ERKEK VE KADIN VOLEYBOL SPORCULARININ RİSK ALGILARININ BELİRLENMESİ. İsmail ÇELİK Fatih PALA Dr. Pınar GÜZEL

Transkript

1 ERKEK VE KADIN VOLEYBOL SPORCULARININ RİSK ALGILARININ BELİRLENMESİ İsmail ÇELİK Fatih PALA Dr. Pınar GÜZEL GİRİŞ Celal Bayar Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu/ Manisa Risk, zarara ve kayba yol açabilecek bir olayın ortaya çıkma olasılığı anlamına gelmektedir. Fıkırkoca ya (23) göre insanların yürüttüğü faaliyetlerin çoğunda o faaliyetin yapısına bağlı olarak bir takım riskler vardır. Hayat, gerek kişiler gerekse kurumlar için risklerle doludur. Spor aktivitelerinde sporcular antrenman sırasında, müsabaka sırasında, soyunma odasında çeşitli risklerle karşı karşıyadırlar. Bu riskler sakatlıklar başta olmak üzere çeşitli hasarlar hatta can ve mal kayıplarına yol açabilecek olaylar dahil birçok olumsuzluklara yol açabilmektedir. Riskler spor branşlarına göre farklılık göstermektedir. Spor branşlarında kullanılan malzemelerden, takım veya bireysel spor türlerindeki farklılıklar, açık hava ve kapalı ortamda yapılan spor branşlarına göre birçok risk farklılığı ortaya çıkmaktadır. Riskin derecesi hangi çıktının gerçekleşeceğinin tahmin edilmesiyle ile ters orantılıdır. Eğer risk sıfır ise gelecek çok iyi tahmin edilebiliyor demektir (Emhan, A 29). Gelecekle ilgili olarak elimizde bilginin yeterli olması ve bu bilgi ve dokümanın doğruluk derecesinin yüksek olması, geleceği daha iyi tahmin edebilmemizi sağlar. Dolayısıyla riskin derecesini azaltmış oluruz. Eğer risk sıfır değilse, gelecek çok iyi tahmin edilemiyor demektir (Parlakkaya, 1996). Geleceğin tahmin edilememesi belirsizliği ortaya çıkarır. Eğer bu belirsizlik hesaplanabilir düzeyde ise buna olasılık denir. Riskler açısından olasılık sayısal veri ile belirlenip oranlanabilir. Belirsizlikte ise sayısal veri kullanılması ve oranlama yapılması mümkün değildir. Vaughan a (1995) göre belirsizlik şüphe içeren ve gelecekte ne olabileceği hakkında bilgi bulunmaması durumudur Spor faaliyetlerinde esas amaç başarılı olmaktır. Esas olarak amaçlara ulaşabilmek için bu amaçları olumsuz etkileyebilecek riskleri belirlemek ve en aza indirmek büyük önem taşımaktadır. Karşılaşılabilecek risklerin hiç oluşmaması hedefi ile gerekli tedbirlerin alınması, birbirleriyle doğru orantılıdır. Bunun için uygun bir risk yönetimi mutlaka uygulanmalıdır. Spor kulüplerindeki takımların bir diğer amacı gerek antrenman gerekse müsabakalar esnasında mücadele ve performans yeteneğini bir üst seviyeye çıkartıp daha fazla başarı elde etmektir. Bu sürecin en önemli bileşenleri takımı oluşturan teknik kadro ve sporcuların korunması, takımla ilgili antrenman sistemlerinin ve bu sistemleri destekleyen tüm ekipmanların etkili bir şekilde korunması ve desteklenmesi, antrenörlerin ve sporcuların sağlık, tesis, finans ve sosyal güvence ile ilgili sorunlarının çözümlenmesiyle gerçekleşir. Başarı yönünde riskler olumsuz etkiler yaratabilmektedir. Yaşanan sporcu ölümleri, sakatlıkları gibi olumsuzluklar, spor kulüplerinin itibarını düşürebilmekte ve bazı yasal sonuçları bile doğurabilmektedir. Bu nedenle spor kulüp veya kuruluşları, devamlılıklarını sağlamak, varlıklarını korumak ve itibarlarının zedelenmesine engel olmak için olası zararları önlemek zorundadır. Riskin derecesi azaldıkça gelecek daha iyi tahmin edilir, riskin derecesinin yüksek olduğu durumlar da gelecekle ilgili belirsizlik vardır. Gelecekle ilgili belirsizlik olduğu durumlarda risk yönetiminin önemi ortaya çıkar. Spor kulüpleri ve

