Kimya Her Yerde. Ünite

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Kimya Her Yerde. Ünite"

Transkript

1 Ünite 4 Kimya er Yerde Su ve ayat 208 azır Gıdalar ve Temizlik Malzemeleri 224 Polimerler, Kozmetikler, İlaçlar, Kırtasiye Malzemeleri 242 Sanayide Kimya 260 Çevre Kimyası 276

2 ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE 208 İnsanlar su olmazsa hayatlarını devam ettiremez. Gübrelenmiş toprakta yetişmiş bitkiler İnsan Gübrelenmiş vücudunun toprakta büyük yetişmiş bir bitkiler çoğunluğu sudur. Bulutlar, yağmur ve kar yağışına neden olan su kaynaklarıdır. Gübrelenmiş toprakta yetişmiş bitkiler SU VE AYAT Su, canlı hayatının temel ihtiyaçlarındandır. Bütün canlıların yaşaması ve gelişmesi için suya ihtiyacı vardır. Çünkü su, canlı organizmaların büyük bir kısmını oluşturur. Örneğin insan vücudunun kütlece %70 ini, ağaçların kütlece %60 ını su oluşturur. Canlı hücrelerde meydana gelen biyolojik tepkimeler sulu çözeltilerde gerçekleşir. Doğadaki canlılardan özellikle insanlar, dünya yüzeyine düzensiz bir şekilde dağılmış su kaynaklarını hızla kirleterek kullanılabilirlik olasılığını azaltmaktadır. Kullanılabilir suyun doğada bulunuşu zamana ve mekâna göre büyük değişiklikler gösterir. Bu nedenle yeryüzündeki sular deniz suyu ve tatlı su olmak üzere ikiye ayrılır. Dünyadaki su kaynaklarının çok büyük bir kısmı okyanus ve denizlerde yer alır. Dünyadaki tatlı su kaynakları değerlendirildiğinde, yeraltı sularının tatlı su kaynaklarının %75 ini oluşturduğu söylenebilir. Yeraltı suları, kullanılabilir su kaynaklarının tamamını oluşturur: Yeraltı suları %95 Göller ve nehirler %3,5 Toprağın nemi %1,5 Su kaynakları genel anlamda dört farklı gurupta sınıflandırılabilir. Yüzey suları: Göl, nehir, çay, deniz ve okyanuslar Atmosferik sular: Kar, dolu ve yağmur Yeraltı suları Kozmik sular: Uzaydan meteoritlerle gelen sular Suyun atmosfer, karalar ve okyanuslar arasındaki döngüsüne su döngüsü denir. Su döngüsü güneş enerjisiyle desteklenen açık bir sistemdir. Yeryüzündeki suyun büyük bir kısmını buzullar, okyanuslar, denizler, göller ve nehirler oluşturur. Su döngüsü sırasında aşağıda belirtilen olaylar meydana gelir; Su, güneş ışınlarının etkisi ile denizler, göller ve nehirlerden buharlaşarak atmosfere geçer. avadaki su buharı yoğunlaşıp soğuyarak bulutları meydana getirir. Bulutlar belli bir soğuma oranına ulaştığında yağmur, kar ve dolu şeklinde yeryüzüne yağış olarak düşer. Yeryüzüne düşen suyun bir kısmı deniz, göl ve akarsulara karışırken bir kısmı da topraktan süzülerek yeraltı sularına karışır. Su döngüsü Bitkilerde fotosentez ve terleme etkinliğiyle su döngüsünün meydana gelmesine katkıda bulunmaktadır. Su döngüsü, suyun devamlı olarak yeryüzü ve atmosfer arasında sıvı halden gaz hale ve gazdan sıvı hale dönüşmesi olayıdır. Günümüzde suyun tasarruflu kullanılması büyük önem taşımaktadır. Suyu doğru kullanarak binlerce ton su tasarrufu sağlanabileceği bir gerçektir. Evlerde musluğu açık bırakmamak, bulaşıkları elde değil makinelerde yıkamak, diş fırçalarken ya da el yıkarken musluğu kapamak, bozuk muslukları tamir etmek/ettirmek su tasarrufu konusunda farkındalık oluşturmamız gereken alışkanlıklardır. Dünya nüfusunun hızla çoğalması, buna karşılık su kaynaklarının sabit kalması nedeniyle dünya nüfusunun %20 si yeterli içme suyundan mahrumdur yılında dünya nüfusunun %40 ının su kıtlığı çekeceği tahminler arasındadır. Doğanın yeniden su üretemeyeceği, geri dönüşen suyun milyonlarca yıl önceki suyun aynısı olduğu unutulmamalıdır. Soru

3 - Dişleri fırçalarken suyu akar durumda bırakmamak - Bozuk muslukları tamir ettirmek - Çamaşır makinesini tamamen dolduğunda çalıştırmak - Daha kısa sürede duş yapmak - Yağmur suyu birikimi yapmak Yukarıdakilerden kaç tanesi su tasarrufu sağlayan olaylardır? Verilenlerin tamamı suyun tasarruflu kullanımını sağlayan tedbirlerdendir. ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yanıt E Suyun canlılar için önemi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) İnsan organizmasının önemli bir kısmı sudan meydana gelir. B) ayatın devamlılığı için en önemli besin kaynağımızdır. C) Aşırı terleme ve ishal durumlarında su ihtiyacı azalır. D) Kan dolaşımının sürekliliğinde etkendir. E) Vücuttaki zararlı maddeler su ile atılır. Aşırı terleme ve ishal halleri dışında sağlıklı bir insanın günlük su ihtiyacı en az 1,5 litredir. Bu tür rahatsızlıklarda su ihtiyacı daha da artmaktadır. Yanıt C Su döngüsü ile ilgili; I. Suyun atmosfer, karalar ve okyanuslar arasındaki döngüsüdür. II. Güneş enerjisi ile desteklenir. III. er döngü bitiminde toplam su kütlesi artar. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Yanıt B 209

4 SULARDA SERTLİK ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Sert sular elbiselerin renginin solmasına ve yıpranmasına neden olur. Sular yerkabuğunda denizlere ve göllere doğru akarken farklı toprak türleri olan bölgelerden geçer. Bu bölgelerdeki bazı tuzlar örneğin, Mg 2+ ile Ca 2+ tuzları ve özellikle CaCO 3 ve CaSO 4 tuzları bu sularda çözünür. Böylece yeraltı sularında kalsiyum (Ca 2+ ) ve karbonat (CO 2-3 ) iyonları oluşur. Daha sonra bu sular, gerekli işlemlerden geçtikten sonra, borularla içme suyu olarak evlerimize kadar taşınır. İçme sularını ısıtıcıyla ısıttığımızda su buharlaşır; kalsiyum karbonat iyonları ise Kireçli topraktan geçen yağmur suları tekrar birleşerek ısıtıcı üzerinde kalsiyum karbonat tuzu içinde Ca 2+ iyonları oluşur. Böylece sert olarak çöker ve tortu oluşturur. Evlerde su kaynatmakta su meydana gelir. kullanılan kaplarda birikmiş tortular ise kaba sirke koyup kaynatmakla giderilebilir. İçerisinde kalsiyum (Ca 2+ ), magnezyum (Mg 2+ )gibi iyonlar bulunduran sular sert su olarak tanımlanır. Sert su, kireçli su olarak da bilinir. Suyun içerdiği çözünmüş kalsiyum ve magnezyum tuzları, suların sertliğini belirler. İki tür sert su vardır; geçici sert su ve kalıcı sert su. Geçici sert su bikarbonat iyonu (CO - 3 ) içerir. Suların sertliği Ca(CO 3 ) 2 ve Mg(CO 3 ) 2 tuzlarından kaynaklı ise su ısıtılarak yani kaynatma ile bu tuzlar karbonatları şeklinde çöktürülür. Kalıcı sert su ise CaSO 4 ve MgSO 4 tuzları kaynaklıdır. Kalıcı sertlik, suyun kaynatılması ile giderilemez. Na 2 CO 3 veya Na 3 PO 4 eklenir ve ortamdaki Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları karbonatları ya da fosfatları şeklinde çöktürülür. Sert sular çamaşır makinesinin ısıtıcısını kireçlendirir. İçerisinde Ca 2+ ve Mg 2+ gibi iyonları az sayıda bulunduran sular ise yumuşak su olarak adlandırılır. Suların sert ve yumuşak olması suyun içimi sırasında ağızda farklı bir tat bırakır. Yumuşak sular, sert sulara göre daha tatlı ve içimi güzel olan sulardır. Doğrudan şişelenebilir kaynak sularının sertlik derecesi oldukça küçüktür. Yani yumuşak sulardır. Ancak doğal kaynakların bir çoğu sert sudur. Örneğin Pamukkale travertenleri, o bölgede bulunan kaynak sularındaki Ca 2+ ve CO 3 2 iyonlarının çok fazla olmasından ve bu iyonların CaCO 3 tuzu şeklinde çökmesinden dolayı oluşmuşlardır. Sert ve Yumuşak Suların Kullanımı Arasındaki Farklar Sert sular sabunda bulunan maddelerle birleşerek çökelti oluşturur. Bu durum sabunun köpürmesini engeller. Sabun temizleme işlevini yerine getiremez ve sert sular fazla sabun kullanılmasına neden olur. Temizlik için kullanılan suyun yumuşak olması temizlik maddelerinde tasarruf sağlar. Sert sular, temizlikte kullanıldığında cam ve porselen eşyalarımızda çizilmelere ve matlaşmalara neden olurlar. Sert sularla yıkanan giysiler üzerinde oluşan tortular, zamanla grileşmeye ve renklerinin solmasına neden olur. Bu durum Sert suyla yıkanan bulaşıklar ve bardaklarda kireç lekeleri oluşur. giyim eşyalarının daha çabuk eskimesinin en önemli nedenlerinden birisidir. Bu yüzden bulaşık makinelerinde ve çamaşır makinelerinde kullanılan suyun yumuşak olması gerekir. Sert sular, yıkanan maddelere zarar verdiği gibi makinenin kendisine de zarar verir. Isıtıcının etrafında ya da su borularının içinde biriken tortu ısının iletilmemesine, borulardaki suyun akışının yavaşlamasına neden olur. Bu durum aletlerin çabuk arızalanmasına ve elektrik tüketiminin artmasına neden olur. 210 Sert su borularda tıkanma yapar. Sert suların her zaman kalp ve damar sağlığını koruyucu, kemik erimesini önleyici, kemik yapısını güçlendirici ve zeka gelişimini hızlandırıcı gibi özellikleri tıbbi uzmanlar tarafından da kabul görmüştür. Soru Sert sular ütülerde kireçlenme yaparak zamanla elektrik tüketimini artırır.

