiyacı anlaşılır ve karşılanırsa, çocuğun nesnelere ihtiyacı kalmayacaktır.

15 ETKiLi YORUM -16 Meltem Karaka lar - Psikolojik Danışman

16 eçenlerde arkadaşımla bir AVM 1 nin restoran katında oturmuş yemek yiyorduk. Hafta sonu olduğu için özellikle çocuklarıyla gelmiş anne babalar çoğunluktaydı. Hemen solumda ki masada ağlamakir gözlerle lokmasını çiğneyen bir çocuk vardı ve annesinin 1 BU önündekileri biti rmezsen si nemayı da, o çok istediğin oyuncağı da unut. 1 dediğini duyuyordum. Yemeğimizi bitirip masadan kalkarken hemen ilerde bir babanın oğluyla yaptığı pazariıkiara şahit oldum. Babası çocuğa doyar oğlum, 1 Bu menü ile iki adam hepsini bitirmeyeceksin değil mi? Bak yarısını bırakırsan seni bu akşam amcanlara götürürüm. 1 diyordu. yeme bozukluğuna bağlı problemler olması kaçınılmazdır. Son yıllarda bu problemierin en belirgini halk arasında bilinen adıyla şişmanhk, yani obezitedir. Obezite bir hastalıktır ve bu hastalığın değildir. Çocuklann hem fiziksel hem kişiselsosyal gelişimlerini olumsuz etkileyen bu durumun oluşmasını engellemek için beslenme konusundaki tutum ve davranışları m ıza dikkat etmeliyiz. Çevremize baktığımızda bunlara önüne geçmek aslında h de zor ~ benzer birçok örnek olduğunu görebiliriz. Küçük yaşlarda oluşmaya başlayan yeme alışkanlıklarımızin şekillenmesindeki en önemli faktör anne baba tutumlarıdır. Doğru tutum ve davranışlarla çocuklar sağlıklı besienmeyi öğrenirler. Aksi halde çocukta ETKiLi YORUM 17

17 BUNLARI YAPlN Ona örnek olun. Yeme alışkanlıklan küçük yaşlarda belirlenir ve bu ahşkanhkların belirlenmesinde en büyük örnek anne ve babanın yeme ahşkanlıklarıdır. Siz ne kadar sağhklı besleniyorsanız, çocuğunuz da o kadar sağlıklı beslenir. Anne ve babası hiç pırasa yememiş bir çocuğun pırasa yemeğini sevmesi çok zordur. Ödüllerinizi, abşbrmalarnz değiştirin. Olumlu bir davranış karşısında çoğu anne baba çocuğunu ödüllendirmek için bir gofret, çikolata veya şekeri tercih eder. Çocuk açısından baktığımızda, iyi bir şeyler yaptıktan sonra elde ettiği bir şey zararlı değildir ve bu kadar lezzetl i yiyecekler varken taze meyve sebzeyi neden tercih etmeyecektir. Bu sebeple çocuğunuzu bu şekilde ödüllendirmeye başladığınız zaman şeker, gofret, çikolata yerine meyve, sebze, kuruyemiş gibi daha sağlıklı besinlerle tanıştırın. Çocuğun yemek öncesi atıştırmalarını da bu şekilde yapabilirsiniz. ETKiLi YORUM -18

