Depolama Süresinin Bazı Hıyar Çeşitlerinde Mekanik Özelliklere Olan Etkisinin Belirlenmesi *

Transkript

1 TRIM BİLİMLERİ DERGİSİ 5, (3) 5-56 Depolm Süresinin Bzı Hıyr Çeşitlerinde Meknik Özelliklere Oln Etkisinin Belirlenmesi * Yeşim Benl YURTLU Doğn ERDOĞN Geliş Trihi: Öz: Bu çlışmd, bzı hıyr çeşitlerinde depolm süresinin ürünün meknik özelliklerine etkisinin belirlenmesi mcıyl bir sıkıştırm test düzeneği geliştirilmiştir. Sıkıştırm testi deney ve ölçüm düzeneği; hreketli pltform, tutucu, dinmometre, silindirik btıcı uç, mplifiktör, P krt, veri toplm ve kydetme progrmı ile bilgisyrdn oluşmktdır. Çlışmd deneme mteryli olrk ve Rw-F hıyr çeşitleri kullnılmıştır. Denemeye lınck ürünlere, hst edilen günde (. gün) ve bu günü izleyen 3., 6., 9. ve. günlerde sıkıştırm testi uygulnmıştır. Ürünler % 85-9 nem ornınd depo sıcklığınd depolnrk depo sürelerinin biyolojik mlzeme özelliklerine etkileri belirlenmeye çlışılmıştır. Denemeler sonund biyolojik km noktsındki deformsyon, kuvvet, elstiklik modülü, deformsyon enerjisi, deformsyon hcmi ve deformsyon duyrlılığı değerleri belirlenmiştir. Bu özelliklere, çeşit ve depo süresi ile bunlrın ikili etkileşimlerinin etkisinin orty konulbilmesi için isttistiksel nliz ypılmış ve sonuçlr değerlendirilmiştir. Deformsyon duyrlılığı üzerinde çeşit, isttistiksel olrk etkili bulunmzken depo süresi P<. önem seviyesinde etkili olmuştur. Her iki hıyr çeşidi için de depo süresindeki rtışl elstiklik modülü rtrken deformsyon duyrlılığı zlmıştır. nhtr Kelimeler: Biyolojik mlzeme, hıyr, depolm süresi, meknik özellikler, elstiklik modülü Effect of Storge Time on Some Mechnicl Properties of ucumber ultivrs bstrct: In this study, compression test-mesurement system ws developed to determine the effect of storge time on some mechnicl properties of cucumber vrieties. The compression test-mesurement system composes of moving pltform, holder, dynmometer, cylindricl die with sphericl end, mplifier, P crd, dt logger softwre nd computer. nd Rw-F cucumber cultivrs were used in the tests. To investigte the effects of storge time on the properties of the biologicl mterils, smples were stored in nd 85-9 % r. h. conditions nd tests were conducted t hrvest dte, 3rd, 6th, 9th nd th dys. The compressive force-deformtion chrcteristics of ech vegetble were determined with view to obtining informtion on bioyield point force nd deformtion for them. Deformtion, bioyield point force, modulus of elsticity, deformtion energy, deformtion volume nd deformtion susceptibility were determined t the end of the tests. The sttisticl nlyze ws mde to determine the effects of the cultivrs, storge time nd their interctions on these properties. Storge time significntly (P<.) ffected deformtion susceptibility but there is no effect of cultivrs on it. The modulus of elsticity of both cucumber vrieties tended to increse where s deformtion susceptibility decrese s the time in cold storge incresed. Key Words: Biologicl mteril, cucumber, storge time, mechnicl properties, modulus of elsticity