5 I. Boruların aşınması II. İçiminde tadının acı olması III. Sabunu köpürtmemesi Yukarıdakilerden hangileri sert suyun olumsuz özelliklerindendir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Sıcak olarak ısıtma sisteminde dolaşan sert sudaki kalsiyum (Ca 2+ ) iyonları borularda tortu oluşmasına neden olur. Sert suyun içiminde tadı acımsıdır. Sert sular, sabunda bulunan maddelerle birleşerek çökelti oluşturduğundan sabunun köpürmesi engellenir. Yanıt E ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Sudaki sertlik ile ilgili; I. Geçici sertlik kaynatma ile giderilebilir. II. Kalıcı sertlik dinlendirme yolu ile giderilebilir. III. Sert su, kaynatılıp buharlaştırıldığı kapta kireçlenmeye sebep olur. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III Yanıt D 30 mg Ca 2+ iyonu 200 ml su 40 mg Ca 2+ iyonu 200 ml su 15 mg Ca 2+ iyonu 300 ml su I II III Yukarıdaki verilen su örneklerinin en sertten en yumuşağa doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) I > II > III B) III > II > I C) II > I > III D) III > I > II E) II > III > I Yanıt C Su sertliği ile ilgili, I. Su, çökelti verebilecek miktarda iyonlar içeriyorsa suyun sert olduğundan bahsedilir. II. Sert sular, temizlikte kullanıldığında cam ve porselen eşyalarımızda çizilmelere ve matlaşmalara neden olur. III. Evlerde su kaynatılan kaplarda oluşan tortular sirke ile giderilebilir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Yanıt E 211

6 Sert Suların Yumuşatılması ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Kaynatılan sert sudaki kireç çöker. Sonuçta su yumuşar. Şehir şebekelerine verilen sular arıtım aşamasında belirli ölçülere kadar yumuşatılmaktadır. Ancak bir çok yerde bu yumuşatma yeterli olmaz. Bu nedenle evlerde ya da iş yerlerinde kullanılan suyun yumuşatılması ihtiyacı olabilir. Suyun kaynatılması sertliğin giderilmesi için kullanılan en basit yöntemdir. Kaynatılan sudaki sertlik veren iyonlardan olan Ca 2+ iyonu Ca 2+ + CO 2 Isı 3 CaCO 3 (k) şeklinde çöker. Böylece su bir miktar yumuşamış olur. Ayrıca suya sertlik veren Mg 2+ ve Ca 2+ iyonları ile suya sertlik vermeyen Na + iyonlarının yer değiştirilmesi temeline dayanan bir yumuşatma yöntemi de vardır. Bunun için sert su iyon değiştirici reçine yastıklarından geçirilir. Bu sistemde, sert su reçine içinden süzülerek geçirilir. Süzülme sırasında reçinede bulunan Na + iyonları ile suda bulunan Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları yer değiştirir ve sert su yumuşatılmış olur. Na + iyonları tükendiğinde reçine yastık artık sert suyu yumuşatamaz. Reçine yastığı tekrar kullanılabilir yapmak için derişik NaCI çözeltisinden geçirilir. İyon değiştirici maddeler; zeolit ya da yapay (suni) reçine olabilir. Zeolit, doğal gözenekli sodyum-potasyum alüminyum hidroksilikat polimeridir. Doğal ve sentetik (permutit) türleri vardır. Kullanma Sularının Arıtımı Bir tesisin suyunun yumuşatılması işleminde kullanılan yumuşatma sistemi Reçineye bağlanmış Ca 2+ ve Mg 2+ Musluk Yumuşak su çıkışı Sert su Kopmuş Na + İyon değiştirici reçine yastık Mg 2+ Ca 2+ İyon değiştirici reçinenin çalışması İçme ve kullanma sularının taşıması gereken bazı özellikler vardır. Bu özellikler; Su, kokusuz, renksiz, berrak ve içimi serinletici olmalı Su hastalık yapan mikroorganizma içermemeli Suda sağlığa zararlı kimyasal maddeler bulunmamalı Su, kullanıma uygun sertlik derecesine sahip olmalı Normal sertlikte su şeklinde özetlenebilir. Fenoller ve yağlar suya kötü koku ve tat veren maddelerdir. Bu nedenle sular bu maddeleri içermemelidir. Sular renksiz, berrak ve içilebilir sıcaklıkta (8-12 C) olmalıdır. Suyun ideal oksijen konsantrasyonu ise 5 mg/l sınırına sahiptir. Suda bulunabilen bazı mikroorganizmalar tifo, kolera ve sarılık gibi hastalıklara neden olur. Sudaki zararlı mikroorganizmaları yok etmek için en etkili yol dezenfeksiyondur. Arsenik, kadmiyum, krom, kurşun, cıva ve selenyum gibi zehirli maddeler suda kimyasal kirliliğe neden olur. Arsenik zehirlenmelerinde felç, sinir sistemi bozuklukları; cıvanın vücutta birikmesi ile baş ağrısı, yorgunluk, ruhi bozukluklar gibi sorunlar görülebilir. Kadmiyum bileşikleri baş ağrısı, susuzluk hissi, sinirlilik ve öksürük gibi rahatsızlıklara neden olur. Şehir sularındaki bulanıklık estetik açıdan önemli olduğu gibi suyun tadını da etkiler. Suda bulunan asılı katı maddeler ve çözünmüş organik maddeler bulanıklığa neden olur. Çeşme suyu Bu nedenle bulanıklık suda istenmeyen maddelerin varlığına işaret eder. Dezenfektasyon amaçlı yapılan klorlama işlemi bulanık sularda daha zararlı maddelerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle klorlama işleminin yapılabilmesi için sudaki bulanıklık değerinin belirli bir seviyede olması gerekir. Öte yandan bulanıklığın kaynağı evsel kirlenme, doğal bozunma ve endüstriyel kirlenme de olabilir. 212 Soru

7 İyon değiştirme yöntemi ile ilgili, I. Suya sertlik veren Mg 2+ ve Ca 2+ iyonları ile suya sertlik vermeyen Na + iyonlarının yer değiştirilmesi temeline dayanan bir yumuşatma yöntemidir. II. İyon değiştirme maddesi sonsuz ömürlüdür. III. Uygulanan işlem sonrası su dezenfekte edilmeden içilebilir. I. İyon değiştirme yöntemi olarak kullanılan iyon değiştirici reçinelerde suya sertlik veren Mg 2+ ve Ca 2+ iyonları ile Na + iyonları yer değiştirerek su yumuşatılır. II. İyon değiştirici reçineler derişik NaCI çözeltisinden geçirildiğinde tekrar kullanılabilir. III. Su dezenfekte edilerek kullanılır. ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Yanıt A Aşağıdakilerden hangisi içme ve kullanma sularının taşıması gereken özelliklerden değildir? A) Kokusuz, renksiz olmalı B) astalık yapan mikroorganizmaları içermemeli C) Saf olmalı, iyonlardan arındırılmış olmalı D) Sağlığa zararlı kimyasal maddeler içermemeli E) Sertlik derecesi uygun olmalı Yanıt C Sudaki sertliğin giderilmesi, iyon değiştirici reçineler ile yapılır. Yukarıdaki şekilde iyon değiştirici reçinelerin nasıl görev yaptığı gösterilmiştir. Buna göre, I. Yumuşak su Na + iyonlarınca zengindir. II. Sertlik veren maddeler reçinedeki sodyum iyonu ile yer değiştirir. III. Sodyumun sertlik oranı kalsiyumdan çoktur. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III Yanıt B 213

