T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEKNİK ARAŞTIRMA VE KALİTE KONTROL DAİRESİ BAŞKANLIĞI

Transkript

1 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEKNİK ARAŞTIRMA VE KALİTE KONTROL DAİRESİ BAŞKANLIĞI Ankara, 2013

2

3 Ulaşım Posta adresi: DSİ TAKK Dairesi Başkanlığı Devlet Mahallesi İnönü Bulvarı No: Yücetepe, Ankara - TÜRKİYE Yerleşke adresi: DSİ TAKK Dairesi Başkanlığı, Esenboğa Yolu, Çankırı Yol Ayrımı, Altınova - Pursaklar / ANKARA Telefon : + (90) Faks : + (90) E-posta : takk@dsi.gov.tr Web : Ankara TÜRKİYE

4

5 İçindekiler Kuruluş Amacı... 1 Tarihçesi... 1 Yerleşim Yeri... 1 Organizasyon Şeması... 2 Personel Bilgileri (Temmuz 2013 İtibariyle)... 3 TAKK Dairesi Başkanlığı Çalışma Alanları... 4 Deney Faaliyetleri Üretim Sonuçları... 6 Deney Laboratuvarları İçin Akreditasyon Çalışmaları... 8 Hidrolik Model Laboratuvarı Şube Müdürlüğü Beton - Malzeme Laboratuvarı Şube Müdürlüğü Zemin Mekaniği Laboratuvarı Şube Müdürlüğü Kimya Laboratuvarı Şube Müdürlüğü İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü Kalite Kontrol Koordinasyonu Şube Müdürlüğü Teknik Hizmetler Şube Müdürlüğü İkmal ve Taşıt İşletme Şube Müdürlüğü İdari İşler Şube Müdürlüğü Kalite Belgelerimiz Deney Laboratuvarları TS EN ISO/IEC Akreditasyon Sertifikası Kalibrasyon Laboratuvarı TS EN ISO/IEC Akreditasyon Sertifikası DSİ Laboratuvarları İletişim Bilgileri... 38

6

7 Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol (TAKK) Dairesi Başkanlığı Kuruluş Amacı TAKK Dairesi Başkanlığı, DSİ Genel Müdürlüğü nün görev alanına giren konularda modern teknoloji ve ekonomi kurallarına uygun olarak gerekli kalite kontrol ve araştırma-geliştirme (Ar-Ge) çalışmalarını yürütmek amacıyla 1958 yılında kurulmuştur. Tarihçesi 1940 lı yıllarda Su İşleri Reisliği zamanında, su yapıları ile ilgili konularda araştırma-geliştirme faaliyetlerini yürütmek amacıyla bir laboratuvar kurma fikri ortaya atılmıştır. Ancak, 1954 yılında DSİ Umum Müdürlüğü nün kurulmasından sonra fikir geliştirilerek amaca hizmet edecek birim, 27 Mayıs 1958 tarihinde Araştırma Fen Heyeti Müdürlüğü adı altında kurulmuştur. Araştırma Fen Heyeti Müdürlüğü, 1959 yılında Araştırma Dairesi Reisliği haline dönüştürülmüş ve aynı yıl Hidrolik Model Laboratuvarı Çubuk Barajında, Beton - Malzeme Laboratuvarı da DSİ Etlik tesislerinde faaliyete geçmiştir. Halen Başkanlığımızın faaliyetlilerini yürüttüğü tesislerin inşaatına 1962 yılında başlanılmış ve 1968 yılında bitirilmiştir yılına kadar Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı (Ar-Ge) olarak hizmet veren Daire Başkanlığımızın adı, bu tarihten sonra Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol Dairesi Başkanlığı olmuştur. Yerleşim Yeri TAKK Dairesi Başkanlığı, Ankara il merkezinden 22 km uzaklıkta, Esenboğa Havaalanı yolu üzeri Çankırı yol ayrımında, 56 hektarlık bir alana sahip site içerisinde faaliyetlerini yürütmektedir. Bu sitedeki kapalı hizmet tesislerinin alanı yaklaşık m 2 olup, bu tesislere ilave olarak, 15 adet lojman, konferans salonu, kütüphane, atölyeler ve yemekhane binası bulunmaktadır. 1. Başkanlık 2. Hidrolik Model ve Teknik Hizmetler 3. Beton - Malzeme ve Kimya 4. Zemin Mekaniği 5. İzotop 6. Kalibrasyon 7. İkmal ve Taşıt İşletme 8. Konferans Salonu 9. Lojmanlar 10. Yemekhane 11. Açık Model 12. Muline Kalibrasyonu (Kaynak: Google Earth) 1 / 38

8 Organizasyon Şeması TAKK Dairesi Başkanı Başkan Yardımcısı ( 3 adet ) Kalite Yöneticisi (TS EN ISO/IEC 17025) Hidrolik Model Lab. Şube Müdürlüğü Beton - Malzeme Lab. Şube Müdürlüğü Zemin Mekaniği Lab. Şube Müdürlüğü Kimya Lab. Şube Müdürlüğü İzotop Lab. Şube Müdürlüğü Kalite Kontrol Koordinasyonu Şube Müdürlüğü Kalibrasyon Laboratuvarı Teknik Hizmetler Şube Müdürlüğü İdari İşler Şube Müdürlüğü İkmal ve Taşıt İşletme Şube Müdürlüğü 2 / 38

9 Personel Bilgileri (Temmuz 2013 İtibariyle) Toplam Personel 181 Memur 99 Teknik Hizmetler 79 İdari Hizmetler 18 Sağlık Hizmetleri 2 Doktora 9 Yüksek Lisans 18 Lisans 40 Ön Lisans 14 Orta Öğretim 18 Sanat Sınıfı 82 Lisans/Ön Lisans 24 Orta Öğretim 58 Lisans Mezunu Teknik Personelin Dağılımı 3 / 38

10 TAKK Dairesi Başkanlığı Çalışma Alanları Daire Başkanlığımızda yapılmakta olan çalışmalar aşağıdaki ana başlıklar altında toplanabilir: Hidrolik yapılarda karşılaşılan sorunları fiziksel ve matematiksel modelleme yöntemleri ile çözümlemek ve araştırma yapmak, DSİ uygulamalarında kullanılan çeşitli yapı malzemeleri üzerinde fiziksel, mekanik, petrografik ve benzeri deneyler ile araştırma çalışmaları yaparak projecilere ve uygulayıcı birimlere teknik destek sağlamak, Her türlü yapı malzemesini kimyasal yönden incelemek, Göl, akarsu ve yeraltı sularının kimyasal olarak kalitelerinin belirlenmesi çalışmalarını yapmak, DSİ birimlerinin zemin mekaniği ve temel mühendisliği konularında karşılaştığı sorunları deneysel çalışmalar ile çözümlemek ve araştırma çalışmaları yapmak, Yeraltı ve yerüstü sularını radyoaktivite yönünden incelemek, Hidrolojik ve hidrojeolojik etüt ve araştırmalarda karşılaşılan sorunları çevresel izotoplar kullanarak çözümlemek, Bölge laboratuvarlarının test cihazlarında ve mulinelerde bakım onarım ve kalibrasyon çalışmalarını yürütmek, Kalite kontrol çalışmalarında görevli personelin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hizmet içi eğitim faaliyetlerini (kurs, seminer, sempozyum vb.) gerçekleştirmek, DSİ projelerinin uygulanması safhasında, Başkanlığımız faaliyetleri ile ilgili konularda yerinde gerekli kontrolleri yapmak yılından beri TS EN ISO 9001 Kalite yönetim sistemleri Şartlar standardını uygulayan ve 2004 yılından beri laboratuvar faaliyetlerini TS EN ISO/IEC Deney ve kalibrasyon laboratuvarlarının yeterliliği için genel şartlar Standardı çerçevesinde akredite laboratuvar olarak yürüten Daire Başkanlığımız, Genel Müdürlüğümüzün görev alanına giren konularda, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin ışığında, ekonomi kurallarına uygun olarak aşağıdaki alanlarda çalışmalar yapmakla yükümlüdür: 1) Laboratuvar ve Kalite Kontrol, 2) Araştırma ve Geliştirme, 3) Eğitim 1) Laboratuvar ve Kalite Kontrol Çalışmaları Laboratuvar çalışmaları, Daire Başkanlığımızın sürekli yürütmekte olduğu çalışmalardandır ve aşağıda verilen hususları kapsar: Laboratuvarları, etkili, verimli ve sürekli iyileştirerek yönetmek, Laboratuvarlar arasında koordinasyonu sağlamak, Laboratuvarlarda deneylerin eksik ve/veya güncelliği kaybolmuş cihazlar yerine ileri teknoloji ürünü uygun laboratuvar cihazlarıyla yürütülmesini sağlamak ve bu cihazların bakım-onarım ve kalibrasyonunu gerçekleştirmek. Laboratuvar çalışmaları aşağıda belirtilen laboratuvarlar tarafından yürütülmektedir: Merkezde (TAKK Dairesi Başkanlığında); Hidrolik Model Laboratuvarı, Beton - Malzeme Laboratuvarı, Zemin Mekaniği Laboratuvarı, Kimya Laboratuvarı, İzotop Laboratuvarı, Kalibrasyon Laboratuvarı Taşrada (Bölge Müdürlüklerinde); 25 adedi bölge merkezinde ve 195 adedi ise şube ve şantiyelerde olmak üzere, toplam 220 adet kalite kontrol laboratuvarı (Beton, Zemin, Kimya) 4 / 38