18 BUNLARI YAPMAYlN Yemek yemesi için zorlamayın. Bir yetişkinin nasıl ki zaman zaman iştahı fazla zaman zaman az oluyorsa çocuklarrnki de öyledir. Her zaman aynı miktarda yemesini beklemeyin, yemesi için zorlamayın. Çocukta "aldığım her şeyi bitirmeliyim, tabağımı silip süpürrnek zorundayım" düşüncesi oluşursa çocuk dayana kadar değil, tüketene kadar yiyecektir. ihtiyacından fazlasını yemeyi alışkanlık haline getiren çocuk risk altındadır, sürekli kilo almaya yatkındır. Çocuğunuzun sağhğın1 kilosuyla ilişkilendirmeyin. Özellikle büyüklerimizin benimsediği 11 Şişman çocuk sağlıklıdır... düşüncesinden vazgeçin. Sağlıklı olduğu halde sadece zayıf oluğu için çocuğunuza hastaymış gibi davranmayın. Özellikle sofrada ona özel ilgiye ihtiyacı varmış gibi davranmayın, deyim yerindeyse!akmalarını saymayın, yemeye devam ederken tabağını zorunda olduğunu Aşırı bitirmek hatırlatmayın. kilolu çocukların birçoğu daha küçük yaşlarda zayıf oldukları için bu şekilde özel ilgiyle büyütülmüş çocuklardır. an karşımıza çıktığı gibi tüketimini tamamen yasaklamak mümkün değildir. Onu tamamen yasakladığınızda sizden gizli tüketecektir, hatta bu konuda yalan bile söyleyebilir. Bu sebeple çocuğunuzun fast-food tüketimi kontrolün üz altında olsun. Belirli aralıklarda yemesine izin verebilirsiniz. Çocuğun yemeği ile aras1na g1rmey1n. Çocuk besine ihtiyaç duyduğu için, karnı acıktığı için, büyürnek için, gelişmek için yemek yemelidir. Annesini üzmemek veya annesini mutlu etmek için yemek yememelidir. Bu duyguyu oluştur mamak için, tabağını bitirirsen beni çok mutlu edersin, yemek yemediğinde üzülüyorum, gece gözüme uyku girmiyor gibi cümleler kurmaktan kaçınmalısı n ız. Günlük hayatta anne babaların yapacağı küçük değişikliklerle ' çocuklar daha sağhklı beslenebilir. Yapmamız gereken onlara beslenme konusunda biraz daha özenli ve bilinçli davranmak. Sizce de hayattaki en değerli -çocuklarınız- mu? varlıklarınız bunu hak etmiyor Sevgin izi ifade ederken çocuğunuzun fiziksel özelliklerini ön plana Çikarmayın. benim tonton kızım, tombiş yavru m, tosunum gibi ifadeler çocuğun fazla kilolarının anne babası tarafından beğenildiği duygusunu oluşturur. Bu nedenle sadece anne baba değil çocuğun çevresindeki yetişkinlerin olması gerekir. bu konuda dikkatli Fast-food tüketimini siz yöneti n. Çocuklar için vazgeçilmez besin olan fast-food, günlük hayatta her ; ETKiLi YORUM- 19

19 yun çocukluğu dönemi insan yaşamının temellerinin atıldığı, çocuğun fiziksel, duyuşsal ve sosyal olarak hayata hazırlandığı, nesnelere ve olaylara "çocuk oyunu" değil"hayat oyunu" gözüyle baktığı bir süreçtir. Oyun deyince hepimizin aklına çocukluk anıları gelir. Kimisi tatlı, kimisi acı ama hep bir şeyler öğrendiğimiz, hayata dair yeni tecrübeler edindiğimiz oyun anılan. Zaman zaman bir konuyu hafife almak için kullandığımız "çocuk oyunu" deyimi, çocuk dünyasından baktığımız zaman hiç de öyle görünmemektedir. Oyun çocuk için, birkaç saatini geçirdiği, oyalandığı bir süreç değildir. Oyun hayatın bizzat kendisidir. Çocuk dünyaya geldiği ilk dakikalardan itibaren dünyayla oyun vasıtasıyla bağ kurar. Renkler, sesler, bakımını üstlenen yakınının temasları dünyayla oyununda ilk sahneleridir. Yürümeye başladığında; üstüne binilen, yürütülen, ipinden çekilen oyuncaklar onun için vazgeçilmezdir. Fiziksel gelişimle gelen ayakta durabilme, yürüyebil me, nesneleri hareket ettirebilme hayat oyunundaki ilk adımlarıdır. On sekiz aydan sonra farklı şekillerdeki objeleri bir araya getirerek zengin hayal gücünü somut objelere dönüştürmeye başlar. Daha sonraları bu somut objeler hayali oyunlardaki kahramanları olacaktır. iki yedi yaş arası uzmanların "birinci oyun çocukluğu" olarak isimlendirdiği bir dönemdir. Çocuk, hayatı anlamiandırdığı oyun dünyasında zengin bir düş gücü ve i mgeleme yeteneği ne sahiptir. Yaşadığı bu dünyanın tam merkezinde kendisi vardır ve her şey onun etrafında dönmektedir. Cansız nesnelere canlıymış gibi davranma, onlarla konuşma, konuşturma en çok gözlenen davranışlardır. Çocuk etrafındaki nesnelerle (oyuncak, ev eşyaları vb.) gerçek ve çok derin duygusal ilişki içindedir. Hasta olduğunu düşündüğü pelüş köpeğine "hasta" gibi davranmayan annesine kızan veya yere düşen bir oyuncağının canının acıdığını söyleyen çocuklan görmüşüzdü r. Oyun, çocuğun gerçeğidir. Tanımladığı bu gerçek dünyada egosantriktir (benmerkezci). Her şeyi ETKiLi YORUM 20