8 ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Bir tesisin suyunu arıtma işleminde kullanılan arıtma sistemi Su Arıtım Süreçleri Suyun arıtılması yalnızca suların sertliğinin giderilmesi ile sağlanmaz. Ayrıca içtiğimiz suların hastalık yapıcı mikroorganizmalar ve çeşitli kirleticilerden de arındırılması gerekir. Çünkü doğada bulunan mevcut su kaynakları (göl, akarsu, baraj, kuyu vb.) bazı istisnalar dışında içme, kullanma ve sanayinin ihtiyaçları için doğrudan kullanılmaya uygun değildir. Su arıtımındaki aşamalar dinlendirme, kireç giderme, koagülasyon, havalandırma, klorlama ve koku giderim evreleridir. Suyun Dinlendirilmesi: Barajlar ve büyük dinlendirme havuzlarında gerçekleştirilen işlem, bulanık suyun dinlendirilmesi sırasında birçok yabancı maddenin dibe çökmesi esasına dayanır. Çöken maddeler, bulanıklığa neden olan katı ve suda çözünmeyen maddelerdir. Suyun dinlendirilmesi Kireç Giderme: Sert suda bulunan Mg(CO 3 ) 2 ve Ca(CO 3 ) 2 bileşikleri, sert sudan, sönmüş kireç (Ca(O) 2 ) ilavesiyle çöktürülür ve uzaklaştırılır. O iyonu, bikarbonat iyonu ile tepkimeye girerek su ve karbonat iyonu oluşturur. Karbonat iyonu, Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları ile tepkimeye girerek metal karbonatları halinde çöker. Kireç giderme Kokulu, yoğun ve yeşilimsi bir gaz olan klor, son derece aktif ve tehlikelidir. Klor, suda üreyebilen mikropları öldürdüğü için içme sularını ve yüzme havuzlarını arındırmakta kullanılır. Bu nedenle suların sık sık klorlandırılması gerekir. Koagülasyon: Atık su arıtımında, koloidal maddelerle askı halindeki çok küçük taneciklerin çökelmesini kolaylaştırmak için suya ilave edilen maddelere koagülant denir. Koagülasyon aşaması, koagülantların suya ilave edilişiyle hızla karıştırılması ile koloidal ve askıdaki katı maddelerle birleşip kolayca çökebilmesi esasına dayanır. Koagülasyon avalandırma: Çöktürme havuzlarından geçen atık sular, çelik borular ile havalandırma havuzlarına gönderilir. Bu havuzlarda, suya kirlilik veren maddelerin mikroorganizmaları okside ederek uzaklaştırması için hava oksijeni verilir. ava filtresi boyutu 0,3 mikrona kadar olan partiküllerin yaklaşık %95 ini giderebilmektedir. avalandırma İçme ve kullanma suyunun klorlanması 1932 yılında İstanbul da 1936 yılında Ankara da başlamış, 1940 tan sonra ülke çapında yaygınlaştırılmıştır. Klorlama ve Koku Giderilmesi: Suların hastalık yapıcı mikroorganizmalardan temizlenmesine dezenfeksiyon denir. En çok kullanılan dezenfeksiyon yöntemi klorlamadır. Klor suya karıştırıldığında sudaki bakteri ve mikroplarla tepkimeye girerek bunları parçalar. Dolayısıyla etkilerini yok eder. Klor, çok eski zamanlardan beri kullanılan iyi bir mikrop öldürücüdür. Klorlama 214 Soru

9 İşlemler Özellik I. Kireç giderme Geçici su sertliğini giderme II. Koagülasyon Koloidal maddelerin çökelmesini sağlama III. avalandırma Dipte biriken çamurun giderilmesi Su arıtımında kullanılan işlemlerden hangilerinin özelliği yanlış verilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III I. Kireç giderme, geçici su sertliğini giderme işlemidir. II. Koagülasyon, koloidal maddelerin çökelmesini sağlama işlemidir. III. avalandırma, suya kirlilik veren maddeleri, mikroorganizmaları okside ederek uzaklaştırma işlemidir. ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Yanıt B Aşağıdakilerden hangisi su arıtımındaki aşamalardan biri değildir? A) Kireç giderme B) avalandırma C) Klorlama D) Flotasyon E) Koku giderme Yanıt D Sudaki bulanıklık ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Suda bulunan asılı katı maddeler ve çözünmüş organik maddeler kaynaklıdır. B) Dezenfektasyon bulanıklığı giderir. C) Evsel kirlenme kaynaklı olabilir. D) Bulanıklığın giderilmesi su arıtım basamaklarından birisidir. E) Koagülasyon ile giderilir. Yanıt B 215

10 Evlerde Su Arıtımı ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Evlerde kullanılabilen su arıtma cihazı Doğal kaynak suyu Seyreltik çözelti Seyreltik çözelti Seyreltik çözelti Seyreltik çözelti Ozmos Ozmos (a) Ozmos (a) (a) Basınç Gaz Derişik çözelti Derişik çözelti Ters ozmos (b) Ters Ters ozmos ozmos (b) (b) Derişik çözelti Derişik çözelti Basınç Gaz Evlerde su arıtımı amacıyla kullanılan araçlarda sisteme giren şebeke suyu arıtılmış şekilde içme suyuna dönüşür. Bu cihazlarda 5 farklı filtre kullanılır. Suyla temasa geçen ilk filtre 5 mikron boyuta sahiptir. Çamur, pas ve asbest gibi tortuları tutarak suyun bulanıklığını giderir. Karbon filtre, başta klor olmak üzere kötü koku ve tat veren kimyasal maddeleri tutar. 1 mikron boyutlu filtre suyu Karbon filtre son kez süzer. Sonraki aşamada ters ozmos prensibi ile çalışacak membran filtre kullanılır. Filtreye gelen basınçlı su, gözenekleri milimetrenin milyonda birinden çok daha küçük olan membrandan geçerek en düşük molekül düzeyinde filtre edilir. Bu işlem sırasında suda bulunması olası zararlı karışımların ve mikropların tamamı dışarı atılır. Sudaki çözünmüş madde miktarı ortalama %90 düşürülerek suyun özü elde edilir. Bilinen en küçük boyutlu virüs membran gözeneğinden 20 kat büyüktür. Bu nedenle virüsler membrandan ge- Membran filtre çemez. Son aşamada membran filtreden elde edilen su tatlandırılır ve güvenli içme suyuna dönüştürülür. Sistemdeki filtrelerin kullanımlarının süreli olmasından dolayı zaman zaman değiştirilmeleri gerekir. Musluklara takılarak kullanılan filtreler, kullanım ilkelerine uygun kullanıldığı takdirde suyun sertliğini giderme konusunda işlev görebilir. Ev tipi filtreler genellikle kimyasal arıtma yapar, mikrobiyolojik arıtma sağlayamazlar. Ancak UV lamba veya gümüş filtre gibi özel birimler kullanılırsa su mikroplardan arındırılabilir. İşlenmiş içme suyu, yeraltı havzalarından elde edilen, ters ozmos ile saflaştırılıp ozonlanan ve damak lezzetine uygun olması için mineral ilave edilen sudur. Doğal kaynak suyu ya da işlenmiş içme sularının tercih edilmesi kişiye bağlıdır. İşlenmiş içme suyunun doğal kaynak suyundan farkı içme suyuna minerallerin ilave edilmesidir. Bu nedenle mineral düzeyi her zaman aynı düzeyde tutulabilir. Ancak doğal kaynak suyunda mineral yapısı mevsimsel olarak değişim gösterir. İşlenmiş içme suyu kaynağına bağlı olarak gazlı veya gazsız olabilir. Tercihe göre kaynağından çıkarıldıktan sonra da karbondioksit ile zenginleştirilerek gazlı hale getirilebilir. Doğal kaynak suları işleme tabi tutulmazken işlenmiş içme suları, dezenfeksiyon, filtrasyon, çöktürme, saflaştırma gibi işlemlere tabi tutulduğundan doğal su olarak değerlendirilemez. Deniz Suyundan İçme Suyu Eldesi Deniz suyundan içme suyu elde etmenin dayandığı prensip ters ozmos dur. Ters ozmos da aynen ozmos olayındaki gibi farklı derişimlere sahip iki çözelti yarı geçirgen zarla (membran) ayrılmıştır. Derişik çözelti tarafına ozmotik basınçtan daha yüksek bir basınç uygulandığında olay tersine döner (Yanda b şekli). Bu durumda derişik çözeltinin sıvı kısmı (çözücüsü) seyreltik çözeltiye doğru hareket eder. Böylece seyreltik çözelti daha seyreltik hale gelir. Derişik çözelti olarak deniz suyu (tuzlu su) kullanıldığında üzerine uygulanan bar civarındaki basınç ile tuz ve diğer iyonlarından ayrıştırılarak içme suyunun değerlerine getirilebilir. Damıtma, deniz suyundan içme suyu elde etme yöntemlerinin bir diğeridir. Deniz suyu atmosfer basıncından düşük basınçlarda dolayısıyla 100 C nin altında kaynamaya bırakılarak damıtılır. Deniz suyunu tuzundan arındırma yöntemlerinden bir diğeri de deniz suyu basınçlanarak içinden metan gazı geçirmektir. Bu işlemde su yüzeyinde kısa sürede metan ve su moleküllerinden oluşan kristaller oluşur, geride ise tuz kalmış olur. Isıtılan kristallerden metan gazının buharlaşmasıyla su eldesi sağlanır. 216 Soru

