SEROMERLER VE FBERLE GÜÇLENDRLM KOMPOZTLER CEROMERS AND FBER-RENFORCED COMPOSTES. Prof. Dr. Handan YILMAZ**

Transkript

1 SEROMERLER VE FBERLE GÜÇLENDRLM KOMPOZTLER CEROMERS AND FBER-RENFORCED COMPOSTES Dt. Esra Çi*dem KURT* Dt. M. Sertaç ÖZDO.AN* Prof. Dr. Handan YILMAZ** ÖZET ABSTRACT Rezin kimyasndaki son gelimeler, fiziksel ve mekanik özellikleri gelitirilmi yeni dental kompozitlerin üretimini sa5lamtr. Fiber materyallerinin kullanm alanlar genitir ve fiber ile güçlendirilen kompozit (FRC) rezin sistemleri, seramik ve polimer kimyasnn avantajlarn bir araya getirmektedir. Güçlendirilmi kompozitler içeri5indeki materyale göre iki ana gruba ayrlmaktadr. E5er güçlendirme materyali fiber ise FRC, seramik parçacklar ise seromer ismini almaktadrlar. FRC ler resin matriks içerisine ilave edilen de5iik yap ve ekildeki fiberlerden (Cam, karbon, polietilen, aramid gibi) meydana gelirken, seromerler cam polimerler diye adlandrlan, seramik parçacklaryla güçlendirilmi hibrit resin kompozitlerdir. FRC protezler, di teknisyeni tarafndan laboratuarda veya di hekimi tarafndan hasta banda hazrlanabilmektedir. Makalede, metal desteksiz restorasyonlara iyi bir alternatif olan FRC protezlerin yaplar ve özellikleri hakknda bilgi verilmi, avantaj, dezavantaj, endikasyon, kontrendikasyon ve uygulama alanlar anlatlmtr. Anahtar Kelimeler: Fiber, fiber ile güçlendirilmi kompozit, seromer. GR Kompozit rezinler, di hekimli5inde kron-köprü materyali olarak uzun yllardan beri sklkla kullanlmaktadr. Günümüz di hekimli5inde; restorasyonlarn fonksiyonel, estetik, dayankl olmalar ve kullanlan materyallerin biyolojik olarak uyumlu olmalar istenmektedir. Bu amaçla, doldurucu materyaller ve rezin kimyasndaki son gelimeler ile fiziksel ve mekanik özellikleri gelitirilmi yeni dental kompozitler üretilmitir 1. Recent studies in resin chemistry have provided the production of new dental composites with advanced physical and mechanic properties. Fiber materials are very functional materials and fiberreinforced composit (FRC) resin systems contain all advantages of ceramic and polimer chemistry. Reinforced composites can be considered two main groups according to reinforcement materials. If the reinforcement material is a fiber, it is called FRC. If the reinforcement material is ceramic particules, it is called ceromer. Although FRC are composed of fibers with various structure and shape (glass, carbon, polyethylene, aramid) added into resin matrix; ceromers are hibrit resin composites reinforced with ceramic particules which are called glass polimers. FRC prosthesis can be prepared either by a dental technician in a dental laboratuary or by the dentist by chairside. This paper is about the structure and the propertis of FRC prosthesis which are a better alternative for non metallic prosthesis and the advantages, disadvantages, indications, contrindications and the application areas are explained. Keywords: Fiber, fiber-reinforced composites, ceromer. Kompozit materyalleri, iki veya daha fazla bileenin, yeni bir materyal oluturmak üzere bir araya gelmesinden olumaktadr 2. Restoratif kompozitler, rezin matriks içinde kuartz veya cam parçacklar içermekte ve tek di restorasyonlarnda veya protetik restorasyonlarda veneer materyali olarak kullanlmaktadr 3. Bu yeni tip kompozitler, içeri5indeki materyale göre iki ana gruba ayrlmaktadr. Fçeriklerindeki güçlendirme materyali fiber ise, fiberle güçlendirilmi kompozit (FRC), seramik parçacklar ise, seromer * Gazi Üniversitesi Dihekimli5i Fakültesi, Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal. ** Gazi Üniversitesi Dihekimli5i Fakültesi, Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal. 52