11 Laboratuvarlarımız, merkez ve bölge teşkilatlarınca talep edilen çalışmalara ilave olarak, her yıl belirlenen deney birim fiyatlarına göre, diğer kamu kuruluşlarına ve özel şirketlere de yapılan protokoller çerçevesinde hizmet vermektedir. 2) Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Çalışmaları Başkanlığımızca yürütülen Ar-Ge çalışmaları, öncelikle, merkez ve taşra teşkilatlarında DSİ nin ihtiyaç duyduğu her türlü uygulamalı araştırma çalışmaları ile deneysel geliştirme çalışmalarına yönelik olarak tarihinde yürürlüğe giren "DSİ Ar-Ge Yönergesi ne göre planlanmakta ve yönetilmektedir. Ayrıca, araştırma-geliştirme çalışmalarında üniversitelerle ve diğer araştırma kuruluşlarıyla (enstitülerle) işbirliğine özel önem verilmektedir. 3) Eğitim Çalışmaları Daire Başkanlığımızda, DSİ nin merkez ve taşra teşkilatlarında ihtiyaç duyulan laboratuvar işletmeciliği, araştırma-geliştirme, kalite yönetim sistemleri ve laboratuvar akreditasyonu ile ilgili konularda çeşitli düzeylerde eğitimler düzenlenmektedir. Ayrıca, her yıl düzenli olarak, çeşitli alanlarda, üniversiteler ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içerisinde, ulusal ve uluslararası sempozyumlar yapılmakta, bilgi paylaşımına katkıda bulunulmaktadır. Sürekli Eğitim Çalışmaları Uluslararası Sediment Taşınımı Teknolojileri Kursu, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı nın (UNESCO) da programında bulunan ve desteklenen uluslararası lisans üstü bir kurstur yılları arasında her yıl düzenlenen kurs, 2003 yılından itibaren her iki yılda bir düzenlenmektedir. Kursa; DSİ, UNESCO, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) destek vermekte olup, dersler DSİ uzmanları ile Türkiye nin önde gelen üniversitelerindeki (Ankara da Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi, İstanbul da İstanbul Teknik Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi) öğretim elemanları tarafından verilmektedir. Ulusal Su Mühendisliği Sempozyumu (birincisi Eylül 2003 tarihleri arasında İzmir de, ikincisi Eylül 2005 tarihleri arasında İzmir de, üçüncüsü Eylül 2007 tarihleri arasında İzmir de, dördüncüsü Temmuz 2009 tarihleri arasında İstanbul da, beşincisi ise Eylül 2011 tarihlerinde İstanbul da düzenlenmiştir), Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu (birincisi Ekim 2002 tarihleri arasında Adana da, ikincisi Eylül 2005 tarihleri arasında İzmir de, üçüncüsü Ekim 2008 tarihleri arasında İstanbul da düzenlenmiştir), Kalite Kontrol Teknik Semineri (her yıl düzenli olarak gerçekleştirilmektedir), Bölge Laboratuvar Teknik Personeli Geliştirme Kursu (ihtiyaç duyuldukça tekrarlanmaktadır), Bölge Laboratuvar S/S Personeli Geliştirme Kursu (ihtiyaç duyuldukça tekrarlanmaktadır), TS EN ISO/IEC standardı kapsamında laboratuvarların akreditasyonuyla ilgili kurslar. 5 / 38

12 Deney Faaliyetleri Üretim Sonuçları Daire Başkanlığımız laboratuvarlarında yaklaşık 700 adet farklı deney/kalibrasyon gerçekleştirilmektedir. Ayrıca laboratuvarlarımızdan talep edilen deney sayısı gün geçtikçe artmaktadır yılında, laboratuvar çalışmaları kapsamında Başkanlığımız Laboratuvarları nca gerçekleştirilen deneylerin sayısı ve parasal karşılıkları aşağıda verilmiştir. Deney Sayısı (DSİ İçi) (Adet) Deney Sayısı (DSİ Dışı) (Adet) Toplam (Adet) Deney Bedeli* (DSİ İçi) (milyon TL) Deney Bedeli* (DSİ Dışı) (milyon TL) Tutarı* (milyon TL) 8,05 1,36 9,41 *KDV hariç TAKK Dairesi Başkanlığında yapılan deney sayılarının yıllar içerisindeki değişimi DENEY ADEDİ LABORATUVARLAR Hidrolik Model Laboratuvarı Beton - Malzeme Laboratuvarı Zemin Mekaniği Laboratuvarı Kimya Laboratuvarı İzotop Laboratuvarı Kalibrasyon Laboratuvarı Teknik Hizmetler Şube Müdürlüğü TOPLAM / 38

13 TAKK Dairesi Başkanlığı Laboratuvarlarında gerçekleştirilen deney sayılarının yıllık değişimleri Yılı Bölge Müdürlükleri merkez, şube ve şantiye laboratuvarlarının faaliyetleri Laboratuvar Tipi ve Sayısı (Adet) Yapılan Deney Sayısı (Adet) DSİ İçi DSİ Dışı A Tipi Beton B Tipi (Beton Zemin) C Tipi (Beton Zemin Kimya) D Tipi Zemin E Tipi Kimya Top. Beton Zemin Kimya Toplam Deney Bedeli TL (KDV Hariç) Deney Bedeli TL (KDV Hariç) Top / 38

14 Deney Laboratuvarları İçin Akreditasyon Çalışmaları Daire Başkanlığımız, laboratuvarların ulusal ve uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre değerlendirilmesi, yeterliğinin onaylanması ve düzenli aralıklarla denetlenmesi anlamına gelen akreditasyon kavramının bilincindedir. DSİ Laboratuvarlarında akreditasyon çalışmalarına 2000 li yılların hemen başında başlanılmış olup, ilk etapta, 2004 yılında Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol Daire Başkanlığımıza bağlı deney laboratuvarları, 19 adet deneyden, TS EN ISO/IEC standardı çerçevesinde TÜRKAK tarafından akredite edilmiştir yılında, Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol Daire Başkanlığı şemsiyesi altında, şubeli akreditasyon modeliyle bölge müdürlüklerinde kurulu kalite kontrol laboratuvarlarının akreditasyonuna başlanılmış, 2012 yılı itibariyle DSİ merkez ve bölge laboratuvarlarının tamamının akreditasyonu tamamlanmıştır. Mayıs 2013 tarihi itibariyle TÜRKAK, DSİ Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol Dairesi Başkanlığı Laboratuvarları ve tüm Bölge Laboratuvarlarının akreditasyonunu dönemini kapsayacak şekilde 4 yıl süreyle yenilemiştir. Laboratuvar akreditasyonunun başlıca hedefleri; Laboratuvar faaliyetlerinin güvenirliğini artırmak, Laboratuvar faaliyetleri sonucu elde edilen deney ve analiz sonuçlarının ulusal ve uluslararası ölçekte tanınırlığını sağlamak, Laboratuvarların kalite altyapısını geliştirmek, Laboratuvarlarda idari ve teknik bakımdan etkin bir kalite yönetim sistemi uygulamak, Uluslararası ticareti kolaylaştırmak olarak sıralanabilir. Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından TS EN ISO/IEC standardı kapsamında akredite olunan deney ve kalibrasyon sayıları aşağıda verilmiştir: TAKK Dairesi Başkanlığı Laboratuvarlarının mevcut akreditasyon durumu Şube Müdürlüğü Akredite Deney Sayısı Akredite Kalibrasyon Sayısı Beton - Malzeme Laboratuvarı 49 Zemin Mekaniği Laboratuvarı 19 Kimya Laboratuvarı 21 İzotop Laboratuvarı 5 Teknik Hizmetler 1 Kalibrasyon Laboratuvarı 9 Hidrolik Model Laboratuvarı 1 Toplam Genel Toplam / 38