Giriş Trım mühendisliğinin temel görevlerinden biri, trımsl üretimin nitelik ve nicelik bkımındn geliştirilmesinde kullnılck en ileri teknikleri orty koymk, uygulmk, ekonomik nlizler ypmk ve değerlendirmektir. Bu tekniklerin orty konulmsı sırsınd göz önüne lınck n verilerden biri trımsl ürünün kendisidir. Bu çıdn trımsl ürünlerin, bir bşk nltıml biyolojik mlzemenin teknik özelliklerinin çok iyi bilinmesi gerekmektedir. Biyolojik mlzemenin özelliklerini, fiziksel özellikler (temel ölçüler, meknik özellikler, termik özellikler, optik özellikler, elektriksel özellikler vb), kimysl özellikler ve biyolojik özellikler olrk sınıflndırmk olnklıdır. Biyolojik mlzemenin etkisi ltınd kldığı kuvvete krşı gösterdiği dvrnışlr, meknik özellikler denilmektedir. Uygulnn kuvvet, mlzemede deformsyon ve km dvrnışın neden olbilir. Mlzemelerin verdiği tepkide temel olrk etkili oln; büyüklük, kuvvetin ypısı y d uygulnm şeklidir. Biyolojik mlzemelere ilişkin çlışmlrd, genel elstik cisimlerin mekniğinde krşılşılmyn ypı ve tnımlmlr gereksinim duyulmktdır. Bunlrdn biyolojik km noktsı, kuvvet-deformsyon eğrisi üzerinde deformsyond rtış olurken kuvvetin zldığı y d değişmediği noktdır (Şekil, noktsı) (Sitkei 986). Biyolojik km noktsı, eğrinin bşlngıç bölgesindeki gibi düz bir ht olmktn sptığı doğrusllık limitinden sonrki herhngi bir noktd orty çıkbilir (Şekil, Y noktsı). Meyve ve sebzelerin bir kısmınd bu nokt bulunmz. Bu nokt, küçük hcimli hücre içi kopmlrın olduğunu göstermektedir. Biyolojik mlzemelerde bu nokt, ürünün zedelenmeye duyrlılığını belirlemede önemli bir rol oynmktdır ve yükleme, biyolojik km noktsın ulşmzs hücre sistemi zrr görmeyecektir. km * Doktor Tezinden hzırlnmıştır. Trım let ve Mkineleri Test Merkezi Müdürlüğü-nkr nkr Üniv. Zirt Fk. Trım Mkineleri Bölümü-nkr

2 5 TRIM BİLİMLERİ DERGİSİ 5, ilt, Syı 3 8 b biyolojik km noktsındki kuvvet, deformsyon, elstiklik modülü, deformsyon enerjisi, deformsyon hcmi ve deformsyon duyrlılığı gibi bzı meknik özelliklerinin belirlenmesi, Çeşit ve depo süresinin bu özellikler üzerindeki etkilerinin orty konulmsı mçlnmıştır. Şekil. Biyolojik mlzemeler için kuvvet-deformsyon eğrisi (. Biyolojik km noktsı, b. Kopm noktsı) (Sitkei 986) Kuvvet, F Norml gerilim, N cm D ll D y Şekil. Bir trımsl ürün için olsı kuvvet-deformsyon eğrisi (LL: lineer limit, Y: biyolojik km noktsı, R: kbuk yırtılm noktsı) (Mohsenin 98) noktsındki bsı kuvveti ölçüldüğünde ürüne zrr vermeden uygulnbilecek kuvvet bulunmuş olmktdır. Bu noktnın yeri, ürünün mukvemetine, meyve etinin sertliğine, olgunluğ ve depolm süresine bğlı olrk değişim göstermektedir (Sinn ve Özgüven 989). Biyolojik mlzemelerin meknik özelliklerinin belirlenmesi konusund ypıln çlışmlr meyveler üzerinde yoğunlşmkl birlikte sebzeler ile ilgili çlışmlr d vrdır. Bunlrdn hıyr ile ilgili oln bzılrı şunlrdır. Tunçer ve Özgüven (989) de, sebzelerin biyolojik-teknik özelliklerine değinilirken turşuluk hıyr için meyve sertliğine ilişkin değerler verilmiştir. Korvo hıyr çeşidinde meyvenin ortsındn, 6 mm çplı