11 İşlenmiş suların doğal kaynak suyundan en önemli farkı aşağıdakilerden hangisidir? A) Minerallerin ilave edilmesi B) Sertliğinin fazla olması C) Zararlı mikroorganizmaları içermesi D) Dezenfeksiyon edilmemiş olması E) Filtrasyon edilmemiş olması İşlenmiş suların doğal kaynak suyundan farkı içme suyuna minerallerin ilave edilmesidir. Yanıt A ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Aşağıdakilerden hangisi kaynak suları için doğru, işlenmiş sular için yanlıştır? A) Mineral düzeyi her zaman aynı düzeyde tutulabilir. B) Mineral yapısı mevsimsel olarak değişim gösterir. C) Gazlı ya da gazsız olabilir. D) İşleme tabi tutulur. E) İçme suyu olarak daima kullanım üstünlüğü vardır. Yanıt B Evlerde kullanılan su arıtımı cihazları ile ilgili, I. Şebeke suyunu arıtmak amaçlı kullanılır. II. Filtreleme yöntemine dayanır. III. Uzun süreli kullanımları sakıncalıdır. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Yanıt E I. Ters ozmos II. Damıtma III. Dekantasyon Yukarıdakilerden hangileri deniz suyundan içme suyu eldesinde kullanılır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Yanıt B 217

12 ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE 1. Suyun dezenfeksiyonu işlemi ile ilgili, I. Kullanılan işlem ters ozmos prensibine dayanır. II. Sulardaki hastalık yapıcı mikroorganizmaların yok edilmesi veya etkisiz hale getirilmesi amacıyla uygulanır. III. Klor ve hidrojen peroksit işlemde yaygın kullanılan maddelerdir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 2. I. Suyun kaliteli ve içilebilir nitelikte olması için yararlı iyonlardan uygun miktarda içermelidir. II. Sert sular bazı temizlik maddelerinin kir çıkarma etkisini azaltır. III. Suda + ve O iyonlarının artması suyun sertliğini azaltır. IV. avalandırma, su arıtımında kullanılan yöntemlerden biridir. V. Su arıtımında aşamalardan biri olan havalandırma işleminde suya kirlilik veren maddeler, mikroorganizmalar okside edilerek uzaklaştırılır. Yukarıdaki cümlelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar veren bir öğrenci kaç numaralı bilginin yanlış olduğunu söyleyebilir? ÇÖZÜMLÜ SORULAR 4. İyon değiştirici reçinelerde; I. Na + iyonu sudaki Mg 2+ iyonu ile yer değiştirir. II. Kimyasal olay meydana gelir. III. Ca 2+ iyonu sudaki Mg 2+ iyonu ile yer değiştirir. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III 5. İçme suyunun arıtılmasında uygulanan koagülasyon sürecinde; I. Suda koloidal çözünmüş maddelerin çöktürülmesi sağlanır. II. Su zararlı mikroorganizmalardan ayıklanır. III. Su kaynatılır. yukarıdakilerden hangileri yapılır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 6. Aşağıda suların kaynatılması sonucunda meydana gelen bir kimyasal denklem verilmiştir. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 suda Ca 2+ + CO ısı CaCO 3 + Yumuşatılmış su 3. Doğal kaynak suyu ve işlenmiş içme suyu ile ilgili aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? 218 A) İşlenmiş içme suyu minerallerin eklenmesi ile oluşur. B) Doğal kaynak suyunda mineral yapısı mevsimsel olarak değişim gösterir. C) İşlenmiş içme suyu, kaynağına bağlı olarak gazlı veya gazsız olabilir. D) İşlenmiş içme suyu saf su olarak nitelendirilir. E) İşlenmiş içme suyunda mineral düzeyi her zaman aynı düzeyde tutulabilir. dibe çöker Tepkime ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez? Soru u A) Suların kaynatılması, suyun sertliğinin giderilmesinde kullanılan yöntemlerden biridir. B) Yumuşak sular kemik gelişimi için faydalıdır. C) Su kaynatıldığında, suya sertlik veren iyonlar kalsiyum karbonat şeklinde dibe çöker. D) Su, ilk duruma göre yumuşamış olur. E) İçindeki iyon sayısı azaldığından içme suyu olarak kullanılabilir.

13 1. Ters ozmos, bir dezenfeksiyon işlemi değildir. Dezenfeksiyon, klor ve hidrojen peroksit gibi maddelerin kullanıldığı sulardaki zararlı mikroorganizmaların yok edilmesi amacıyla uygulanan işlemdir. Yanıt D ÇÖZÜMLER 4. İyon değiştirici reçinelerde sert suyun yumuşatılması sağlanır. Kimyasal olaydır. Na + iyonu, sudaki Mg 2+ ve Ca 2+ iyonları ile yer değiştirir. Yanıt C ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE 2. Suda + ve O - iyonlarının artması değil de Ca 2+ ve Mg 2+ iyonlarının artması suyun sertliğini artırır. Yanıt C 5. Koagülasyon işlemi sudaki koloidal ve askıdaki katı maddelerin kolayca çöktürülmesidir. Yanıt A 3. İşlenmiş içme suyu saf su değildir. İçerisine minerallerin eklenmesiyle oluşur. Yanıt D 6. Tepkime suların kaynatılması sonucunda meydana gelen tepkimedir. Yumuşak sular kemik gelişimi için faydalıdır cümlesi verilen tepkime ile ilgili değildir. Yanıt B 219

14 ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE 1. Doğadaki kaynak sularına saf suda denir. 2. Kokusuz, renksiz, berrak ve içimi serinletici olması içme suyunun özelliklerindendir. 3. Kaynatma yöntemi ile suyun kalıcı sertliği giderilebilir. 1. Suda kaynatılarak giderilemeyen sertliğe sertlik denir. 2. Sudaki mikroorganizmaları öldüren kimyasallara denir. 3. Sürekli... suyun kullanıldığı bir ısıtıcı zamanla kireçlenir. 4. Kimyasal işlemler ile mineral oranları istenilen düzeylere ayarlanan suya işlenmiş su denir. 4. Sert su ile yıkanan bulaşık ve lavabolarda beyaz oluşur. 5. En çok kullanılan dezenfektan malzemesi klor gazıdır. 5. Isıtıcılar etrafında bir tabaka oluşturan kireç sağlar ve ısının iletilmesini engeller. 6. Kaynak sularında çözünmüş iyon derişimi arttıkça sertlik derecesi artar. 6. İyon değiştirici reçinelerde sudaki Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları reçinedeki... iyonu ile değiştirilir. 7. Deniz suyundan ozmos yöntemi ile içme suyu elde edilebilir. 7. Kalıcı sertliği gidermek için Na 2 SO 4 kullanıldığında uygulanan yönteme...denir. 8. Sert sularla temizlik yapılmasının hiçbir zararlı sonucu yoktur. 8. İçilebilir su bekletildiğinde dibinde... oluşturmamalıdır. 9. Kullanılabilir su, saf su olarak nitelendirilir suyun devamlı olarak yeryüzü ve atmosfer arasında sıvı halden gaz hale ve gazdan sıvı hale dönüşmesi olayıdır. 10. Klorlama yöntemi ile sulardaki sertlik giderilebilir. 10. Evlerde... amacıyla kullanılan araçlarda sisteme giren şebeke suyu arıtılmış şekilde içme suyuna dönüşür. 220 Soru 1. Y 2. D 3. Y 4. D 5. D 6. D 7. Y 8. Y 9. Y 10. Y 1. kalıcı 2. dezenfektan 3. sert 4. lekeler 5. yalıtım 6. Na + 7. çöktürme 8. tortu 9. Su döngüsü 10. su arıtımı