15 DSİ Laboratuvarlarının mevcut akreditasyon durumu Deney Grubu Su ve Toprak Lab. 1. Bölge Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü 3. Bölge Müdürlüğü 4. Bölge Müdürlüğü 5. Bölge Müdürlüğü 6. Bölge Müdürlüğü 7. Bölge Müdürlüğü 8. Bölge Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğü 10. Bölge Müdürlüğü 11. Bölge Müdürlüğü 12. Bölge Müdürlüğü 13. Bölge Müdürlüğü 14. Bölge Müdürlüğü 15. Bölge Müdürlüğü 17. Bölge Müdürlüğü 18. Bölge Müdürlüğü 19. Bölge Müdürlüğü 20. Bölge Müdürlüğü 21. Bölge Müdürlüğü 22. Bölge Müdürlüğü 23. Bölge Müdürlüğü 24. Bölge Müdürlüğü 25. Bölge Müdürlüğü 26. Bölge Müdürlüğü Beton Zemin Kimya Toplam Genel Toplam 574 Akreditasyon ile ilgili kapsam listeleri ve diğer bilgilere adresinden ulaşılabilir. 9 / 38

16 Hidrolik Model Laboratuvarı Şube Müdürlüğü Hidrolik yapılara ait problemlerde etkili faktörlerin hepsini matematiksel olarak belirlemek mümkün olmadığı için, yapım maliyeti oldukça yüksek olan bu yapılarda hatalardan kaçınmak ve en uygun çözümü bulmak ancak fiziksel model çalışmalarıyla mümkündür. Hidrolik Model Laboratuvarı Şube Müdürlüğü nün çalışma alanı içinde baraj, nehir yapısı, taşkın kontrolü ve kıyı koruma gibi hidrolik açıdan incelenmesi gereken konular yer almaktadır. Günümüzün modern elektronik donanımlarına sahip olan Hidrolik Model Laboratuvarı, fiziksel ve matematiksel model çalışmaları ile hidrolik ve çevre sorunlarının çözümünde önemli bir rol üstlenmiştir. Tarihçe Hidrolik Model Laboratuvarı Şube Müdürlüğü, DSİ TAKK Dairesi Başkanlığı bünyesinde kurulan ilk laboratuvardır (1958). Laboratuvarın ilk çalışması, Fransız ve Alman teknik yardımıyla, Çubuk 1 Barajı mansabında açık havada inşa edilen Meriç Seddeleri Modeli olmuş, bunu Keban Barajı ve HES ile Çubuk 1 Barajı model çalışmaları izlemiştir yılında; daire yerleşkesinde (30 x 96 x 9) m, (18 x 116 x 4) m ve (18 x 50 x 5) m boyutlarında, 3 hollü olarak inşa edilen laboratuvar toplam 5898 m 2 kapalı model alanına ve m 2 ye kadar genişleme imkanı olan m 2 lik açık model alanına sahiptir. Kurulduğu günden bugüne kadar; Hidrolik Model Laboratuvarı bünyesinde 500 ün üzerinde fiziksel ve matematiksel model çalışması gerçekleştirilmiştir (Atatürk, Keban, Karakaya, Berke, Birecik Barajları vb.). Görev, Yetki Ve Sorumluluklar Hidrolik problemler üzerinde fiziksel ve/veya matematiksel modelleme yöntemleri ile araştırma yapmak, DSİ nin faaliyet alanları içerisinde hidrolik mühendisliği ile ilgili konularda, güvenli ve ekonomik işletme şartlarını temin etmek amacıyla, teorik, deneysel ve sayısal yöntemler kullanarak çözüm üretmek ve araştırma yapmak, Hidrometrik ölçümlerde kullanılan mulinelerin bakım, onarım ve kalibrasyonunu yapmak, Konusu ile ilgili ulusal ve uluslararası literatürleri takip etmek, yeni tekniklerin ve yöntemlerin DSİ ye aktarılmasını ve DSİ teşkilatına yayılmasını sağlamak, Hidrolik mühendisliğinin geliştirilmesi, yeni yöntemlerin bulunması, kaliteli, verimli ve ekonomik esasların uygulanması konusunda araştırmalar yapmak. Ana Çalışma Grupları 1. Rutin çalışmalar, 2. Program uygulamaları ile ilgili deneysel geliştirme çalışmaları, 3. Araştırma çalışmaları, 4. Eğitim çalışmaları. Laboratuvardan genel görünüm Örnek Muline 10 / 38

17 Rutin Çalışmalar Rutin çalışmalar kapsamında, Muline Kalibrasyon Laboratuvarında, mulinelerin bakım, onarım ve kalibrasyonu yapılmaktadır. Deneyler; uzunluğu 85 m, genişliği 2,5 m ve derinliği 2,0 m olan kanalda bilgisayar kontrollü ve otomatik olarak TS ISO 3455 Hidrometri Düz açık tanklardaki akım ölçerlerin kalibrasyonu standardına göre akreditedir. Örnek Muline Mulineleri taşıyan araç Program Uygulamaları İle İlgili Deneysel Çalışmalar Bu grupta, su yapılarının hidrolik mühendisliği ile ilgili talep edilen çalışmalar yer almaktadır. Üzerinde araştırma yapılması talep edilen ve laboratuvara gönderilen projelerin, laboratuvara uygun seçilen bir ölçekte fiziksel model inşaatı yapılır. Model üzerinde yapılan ölçümler ile elde edilen nihai proje sonuçları hidrolik benzeşim kanunları yardımıyla prototip boyut ve birimlerine dönüştürülür, elde edilen sonuçlar bir rapor halinde talep sahibine iletilir. Gökçeler Barajı model çalışmaları Sarıgüzel Barajı model çalışmaları 11 / 38

18 Araştırma Çalışmaları Bu grupta araştırma ve geliştirmeye yönelik çalışmalar yer almaktadır. Taşkın yatağı bitki örtüsü içerikli bileşik kanal İki gözlü labirant dolusavak modeli Köprü kenar ayağı etrafında oluşan oyulma çukuru Eğitim Çalışmaları Uluslararası Sediment Taşınımı Teknolojileri Kursu Yukarıda TAKK Dairesi Başkanlığının sürekli eğitim çalışmaları başlığı altında açıklandığı üzere, bu kursda dersler üniversitelerden konusunda uzman öğretim üyeleri ve DSİ de çalışan tecrübeli mühendisler tarafından verilmekte olup, kurs sonunda kursiyerlere sertifika verilmektedir. Ulusal Su Mühendisliği Sempozyumu Yukarıda TAKK Dairesi Başkanlığının sürekli eğitim çalışmaları başlığı altında açıklandığı üzere, organizasyonu Hidrolik Laboratuvarınca yürütülen bu sempozyumda, su ile ilgili her türlü konuda bilgi alış-verişinde bulunulup, problemler üzerinde tartışılmakta ve çözümlere yönelik çalışmalar yapılmaktadır. 12 / 38