silindirik uçl mm/dk hızl ypıln yükleme sonucund kbuk yırtılm noktsınd ölçülen kuvvet 3 N dolylrınddır. Gezer ve rk. (), elm, üzüm, erik ve kyısı meyveleri ile hıyr, biber, ptlıcn ve domtes sebzelerinin boyut özellikleri, kütle, kopm direnci, kütle/kopm direnci, sud eriyebilir kuru mdde miktrı, meyve eti sertliği ve elstiklik modülü değerlerini belirlemeye çlışmışlrdır. Çlışm sonucund, bzı ürünlere ilişkin çeşit belirtilmeden, ürünlerin fizikomeknik özelliklerini vermişlerdir. Elstiklik modülü değerini hıyr için 63 kp (.63 N/mm olrk belirlemişlerdir. Bu çlışmd; Elm 7 mm çplı uç 4 6 Deformsyon, mm LL Dr F ll F y F r Deform syon, D Oluşturuln test ve ölçüm düzenekleriyle bzı hıyr çeşitlerinin ( ve Rw-F hıyr çeşitleri) Y R Mteryl ve Yöntem Çlışmd mteryl olrk (Hızır-F) ve Rw-F hıyr çeşitleri kullnılmıştır. Denemeye lınn hıyr çeşitlerinden (Hızır-F), T Trım ve Köyişleri Bknlığı Nrenciye ve Sercılık rştırm Enstitüsü trfındn ıslh edilmiş ve yılınd kyıt ltın lınmış, sırık, ser yetiştiriciliğine uygun hibrit bir çeşittir. Rw-F, 997 yılınd toplu ticri tohumluk üretim izni ln, sırık, serd yetiştiriciliğe uygun hibrit bir çeşittir (nonim ). Denemelerde kullnıln ürünler 6 ğustos de nkr Üniversitesi Zirt Fkültesi rştırm ve Uygulm Bhçeleri nden hst edilmişlerdir. Hıyr çeşitleri, üründen. gün (hst edilen gün), 3. gün, 6. gün, 9. gün ve. günde değer lınrk denemeye lınmıştır. Hst trihinde her bir çeşitten 6 det ürün od sıcklığınd bekletilirken geriye klnlr % 85-9 nem ornınd depo sıcklığınd, su kybını önlemek için, 7 mm çplı kurşunklem ile üzerlerine 3-4 det delikler çılmış polietilen torblr 5-6 det olmk üzere yerleştirilip torb ğızlrı bğlndıktn sonr kslr konulrk depolnmıştır (Krçlı 993). Ürünler depodn çıkrtıldıktn sonr 3-4 st od koşullrınd bekletilip denemeye lınmıştır. Denemeler ortlm od sıcklığı koşullrınd ypılmıştır. Denemeler tekerrürlü olrk yürütülmüştür. Her deneme gününde yrıc 5 det üründen Poisson ornı ölçümleri ypılmıştır. Sıkıştırm testlerini ypbilmek için dh önce ypılmış çlışmlrdn esinlenerek bir düzenek tsrlnmış ve bu düzenek nkr Üniversitesi Zirt Fkültesi Trım Mkineleri Bölüm tölyesi nde iml edilmiştir. Bu düzenek; yty düzlemde hreket edebilen pltform, ürünün test düzeneğine yerleştirilmesi için kullnıln tutucu, bsıy çlışck silindirik btıcı uç ve ölçme lnı - kp oln dinmometre, mplifiktör, P krt ile bilgisyrdn oluşn veri toplm sisteminden oluşmktdır (Şekil 3). Hreketli pltformd gezer puntnın ucun sbitlenen tutucu; hreketli plk, tutucu prç, ürünlerin gerektiğinde silindirik btıcı uc göre konumunu değiştirmeyi sğlmk için sğ-sol ve yukrışğı yrlm ypmy olnk sğlyn prçlrdn oluşmktdır (Şekil 4). Düzeneğin hreketli kısmını oluşturmk için nkr Üniversitesi Zirt Fkültesi Trım Mkineleri Bölüm tölyesi nde bulunn TOS TRENIN SN 55 model torn tezghındn yrrlnılmıştır. Yükleme hızı oln hreketli pltform ilerleme hızı 7 mm/dk olrk lınmıştır. Dinmometrenin ucun bğlnn 8 mm çplı uç, silindirik olup küresel olrk sonlnmktdır. Veri lm ve kydetme progrmı, 3 ms de 4 det değer lck şekilde yrlnmıştır.