15 1. I. Sülfürik asit II. Yemek tuzu III. Klor IV. Sirke V. Amonyak Suları mikroplardan arındırarak içilebilir hale getirmek için yukarıdaki maddelerden kaç tanesi kullanılabilir? AÇIK UÇLU SORULAR 1 4. Şehir şebeke suyu ile ilgili; I. Doğrudan kullanılan kaynak suyudur. II. İşlenmiş sudur. III. Dezenfekte edilmiş sudur. yukarıdakilerden kaç tanesi doğrudur? 2 ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE 2. I. NO - 3 II. Mg III. CI - IV. SO 2-4 V. N + 4 Yukarıdakilerden hangisi suya sertlik veren iyonlardandır? Sert su 1. kap İyon değiştirici reçine yastığı Yumuşak su III 2. kap 3. I. Bir bölgedeki toprakta CaCO 3 tuzu oranı fazla ise o bölgedeki yeraltı suları sert olur. II. Suların sert ya da yumuşak olması suyun içimi sırasında ağızda farklı bir tat bırakır. III. Sudaki karbondioksit ve oksijen suya sertlik verir. IV. Suyun sertlik miktarını değiştirmek suyu rahatlıkla tüketebilmemiz için yeterli değildir. V. Sağlığımız açısından, suyun daha nitelikli olması için çeşitli işlemlerle suyun arıtılması gerekir. Yukarıdaki cümlelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar veren bir öğrenci kaç numaralı bilginin yanlış olduğunu söyleyebilir? Yukarıdaki düzenekte birinci kapta bulunan sert su iyon değiştirici reçineden geçirilerek yumuşak su haline getiriliyor. Bu olayla ilgili; I. Birinci kaptaki Ca 2+ iyonları sayısı ikinci kaptakinden fazladır. II. Reçine yastığında Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları tutulur. III. İkinci kaptaki Mg 2+ iyonları sayısı birinci kaptakinden fazladır. IV. Bir iyon değiştirici reçine yastığı ile belirli bir miktardaki su yumuşatılabilir. V. İkinci kaptaki su, Na + iyonlarınca zengindir. yukarıdakilerden kaç tanesi doğrudur? III 4 221

16 ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE 1. Dünyadaki su kaynakları ile ilgili; I. Dağılımları homojenlik gösterir. II. Su kaynaklarının büyük bir çoğunluğu tatlı su kaynaklarıdır. III. Ülkeler için stratejik bir öneme sahiptir. 2. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III D) I ve III E) II ve III I Kokusuz, renksiz, berrak olmalı II TEST 1 4. Yağız; öğretmenin sorduğu sert suların genel özellikleri ile ilgili; I. Sabun ile etkileştiğinde köpük oluşturmaz. II. Kaynatılıp buharlaştırıldıkları kaplarda artık bırakmazlar. III. Tadı hoş olmayan sulardır. IV. Yiyeceklerin pişmesini olumsuz etkilerler. V. İçlerinde ağırlıklı olarak Mg 2+ ve Ca 2+ iyonları bulundururlar. cümlelerini sıralıyor. Buna göre, Yağız ın yazdığı hangi cümle yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V Sağlığa zararlı kimyasal maddeler içermemeli İçme suyu Saf olmalı Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutucuklarda içme suyu ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Buna göre bu bilgilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I ve III 5. I. Kireçli su çamaşırların daha iyi temizlenmesini sağlar. II. Sert suların içilmesi kemik gelişimine faydalıdır. III. Sulara tat veren içindeki iyon ve minerallerdir. IV. İçme sularında değişik iyonlar bulunur. Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y) olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek değerlendirildiğinde sıralama aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş olur? A) Y, D, D, Y B) D, Y, D, Y C) Y, D, D, D D) D, D, Y, Y E) Y, Y, D, D 3. Sertlik iyonlarının yüzdesi Ca Mg Mg 2+ Ca Ca2+ Mg Klorlama 2. Reçine 3. Kalsiyum X Y Z İller 4. Sodyum 5. Magnezyum 6. Yumuşak su Şekildeki grafikte X, Y ve Z illerinde kullanılan içme sularındaki kalsiyum ve magnezyum iyonlarının oranları verilmiştir. Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Su sertliği en fazla olan il Y dir. B) İçimi en yumuşak olan su X ilindeki sudur. C) Z ilinde kullanılan içme suyuna sertlik veren iyonların toplamı %70 tir. D) İçme suyundaki kalsiyum miktarı en fazla olan il Z dir. E) Z ilindeki içme suyu, diğer illerdekine göre orta sertliktedir. Yukarıda verilen tablodan yararlanarak aşağıdaki sorulardan hangisini yanıtlayamayız? A) Kireçli suyun diğer adı nedir? B) Suyun sertliğinin giderilmesinde kullanılan iyon hangisidir? C) Suya sertlik veren iyonlar hangileridir? D) Suyun sertliğinin giderilmesinde hangi madde kullanılır? E) Su arıtımında kullanılan madde hangisidir? C 1. C 2. E 2. E 3. C 3. D 4. C 4. B 5. B 5. C 6. B 6. A 7. E Soru

17 7. İçme suyunun arıtılması süresince İşlem Amaç I. avalandırma a. Dezenfektan II. Klorlama b. Okside etme III. Dinlendirme c. Çöktürme işlemleri ile belirtilen amaçların doğru eşleştirilmiş hali aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? I II III A) a b c B) b a c C) c b a D) b c a E) a c b 10. Çeşme suyu I Su kaynatılır. Isıtıcı Dinlendirilir. Banu kaptaki suyun bir kısmını başka bir kaba aktarır ve suyu kaynatır. Kaynatma işleminden sonra kaptaki suyu dinlendirir. Banu, birinci ve ikinci kaptan birer bardak su alır ve içer. Buna göre, yapılan deneyin sonucu, I. İkinci kaptaki suyun sertliği artmıştır. II. İkinci kaptaki suda Mg 2+ miktarı artmıştır. III. Kaynatma işlemi suyun sertliğini azaltır. II ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE yukarıda verilenlerden hangileri olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 8. Ters ozmos yöntemi ile su arıtılmasında; I. Deniz suyu kullanılır. II. Yalnızca tuz ayrıştırılır. III. Suyun buharlaştırılması esasına dayanır. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I ve III E) II ve III 11. Dezenfeksiyon işleminde sular; I. Oksijen gazı II. astalık yapan mikroorganizmalar III. Klor gazı maddelerinden hangilerinden ayrıştırılır? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 9. I. ( ) Kaynak sularının içerdikleri mineral oranları mevsimsel değişiklik gösterir. II. ( ) Kaynak suyu işlenerek mineral dağılımı değiştirilebilir. III. ( ) Zeolit yöntemi sert suların yumuşatılmasında kullanılır. IV. ( ) İşlenmiş su içilebilir. V. ( ) Yeraltı sularının tamamı sert sudur. Yukarıdaki cümlelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar veren bir öğrenci kaç numaralı bilginin yanlış olduğunu söyleyebilir? A) I B) II C) III D) IV E) V 12. Doğanın yeniden su üretemeyeceği, geri dönüşen suyun milyonlarca önceki suyun aynısı olduğu düşünülerek su tasarrufu için yapılması gerekenler aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Evlerde musluğu açık bırakmamak B) Bulaşıkları bulaşık makinesinde değil elde yıkamak C) Yıkanırken küvet yerine duşu tercih etmek D) Sebze ve meyve yıkadıktan sonra arta kalan suyla çiçekleri sulamak E) Tıraş olurken gereksiz durumlarda musluğu kapatmak 1. C 7. B 2. E 8. D 3. C 9. E 4. C 10. C 5. B 11. A 6. B 12. B 7. E 223