19 Beton - Malzeme Laboratuvarı Şube Müdürlüğü Beton - Malzeme Laboratuvarı Şube Müdürlüğü, agrega, çimento, beton, katkı maddeleri, lastik, plastik, jeosentetik, metalik malzeme ve kayaç gibi her türlü yapı malzemesi üzerinde fiziksel, mekanik ve petrografik deneyler yapmak, yapı malzemeleri konularında karşılaşılan problemleri deneysel çalışmalarla çözümlemek ve bu malzemelere ait araştırma çalışmaları yürütmek üzere kurulmuş bir birimdir. Beton - Malzeme Laboratuvarı çalışmalarını m 2 kapalı alanda sürdürmektedir. Projelerin; etüt, planlama, proje, inşaat ve işletme safhalarında ihtiyaç duyulan teknik veriler, laboratuvarlarda yapılan deney, analiz ve araştırma çalışmaları sonucunda elde edilerek, ilgili birimlerin kullanımına sunulmaktadır. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak yeni malzemelerin DSİ yapılarında uygulanabilirliğinin ve/veya kullanılabilirliğinin uygulamalı Laboratuvarın genel görünümü araştırmalar ile saptanması ve elde edilen bulguların DSİ teşkilatına duyurulması, uygulamada DSİ Bölge Kalite Kontrol laboratuvarları ile merkez arasında yeknesaklığın sağlanması ve eşgüdüm içinde çalışmaların yürütülebilmesi için deneysel çalışmalar, yeni deney yöntemleri ve teknolojik gelişmeler ile ilgili hizmetiçi eğitim, seminer ve sempozyumlarda bilgi transferi yapılması ve bu maksatla yayınlar hazırlanması da laboratuvarın görevleri arasındadır. Uygulamalı araştırma çalışmaları tamamlandığında yayımlanan dokümanlar; gerek DSİ, gerekse diğer kamu ve özel sektör kuruluşlarınca yapılan veya yapılacak olan inşaatlarda karşılaşılacak benzer tip malzeme problemlerinin çözümünde veya malzemelerin olası performanslarınının değerlendirilmesinde kaynak oluşturmaktadır. Yurtiçi ve yurt dışında faaliyet gösteren kuruluş ve laboratuvarlarla ilişkiler kurularak bilgi alışverişinde bulunulmakta, karşılaştırma deneyleri yapılmakta, rutin deneylerin yanı sıra beton ve yapı malzemeleri problemleri ile ilgili çeşitli araştırma faaliyetleri üzerinde ortak çalışmalar yapılmaktadır. Talepler doğrultusunda yapı malzemeleri ile ilgili konularda karşılaşılan sorunlara çözüm önerisinde bulunmak; Türk Standardlar Enstitüsü nün AB ile uyum sürecinde yapı malzemeleri ile ilgili konularda hazırlamakta olduğu Türk Standardları hakkında görüş bildirmek de yürütülmekte olan çalışmalar arasındadır. Alt Birimleri Beton - Malzeme Laboratuvarı Şube Müdürlüğü beş ana birimden meydana gelmektedir: Beton Laboratuvarı, Çimento Laboratuvarı, Malzeme Laboratuvarı, Kaya Mekaniği Laboratuvarı, Petrografi Laboratuvarı. 13 / 38

20 Beton Laboratuvarı Beton Laboratuvarı biriminde; beton agregaları üzerinde çeşitli fiziksel deneyler ve agrega uygunluk tayini deneyleri yapılmaktadır. Bu bölümde; taze beton deneyleri, beton katkı maddeleri uygunluk deneyleri ve beton karışım oranlarının belirlenmesi çalışmaları yürütülmektedir. Ayrıca, taze / sertleşmiş betonlardan alınan çeşitli şekillerdeki numuneler üzerinde yapılan basınç dayanımı, çekme dayanımı, elastisite modülü ve Poisson oranı, donma-çözülme, permeabilite tayini gibi deneyler ile betondan amaçlanan dayanım ve dayanıklılık kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığı araştırılmaktadır. Stereo mikroskop 1000 ton kapasiteli pres Su işleme derinliği tayini cihazı FT-IR Spektrofotometre cihazı İsotermal kalorimetre cihazı Çimento Laboratuvarı Bu birimde; çimento, agrega, uçucu kül, tras, cüruf, beton kür, beton katkı malzemeleri (akışkanlaştırıcılar, priz hızlandırıcı ve geciktiriciler vb.) ve bentonit gibi yapı malzemelerinin fiziksel ve mekanik özellikleri incelenmekte olup, ilgili standardlara ve şartnamelere göre uygunluk deneyler yapılmaktadır. Ayrıca alkali silika reaksiyonu (hızlandırılmış mortar-bar), enjeksiyon deneyleri ve çimentolara değişik oranlarda puzolan ilâvesiyle elde edilen karışımların fiziksel ve mekanik deneyleri de bu laboratuvarımızda yapılmaktadır. Çimento presi Otomatik vicat cihazı 14 / 38

21 Kür kabini Viskozimetre Malzeme Laboratuvarı Malzeme laboratuvarında; inşaatlarda kullanılan lastik, plastik, jeosentetik, metalik malzeme vb. her türlü yapı malzemesinin standardlara uygunluğunun tayini amacıyla fiziksel ve mekanik deneyler ile gerekli araştırma, inceleme ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Bilgisayar kontrollü 2 ton kapasiteli çekme presi Metalik malzemelerde çekme deneyinde kullanılan 40 ton kapasiteli universal pres Petrografi Laboratuvarı Bu birimde; kayaç, karot ve sediment numunelerinin petrografik ve mineralojik yönden incelemesi yapılmaktadır. Laboratuvarda; petrografik analizde kullanılmak üzere biri 640 defa, diğeri 400 defa büyütme özellikli iki adet dijital kameralı ve bilgisayarlı flüoresan/polarizan mikroskop sistemi bulunmaktadır. Kayaçlarda veya çimento numunelerinde gözle görülemeyen ve mikroskop altında tanımlanamayan minerallerin veya fazların, kalitatif ve kantitatif olarak tanımlanması ve kayaçlarda tane büyüklüğü 2 mikrondan küçük olan kil minerallerinin belirlenmesi de X-Işını Kırınımı cihazı ile yapılmaktadır. Flüoresan/Polarizan mikroskop Tamamen İddingsitleşmiş Olivin ve Hamuru 15 / 38

22 Kaya Mekaniği Laboratuvarı Bu birimde; kayaç ve karot numuneleri üzerinde gerçek yoğunluk, görünür yoğunluk, açık gözeneklilik, toplam gözeneklilik, atmosfer basıncında su emme, kaynar suda su emme, Los Angeles deney yöntemi ile parçalanma direncinin tayini, dona dayanım, ıslanma-kuruma, suda dağılmaya karşı dayanıklılık, aşınma direncinin tayini (Böhme Yöntemi) vb. fiziksel deneyler yapılmaktadır. Bunun yanı sıra, basınç dayanımı tayini, eğilmede çekme dayanımı, statik elastisite modülü ve Poisson oranı tayini, dinamik elastisite modülü tayini, üç eksenli basınç dayanımı, nokta yük dayanımı, yarmada çekme dayanımı, donma ve çözülme koşulları altında dayanıklılık tayini, geçirgenlik katsayısı tayini vb. deneyler yapılmaktadır. Aynı zamanda kayaçlar hakkında projecinin ve uygulayıcı birimlerin ihtiyaç duyduğu özellikler de tayin edilmektedir. Kesme Kutusu Deneyi Cihazı Basınç Presi Basınç dayanımı tayini 500 kn kapasiteli hidrolik pres kullanılarak yapılmaktadır. Eğilmede çekme dayanımı tayininde ise 500 kn kapasiteli hidrolik pres kullanılmaktadır. Çabuk donma ve çözülme koşulları altında dayanıklılık tayini tam otomatik bir donma-çözülme ünitesinde, geçirgenlik tayini ise 6 hücreli bir permeabilite cihazında gerçekleştirilmektedir. Statik elastisite modülü (statik yöntem) ve Poisson oranı tayini tamamen bilgisayar kontrollü pres ve deformasyon ölçerler kullanılarak yapılmaktadır. Üç Eksenli Basınç Deneyi Presi, Yanal Basınç Ünitesi ve Hoek Hücresi Elastisite Modülü Deneyi (Statik Yöntem) Presi, Ring Halkaları ve Deformasyon Ölçer (LVDT) 16 / 38