2 ismini almaktadrlar. Bu iki materyal beraber kullanld5nda, FRC altyapy olutururken, seromer de üst yapy meydana getirmektedir. FRC materyali restorasyona dayankllk ve sertlik sa5larken, seromer materyali restorasyona estetik özellikler kazandrmaktadr 3. Resim 1 de FRC altyap ve seromer üstyapnn ematik görünümleri verilmitir. Resim 1: FRC altyap ve seromer üstyapnn ematik olarak görünümü 3. ÇERK: A) FBERLE GÜÇLENDRLM KOMPOZTLER (FRC ) Fiber ba5lant materyalleri, rezin matriks içerisinde fiber içeren ve kullanm alan son derece geni olan materyallerdir 3. FRC ler daha fazla fonksiyon ve estetik sa5layan seramik doldurucu ve gelimi polimer kimyasnn özel bir birleimidir 1. FRC ler, e5ilme dayanmlarnn yüksek olmas nedeniyle protez altyap materyali olarak uygun mekanik özelliklere sahiptirler 3. FRC lerin gelitirilmesiyle, molar ve premolar dilerde doku uyumlu metal desteksiz protezlerin yapm mümkün olabilmektedir 1. FRC altyaps, metal destekli porselenlerdeki metal altyap veya tam porselenlerdeki altyap (core) porseleni gibi bir altyap vazifesi görmekte ve üzerine seromer yani parçackl kompozit, veneer kompoziti olarak eklenmektedir. FRC altyap, seromerin altnda yapya sertlik ve dayankllk sa5lamakta ve böylece altyapnn dayankllk ve sertli5i ile üst yapnn anma direnci ve esteti5i birletirilmektedir 3,4,5. FRC LERN DOYURULMASI: Geçmi 45 yl boyunca, de5iik fiber tipleri kullanlarak dental polimerleri güçlendirmek amacyla çalmalar yaplmtr. Kompozit rezinlere fiber ilavesi mekanik özellikleri gelitirse de elde edilen geliim beklendi5i kadar yüksek olumamtr. Baarszl5n 2 nedeni tespit edilmitir. Birincisi, dental rezinler içine katlan fiberlerin miktarnn az olmas ve hacmin sadece % 15 ini oluturmasdr (endüstriyel ürünlerde fiber içeri5i % arasndadr). Fkinci neden ise, fiber a5lar ve resin arasndaki zayf slanmann, fiber ve resin arasnda boluklara neden olmas ve baarsz bir kaplama sa5lamasdr 3. Fiber kümesi içindeki fiber a5larnn rezinle bütünlemesine, fiberlerin rezinle doyurulmas denilir. Fiberlerin rezinle doyurulmas sayesinde, hem fiberlerin tamamen slanmalar sa5lanmakta, hem de boluk oran azalmaktadr 3. Rezinle doyurulma ilemi, 2 ekilde uygulanmaktadr: 1- Di hekimi veya teknisyenin manuel olarak fiber ba5lar içine az viskoziteli rezin uygulamas ilemidir. Bu ilem sayesinde, fiber ve rezinin seçim tercihinde seçenekler fazlalam, ancak ilem basamaklarnn says artmtr. Bu ilem srasnda kullanlan fiberlere, doyurulma gerektiren fiber veya elde doyurulan fiber denilmektedir 3,7. 