18 AZIR GIDALAR VE TEMİZLİK MALZEMELERİ ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Gübrelenmiş toprakta azır gıda yetişmiş bitkiler AZIR GIDALAR Günümüzde dünya nüfusunun artış hızına karşılık kaynakların sınırlı oluşu, insanın zamanı oldukça tasarruflu ve verimli kullanması gerekmektedir. Teknolojinin gelişmesi, kent nüfusunun artması, kadının iş hayatına yoğun bir şekilde katılması, yoğun iş temposu, çocukların okulda daha uzun süre kalması, daha çok seyahat etme veya yalnız yaşama tercihleri vb. gibi etkenler, insanları hazır ve hızlı yemeklere yöneltmeye başlamıştır. amburger yiyen çocuk azır gıda; insanlar ve hayvanların artan ihtiyaçlarına karşılık olarak ortaya çıkan talebe karşı oluşmuş, üretilmesi ve tüketilmesi kolay, raf ömrü uzun olan çeşitli kimyasallar, koruyucu maddeler içeren besin maddelerine denir. azır gıdaları aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz; Toz ürünler; azır çorbalar, meyve içecekleri, tatlılar Unlu mamüller; azır ekmek, kek, gofret, kraker Fermantasyon ürünler; Ekmek, peynir, yoğurt, tereyağı, turşu, alkollü içecekler Dondurulmuş ürünler; Ayıklanmış sebzeler, patates kızartması, balık, dondurulmuş meyveler Konserveler; azır salçalar, marmelatlar, sebzeler, ton balıkları azır Gıdaların azırlanma Süreçleri 224 Gübrelenmiş toprakta azır gıda yetişmiş bitkiler Gübrelenmiş toprakta azır gıda yetişmiş bitkiler epimiz mutlaka bir manavda, bakkalda ya da pazarda sebze, meyve veya kuru gıda maddeleri almışızdır. Bunları alırken mutlaka en iyisini, en tazesini almaya çalışmışızdır. Ancak tonlarla hazır gıda üretimi yapan fabrikalarda durum hiçte böyle değildir. Buralarda toplu mal alımı olmakta, iyi, ezik, çürük, taze ya da bayat bir çok hammaddenin hepsi birlikte alınırken, aynı zamanda içlerine çeşitli kimyasallar katılmaktadır. Konserve azır gıdaların üretimi aşamasında koruyucular, boyalar, emülsiyonlaştırıcılar, tatlandırıcılar kullanılmaktadır. Ayrıca pastörizasyon, UT sütün işlenmesi gibi uygulamalar gerçekleştirilmektedir. Alura REDAC, amarant, azorubin ve eritrosin gibi renklendiriciler hazır gıdaların üretiminde kullanılan kimyasal katkı maddeleridir. Yine gıdalarda kullanılan E621 (Monosodyum glumat) gibi lezzet arttırıcı tatlandırıcılar insan sağlığı için olumsuz etkilere sahiptir. Düşük kalorili karışımlar ve alkolsüz içeceklerde de alternatif tatlandırıcı olarak sakkarin ve aspartam gibi maddeler kullanılmaktadır. Meyvelerin çürümesine neden olan kimyasal reaksiyonların önlenmesi ve bakterilerin çoğalmamasının sağlanması için koruyucu olarak sitrik asit, sodyum benzoat vb. maddeler patates cipsi, meyve suyu, işlenmiş et gibi gıdaların üretimine dahil olur. İnce parçacıkların diğer madde içinde kolaylıkla dağılabilmesi için lesitin, polisorbat 60 gibi emülsiyonlaştırıcılar, margarin, çikolata gıdalarında yaygın kullanım alanı bulur. Pastörizasyon işlemi gıda sanayinde besin maddelerini hastalık yapıcı mikroorganizmalardan arındırmak amacıyla uygulanan ısıtma yöntemidir. Pastörizasyonda sütün C ısıda 15 saniye ya da 90 C ısıda 1 saniye bekletilmesi söz konusudur. Kutu sütlerinde ise UT (Ultra-ight Temperature) yöntemi kullanılır. Süt C sıcaklıkta 2-4 saniye ısıtılır. UT li süt 4 ay, pastörize süt ise 3 gün dayanır. Pastörizasyon ve UT teknolojisinde kullanılan ısıl işlemler sütteki faydalı bakterileri ve onların ürettiği enzim ve vitaminleri tahrip eder. Soru

19 I. azır gıdaların pratik ve çekici gelmesi II. azır gıdaların gelişen teknoloji ile doğal gıdalardan daha sağlıklı olması III. azır gıdaların çeşitliliği Günümüzde hazır gıdaların kullanımının yaygınlaşması yukarıdakilerden hangileri ile ilgilidir? azır gıdalar pratik ve çeşitli olmasından dolayı yaygın olarak kullanılmaktadır. Doğal gıdalardan daha sağlıklı değildir. ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Yanıt C Aşağıdakilerden hangisi yapay bir gıda sayılmaz? A) Çikolata B) Meyve suyu C) Margarin D) Fındık E) Patates cipsi Yanıt D Aşağıdakilerden hangisi hazır gıdaların üretimi sırasında kullanılan temel maddelerden değildir? A) Koruyucular B) Tatlandırıcılar C) Katalizör D) Boyalar E) Emülsiyonlaştırıcılar Yanıt C I. Dayanma süresini artırma II. Isıl işlem kullanma III. Sütteki faydalı bakterileri ve bakterilerin ürettiği enzim ve vitaminleri tahrip etme Yukarıdakilerden hangileri süte uygulanan UT işleminin özelliklerindendir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III Yanıt E 225

20 GIDA KATKI MADDELERİ ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Gıda katkı maddesi Gübrelenmiş toprakta yetişmiş bitkiler Normal koşullarda tek başına tüketilmeyen veya gıda hammaddesi olarak kullanılmayan, tek başına besleyici değeri olan/olmayan, gıdanın tat, koku, görünüş, yapı ve diğer niteliklerini korumak, düzeltmek amacıyla kullanılmasına izin verilen maddelere gıda katkı maddesi denir. Gıda katkı maddelerindeki kullanım amaçlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz; Gıdaların görünüşünü, lezzetini, yapısını iyileştirmek Biyolojik ve besleyici değerini korumak veya düzenlemek Gıdalardaki istenilmeyen değişiklikleri engellemek Gıdaların kalitesini, dayanıklılığını ve raf ömrünü uzatmak Gıdalardaki bozulma ve mikrobiyal gelişmeleri önlemek Gıdaların zehirleyici ve hastalık yapıcı etkilerini ortadan kaldırmak Gıda çeşitliliği sağlamak azır gıdalar, paketleri üzerinde, kullanım amaçlarına göre özel adlar "E" numaraları ile belirtilir. "E" numara sistemi ile gıda katkı maddelerinin temel işlevlerine göre sınıflandırılması: Katkı maddesi Katkı maddesi kodu 1. Renklendiriciler E Koruyucular E Antioksidanlar ve asit düzenleyiciler E Emülgatörler ve stabilizatörler E Asit-baz sağlayıcılar E Tatlandırıcılar ve koku verenler E Geniş amaçlı gıda katkı maddeleri E E sistemine göre temel gıda katkı maddesi Gıda katkı maddesi Besinleri bakteri, küf vb. bozulmalarından korumak ve raf ömrünü uzatmak için kullanılan katkı maddesinin kodu aşağıdakilerden hangisidir? A) E B) E C) E D) E E) E Besinleri bakteri, küf, maya bozulmalarından korumak ve raf ömrünü uzatmak için kullanılan katkı maddesi koruyuculardır. Katkı maddesi kodu ise E 'dir. Yanıt B Gıda katkı maddesi Gıdaların etiketlerindeki "Üretim tarihi" ürünün üretildiği tarihtir. Ürünün kalitesinin en iyi olduğu tarihi gösterir. "Son kullanma tarihi" ise ürünün imalatçısı tarafından belirlenen, ürün kalitesini korurken kullanılması gerekli son tarihi ifade eder. Gıda alırken ambalajın üzerindeki son kullanma tarihi mutlaka kontrol edilmelidir. Bu tarihler belirlenirken gıdanın 2-4 C sıcaklıklarında saklanacağı dikkate alınır. Bu nedenle gıda bu sıcaklık koşullarında tutulmamışsa son kullanma tarihinin de bir önemi kalmayabilir. Gıdaların son kullanma tarihinden sonra tüketilmesi gıda zehirlenmelerine yol açabilir. Tavsiye edilen tüketim tarihi bulunan gıdalara süt ürünleri, pişirilmiş etler örnek verilebilir. Bulgurun üretim tarihi ve son kullanma tarihi 226 Soru

21 Aşağıdakilerden hangisi gıda katkı maddelerinin zararlarından değildir? A) Üretilmeleri sırasında içlerine katılan gıda boyaları ve kimyasalların kanserojen olması B) Obeziteye neden olma C) Raf ömürlerinin uzun olması D) Çocuklarda gelişim sürecini yavaşlatma E) Yetişkinlerde şeker, kalp ve damar hastalıklarına neden olma Gıda katkı maddeleri gıdaların raf ömrünü uzatır. Yanıt C ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE I. Normal koşullarda tek başına tüketilmez. II. Gıdanın tat, koku ve görünüşünü düzeltmek veya korumak amacıyla kullanılır. III. E numara sistemi ile sınıflandırılır. azır gıdalarda kullanılan katkı maddeleri ile ilgili yukarıdakilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Yanıt E I. Renklendiriciler II. Tatlandırıcılar III. Emülgatörler IV. Koruyucular V. Asit düzenleyiciler Yukarıda verilen maddelerden kaç tanesi gıda katkı maddelerindendir? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 Yanıt A Marketten alınan bir yoğurt kabının üzerinde ÜRT: SKT: yazmaktadır. Buna göre, I. Ürün 20 aziran 2014 tarihinde üretilmiştir. II. Ürün kalitesini korurken kullanılması gerekli son tarih 11 Temmuz 2014 tür. III. Yoğurdun 11 Temmuz 2014 tarihinden sonra tüketimi gıda zehirlenmesine yol açabilir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Yanıt E 227