23 Zemin Mekaniği Laboratuvarı Şube Müdürlüğü Zemin Mekaniği Laboratuvarı Şube Müdürlüğü, zemin mekaniği ve temel mühendisliği konularında karşılaşılan sorunların deneysel çalışmalar ve araştırmalarla çözüm faaliyetlerini yürütmektedir. Şube Müdürlüğünde, günümüzün teknolojik şartlarına ve standartlara uygun olarak laboratuvar ve arazi deneyleri yapılmaktadır. Zemin özelliklerinin yapılacak projeye uygun olup olmadığı, örselenmiş ve örselenmemiş zemin numuneleri üzerinde gerçekleştirilen deneyler ile belirlenmekte ve teknik değerlendirmeler yapılmaktadır. Yurtiçinde ve yurt dışında bu konuda faaliyet gösteren kuruluş ve laboratuvarlarla çeşitli Laboratuvardan genel görünüm düzeylerde ilişkiler kurularak bilgi alışverişinde bulunulmakta, karşılaştırma deneyleri yapılmakta, rutin deneylerin yanı sıra karşılaşılan çeşitli zemin problemleri ile ilgili olarak da araştırma faaliyetleri yürütülmektedir. Zemin Mekaniği Laboratuvarı nda; zeminin özelliklerini belirlemede kullanılan 48 adet farklı deney yapılmaktadır. Yaklaşık 1000 m 2 kapalı alanda faaliyet gösteren Zemin Mekaniği Laboratuvarı Şube Müdürlüğü üç ana birimden meydana gelmektedir: Tanımlama Deneyleri Laboratuvarı, Mühendislik Deneyleri Laboratuvarı, Arazi Deneyleri. Tanımlama Deneyleri Laboratuvarı Zemin; katı, sıvı ve gaz bileşenlerinden oluşan bir malzeme olduğu için bu üç bileşenin kendi aralarındaki fiziksel ilişkiler bu birimde gerçekleştirilen deneyler yardımıyla bulunur. Zemin Mekaniği, zeminin su ile olan ilişkilerini inceler. Bu bölümde; su muhtevası, dane çapı dağılımı (elek ve hidrometre), kıvam (likit limit, plastik limit) limitleri, büzülme limiti, tabii birim hacim ağırlık, bağıl yoğunluk (özgül ağırlık) ve sıkıştırma deneyleri (standart proktor, modifiye proktor, izafi kesafet ve minimum kuru birim ağırlık) gerçekleştirilmektedir. Elek analizi deneyi Koni düşürme yöntemi ile LL tayini cihazı 17 / 38

24 Hidrometre deneyi Otomatik sıkıştırma cihazı Mühendislik Deneyleri Laboratuvarı Bu birimde; zemin numunelerinin mekanik özellikleri belirlenmektedir. Bu Laboratuvarda, tek eksenli basınç dayanımı (serbest basınç), kesme kutusu (direk kesme), üç eksenli basınç dayanımı (UU, CU, CD tipi), vane (kanatlı kesme), tek yönlü konsolidasyon, geçirgenlik (sabit seviyeli, düşen seviyeli, üç eksenli), şişme (basıncı ve yüzdesi) ve dispersibilite (iğne deliği, dağılma, çifte hidrometre) deneyleri yapılmaktadır. Tam bilgisayar kontrollü cihazlar arasında üç eksenli cihazı, tek yönlü konsolidasyon, kesme kutusu cihazı ve zeminlerde sıvılaşma özelliklerini belirlemeye yarayan dinamik üç eksenli cihazı vardır. Bu cihazlarla deney verileri bilgisayar tarafından otomatik olarak alınmakta, değerlendirilmekte, sonuçlar çizelge veya grafik halinde yazıcıdan alınmakta veya elektronik ortamda saklanabilmektedir. Bilgisayar kontrollü üç eksenli basınç dayanımı cihazları (UU, CU, CD tipi). Bilgisayar kontrollü (mekanik olarak da çalışabilen) kesme kutusu cihazı (UU, CD) Bilgisayar kontrollü konsolidasyon cihazları Bilgisayar kontrollü dinamik üç eksenli kesme cihazı 18 / 38

25 Dağılma deneyi Sabit seviyeli ve düşen seviyeli geçirgenlik deneyi düzeneği Arazi Deneyleri İnşaat öncesi veya süresince arazide yapılması gereken zemin deneyleri bu birimde yapılmaktadır. Bu deneyler arasında yerinde birim ağırlık deneyleri (nükleer, elektriksel, kum konisi, su değiştirme, düşen ağırlık deflektometresi), geçirgenlik deneyleri ve plaka yükleme deneyi yer almaktadır. Nükleer yöntem Elektriksel yöntem Kum konisi Düşen ağırlık deflektometresi 19 / 38

26 Su değiştirme yöntemi Arazide geçirgenlik deneyleri Plaka yükleme deneyi 20 / 38

27 Kimya Laboratuvarı Şube Müdürlüğü Kimya Laboratuvarı Şube Müdürlüğü, inşaatlarda kullanılan yapı malzemelerinin kimyasal yönden kalite kontrolünü yapmak, standartlara göre değerlendirmek, uygulama yöntemlerini araştırmak ve göl-akarsu gibi yüzey suları ile yeraltısularının kalite parametrelerini tayin etmek amacıyla kurulmuştur. Şube Müdürlüğünde günümüz teknolojisine uygun olarak geliştirilen yöntemlerle kimyasal yönden laboratuvar çalışmaları ve teknik değerlendirmeler yapılmaktadır. Yurtiçi ve yurt dışında bu konuda faaliyet gösteren kuruluş ve laboratuvarlarla çeşitli düzeylerde ilişkiler kurularak bilgi alışverişinde bulunulmakta, Genel görünüm karşılaştırma deneyleri yapılmakta, rutin deneylerin yanı sıra yapı malzemelerinin ve su kalitesinin kontrolü ile ilgili çeşitli araştırma faaliyetleri üzerinde ortak çalışmalar yürütülmektedir. Kimya Laboratuvarı Şube Müdürlüğü iki ana birimden meydana gelmektedir: Yapı Malzemeleri Laboratuvarı Su Laboratuvarı Yapı Malzemeleri Laboratuvarı Bu laboratuvar 3 bölümden oluşmaktadır: 1) XRF Laboratuvarı X-Işınları Floresans Spektroskopisi (XRF), elementel kompozisyonu belirlemede kullanılan önemli yöntemlerden biridir. Hızlı ve hassas sonuç vermesi, kullanım kolaylığı ve malzemeye zarar vermeme gibi özellikleri gözönüne alındığında teknolojik ve bilimsel araştırmalardaki önemi daha da artmaktadır. XRF Cihazı üst tabla görünümü XRF Cihazı (Panalytical-Axios) 21 / 38

28 XRF cihazları, enerji dağılımlı veya dalga boyu dağılımlı olabilir. Şube Müdürlüğü laboratuvarında dalga boyu dağılımlı XRF cihazı bulunmaktadır. XRF laboratuvarı 2011 yılında kurulmuş olup, bu laboratuvarda çimento numunelerinin ve beton katkı kimyasallarının elementel analizi yapılmakta, farklı malzemelerin analizlerinin yapılabilmesi için de çalışmalar devam etmektedir. 2) Termal Analiz Laboratuvarı Laboratuvarın kuruluş amacı öncelikle polietilen su borularının kalite kontrolü için kimyasal özelliklerinin belirlenmesidir. Termal analiz laboratuvarında yapılan analizler: Yoğunluk tayini, Diferansiyel Taramalı Kalorimetre (DSC) ile oksidasyon indüksiyon zamanı (OIT) tayini, erime noktası tayini, camsı geçiş noktası tayini, Simultane Termal Analiz Cihazı (TG-DTA) ile karbon siyahı tayini, çimento ve uçucu kül numunelerinde kızdırma kaybı tayini, Eriyik Akış Hızı Cihazı (MFI) ile eriyik akış hızı tayinidir. Eriyik akış tayin cihazı Karbon siyahı analizi için kullanılan TG-DTA cihazı (termal gravimetrik analiz cihazı) Oksidasyon indüksiyon süresi analizi için kullanılan DSC cihazı (diferansiyel taramalı kalorimetre ) 22 / 38

29 3) Genel Kimya Laboratuvarı Bu laboratuvarda aşağıda verilen deneyler gerçekleştirilmektedir: Çimento numulerinin kimyasal analizleri (silisyum dioksit (SiO 2 ), alüminyum oksit (Al 2 O 3 ), demir (III) oksit (Fe 2 O 3 ), kalsiyum oksit (CaO), magnezyum oksit (MgO), kükürt trioksit (SO 3 ), klorür (Cl), kızdırma kaybı (LOI), çözünmeyen kalıntı (IR), sodyum oksit ve potasyum oksit (Na 2 O+K 2 O), ve toplam katkı). Uçucu kül ve tras numunelerinin kimyasal analizleri (silisyum dioksit (SiO 2 ), alüminyum oksit (Al 2 O 3 ), demir (III) oksit (Fe 2 O 3 ), kalsiyum oksit (CaO), magnesium oksit (MgO), kükürt trioksit (SO 3 ), klorür (Cl), sodyum oksit ve potasyum oksit (Na 2 O+K 2 O) ve kızdırma kaybı (LOI)). Zemin numunelerinin kimyasal analizleri. Agrega numunelerinin kimyasal analizleri. Genel kimya laboratuvarı Beton katkı numunelerinin kimyasal analizleri klorür (Cl), ph, katı madde, alkalinite ve yoğunluk. Su Laboratuvarı Su laboratuvarında DSİ nin sorumlu olduğu alanlardaki yönetmeliklerde ve TSE standartlarında öngörülen parametrelerin analizleri gerçekleştirilmektedir. İçme suyu, beton temas ve beton karma suyu, sulama suyu örneklerinin kimyasal analizleri, eser düzeydeki ağır metallerin tayini ve jar testi deneyleri, sulara geçen kalıntı analizleri yapılmaktadır. Su Laboratuvarı aşağıda verilen üç birimden oluşmaktadır: Kimyasal Analiz Laboratuvarı Ağır Metal Analiz Laboratuvarı Kalıntı Analiz Laboratuvarı 23 / 38