2- Üretim ilemi srasnda, malzeme içerisinde ön doyurulmas yaplm fiberlin kullanlmasdr. Bu tip fiberlere, ön doyurulmu fiber denilmektedir 3,7. Dayer ve arkadalarnn ylnda yapm olduklar bir çalmada, doyurulmam polietilen fiberlere karn, rezinle doyurulmu ve silan uygulanm cam fiberlerin daha iyi mekanik özellikler sa5ladklar görülmütür. FBER TPLER: a) CAM FBERLER: Translüsensi sayesinde esteti5i, yüksek e5ilme dayanm sayesinde mekanik özellikleri iyidir. Daha çok laboratuar ürünü olarak kullanlmaktadr. Hem ön doyurulmas yaplm hem de elde doyurulma gerektiren çeitleri mevcuttur. Tek yönlü, a5 ve dokuma yapsnda olabilmektedir. Fibre- Kor (Jeneric/ Pentron, Wallingford, CT), Vectris gövde (Ivoclar Vivadent, Schaan, Liechtenstein, FL), Vectris altyap (Ivoclar Vivadent, Schaan, Liechtenstein, FL), Splint-It (Jeneric/ Pentron, Wallingford, CT), GlasSpan (GlasSpan, Exton, CA), Stick (StickTech, Turcu, FIN) ve FibreKor post (Jeneric/ Pentron, Wallingford, CT) ticari ürünlere örnek olarak verilebilir 3,7,8. b) KARBON (GRAFT) FBERLER: Esteti5in önemli olmad5 vakalarda kullanlmaktadrlar. Uygulanan stresin yönüne dikey yerletirildiklerinde iyi bükülme ve e5ilme dayanm gösteren bir fiber türüdür. 53

3 Ön doyurulmas yaplm prefabrik post çeitleri mevcuttur. Tek yönlü ve örgü yapsnda olabilmektedir. C- Post (Bisco) ticari preparata örnektir. Fmplant destekli köprülerde en sk kullanlan fiber türüdür 3,7,8. c) POLETLEN FBERLER: Çizgisel homopolimer etilendir. Polietilen a5rl y anca UHMWPE olarak adlandrlr. Ön doyurulmas yaplm veya doyurulma gerektiren ekilde olabilir. Dokuma, leno dokuma, saç örgüsü ve tek yönlü yapsnda olabilir. Genellikle hasta banda yaplan uygulamalarda kullanlmaktadr. Splint-It (Jeneric/ Pentron, Wallingford, CT), Connect (Kerr/ Sybron, Orange, CA), Ribbond (Ribbond, Seattle, WA) ticari ürünlere örnektir. Yumuak, kolay krlmayan, düük yo5unluklu, biyouyumlu, renksiz ürünlerdir. Sktrma altnda düük direncinden ötürü periodontal deste5i zayf dilerde kullanlabilmektedir 5,8. d) ARAMD FBERLER: Fenilene tepftalamik sentetik aramik polimer fiber olarak bilinmektedir. Estetik özellikleri snrldr ve doyurulma gerektiren bir fiber türüdür. Hasta banda yaplan uygulamalarda kullanlmaktadr. Tek yönlü bir yapdadr. Ticari ürüne örnek olarak Fibreflex (Biocomp, USA) saylabilir 9. FRC Dental Ürünlerin Snflandrmas Tablo I de gösterilmitir 3. FRC LERN MEKANK ÖZELLKLER: FRC lerin mekanik özelliklerini etkileyen önemli faktörler, fiber ve polimer matriksin materyal özellikleri, fiberlerin yüzey özellikleri, rezinle doyurulmas, polimer matriksle adezyonu, miktarlar, yönleri, pozisyonlar ve FRC matriksin su emilimi olarak saylabilir 2. FRC lerin, geleneksel kompozit veya seramiklerle karlatrld5nda gelimi mekanik özellikleri, yüksek doldurucu içerikleri ve optimum polimerizasyon ilemleridir 5. Geleneksel dental materyallerle karlatrldklarnda, FRC lerin mekanik özellikleri karmaktr. FRC ler heterojendir yani farkl özelliklere sahip materyallerin birleiminden oluur 3. Mekanik özellikleri ise, büyük ölçüde fiberlerin yönüne ba5ldr 3. Fiberlerin pozisyonlar ve düzenleri üzerine yaplm olan çalmalarda, fiberlerin yönünün fiberle güçlendirmede etkisi aratrlmtr. Fiberlerin, uygulanan kuvvetin yönünün uzun aksna dikey yerletirildi5inde restorasyonun dayankll5n arttrd5 kabul edilmektedir. Fiberlerin, uygulanan kuvvetin uzun aksna paralel yerleiminde ise baarszlklar ortaya çkmaktadr. Çok yönlü güçlendirmelerde, tek yönlü güçlendirmeyle karlatrld5nda, dayanmda bir azalma meydana gelmitir 3. Tablo I: FRC Dental Ürünlerin Snflandrmas 3. ÜRÜN FRMA FBER TP FBER YAPISI Ön