2 takımların yer aldığı faaliyetler içerisinde var olan risklerin öngörülmesi, belirlenmesi ve değerlendirilip yönetilmesi gereklidir. Spor hizmetlerinin içeriğinden ortaya çıkan sakatlık, ölüm ve sonradan doğabilecek olası yükümlülükleri azaltmak için risk yönetimi gereklidir (Spengler, Connaughton ve Pittman, 26 ). Fuller ve Draver e (24) göre etkili bir risk yönetimi yapılabilmesi için her spor kulübünün kendi içinde risk yönetimi yapmak üzere bir departman oluşturmalıdır. Etkili bir risk yönetimi için riskler planlanmalı, değerlendirilmeli, kontrol edilmeli ve gerektiğinde finanse edilmelidir. Bu şekilde riskle karşı karşıya olan her birey için riskler belirlenebilir, kontrol edilebilir ve etkili bir yönetim sağlanır. Risk yönetimi kapsamında spor kulübünün yöneticileri kadar sporcuların ve antrenörlerin de sorumlulukları vardır ve belirlenen amaçlara ulaşabilmek için bu sorumlukları yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı 3. Lig Voleybol Ligindeki Erkek ve Kadın Sporcuların algıladıkları riskleri belirlemek, risklerin etki düzeylerini tespit etmek ve en kritik olan risklerin öncelikli olarak sıralanmasını sağlamak, belirlenen risklerin bazı demografik değişkenlerle ilişkisini araştırmak ve sporda risk yönetiminin ne kadar önemli olduğunu vurgulamaktır. Sporcuların algıladıkları risklerin doğru belirlenebilmesi, oluşabilecek sakatlık, başarısızlık, tatminsizlik vb. risk faktörlerinin ortadan kaldırılması ve belirsizliğin önüne geçilmesi anlamı taşımaktadır. Spor yöneticileri için sportif başarıya ulaşmada ilk atılacak adım, takımının risklerini belirlemektir. Takımının risklerini bilen bir spor yöneticisi, riskleri en aza indirecek, risklerin azalması beraberinde sportif başarının da yükselmesini sağlayacaktır. AMAÇ Bu çalışmanın amacı 3. Lig Voleybol Ligindeki Erkek ve Kadın Sporcuların algıladıkları riskleri belirlemek, risklerin etki düzeylerini tespit etmek ve en kritik olan risklerin öncelikli olarak sıralanmasını sağlamak, belirlenen risklerin bazı demografik değişkenlerle ilişkisini araştırmak ve sporda risk yönetiminin ne kadar önemli olduğunu vurgulamaktır. Sporcuların algıladıkları risklerin doğru belirlenebilmesi, oluşabilecek sakatlık, başarısızlık, tatminsizlik vb. risk faktörlerinin ortadan kaldırılması ve belirsizliğin önüne geçilmesi anlamı taşımaktadır. Spor yöneticileri için sportif başarıya ulaşmada ilk atılacak adım, takımının risklerini belirlemektir. Takımının risklerini bilen bir spor yöneticisi, riskleri en aza indirecek, risklerin azalması beraberinde sportif başarının da yükselmesini sağlayacaktır. MATARYEL VE YÖNTEM Bu araştırmanın evrenini 16 farklı 3. Lig Voleybol Kulübünde spor yapan yaşları yaş arasındaki 65 erkek ve 58 kadın 3. Lig voleybol sporcularından oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise 54 erkek ve 53 kadın 3. Lig Voleybol sporcusu oluşturmaktadır. Anketler gönüllülük esasına dayalı olarak sporcuların kendi antrenman salonlarında, araştırmacılar nezaretinde doldurulmuştur. Veri kişisel bilgi formuna ek olarak Çobanoğlu (28) ve Gök (26) tarafından Kuter (23) in sporda risk faktörleri konulu çalışmasından yararlanılarak geliştirilen, Sporda Risk Belirleme ve Değerlendirme Ölçeği ile toplanmıştır. Ölçek Risk Belirleme Anketi 35 maddeliktir. Risk belirleme anketlerinin güvenirliliğini test etmek için kullanılan iç tutarlılık kat sayısı (Cronbach Alpha değeri) hesaplanmıştır. Buna göre; sporcular için cronbach alpha değeri,,71 olarak bulunmuştur. Cronbach alpha değeri,7'in