30 1) Kimyasal Analiz Laboratuvarı Laboratuvarda yapılan deneyler uygulamada mümkün olan en gelişmiş teknikler yardımıyla gerçekleştirilmektedir. Su numunelerinde anyon ve katyon analizleri (florür, klorür, nitrit, sodyum, potasyum, v.b. parametreler) iyon kromatografi cihazı kullanılarak gerçekleştirilmektedir. İyon kromatografi cihazı (Dionex) Su numunelerinde toplam karbon, toplam inorganik karbon, toplam organik karbon ve çözünmüş organik karbon analizleri TOC cihazı kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Toplam organik karbon cihazı-toc (Fusion) Su Kimyasal Laboratuvarında gerçekleştirilen parametreler aşağıdaki çizelgede verilmektedir: Parametre EC 440 İçme suyu elde edilmesi planlanan yüzeysel sular İçme suyu Sulama suyu Beton karma suyu Beton temas suyu ph Elektriksel iletkenlik Renk + + Bulanıklık + Toplam alkalinite + Metil oranjalkalinitesi + Fenol Ftaleinalkalinitesi + Klorür Kalsiyum + Magnezyum / 38

31 Parametre EC 440 İçme suyu elde edilmesi planlanan yüzeysel sular Sertlik + İçme suyu Sulama suyu Beton karma suyu Beton temas suyu Sülfat Sodyum (Na 2 O) Potasyum + Nitrit + Nitrat Amonyak/Amonyum Fosfatlar (P 2 O 5 ) + + Çözünmüş oksijen doygunluk oranı + Biyolojik oksijen ihtiyacı (BOD ) + Kimyasal oksijen ihtiyacı (COD) + Organik madde + Florür + + Kjeldahl azotu + Kireç Çözücü Karbonik Asit + Kurşun Çinko + + Demir/Çözünmüş Demir + + Toplam Organik Karbon (TOC) + + Çözünmüş Organik Karbon (DOC) %Na + SAR + Bor Karbonat + Bikarbonat + Siyanür + + Anyonik Sürfaktanlar + Toplam Askıdaki Katı madde + Fenoller + Şeker + Laboratuvarda yapılan diğer deneyler: toplam katı madde, toplam çözünmüş katı madde, çökebilen katı madde, toplam fosfor, toplam fosfat, o-fosfat, çözünmüş oksijen, silisyum dioksit, toplam azot, organik azot, serbest klor, serbest karbondioksit, krom +6, yağ-gres, tuzluluk ve jar testidir. 25 / 38

32 2) Ağır Metal Analiz Laboratuvarı Su numunelerinde ağır metal tayini İndüktif Eşleşmiş Plazma-Kütle Spektrometresi (ICP-MS) cihazı ile gerçekleştirilmektedir. Laboratuvarda, Agilent 7500a ve Perkin Elmer Nexion 300 D olmak üzere 2 adet ICP- MS cihazı mevcuttur. Bu cihazlarda, eser (μg/l (ppb) mg/l (ppm)) ve ultra-eser ((μg/l).10 6 (ppq), (μg/l).10 3 (ppt)) seviyedeki element tayinlerini yapmak mümkündür. Ağır metal tayini EPA yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmektedir. ICP-MS Agilent 7500a ICP-MS Perkin Elmer Nexion 300 D Ağır metal laboratuvarımızda ICP-MS cihazı ile tayin edilen ağır metallerin listesi aşağıdaki çizelgede verilmiştir: Parametre ICP-MS Parametre ICP-MS Demir (Fe) + Molibden (Mo) + Mangan (Mn) + Antimon (Sb) + Krom (Cr) + Selenyum (Se) + Kurşun(Pb) + Arsenik (As) + Çinko (Zn) + Bor (B) + Alüminyum (Al) + Civa (Hg) + Kadmiyum (Cd) + Gümüş (Ag) + Bakır (Cu) + Talyum (Tl) + Nikel (Ni) + Titanyum (Ti) + Kobalt (Co) + Vanadyum (V) + Berilyum (Be) + Baryum (Ba) + 3) Kalıntı Analiz Laboratuvarı 3.1 Toplam Pestisit Analizi Kalıntı Analiz Laboratuvarında, tarım ilaçlarından suya geçen pestisit kalıntılarının tanımlaması ve miktar tayinleri yapılmaktadır. Pestisitlerin değişik ortamlardaki analizleri için bir çok farklı analitik teknikler kullanılmaktadır: Gaz Kromatografisi - Kütle Spekrometresi (GC-MS) (Nist, Wiley, Pestisit, Toksik Bileşikler kütüphane taraması uygulanabilmektedir), Gaz Kromotografisi - Elektron Yakalamalı Dedektör (GC-ECD) ve Yüksek Performanslı Sıvı Kromotografisi (HPLC) teknikleri. 26 / 38

33 Gaz kromatografisi (GC-NPD) Gaz kromatografisi (GC-MS/ECD) Yüksek performanslı sıvı kromotografisi (HPLC) 3.2 Polisiklik Aromatik Hidrokarbonların (PAH) Analizi Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) petrol ürünleri, odun, tütün ve bazı gıda maddeleri gibi organik materyallerin yanması sonucu oluşan çevresel kirleticilerdir. Doğada hava, su ve toprak gibi çevresel kaynaklarda bulunurlar. Laboratuvarımızda PAH kapsamında; benzo (b) floranten, benzo (k) floranten, benzo (ghi) perilen ve indeno (1,2,3-cd) piren maddelerinin analizleri yapılmaktadır. PAH analizinde floresan dedektörlü yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) tekniği kullanılmaktadır. PAH lar EPA yöntemi ile analiz edilmektedir. 27 / 38

34 İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü, su kaynaklarının geliştirilmesi ve planlanması amacı ile yürütülen hidrolojik ve hidrojeolojik etüt ve araştırmalara izotop tekniklerini uygulayarak katkı vermek amacıyla, 1960 lı yıllarda faaliyete geçmiştir. Kurulduğu yıllarda UNESCO daha sonraki yıllarda ise Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) tarafından desteklenmiştir. Şube Müdürlüğümüz, dünyadaki ileri ülkelerde uygulanan nükleer teknikleri, hidroloji ve hidrojeoloji alanında ülkemizde uygulayan ilk kuruluştur. İzotop Laboratuvarı, ulusal anlamda diğer kamu kuruluşlarına, üniversitelere ve özel sektöre gerek eğitici olarak gerekse analiz bazında Genel görünüm destek vermekte ve uygulamalı çalışmaları destekleyerek ülke ekonomisine katkıda bulunmaktadır. Ülkemizde bu alanda çalışan tek laboratuvar olması da çalışmaların önemini artırmaktadır. İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü, uygulamaya yönelik teorik ve uygulamalı çalışmalarla hidroloji ve hidrojeoloji alanında izotop tekniklerini kullanacak olan araştırmacıların bilgi düzeylerini arttırmak, bu konuda çalışacak kişilere gerekli bilgi alt yapısını sağlamak amacı ile çeşitli bilimsel aktiviteler düzenlemektedir. Bu aktivitelerden başlıcaları; Hidrolojide İzotoplar ve Nükleer Teknikler Semineri, Kasım 1987, Adana, Çevresel İzotop Uygulamaları Konulu Hidrolojide İzotop Tekniklerinin Kullanılması Semineri, Ekim 2003, Ankara, 1. Ulusal Hidrolojide İzotop Tekniklerinin Kullanılması Sempozyumu Ekim 2002, Adana, 2. Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu UNESCO / IAEA, TÜBİTAK ve MTA desteği ile Eylül 2005, İzmir. 3. Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu UNESCO / IAEA desteği ile Ekim 2008, İstanbul. UNESCO nun 2002 yılı Haziran ayında gerçekleştirilen toplantısında Uluslararası Hidroloji Programı (IHP) organizasyonu içerisinde İzotop Hidrolojisi (JIIHP) birimi kurulmuş ve Şube Müdürlüğümüz Türkiye odak noktası olarak kabul edilmiştir. Hidrolojik araştırmalarda en çok kullanılan izotoplar döteryum, oksijen-18, trityumdur. Döteryum ve oksijen-18 suda doğal olarak bulunduğundan, hidrolojik araştırmalarda en uygun izleyicilerdir. İzotop tekniklerinin uygulama alanları aşağıda verilmiştir; Yeraltısularının beslenme alanlarının belirlenmesi, Baraj ve göl kaçaklarının etüdü, Çeşitli su kütlelerinin birbirleriyle ilişkilerinin saptanması, Yeraltısuyu eskilik derecelerinin belirlenmesi, Farklı su kütlelerinin karışım oranlarının belirlenmesi, Yeraltısuyunun akiferde kalış ve yenilenme sürelerinin belirlenmesi, Suların radyoaktivite yönünden kalitesinin belirlenmesi. 28 / 38