3 YURTLU, Y. B. ve D. ERDOĞN, Domtes süresinin bzı hıyr çeşitlerinde meknik özelliklere oln etkisinin belirlenmesi 53 Dinmometre mplifiktör Hreketli pltform P krtı Bilgisyr Şekil 3. Sıkıştırm test ve ölçüm düzeneğinin şemtik görünüşü Tutucu prç (Plstik) Ø 6mm mm Hreketli metl plk Punty sbitleme için mtkp koniği Burd ; E : Elstiklik modülü (N/mm ), F : Kuvvet (N), µ : Poisson ornı, d : Silindirik btıcı uç çpı (8 mm) D : Deformsyon (mm) dur. Biyolojik km noktsını gösteren nokt olrk noktsın ilişkin deformsyon enerjisi ve deformsyon hcmi şğıdki eşitlikler kullnılrk hesplnmıştır (ydın ve Çrmn 997, Vursvuş ve Özgüven 999): Konum yr prçlrı Şekil 4. Sıkıştırm test düzeneğinde kullnıln tutucu Sıkıştırm testinde, denemeye lınn ürünün silindirik btıcı uc değdiği bölgede elde edilen bsı kuvvetinin ölçülmesi mçlnmıştır. Bu mçl, özel olrk hzırlnn test ve ölçüm düzeneğinde, denemeye lınck hıyrlr tüm olrk tutucuy yerleştirilmiştir. Sıkıştırm testlerinde ürünler, silindirik btıcı uç ürünün ort kısmın gelecek şekilde konumlndırılmıştır. Tutucunun üzerinde yer ldığı hreketli pltform torn tblsının hreket ettirilmesiyle sğ y d sol otomtik olrk ilerleyebilmektedir. Silindirik btıcı uç dinmometreye bğlnmış, dinmometre ise diğer ucundn tornnın ynsın sbitlenmiştir. lınn veriler Windows ortmın tşınmış ve her bir deneme için kuvvet-deformsyon eğrisi oluşturulmuştur. Elde edilen eğrilerden biyolojik km noktsı için kuvvet değerleri okunmuş, bu değere krşılık gelen zmn değerinden de deformsyon hesplnmıştır. Dh sonr şğıdki eşitlikler kullnılrk hesplmlr ypılmıştır. Silindirik btıcı uçl ypıln sıkıştırm testleri ile elstiklik modülünün hesplnmsınd Boussinesq tekniği kullnılmıştır (Mohsenin 98, Sitkei 986): E = ( ) F d. D µ... E D F V Burd ; E V D. F π. d =. 4 =... D : Deformsyon enerjisi (Nmm), : noktsındki deformsyon (mm), : noktsındki deformsyon kuvveti (N) : Deformsyon hcmi (mm 3 ) dir. Deformsyon hcminin deformsyon enerjisine ornı olrk tnımlnn deformsyon duyrlılığı, şğıdki eşitlikle hesplnmıştır (Holt ve Schoorl 977): S Burd; V S =...4 E : Deformsyon duyrlılığı (ml/j) dır. Denemeye lınn tüm ürünler denemelerden önce numrlndırılrk mksimum ölçüm kpsitesi g, ölçüm hsssiyeti. g oln hsss terzide trtılmış ve ğırlıklrı kydedilmiştir.