22 ÜNİTE - 4 KİMYA ER YERDE Sabun, günlük hayatta en çok kullanılan temizlik maddelerinin başında Gübrelenmiş gelmektedir. toprakta yetişmiş bitkiler TEMİZLİK MALZEMELERİ İnsanlar eski çağlardan bu yana çok çeşitli temizlik malzemeleri kullanmışlardır. Temizlenmek için süt, kül, kil ve bitki özlerini kullanan insanların, sabunu kullanmaya başlaması M.S.200 lere dayanır. Yediğimiz yemeğin artıklarının temizlenmesinden ev temizliğine, vücudumuzun temizliğine, giydiğimiz çamaşırların temizliğine kadar birçok alanda temizlik maddeleri kullanılmaktadır. Günümüzde yaygın olarak kullanılan temizlik malzemelerine örnek olarak, sabun, deterjan, çamaşır sodası, çamaşır suyu, kir ve yağ çözücüler verilebilir. SABUN Yağların bazik ortamda hidrolizlenmesi sonucu oluşan uzun zincirli (C 12 -C 18 ) karboksilli asitlerin sodyum (Na) veya potasyum (K) tuzlarına sabun, bu olaya ise sabunlaşma adı verilir. Sabunlaşma olayının tepkimesi aşağıdaki gibidir. Sabun C 2 COO C C 2 O C COO C NaO 3C COONa + C O C 2 COO C Sodyum stearat C 2 O Gliseril stearat (sabun) Gliserin (Yağ) Genel olarak, yumuşak ve sert olmak üzere iki çeşit sabun vardır. Sodyum tuzu olanlar sert sabun (beyaz sabun), potasyum tuzu olanlar yumuşak sabun (arap sabunu) olarak adlandırılır. Aşağıda sert sabunun ve yumuşak sabunun açık formülleri gösterilmiştir. Sabun üretiminde baz olarak KO kullanılırsa yumuşak sabunlar elde edilir. C 3 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 COO Na + Sodyum stearat (Beyaz sabun) (C COONa) C 3 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 COO K + idrofob (apolar kısım) idrofil (polar kısım) Potasyum stearat (Arap sabunu) (C COOK) Not Sabunlar suyu seven (hidrofil) yapıdaki baş kısım ile suyu sevmeyen (hidrofob) kuyruk kısmından oluşurlar. Kirlerin temizlenmesi sırasında apolar yapıdaki hidrofob (suyu sevmeyen) kısım kire tutunurken, polar yapıdaki hidrofil (suyu seven) kısım ise suya tutunarak, kiri yerinden koparır. 228 Sabunun hafif ve güzel kokusu temizliği ve saflığı hatırlatır, dolayısıyla sabun temizliğin sembolüdür. Yumuşak sabunlar, suda sert sabunlara göre daha kolay çözündükleri için sıvı sabun ve traş köpüğü yapımında kullanılırlar. Sabunlar suda hidroliz olurlar ve ortamı bazik yaparlar. Sabun yapımında kullanılan yağlar bitkisel ya da hayvansal kaynaklı olabilir. Bitkisel yağlar (mısır yağı, hindistan cevizi yağı, pamuk yağı, zeytinyağı vb.) ile yapılan sabunlar suda kolaylıkla çözünür ve bol köpük yaparlar. ayvansal yağlar ile yapılan sabunlar ise sert ve suya dayanıklıdırlar. Yavaş çözünürler. Suyun sertliği sabun yapımında oldukça önemlidir. Sert sular ile yapılan sabundan tam verim alınamaz. Sabun üretiminde kullanılan bazı tuz çözeltileri yardımıyla sabunun ortamdaki diğer maddelerden temizlenmesi sağlanır. Kullanılacak tuz yüksek kalitede olmalıdır. Soru

Ünite. Karışımlar. Homojen Karışımlar 72 Heterojen Karışımlar 102 Karışımların Ayrılması 118

Ünite. Karışımlar. Homojen Karışımlar 72 Heterojen Karışımlar 102 Karışımların Ayrılması 118 Ünite 2 Karışımlar Homojen Karışımlar 72 Heterojen Karışımlar 102 Karışımların Ayrılması 118 KARIŞIMLAR Karışımlar Bir küp şekerin suda çözünmesi. Çözeltinin özellikleri, çözücüsünden oldukça farklıdır.

Detaylı

Bir damla su. Bu kitap Hazar Arıtım ın emek ve katkılarıyla hazırlanmıştır. Ali Polat

Bir damla su. Bu kitap Hazar Arıtım ın emek ve katkılarıyla hazırlanmıştır. Ali Polat Bir damla su I Bu kitap Hazar Arıtım ın emek ve katkılarıyla hazırlanmıştır. Ali Polat Bir Damla Su ALİ POLAT Bu yapıtın tüm hakları saklıdır. Yazarın izni olmadan yapıt yeniden basılamayacağı gibi kayıt,

Detaylı

GIDALARDA TEMEL İŞLEMLER II ISIL İŞLEMLER I

GIDALARDA TEMEL İŞLEMLER II ISIL İŞLEMLER I GIDALARDA TEMEL İŞLEMLER II DERSİN SORUMLUSU ÖĞR.GÖR.DR. ENGİN YARALI 1 ISIL İŞLEMLER I Gıdaların bozulmasına neden olan mikroorganizmaların ısı etkisiyle faaliyetlerini engellemek ve gıdalara sürekli

Detaylı

Gıda maddesi : Besin olarak hizmet eden ve bununla beslenme ve diğer ihtiyaçları karşılayan maddelerdir.

Gıda maddesi : Besin olarak hizmet eden ve bununla beslenme ve diğer ihtiyaçları karşılayan maddelerdir. ÖĞR.GÖR.DR. ENGİN YARALI 1 Gıda maddesi : Besin olarak hizmet eden ve bununla beslenme ve diğer ihtiyaçları karşılayan maddelerdir. Besin maddesi ( besin elementi ) : Geniş ölçüde madde ve enerjiyle ilgili

Detaylı

Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi: 40 TOPRAK KİRLİLİĞİ. Prof. Dr. Çağatay Güler Zakir Çobanoğlu

Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi: 40 TOPRAK KİRLİLİĞİ. Prof. Dr. Çağatay Güler Zakir Çobanoğlu Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi: 40 TOPRAK KİRLİLİĞİ Prof. Dr. Çağatay Güler Zakir Çobanoğlu Ankara 1997 Toprak yeryüzünün yaşam dolu yumuşak derisidir Helmut Stremme 1.Basım: 3500 Adet-1997 ISBN 975-8088-42-4

Detaylı

KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Sayfa: 1 BÖLÜM I... 4 GİRİŞ... 4 Kaynak nedir... 4 BÖLÜM II... 4 KAYNAK VE KESİM İŞİ TÜRLERİ... 5 1. GAZ KULLANILARAK YAPILAN KAYNAK VEYA KESİM... 5 2. ELEKTRİK KULLANILARAK YAPILAN KAYNAK VEYA KESİM İŞLERİ...