20 fiziksel gelişimiyle birlikte "gerçek yaşam" ve "oyu n dün yası" ayrımını yaptığı döneme doğru yol alacaktır. Yedi-on bir yaşlar arası ise uzmanların "ikinci oyun çocukluğu" olarak isimlendirdiği önemli bir dönemdir. Çocuğun hayali oyunlar dünyas1ndan çıkıp taklit oyunlan ve kurallı oyunlarla öne çıkan, gerçek ve oyun dünyasının önemlilik s1rasına girdiği evredir. Bu dönem çocuğun gerçek hayata ilişkin algılarını oluşturduğu oyunlarla bir dizi fiziksel, duyuşsal ve sosyal beceri edindiği bir dünyadır. Çokça oynanan bedensel harekete likte yetişkinlerin algıladığı gerçeklik dünyasına adım atarlar. Yapılan araştırmalar çocukluğu gösteriyor ki; oyun dönemini doyasıya geçirmiş çocuklar, ergenlikle beraber gerçek hayatla ilişkisini daha sağlıklı kurabiliyor, sorunlarla bel edebilmede daha yetkin davranabiliyor. Birlikte çalışma, yardımlaşma, kişisel rekabet, bağlı bulunduğu kümeyi başanya ulaştırma, yarışma, yenme, yenilme, mücadele etme, uzlaşma gibi yetiler çocuğu hazırlıyor. oyun ayrılmaz oyunlarla gerçek hayata Görülüyor ki çocuk ve çocuğun hayata açıldığı bir ikili, oyun penceredir. Çocuğun oyunla ilgili geçirdiği tüm bu evrelerin farkında olan ebeveyninen büyük katkısı, çocuğun hayata açıldığı bu pencereyi gen işletmek, ona özgürce aynayabileceği maktır. güvenli ortami sağla kendi çıkarları açısından düşünür. Yetişkinlerin gerçekleri ise çocuk açısından bakıldığında gerçekliği ol m ayan yaşantılardır. Çocu ki arda gördüğümüz bu "merkezde olma" duygusunu bencillik değil, evreni algılama biçimi olarak değerlendirmemiz daha yerinde olur. Bu dönemde bebeğinin canının acidığını söyleyerek ağlayan çocuğa "ama onun canı acımaz ki" gibi bir yakla ım çocuğun kendi dünyasına güven duygusunu zedeleyecektir. Anne babaları zaman zaman endişelendiren bu durum; çocuğun zihinsel, duyuşsal ve dayanan kurallı oyunlar; fiziksel yetkinliklerini geliştirme, kendi yeteneklerini keşfetme, dikkatini yoğunlaştırma, algılama ve tepki verme hızı, zaman kavramı gibi alan larda çocuğun gelişi m i ne önemli katkılarda bulunur. Taklit ve rol edinme oyunları ise sosyal beceri edinme, karar verme, problem çözme gibi üst düzey düşünme yetilerin i çocuğa kazand ı ra rak benmerkezcilikten sosyalleşmeye doğru önem taşır. ad ı m atmas1 nda hayati Çocuklar ergenlik dönemiyle bir- Ne yazık ki günümüzde, bilgisayar oyunlan ve televizyon, çocuklarımızın tek eğlencesi haline geldi. Son derece cazip şekillerde sunulan ve çocukları hareketsizliğe iten bu oyunlar, gerçek oyunların kazanımlanndan onları mahrum etmektedir. Özellikle, kentlerde yaşayan çocuklar, oyun alanlarının azlığı, ebeveynlerin çocuklarıyla geçirdiği nitelikli zamaniann kısıth olması oyunlarına gibi nedenlerle, bilgisayar yönelmektedir. Yaşltlarıyla yaşayacaklan zengin deneyimler yerine sanal ortamlarda fiziksel, zihinsel, duygusal gelişimlerine pek de faydası olmayan uğraşlar içindedir. Çocuklarımızı gerçek oyunlar oynamaya teşvik etmek, yaşıtlanyla vakit geçirmeye özendirmek ve zaman zaman da onların oyunlarına bizzat katılmak, gelişimlerine yapabileceğimiz en büyü k katkı olacaktır. ETKiLi YORUM 21