doyurulmu=(fiberler monomerle >slat>lm>=), laboratuar ürünleri FibreKor Jeneric/Pentron Cam Tekyönlü Vectris gövde Ivoclar Cam Tekyönlü Vectris Altyap ve tek Ivoclar Cam A5 Ön doyurulmu= Muayenehane ürünleri Splint-It Jeneric/Pentron Cam Tekyönlü Splint-It Jeneric/Pentron Cam Dokuma Splint-It Jeneric/Pentron Polietilen Dokuma Doyurulma gerektiren muayenehane ürünleri Connect Kerr Polietilen Saç Örgüsü DVA Fibers Dental Ventures Polietilen Tekyönlü Fiber-Splint Inter Dental Distributors Cam Dokuma Fibreflex Biocomp Aramid (Kevlar) Tekyönlü GlasSpan GlasSpan Cam Saç Örgüsü Ribbond Ribbond Polietilen Leno Dokuma 54

4 Tek yönlü fiber kompozitleri için en iyi özellikler, paralel yönde yerleimde tespit edilirken, en düük ba5lant dayanm dikey yönde uzanan fiberlerde saptanmtr. Sonuç olarak, fiberler restorasyon ve uygulama dizaynnda strese en yüksek direnci gösterebilmesi amacyla, paralel olarak yerletirilmelidir. Örne5in, köprü protezinin gövde bölgelerinde, fiberler mesio-distal yönde yerletirilmelidirler 3. Cam ve karbon fiberlerde sktrma ve gerilme dayanmlar birbirine benzer iken, aramid fiberlerde bu dayanm daha düüktür. Bunun nedeni, fiberin anizotropik özelli5i ve düük makaslama sertli5idir. Bu madde sktrma altnda snrl elastikiyete sahiptir. Gerilme altnda kuvvetler kovalent ba5larla karlanmakta ancak sktrma yüklemeleri, zayf hidrojen ba5lar ve kovalent ba5larla karlanmaya çallmaktadr 6. Fiberle güçlendirme materyali, klinik endikasyonlarna göre geni bir uygulama alanna sahiptir. Ancak uygun tip ve materyalin yaps bilinmeli ve klinik durum için en iyi FRC seçilmelidir 3. B) SEROMERLER Seramikle optimize edilmi polimerler eklinde tanmlanrlar 1. Seromerler, cam polimerler diye adlandrlan, seramik parçacklaryla güçlendirilmi hibrit rezin kompozitlerdir 10. Seromerlere 2. nesil laboratuar kompozitleri de denilmektedir. Seromerler, kompozit ve seramik teknolojilerinin bir birleimini oluturmaktadrlar 3. Seromerler, kla polimerize, organik matriks içine gömülmü silanize mikrohibrit inorganik doldurucu içermektedirler 5. Seromerler de, tpk FRC ler gibi rezin matriks içerisinde da5lm seramik parçacklarndan olumaktadrlar 3. Seromerler k, s, vakum veya nitrojen atmosferi gibi laboratuar koullarnda üretilerek, geleneksel rezin kompozitlere nazaran çok daha iyi anma ve sertlik özelliklerine sahip hale gelmektedirler. Ancak yine de bu materyaller krlgandr ve genellikle çeitli altyap materyalleriyle desteklenme ihtiyac duyulmaktadrlar 11. Seromerler geleneksel rezin kompozitlere göre; daha viskozdür, daha fazla doldurucu bileen içerir ve daha iyi kullanm özelliklerine sahiptir 12. Seromerlerde doldurucu oran % arasndadr 13. Targis (Ivoclar Vivadent, Schaan, Liechtenstein), Sculpture (Jeneric/ Pentron, Wallingford, CT), Artglass (Heraeus Kulzer, Wehrheim, Germany), Belleglass (Kerr-Girrbach, Pforzheim, G) ticari ürünlere örnek olarak saylabilir 12,13,14. AVANTAJLARI 3,4,15-21 : 1- FRC restorasyonlar, a5zn tüm bölgelerinde kullanmna olanak tanyan iyi mekanik özelliklere sahiptir. 2- Korozyon ve metal alerjisi nedeniyle hastada; metal alamlar ile çallmasndan ötürü laboratuar elemanlarnda ortaya çkan akut ve kronik rahatszlklar FRC restorasyonlarda ortadan kalkar. 