3 üzerinde olan ölçeklerin güvenilir olduğu söylenilir. Veri analizinde Spss 2. paket program kullanılmıştır. Veri analizinde sırasıyla Mann Whitney U Testi, ikili bağımsız değişkenli gruplar için ilişkisiz t-testi ve çoklu bağımsız değişkenli gruplar için ise One-Way-Anova testi çoklu gruplarda gözlenen farkların hangi gruplar arasında olduğunun belirlenmesi amacıyla ise post-hoc testlerinden Tukey ve Bonferoni testi kullanılmıştır. BULGULAR Bu bölümde araştırmanın amaçlarına bağlı kalınarak araştırma grubumuz olan Voleybol 3. Ligi sporcularının demografik özellikleri ile sporda risk belirleme ölçeğine verdikleri cevaplara ilişkin mevcut durumları değerlendirilerek veriler tablolaştırılmıştır. Grafik 1: Sporcuların Cinsiyet Değişkenine Göre Yapılan Mann Whitney U Testi Bulguları Grafik Başlığı erkek kadin Total Araştırma grubunu oluşturan sporcuların risk belirleme düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Mann Whitney U testi sonucunda aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur (p<,5). Grafik 2: Sporcuların Medeni Durum Değişkenine Göre Belirlemek Üzere Yapılan Bağımsız Grup t Testi Bulguları Medeni Durum N Mean Rank Sum of Ranks medenidurum erkek medenidurum kadin medenidurum Total

4 Grafik 2 de görüldüğü üzere araştırma grubunu oluşturan sporcuların risk belirleme anketi puanlarının ortalamasının medeni durum değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan bağımsız grup t-testi sonucunda, grup ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p,5). Grafik 3: Sporcuların Yaş Değişkenine Göre Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (Anova) Bulguları Yaş ve 2 yas arasi 21 ve 25 yas arasi 26 ve 28 yas arasi Total TOPLAM Ranks N Ranks Mean Rank ANOVA yas Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between 3, ,84 3,793,13 Groups Within Groups 28,3 98,286 Total 31, Grafik 3 te görüldüğü üzere araştırma grubunu oluşturan sporcuların risk değerlendirme ölçeği puanlarının yaş değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi (anova) sonucunda, grup ortalamaları arasındaki fark 26 ve 28 yaş arasındaki sporcularda istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p,5). Grafik 4: Sporcuların Eğitim Durumu Değişkenine Göre Yapılan Tukey HSD Testi Bulguları