4 54 TRIM BİLİMLERİ DERGİSİ 5, ilt, Syı 3 Poisson ornını belirlemek için sıkıştırm test düzeneğinden yrrlnılmıştır. Poisson ornını belirlemek için; ürünlerden mm çplı, mm uzunluğund test örnekleri çıkrılmıştır. Test örneğini elde etmek için kullnıln prt, pistonu çekiliyken ürüne hızlı bir şekilde dldırıln ucu kesilmiş bir şırıng olup, prtın içinde kln silindirik ürün, piston yrdımıyl dışrı lındıktn sonr boyu mm olck şekilde kesilmiştir. Bu şekilde elde edilen test örnekleri iki düz plk rsınd sıkıştırılmıştır. Bu işlemden sonr test örneklerinin ikinci çp ve boyu ölçülerek kydedilmiştir. Bu değerler şğıdki eşitlikte yerine konulrk Poisson ornı belirlenmiştir (Sitkei 986): D D L L Burd; : İkinci çp (mm), : İlk çp (mm), : İkinci boy (mm), : İlk boy (mm) dur. ( D D ) D = ( L L ) L µ...5 Denemeler x 5 fktöriyel deneme plnın göre yürütülmüştür. Değişkenler iki çeşit ve beş depolm zmnındn (., 3., 6., 9. ve.gün) oluşmktdır. Veriler vryns nlizi ve Duncn testi ypmk mcıyl STTISTI isttistik pket progrmıyl nliz edilmiştir. Bulgulr Denemeye lınn çeşidi hıyrlrın ğırlıklrı g rsınd, ortlm g, Rw çeşidinin ğırlıklrı g rsınd, ortlm 9 g olrk ölçülmüştür. Poisson ornı değerleri ortlmsı ve stndrt htsı çeşidi için.436 ±., Rw-F çeşidi için.466 ±. olrk bulunmuştur. Hıyr için ypıln sıkıştırm testleri sonucund yöntem bölümünde çıklndığı şekilde elde edilen biyolojik km noktsındki deformsyon, kuvvet, elstiklik modülü, deformsyon enerjisi, deformsyon hcmi ve deformsyon duyrlılığı değerlerinin çeşit ve depolm süresine göre değişimlerini veren grfikler sırsıyl Şekil 5... d verilmiştir. Şekiller incelendiğinde her iki hıyr çeşidi için de 6. günün, ürünün depolnmsınd kritik bir zmn olduğu görülmektedir. Şekil 5 de biyolojik km noktsın krşılık gelen deformsyon değerlerinin verilmiştir. Şekil 6 deki kuvvet-depo süresi grfiği 6. güne kdr ölçülen kuvvet değerinde belirgin bir rtış olduğunu orty koymktdır. Yni 6. güne kdr ürüne zrr vermeden uygulnbilecek kuvvet değerinde rtış orty çıkmktdır. Bu durum depolm süresinin, ürünün meknik özellikleri üzerindeki etkisinden kynklnmkt ve bu günden sonr kuvvet değeri genel olrk zlm eğilimi göstermektedir. Şekil 7 de depolm süresiyle birlikte elstiklik modülünün her iki çeşit için rttığı görülmektedir. Bu rtn elstikiyetin, hıyr türünün kbuk ve meyve eti özelliklerine bğlı olduğunu söylemek olnklıdır. Bu durum depolm süresindeki su kybıyl d ilişkilidir. Şekil 8 incelendiğinde 6. güne kdr depolm süresindeki rtışl deformsyon enerjisinde rtış olduğu görülmektedir. Bu, mterylin deformsyonu sırsınd biyolojik km noktsındki enerji bsorbsiyonudur. Yni, depolm süresinin 6. güne kdr rtışıyl, ürünün biyolojik km noktsın ulşmsı için gereken enerji miktrı d rtmktdır. Şekil 9 d d ynı şekilde 6. güne kdr biyolojik km noktsındki deformsyon hcimlerinde bir rtış söz konusudur. Depolm süresine bğlı olrk 6. güne kdr ürünün deformsyon duyrlılığınd zlm yni ürünün zedelenmeye krşı göstermiş olduğu dirençte bir rtış söz konusu olmktdır (Şekil ). Deney ölçüm ve hesplm değerleri rsındki frkın