Detaylı

Arıtma tipine ve amacına göre, arıtma çamurlarının cinsleri farklılık gösterir. Bunlar;

Arıtma tipine ve amacına göre, arıtma çamurlarının cinsleri farklılık gösterir. Bunlar; 8. ÇAMUR ARITIMI VE UZAKLAŞTIRILMASI Atıksu arıtma sistemi çamur, kum ve köpük tutma birimlerini de ihtiva eder. Arıtma işlemi sonunda çıkan çamur genellikle sıvı veya yarı katı formda olup kullanılan

Detaylı

ÇEVRE JEOLOJİSİ NE GİRİŞ

ÇEVRE JEOLOJİSİ NE GİRİŞ ÇEVRE JEOLOJİSİ NE GİRİŞ Doç. Dr. İrfan Yolcubal Kocaeli Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü ÇEVRE JEOLOJiSİ DERSİ ile İLGİLİ AYRINTILAR Ders Kitabı: Environmental Geology (Edward Keller) Environmental

Detaylı

Okul Kantinlerine Dair. Özel Hijyen Kılavuzu

Okul Kantinlerine Dair. Özel Hijyen Kılavuzu Okul Kantinlerine Dair Özel Hijyen Kılavuzu İçindekiler Önsöz 03 Sunuş 05 Amaç 06 Kapsam 06 Genel Bilgiler 06 I. Bölüm 1. Dayanak 11 2. Tanımlar 11 II. Bölüm 3. Özel Hijyen Kuralları 15 3.1. Genel Şartlar

Detaylı

MADEN POTANSİYELİNE BİR BAKIŞ

MADEN POTANSİYELİNE BİR BAKIŞ BALIKESİR İLİ MADEN POTANSİYELİNE BİR BAKIŞ 2011 1 Güney Marmara Kalkınma Ajansı 2 İçindekiler TERİMLER SÖZLÜĞÜ...1 YÖNETİCİ ÖZETİ...3 1 GİRİŞ...5 1.1 DÜNYADA MADENCİLİK SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU...6 1.2

Detaylı

KAYNAK TEKNĠĞĠ. Kaynağın Sınıflandırılması

KAYNAK TEKNĠĞĠ. Kaynağın Sınıflandırılması KAYNAK TEKNĠĞĠ Tarifi: Kaynak tatbik edileceği malzemenin cinsine göre, metal kaynağı ve plastik malzeme kaynağı olarak ele alınır. Metal Kaynağı: Metalik malzemeyi ısı veya basınç veya her ikisini birden

Detaylı

ISBN: 978-963-9638-17-4

ISBN: 978-963-9638-17-4 Öğretmen El Kitabı Yeşil Kutu Öğretmen El Kitabı Orta ve Doğu Avrupa Bölgesel Çevre Merkezi ile Türkiye, Bulgaristan, Macaristan ve Polonya dan çok sayıda kişi ve kurumun işbirliğiyle hazırlamıştır. Yeşil

Detaylı

BESLENMEDE SÜTÜN ÖNEMİ

BESLENMEDE SÜTÜN ÖNEMİ BESLENMEDE SÜTÜN ÖNEMİ Hazırlayanlar Araş. Gör. Reyhan Nergiz Ünal Prof. Dr. H. Tanju Besler Hacettepe Üniversitesi - Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Şubat - 2008 ANKARA Birinci

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLERİN YÖNETİMİ PİL AKÜ

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLERİN YÖNETİMİ PİL AKÜ T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLERİN YÖNETİMİ PİL AKÜ T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLERİN YÖNETİMİ

Detaylı

YÖNETMELİK. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler

YÖNETMELİK. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler YÖNETMELİK Çevre ve Orman Bakanlığından: ATIK YÖNETİMİ GENEL ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; atıkların

Detaylı

BOYA ÜRETİMİ YAPILAN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROJE DENETİMİ DEĞERLENDİRME RAPORU

BOYA ÜRETİMİ YAPILAN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROJE DENETİMİ DEĞERLENDİRME RAPORU T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI BOYA ÜRETİMİ YAPILAN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROJE DENETİMİ DEĞERLENDİRME RAPORU AĞUSTOS 2005 ÖNSÖZ Çalışma ve Sosyal

Detaylı

KAYNAK TEKNOLOJİSİ ve UYGULAMALARI

KAYNAK TEKNOLOJİSİ ve UYGULAMALARI T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ METAL EĞİTİMİ BÖLÜMÜ KAYNAK TEKNOLOJİSİ ve UYGULAMALARI (ELEKTRİK ARK KAYNAK ve GAZ ERİTME KAYNAK TEKNOLOJİSİ DERS NOTU) Şubat 2009 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ

Detaylı

AVRUPA KOMİSYONU. Entegre Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü. Demirhane ve Dökümhane Endüstrisinde Mevcut En İyi Tekniklere Dair Referans Belge

AVRUPA KOMİSYONU. Entegre Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü. Demirhane ve Dökümhane Endüstrisinde Mevcut En İyi Tekniklere Dair Referans Belge AVRUPA KOMİSYONU Entegre Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü Demirhane ve Dökümhane Endüstrisinde Mevcut En İyi Tekniklere Dair Referans Belge Mayıs 2005 Bu belge, aşağıdaki EIPPCB çalışma planı dahilinde

Detaylı

Kişisel Koruyucu Donanımların Doğru Seçimi, Doğru Kullanılması ve Kişisel Koruyucu Malzememelerin Taşıması Gereken Özellikleri

Kişisel Koruyucu Donanımların Doğru Seçimi, Doğru Kullanılması ve Kişisel Koruyucu Malzememelerin Taşıması Gereken Özellikleri İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Özel Kişisel Koruyucu Donanımların Doğru Seçimi, Doğru Kullanılması ve Kişisel Koruyucu Malzememelerin Taşıması Gereken Özellikleri Sadettin Sezginer 1 Kişisel Koruyucu Donanımların

Detaylı

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ ELEKTRİĞİN TEMEL ESASLARI 522EE0010

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ ELEKTRİĞİN TEMEL ESASLARI 522EE0010 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ ELEKTRİĞİN TEMEL ESASLARI 522EE0010 Ankara, 2011 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında

Detaylı

GENEL JEOLOJİ-I DERS NOTLARI*

GENEL JEOLOJİ-I DERS NOTLARI* 1 GENEL JEOLOJİ-I DERS NOTLARI* Prof. Dr. Faruk Ocakoğlu Osmangazi Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Şubat 2014, Eskişehir Bu notlar, The Earth ve Dynamic Earth adlarında iki İngilizce ders kitabının

Detaylı

Ekolojist olmak istiyorum!

Ekolojist olmak istiyorum! Leonardo da Vinci Yenilik Transferi Projesi 2011-1-TR1-LEO05-27987 Ekolojist olmak istiyorum! Ekoloji bağlamında Kimya, Mühendislik, Biyoloji ve Mimari www.eco-matrix.com Bu yayın, Hayat Boyu Öğrenme

Detaylı

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ. Plastik Esaslı Malzemelerin Isıl Şekil Verme Özelliklerinin İncelenmesi. Mak. Müh.

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ. Plastik Esaslı Malzemelerin Isıl Şekil Verme Özelliklerinin İncelenmesi. Mak. Müh. T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Plastik Esaslı Malzemelerin Isıl Şekil Verme Özelliklerinin İncelenmesi Mak. Müh. Olcay EKŞİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı Tez Yöneticisi:

Detaylı

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İş Teftiş Kurulu Başkanlığı TEKSTİL SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İş Müfettişi Yardımcılığı Etüdü Fatih UĞURLU İş Müfettişi Yardımcısı Adana-2011 İÇİNDEKİLER

Detaylı

Gastrointestinal Endoskopide. Temizlik, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon

Gastrointestinal Endoskopide. Temizlik, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Gastrointestinal Endoskopide Temizlik, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Baskı: Stil Matbaacılık San. ve Tic. A.Ş. Tel : 0212 281 92 81 GASTROİNTESTİNAL ENDOSKOPİ HEMŞİRELERİ VE TEKNİSYENLERİ DERNEĞİ GASTROİNTESTİNAL

Detaylı

HĠDROELEKTRĠK (SU) ENERJĠ

HĠDROELEKTRĠK (SU) ENERJĠ HĠDROELEKTRĠK (SU) ENERJĠ Barajda biriken suyun yüksekten borular vasıtası ile düşerken sahip olduğu kinetik enerji; aşağıda bir su tribünü (pervanesi) çevirmesi ve onunda bir elektrik jeneratörünü çevirmesi

Detaylı

İÇİNDEKİLER Sayfa ŞEKİL LİSTESİ... iv TABLO LİSTESİ...vii SEMBOL LİSTESİ... viii KISALTMA LİSTESİ... x ÖZET... 1 GİRİŞ...

İÇİNDEKİLER Sayfa ŞEKİL LİSTESİ... iv TABLO LİSTESİ...vii SEMBOL LİSTESİ... viii KISALTMA LİSTESİ... x ÖZET... 1 GİRİŞ... İÇİNDEKİLER Sayfa ŞEKİL LİSTESİ... iv TABLO LİSTESİ...vii SEMBOL LİSTESİ... viii KISALTMA LİSTESİ... x ÖZET... 1 GİRİŞ... 2 BÖLÜM 1 1 GÜNEŞ... 4 1.1 Güneş Enerjisi... 4 1.2 Türkiye de Güneş Enerjisi Potansiyeli...

Detaylı

AL 422 T AL 423 T AL 423 TS

AL 422 T AL 423 T AL 423 TS AL 422 T AL 423 T AL 423 TS Lütfen önce bu kılavuzu okuyun! Değerli Müşterimiz, Modern tesislerde üretilen ve titiz kalite kontrol işlemlerinden geçirilen üründen en iyi verimi almanızı istiyoruz. Bu nedenle,

Detaylı