5 6, 4, 2,, -2, -4, -6, lisans lisansustu lise lisansustu lise lisans lise lisans lisansustu Tukey HSD Mean Difference (I-J) Std. Error Sig. Eğitim Durumu,6,4,2, Araştırma grubunu oluşturan sporcuların risk belirleme düzeylerinin eğitim durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Tukey HSD testi sonucunda aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p,5). Tukey HSD testi sıra ortalaması dikkate alındığında eğitim düzeyi lise olan sporcuların risk ortalamaları üniversite ve lisansüstü eğitime sahip olan sporcuların risk ortalamalarından yüksek olduğu görülmektedir (Grafik 4). Ancak bu farklılığın anlamlı düzeyde olmadığı tespit edilmiştir. Grafik 5: Sporcuların Voleybol Oynama Yılı Değişkenine Göre Yapılan Bonferoni Testi Bulguları Voleybol Oynama Yılı yil 6-1 yil yil 16-2 *. yilthe mean difference is significant at the.5 level. Multiple Comparisons yas3grup Bonferroni (I) voleybolyil Multiple Comparisons yas3grup Bonferroni Mean Difference (I-J) Multiple Comparisons yas3grup Bonferroni Std. Error Multiple Comparisons yas3grup Bonferroni Sig. Multiple Comparisons yas3grup Bonferroni 95% Confidence Interval Lower Bound Multiple Comparisons yas3grup Bonferroni 95% Confidence Interval Upper Bound Araştırma grubunu oluşturan sporcuların risk belirleme düzeylerinin hentbol oynama yılı değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Bonferoni testi sonucunda aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p.,5).

6 SONUÇ Yaptığımız araştırmada voleybol sporcularının risk algıları, demografik özelliklere (cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim seviyesi) göre risk belirleme anketinde sorulan soruların ortalamasıyla karşılaştırılmıştır. Yapılan analizler sonucunda cinsiyet, medeni durum, gelir düzeyi, eğitim seviyesi durumlarında anlamlı bir fark olmadığı, yaşa göre anlamlı bir fark olduğu görülmüştür. Elde edilen bu sonuç literatürde daha önce Çobanoğlu (28) tarafından Turkcell Süper Lig oyuncularına yapılan ve Karataş (212) tarafından Türkiye Hentbol Süper Lig sporcularına yapılan çalışmalardan demografik özellikler bakımından farklılık göstermektedir. Araştırmanın sonunda, sporcuların risk algılarında cinsiyete ve spor yapma yaşına göre fark bulunmuş, buna karşılık yaş, gelir düzeyi, eğitim seviyesi ve medeni duruma göre anlamlı bir fark bulunmamıştır. Futbolcular da eğitim seviyesi yükseldikçe risk algısı artmaktayken bu durum hentbol ve voleybolcularda risk algısını etkilememektedir. Hentbolcularda yapılan araştırmada ise, sporcuların cinsiyetine göre ve spor yapma yaşına göre risk algıları anlamlıyken, bu durumun futbolcular ve voleybolcularda risk algısını yükseltmediği belirlenmiştir. Araştırmada bulunan yaş değişkenine göre anlamlı fark sporcuların yaşları ilerledikçe finans, sakatlık, tesislerin fiziki şartları, antrenman şekli, stres, rekabet, psikolojik baskı gibi değişkenleri risk olarak algıladıkları şeklinde yorumlanabilir. KAYNAKLAR 1. Çobanoğlu HO. Sporda Risk Yönetimi: Turkcell Süper Ligindeki Sporcuların Risk Değerlendirmeleri Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Gök Y, Şahin H, Balcı V. Spor Organizasyonlarının Maliyet Boyutunun Risk Yönetimi Açısından Değerlendirilmesi. İzmir: I. Uluslararası Spor Ekonomisi ve Yönetimi Kongresi, Kuter M. Öztürk F. Antrenör ve Sporcu El Kitabı. 2. Baskı, Ankara: Bağırgan Yayımevi Karataş Ö. Sporda Risk Yönetimi: Türkiye Hentbol Süper Ligi Örneği, Doktora Tezi, Şanlıurfa, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Vaughan, Emet-Vaughan, Terese, (1995), Essential of Insurance: A Risk Management Perspective, New York. 6. Parlakkaya, Raif, (1996), İşletmelerde Mali Risk ve Riskin Muhasebeleştirilmesi, Selçuk Ünv. Sos. Bil. Enst. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya 7. Spengler, J.O., Connaughton, D.P., Pittman, A.T., Risk Management in Sport and Recreation, Human Kinetics, United States, 2-9; 12-2, Fuller C, Drawer S. The Application of Risk Management in Sport. Sport Medicine. 24; 34/6: Fıkırkoca M. Bütünsel Risk Yönetimi. Ankara: Pozitif Matbaacılık, 23.