önemli olup olmdığını belirlemek için çeşit, depo süresi ve çeşit x depo süresi lt gruplrın göre tnıtıcı isttistik değerleri elde edilmiş ve fktöriyel düzende vryns nlizi tekniği uygulnmıştır. Deney ölçüm ve hesplm değerlerine hıyr çeşidi ve depo süresinin etkileri Çizelge de görülmektedir. Vryns nlizi sonuçlrı hıyr için depolm süresinin tüm ölçüm ve hesplmlrı belirgin bir şekilde etkilediğini göstermiştir. Çeşit ise kuvvet ve deformsyon duyrlılığı dışınd diğer değerleri belirgin olrk etkilemektedir. Bu Biyolojik km Noktsındki Deformsyon (mm) Rw-F Şekil 5. Hıyr çeşitleri için biyolojik km noktsındki deformsyon-depo süresi Biyolojik km Noktsındki Kuvvet (N) Rw-F Şekil 6. Hıyr çeşitleri için biyolojik km noktsındki kuvvet-depo süresi

5 YURTLU, Y. B. ve D. ERDOĞN, Domtes süresinin bzı hıyr çeşitlerinde meknik özelliklere oln etkisinin belirlenmesi 55 Elstiklik Modülü (N/mm²),,8,6,4, Rw-F durum iki çeşit rsınd deformsyon duyrlılığı çısındn isttistiksel olrk frk olmdığını göstermektedir. Bunun nedeni bu çeşitlerin ypı olrk birbirinden frklı olmmsıdır. Çeşit x depo süresi interksiyonu, kuvvet dışındki tüm değerler için vrdır. Hıyr için ypıln denemelerle ypıln ölçüm ve hesplmlrdn elde edilen değerlere ilişkin ortlmlr ve stndrt htlr ile isttistiksel çıdn frkın önemli olduğu koşullr için ypıln Duncn testi sonuçlrı Çizelge de verilmiştir. Şekil 7. Hıyr çeşitleri için elstiklik modülü-depo süresi Deformsyon Enerjisi (Nmm) Rw-F Şekil 8. Hıyr çeşitleri için deformsyon enerjisi-depo süresi Deformsyon Hcmi (mm³) Rw-F Şekil 9. Hıyr çeşitleri için deformsyon hcmi-depo süresi Deformsyon Duyrlýlýðý (ml/j,6,4,,8,6,4, Rw-F Şekil. Hıyr çeşitleri için deformsyon duyrlılığı-depo süresi Trtışm Hıyr türüne it denemeye lınn iki çeşide ilişkin sonuç ve değerlendirmeler, elstiklik modülünün depolm süresince. günden. güne doğru rttığını göstermektedir. Hıyrdki bu elstiklik rtışını ürünün kbuk ve doku özellikleriyle su kybın bğlmk olnklıdır. Ypıln rştırmd elstiklik modülü çeşidi için.8-.4 N/mm, Rw-F çeşidi için N/mm rsınd bulunmuştur. Hıyr türünün elstiklik modülünü Gezer ve rk. () düz iki plk rsınd sıkıştırm testi yprk.63 N/mm olrk ölçmüşlerdir. Değerlerin bu koşullrd uygunluk gösterdiği söylenebilir. Tunçer ve Özgüven (989) in yptıklrı çeviride, Korvo hıyr çeşidi ort bölgesinden yüklendiğinde kbuk yırtılm noktsınd ölçülen kuvvetin 3 N dolylrınd olduğu belirtilmiştir. Rw-F sofrlık çeşidi için biyolojik km noktsındki kuvvet hst edilen günde 69.7 N olrk ölçülmüştür. Bu değerler rsındki frkın çeşit ve yükleme hızı frklılıklrındn kynklndığı söylenebilir. Sonuç Hıyr için; deformsyon duyrlılığı üzerinde çeşit, isttistiksel olrk etkili bulunmzken depo süresi P<. önem seviyesinde etkili olmuştur. Her iki hıyr çeşidi Çizelge. Deney ölçüm ve hesplm değerlerine hıyr çeşidi ve depo süresinin etkisi Deney ölçüm ve hesplm değerleri Çeşit Depo süresi Çeşit x Depo süresi Deformsyon ( D) (mm) xx xx xx Kuvvet (F) (N) - xx - Elstiklik modülü (E) (N/mm ) xx xx x Deformsyon enerjisi (E ) (Nmm) xx xx xx Deformsyon hcmi (V ) (mm 3 ) xx xx xx Deformsyon duyrlılığı ( S ) (ml/j) - xx x xx P<. x P<.5 - Her iki (P<. ve P<.5) önem seviyesinde de etkisiz