35 Alt Birimleri İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü üç ana birimden meydana gelmektedir: Kararlı İzotop Laboratuvarı, Trityum Laboratuvarı, Suların Radyoaktif Kirlenmesini Kontrol Laboratuvarı. Kararlı İzotop Laboratuvarı Sularda bulunan çevresel izotoplar hidrolojik ve hidrojeolojik çalışmalarda 60 lı yıllardan başlayarak günümüze kadar etkin olarak kullanılmaktadır. Hidrolojik çevrimdeki çeşitli kaynaklar (yerüstü ve yeraltı su kaynakları, hidrolojik çevrimin başlangıcı olan okyanus, yağış vb.) farklı izotopik içeriklere sahiptir. Suyun hidrolojik çevrimde geçtiği süreçlerde, faz değişimlerinde, topraktaki filtrasyon sürecinde, diğer su kaynaklarıyla karışmasında, derin dolaşımlı sularda kayaç su ilişkisinde ve H 2 S gazıyla etkileşiminde izotopik içeriği farklılaşır. Suyun yapısındaki hidrojen ve oksijenin kararlı izotopları, su kaynaklarının geliştirilmesi ve planlanması amacı ile yürütülen hidrolojik ve hidrojeolojik etüt ve araştırmalarda ideal izleyicilerdir. Hidrolojik ve hidrojeolojik alanlarda faaliyet gösteren DSİ, yaptığı çalışmaları deneysel olarak destekleyebilmek amacıyla 1979 da IAEA ile işbirliğine giderek İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü bünyesinde Kararlı İzotop Laboratuvarını kurmuştur. Bu işbirliği kapsamında alınan İzotop Oranlayıcı Kütle Spektrometresi kullanılarak gerek DSİ bünyesinde yürütülen projeler; gerekse kamu kurumları, üniversiteler ve şahısların yürüttüğü projeler kapsamında pek çok çalışma yapılmıştır yılında DSİ, bu alandaki çalışmalarını çağın gereklerine uygun seviyeye getirmek amacıyla modern bir kütle spektrometresini İzotop Laboratuvarına dâhil etmiştir. Sularda yapılan kararlı izotop analizlerinde DUAL INLET tipindeki IRMS (Isotope Ratio Mass Spectrometer/İzotop Oranlayıcı Kütle Spektrometresi) kullanılarak, δ 2 H ve δ 18 O ölçüm sonuçları IAEA nın üretimini ve dağıtımını yaptığı uluslararası bir standart olan VSMOW a göre rapor edilmektedir. Laboratuvar IAEA tarafından düzenlenen karşılaştırma çalışmalarına düzenli olarak katılmakta olup, son olarak tüm dünyadan 170 laboratuvarın katıldığı uluslararası karşılaştırma ve uluslararası yeterlilik deneylerinde WICO 2011 (Water Isotope Interlaboratory Comparison) ve TEL 2011 de (Terrestrial Environmental Laboratory) başarılı olmuştur. İzotop oranlayıcı kütle spektrometresi sistemi 29 / 38

36 Trityum Laboratuvarı Trityum, izotop hidrolojisinde kullanılan en önemli radyoaktif izotoplardan olup, beta aktif özellik gösterir ve yarı ömrü 12,32 yıldır. Çevresel trityum yağışlara iki kaynaktan girerek hidrolojik çevrime katılır: Birinci kaynak atmosferin üst tabakalarında azot atomlarıyla kozmik nötronların etkileşmesi sonucu doğal olarak oluşur, İkinci kaynak ise yapay olarak atmosferde bulunur ( yılları arasında yapılan termonükleer denemeler sonucu). Trityumun radyoaktif parçalanmasından yararlanarak suyun nispi yaşını, çeşitli suların birbirleri ile olan ilişkilerini, yeraltısularının geçiş zamanını belirlemek mümkün olmaktadır. Doğal olarak oluşan suların trityum konsantrasyonunun ölçümünde değişik teknikler mevcuttur. IAEA nın desteği ile kurulmuş olan laboratuvarımızda 1992 yılından beri sıvı sintilasyon sayma tekniği ile sayım yapılmaktadır. Ölçümlerde çok düşük seviyede sayma yapabilen Perkin-Elmer Quantulus Ultra Düşük Seviyeli Sıvı Sintilasyon Cihazı kullanılmaktadır. Laboratuarımızda biri 2004, diğeri ise 2010 yılında alınmış olan iki adet Quantulus marka ultra düşük seviyeli sayım özelliğine sahip cihazlar mevcuttur. Deneyler, IAEA nın belirlemiş olduğu Elektrolizle Zenginleşme Yöntemi ile yapılmaktadır. Deneyler sırasında Uluslararası Standartlardan (NIST: National Institute of Standards and Technology) yararlanılarak Ultra düşük seviyeli sıvı sintilasyon sayma sistemi hazırlanan standartlar kullanılmaktadır. Laboratuvarımız; sularda trityum analizinde IAEA nın her dört yılda bir düzenlemiş olduğu bilinmeyen numune sonuçlarının karşılaştırılması programına 2000 yılından beri düzenli olarak katılmakta ve vermiş olduğu analiz sonuçları IAEA tarafından kabul görmektedir. Numune zenginleştirme ünitesi 30 / 38

37 Suların Radyoaktif Kirlenmesini Kontrol Laboratuvarı Suların radyoaktivite yönünden kalitesinin belirlenmesi son yıllarda gündeme gelen konulardandır. Bu amaçla kurulan laboratuvarda su numunelerindeki toplam alfa ve toplam beta radyoaktivite konsantrasyonları EPA yöntemi kullanılarak buharlaştırılan numunelerin düşük ortam saymalı toplam alfa ve toplam beta sayma sisteminde (TENNELEC LB 1000) sayılması yöntemiyle belirlenir. Sonuçlar, Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) ve TS 266 İnsani tüketim amaçlı sular standardı kriterlerine uygun olup olmadığı yönünde değerlendirilir. Mevzuatımıza ve standartlara giren radyoaktivite parametreleri nedeniyle oluşan ihtiyaca cevap verebilmek için çok düşük seviyede sayma yapabilen Berthold Lb770-Pc 10-Kanal Düşük Seviye Sayma Sistemi laboratuvarımıza kazandırılmıştır. Sağlık Bakanlığı nın; 7 Şubat 2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan İnsani Tüketim Amaçlı Sular adlı yönetmenliğinde deneylerin akredite olmuş ve Sağlık Bakanlığı nca yetki verilecek laboratuvarları tercih eder. ibaresi bulunmatadır. Bu kapsamda, Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilen Laboratuvarımız yönetmelik çerçevesindeki ruhsata esas suların toplam alfa ve toplam beta konsantrasyonu analizlerini de yoğun olarak yapılmaktadır. Düşük ortam saymalı toplam alfa ve toplam beta sayma sistemi Toplam alfa ve toplam beta numune hazırlama 31 / 38