3- Seramik materyali sahip oldu5u iyi optik özelliklere ra5men krlgan ve serttir; kart dite anma ve krlmalara sebep olabilir. FRC restorasyonlarda ise bu dezavantajlara rastlanmaz. 4- Metali maskelemek için kullanlan opak tabakas estetik de5ildir ve minimum kalnlkta kullanlmas gerekir. FRC restorasyonlarda opak tabakas kullanlmaz. 5- Hareketli bölümlü protez, tam protez ve geçici köprü yapmnda kullanlan akrilik polimerlerin krlganl5, fiber güçlendirmesiyle çözülebilir. 6- Hasta banda üretilen FRC restorasyonlarn üretim kolayl5 vardr, tek seansta restorasyonlar tamamlanabilir. Hem hasta hem hekim için zaman tasarrufu sa5lar. 7- Hasta banda üretilen FRC restorasyonlarda laboratuar masraf ortadan kalkar. 8- Minimum di maddesi kaybyla son derece konservatif restorasyonlarn yaplmas mümkün hale gelir. 9- FRC restorasyonlarn rezin simanlarla iyi bir ba5lanma özellikleri vardr. 10- FRC restorasyonlarn tamirleri kolaydr. 11-FRC restorasyonlarn estetik özellikleri iyidir. DEZAVANTAJLARI 3,16,17 : 1- Teknik hassas çalma gerektirir. 2- A5z içinde açkta kalan fiber lokal doku reaksiyonuna neden olabilir. Direkt doku temasndan kaçnlmaldr. 3- Tam olarak polimerize olmam seromer de lokal doku reaksiyonuna neden olabilir. ENDKASYONLARI 3,17,21 : 1- Fyi oral hijyen sa5lanabiliyorsa, 2- Düük çürük insidans varl5nda, 3- Köprü protezlerinde destek diler paralelse, 4- Destek dilerde mobilite yoksa, 5- Destek dilerde klinik kron boyunun 5 mm. den yüksekse, 6- Köprü protezlerinde destek diler aras mesafe en fazla 1 molar dii kadarsa, FRC restorasyonlarn yapm endikedir. 55

5 KONTRENDKASYONLARI 17 : 1- Di eti altna inen restorasyonlarda a5z svlarnn kontrolünün sa5lanamad5 durumlarda, 2-2 den fazla eksik di varl5nda, 3- Parafonksiyonel alkanlklarda, 4- Kart dentisyonda glazelenmemi porselen varsa, 5- Klinik kron boyu 5 mm. den ksa dilerde, 6- Destek dilerde geni madde kayplar mevcutsa, 7- Dilerin kayp nedeni periodontal hastalksa, 8- Kullanlan materyallere kar alerjisi oldu5u bilinen kiilerde, FRC restorasyonlarn yapm kontrendikedir. KULLANIM ALANLARI 3,4,7,17,21 : 1- Anterior ve posterior tek tam kronlar, 2- Laminate kronlar, 3- Parsiyel kronlar (inlay, onlay), 4- Teleskopik kronlar, 5- Anterior ve posterior ekstrakoronal köprüler, 6- Anterior ve posterior intrakoronal köprüler, 7- Fmmediat köprüler (hasta banda hazrlanan köprüler), 8- Periodontal Splintleme, 9- Ortodontik tutucular, 10- Fmplant destekli sabit ve hareketli köprüler, 11- Overdenture altyaps, 12- Akrilik protezlerin güçlendirmesi, 13- Post-core uygulamalar, 14- Seromer materyalinin metal altyap üzerinde kullanm, 15- Seromer materyalinin tek bana kullanm. FRC protezler, di teknisyeni tarafndan laboratuarda veya di hekimi tarafndan hasta banda hazrlanmaktadrlar. Hasta banda hazrlanan protezlerde kullanlan veneer materyali, klinikte bulunabilecek kla polimerize olan hibrit veya mikrofil kompozitlerdir. Laboratuarda üretilen protezler de (FRC alt yaps dahil) kla polimerize olmakta fakat ilave syla polimerizasyon ilemi, vakum yada basnç uygulamas gerektirmektedir. Böylece ilave polimerizasyon ile alt yapya daha yüksek bir e5ilme dayanm ve veneere daha fazla yüzey sertli5i ile renk stabilitesi kazandrlmaktadr 22. Bu makalede FRC uygulamalar, laboratuarda hazrlanan protezler ve hasta banda uygulanan protezler olmak üzere 2 bölümde incelenecektir. 