6 56 TRIM BİLİMLERİ DERGİSİ 5, ilt, Syı 3 Çizelge. Hıyr çeşitleri için deney ölçüm ve hesplm değer ortlmlrı, stndrt htlrı ile Duncn testi sonuçlrı Çeşit (ÇEŞİT ) RW-F (ÇEŞİT ) HIYR D (mm) F (N) E (N/mm ) E (Nmm) V (mm 3 ) S (ml/j) Depo süresi ± S ± S ± S ± S ± S ± S (Gün) D B 9.7 ± ± ± ± ± ±.3 B ± ± ± ± ±.7.33 ±.4 b B b 6 9. ± ± ± ± ±.65.8 ±.3 B ± ± ± ± ± ±.9 b b b B 7.65 ± ±.97.4 ± ± ± ±.3 D b 9.49 ± ± ± ± ± ±.5 B D b B B 3 9. ± ± ± ± ± ±.6 B b 6. ± ± ± ± ± ±.9 B b B ± ± ± ± ± ±.3 b 9.59 ± ± ±. 4.3 ± ± ±.6 *ynı çeşitte frklı büyük hrf oln ortlmlr rsındki frk önemlidir (P<.5) (Depo sürelerinin krşılştırılmsı) ynı depolm süresinde frklı küçük hrfi oln ortlmlr rsındki frk önemlidir (P<.5) (Çeşitlerin krşılştırılmsı) için de depo süresindeki rtışl elstiklik modülü rtrken deformsyon duyrlılığı zlmıştır. İki çeşit rsınd 47- F çeşidinin elstiklik modülü tüm depolm süresince dh büyük olmuştur. Toplm günlük depo süresinde 3 gün ryl ypıln ölçümlerde 6. günün kritik bir değer verdiği belirlenmiştir. 6. güne kdr deformsyon duyrlılığı dh hızlı bir zlm gösterirken bu günden sonr büyük bir değişim orty çıkmmıştır. Çlışmnın dh sonrki rştırmlr ışık tutmsı ve uygulmy ktrılmsı çısındn şu öneriler ypılmıştır: Hıyr çeşitlerine sıkıştırm, delme, sivri cisimlerle tems çısındn mksimum özen, hst edilen günde gösterilmelidir. yrıc hıyr çeşitlerinin, meknik özellik değişimlerinin z olmsı çısındn, polietilen torblrd depolnmsı uygun bulunmuştur. Kynklr nonim. T Trım ve Köyişleri Bknlığı Tohumluk ve Sertifiksyon Merkezi Müdürlüğü ticri sebze kyıt listesi, nkr. ydın,. ve K. Çrmn Şeftlide çrpm enerjisine bğlı olrk zedelenmenin belirlenmesi. Trımsl Meknizsyon 7. Ulusl Kongresi Bildiri Kitbı, s , Tokt. Gezer, İ., M. Güner ve E. Dursun.. Bzı sebze ve meyvelerin fiziko-meknik özelliklerinin belirlenmesi. Ekin Dergisi Yıl: 4, Syı: 3, s. 7-75, nkr. Krçlı, İ Bhçe ürünlerinin muhfzsı ve pzrlnmsı. Ege Üniv. Zirt Fk. Yyınlrı No: 494, Bornov-İzmir. Mohsenin, N. M. 98. Physicl properties of plnt nd niml mterils. Gordon nd Brech Science Publishers, 74 p., New York, US. Sinn, H. ve F. Özgüven Biyolojik mlzemenin teknik özellikleri. Çukurov Üniv. Zirt Fk. Ders Kitbı, No: 7, dn. Sitkei, G Mechnics of griculturl mterils. kdemii Kido, 487 p., Budpest, Hungry. Tunçer, İ. K. ve F. Özgüven. 989 (çev. Moser, I. E. 984). Bğ bhçe sebze ve endüstri kültürlerinde meknizsyon uygulmlrı. Türkiye Ziri Dontım Kurumu Mesleki Yyınlrı, Yyın No: 5, nkr. Vursvuş, K. ve F. Özgüven Determintion of the some mechnicl properties nd susceptibility to bruising dmge of pples. 7 th Interntionl ongress on griculturl Mechniztion nd Energy: , dn. İletişim dresi: Yeşim Benl YURTLU Tc Trım ve Köyişleri Bknlığı Trım let ve Mkineleri Test Merkezi Müdürlüğü Yenimhlle-nkr Tel: e-post: yurtlu@tmtest.gov.tr yurtlu@hotmil.com Holt, J. E. nd D. Schoorl Bruising nd energy dissiption in pples. J. Texture Studies 7: 4-43.