38 Kalite Kontrol Koordinasyonu Şube Müdürlüğü Kalite Kontrol Koordinasyonu Şube Müdürlüğünün görevleri aşağıda verilmiştir: DSİ genelinde laboratuvar çalışmalarının, laboratuvar işletmeciliği anlayışı çerçevesinde, modern teknoloji ve ekonomi kurallarına uygun olarak yürütülmesini sağlamak, Kalite kontrol hizmetlerinin, Daire Başkanlığımızca yayımlanan Kalite Kontrol Rehberi ne göre yürütülmesini sağlamak ile birlikte etkinlik ve verimliliğini artırmak, Başkanlığımız merkez laboratuvarları ile DSİ taşra laboratuvarları arasındaki koordinasyon ve işbirliğini sağlamak, Kalite kontrol laboratuvarlarının ihtiyacı olan cihazların temininin, tamir ve kalibrasyonlarının / doğrulamalarının koordinasyonu sağlamak, Başkanlığımız merkez laboratuvarlarındaki deney cihazlarının kalibrasyonlarını yapmak ve/veya yaptırmak, Başkanlığımız merkez ve taşra laboratuvarlarındaki deney cihazlarının güncel durumlarını elektronik ortamda izleyerek, deney cihazlarının etkin ve verimli kullanılmasını sağlamak, Sürekli iyileştirme ilkesinden hareketle, yürütülmekte olan çalışmaları daha mükemmel hale getirmek, Kalite kontrol laboratuvarlarında görev yapan mühendis ve laborantların eğitim ihtiyacını karşılamak. Kalibrasyon Laboratuvarı Kalibrasyon Laboratuvarında; sıcaklık, kuvvet, terazi, deney elekleri ve uzunluk ölçer cihazlar ile ilgili olarak kalibrasyon ve doğrulama hizmeti verilmektedir. Kalibrasyon Laboratuvarı; Beton deney preslerinin TS EN ISO ve TS EN standartlarına göre kalibrasyonunu yapacak yük hücresi ve gösterge cihazı, Deney eleklerinin TS ISO , TS ISO ve TS 9582 EN standardlarına göre kalibrasyonunu yapacak video mikroskop ölçüm cihazı, Sıcaklık kabinlerinin DKD R5-7 standardına göre kalibrasyonunu yapacak sıcaklık ölçüm cihazı, Ölçü saatlerini DIN 878, kumpasları DIN 862 ve mikrometreleri DIN 863 standartlarına göre kalibrasyonunu yapacak referans mastar setleri ve ölçüm cihazı, Otomatik olmayan terazilerin EURAMET/cg-18/v.03standardına göre kalibrasyonunu yapacak E2 ve F1 kütle setleri ile donatılmış olup, ihtiyaç duyulan kalibrasyon hizmetilerini yerinde ve Daire Başkanlığımızdaki Kalibrasyon Laboratuvarında gerçekleştirmektedir. Ölçü saati kalibrasyonu Video mikroskop sistemi ile elek kalibrasyonu 32 / 38

39 Referans mastar seti ile kumpas kalibrasyonu Kütle seti Video mikroskop cihazı Ölçü saati kalibratörü Eğitim Hizmetleri Eğitim hizmetleri kapsamında aşağıdaki hizmetler verilmektedir: Daire Başkanlığımızda, DSİ nin merkez ve taşra teşkilatlarında ihtiyaç duyulan laboratuvar işletmeciliği, araştırma-geliştirme, kalite yönetim sistemleri ve laboratuvar akreditasyonu ile ilgili konularda eğitimler düzenlemek, Her yıl düzenli olarak, çeşitli alanlarda, üniversiteler ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içerisinde, ulusal ve uluslararası sempozyumlar düzenlemek, Kalite Kontrol laboratuvarlarında görev yapan mühendis ve laborantların eğitimi için gerekli kurslar, seminerler ve diğer etkinlikler düzenlemek, Her yıl Kalite Kontrol Teknik Semineri adı altında bir etkinlik düzenleyerek Bölge Müdürlüklerindeki laboratuvar personeli ile Daire Başkanlığımız arasında bağ kurmak. Koordinasyon Hizmetleri Başkanlık birimleri ile koordinasyon içinde Yıllık Çalışma Programı ve Üretim Sonuçları Raporu nun hazırlanması, yayımı ve dağıtımının yapılması, TAKK Dairesi Başkanlığı na ait web sayfasının düzenlenmesi ve sürekli güncellenmesi, Haritalı İstatistik Bülteni nde Daire Başkanlığımızı ilgilendiren verilerin derlenmesi ve düzenlenmesi, Kalite Kontrol Rehberi nin güncellenmesi ve ilgili birimlere dağıtımının gerçekleştirilmesi. 33 / 38

40 Teknik Hizmetler Şube Müdürlüğü DSİ Merkez ve Bölge Laboratuvarlarının ihtiyacı olan bir kısım alet, donanım, deney düzeneği ve ölçüm cihazlarını üreten, onaran, yenileyen ve bunların yanı sıra Daire Başkanlığımız tesislerinin işletme ve bakım-onarım görevini yürüten bir destek ünitesidir. Teknik Hizmetler Şube Müdürlüğü bünyesinde; torna tesviye ve freze atölyeleri, kaynak atölyesi, boya atölyesi, marangoz atölyesi, elektrik atölyesi, sıhhi tesisat atölyesi, ofset fotokopi birimi, atölye maliyet ve işletme birimi, iş makineleri ve saha bakım birimi ile pompa test standı bulunmaktadır. Atölyeden genel görünüm Şube Müdürlüğümüzün yaptığı işletme ve bakım çalışmaları; Elektrik, telefon, sıhhi tesisat, ısıtma sistemlerinin işletme, bakım, onarım ve yenilenmesi, Bina ve tesislerin bakım ve onarımı, Site çevre düzenleme ve peyzaj işleri, Sivil savunma ve güvenlik hizmetleri, Laboratuvar gereç ve donanımlarının imal edilmesi, bakım, onarım ve yenilenmesi, Model ve araştırma çalışmaları ile ilgili gereçlerin imali, bakım ve onarımı, Ayrıca Teknik Hizmetler Şube Müdürlüğü bünyesinde bulunan pompa deney standında, değişik özellikteki dalgıç pompalar, hidrant ve vana testleri yapılmaktadır. Alt Birimleri Teknik Hizmetler Şube Müdürlüğü iki ana birimden meydana gelmektedir: Pompa deney standı, Atölyeler. Pompa standı genel görünüm Deney düzeneği kumanda masası 34 / 38

41 İkmal ve Taşıt İşletme Şube Müdürlüğü İkmal ve Taşıt İşletme Şube Müdürlüğü aşağıda verilen işleri yürüten bir destek birimidir: Başkanlığımız birimlerinin ihtiyaç duyduğu her türlü sarf malzeme ile demirbaşın satın alınmasını veya Makina İmâlat ve Donatım Dairesi Başkanlığı ndan talep etmek suretiyle teminini sağlamak, Daire Başkanlığımız sitesindeki inşaat-bakım onarım ve bahçe işleriyle ilgili mal ve hizmet alımı ile yapım işlerinin ilgili kanuna göre satın alma işlemlerini gerçekleştirmek, Demirbaş ve müstehlik ambarlarının kayıtlarının Taşınır Mal Yönetmenliği ne uygun olarak tutulmasını sağlamak, Başkanlığımız personel ve malzeme taşıma işlerini gerçekleştirmek. Araçlar Ambar İdari İşler Şube Müdürlüğü İdari İşler Şube Müdürlüğü aşağıda verilen işleri yürüten bir destek birimidir: Başkanlığımız personelinin istatistiksel bilgilerini derlemek ve hazır bulundurmak, Kursiyer ve stajyerlerle ilgili işlemleri gerçekleştirmek, kayıtlarını tutmak, Personel hareketlerini (tayin, nakil, terfi işlemleri), ücretlerini ve istihkaklarını düzenlemek, Tahakkuk, mutemetlik, sigorta ve emeklilik işlemlerini gerçekleştirmek, Başkanlığımız adına birim arşivi olarak evrak dosyalama ve arşiv hizmetlerini yürütmek. Sağlık Merkezi İdari İşler Şube Müdürlüğü bünyesinde, Daire Başkanlığımız personeli ile bakmakla yükümlü olduğu kişilere sağlık hizmeti veren bir sağlık ünitesi (Daire Tabipliği) bulunmakta, burada 1 doktor ve 1 hemşire görev yapmaktadır. Yemek Hizmetleri İdari İşler Şube Müdürlüğü bünyesinde, Daire Başkanlığımız personeline öğle yemeği hizmeti veren bir yemekhane bulunmaktadır. 35 / 38