1) LABORATUARDA HAZIRLANAN FRC PROTEZLER: Laboratuarda hazrlanan protezlerde, iki farkl ticari, ön doyurulmas yaplm FRC materyali kullanlmaktadr. Her iki sistemde de alt yap için cam fiber kullanlmakta ve üst yap seromerle oluturulmaktadr. Klinik =lemler: FRC protezlerinde di kesimi için iki önemli özellik bilinmeli ve uygulanmaldr. Di kesimi için yeterli miktarda madde kayb oluturulmal ve destek dilerin marjinlerinde yeterli miktarda protez materyalinin yerleimine izin verecek bir ekillendirilme oluturulmaldr 3,7. Fasial ve lingual yüzeyde 1,2-1,5 mm aksiyal kesim, 1,5 mm okluzal kesim yeterli materyal kalnl5 için gereklidir. Malzemeler ile hazrlanan Targis/ Vectris restorasyonda, geleneksel simanlar kullanlacaksa 2mm okluzal kesim uygulanmaldr. Geni açl (chamfer) veya dik açl (shoulder) basamaklardan her- hangi birisi uygulanabilmektedir. Elde hazrlanan Sculpture/ FibreKor restorasyonlarda ise, aksiyal duvarda proksimal basamak ve anterior destekte lingual basamak hazrlanmaldr. Proksimal basamak 2-3 mm genili- 5inde olmal ve 1 mm derinli5i geçmemelidir. Ba5lant bölgesinde yeterli materyal için yer sa5layan proksimal basamak destek di aksiyal duvarnn kronal parçasnda gövdeye bakan tarafta oluturulmaldr. Lingual bölgede hazrlanan basamak ile ar kontur önlenmi olur 3,7. Resim 2 de ekstrakoronal FRC protezleri için posterior di kesimi gösterilmitir. Fntrakoronal restorasyonlarda tutuculuk kutucuklar ve pinlerle arttrlabilir 17. Resim 3 te ise, intrakoronal FRC protezleri için posterior di kesimi gösterilmitir. Resim 2: Ekstrakoronal FRC protezleri için posterior di kesimi 3. 56

6 Atatürk Üniv. Di Hek. Fak. Derg. Cilt:16, Say : 2, Y l: 2006, Sayfa: b- Malzemelerle Haz>rlama yöntemi: Bu yöntemde altyap 2 basamakta ekillendirilir. - Tek yönlü FRC ile gövde bar n n üretimi, - Örgü FRC ile gövde bar ve destek di dielar n n kaplanmas (vakum alt nda kla polimerize edilir). Alt yap s tamamlanan malzemelerle haz rlanan FRC protezler, seromer yerle tirilmesi ve k ile 3,7 polimerize edilmesi ile tamamlan r. Targis/ Vectris isimli preparat bu yönteme örnek olarak verilebilir. Targis üst yap için kullan lan seromerdir ve yüzey direnci mineye oldukça yak nd r24 ve di f rçalama sonras a nmas da di5er materyallere oranla oldukça dü üktür25. Vectris ise alt yap da kullan lan cam fiber materyaldir23. Targis/ Vectris köprülerde uzun dönem ba ar s zl k oran dü üktür26. Resim 5 te malzemelerle haz rlama yöntemi ile olu turulmu Targis/ Vectris bar, Resim 6 da örgü fiber ile kaplanm gövde bar ve destek dielar gösterilmi tir. Resim 3:Fntrakoronal FRC protezleri için posterior di kesimi3. Tüm FRC sistemlerinde son ölçüler, dielar ve çal ma modelleri geleneksel yöntemlerle haz rlan r ve protetik restorasyonun olu turulmas a amas na geçilir. Laboratuarda haz rlanan FRC protezleri iki ekilde haz rlanmaktad r. a- Elde Haz>rlama Yöntemi: Bu yöntemde alt yap 3 basamakta ekillendirilir. - Koping yap m. - Gövde bar FRC birle tirici kullan m. - FRC alt yap olu umu. Alt yap s tamamlanan elde haz rlanan FRC protezler, seromer yerle tirilmesi ve s, k ile polimerize edilmesi ile tamamlan r3. Sculpture/ FibreKor isimli preparat bu yönteme örnek olarak verilebilir. Sculpture, üst yap için kullan lan seromerdir. FibreKor ise alt yap için geli tirilmi olan cam fiberdir ve çok yönlü streslere dayanabilmektedir23. Resim 4 te elde haz rlama yöntemi ile olu turulmu Sculpture/ FibreKor kopingler, gövde bar ve tamamlanm FRC altyap gösterilmi tir. Resim 5: Malzemelerle haz rlama yöntemi ile olu turulmu bar 3 Resim 6: Malzemelerle haz rlama yönteminde örgü fiber ile gövde bar ve destek dielar n kaplanmas 3. Resim 4: Elde haz rlama yöntemi ile olu turulmu kopingler, gövde bar ve tamamlanm FRC altyap 3. 57

7 2) HASTA BAINDA HAZIRLANAN FRC PROTEZLER: FRC protezleri hasta ba uygulamalarda tercih edilmesini sa5layan özellikler; dayankllk, estetik, kullanm kolayl5, de5iik ekillerde kullanlabilmesi, di yapsna direkt ba5lanmasdr 3,7. Hasta banda hazrlanan FRC protezleri uygulamalar; a) Di= splintlenmesi, i. Ön doyurulmas> yap>lm>= FRC ile intrakoronal splint tekni*i. Ön doyurulmas yaplm materyal (Splint-it,), 2 mm. örgü fiber ve 3 mm tek yönlü fiber olmak üzere 2 farkl fiber tasarmna sahiptir 3. FRC materyallerinde, kullanlan fiberlerin yaplar de5iiktir. Örgü fiber daha az teknik kullanm gerektirirken, malpoze dilerde tek yönlü fibere göre daha fazla tercih edilmektedir, çünkü daha fazla e5ilme dayanm ve sertli5e sahiptir 3. Mandibuler splintler için kaviteler; lingual yüzeyde orta üçlüde hazrlanrken, maksiler splintler hastann mevcut okluzyonuna göre bukkal veya lingualde olabilmektedir. Posterior dilerde ise intrakoronal splintler, okluzal yüzeyden geçmekte ve destek di üzerindeki restorasyon üzerine kanal açlmaktadr 3. Fntrakoronal teknikte, hazrlanlacak kanal preperasyonunun planlanmas ve FRC materyal uzunlu5un belirlenmesi için model elde edildikten sonra splint uygulanlacak bölgeye rubber-dam uygulanlmaktadr. Labial bölgeye braket yerletirilmekte ve splintleme srasnda hatal di pozisyonlarn engellemek amacyla ortodontik tellerle ligatüre edilmektedir. 2 mm. genilik ve 2 mm. derinlikte kanal oluturulmakta ve proksimal bölgelere fazla kompozit materyalinin tamasn engellemek için elastomerik ölçü materyali uygulanmaktadr. Kanal yüzeyi asit ve bonding ile muamele edildikten sonra akc kvamda kompozit kanal içine yerletirilir. Kompozit rezine, 2 veya 3 tek yönlü Splint-it materyali uyumlanmakta ve 60 saniye kla polimerize edilmektedir. Splint materyalinin konturlar düzeltildikten sonra tedavi bitirilmektedir 3. Resim 7 de intrakoronal splintleme yönteminde üst anterior dilerde tamamlanm restorasyon gösterilmitir. ii. Ön doyurulmas> yap>lm>= FRC ile ekstrakoronal splint tekni*i. Ekstrakoronal teknikte ayn materyal kullanlmakta ancak herhangi bir kanal preparasyonu hazrlanmamaktadr. Resim 7: Fntrakoronal splintleme yönteminde ön doyurulmas yaplm FRC ile tamamlanm protez 3. iii. Doyurulma gerektiren FRC ile intrakoronal splint tekni*i. Doyurulma gerektiren materyaller plazma uygulanan, örgü, polietilen, ribbon (Ribbond) ve önceden asit ve silan uygulanan devaml cam seramik fiberleri (GlasSpan) içermektedir. Polietilen fiberlere plazma uygulanmas, resin ve polietilen fiber arasnda kimyasal birleme sa5lamaktadr 7. Ribbond, ortodontik stabilizasyon için 1 mm. genilikte, di stabilizasyonu için mm. genilikte hazrlanrken, Connect 2-3 mm. genilikte, GlasSpan ise 1-1,5-2 mm ip eklinde ve 2 mm. genilikte örgü tipinde uygulanmaktadr 3. Kullanlan FRC materyali dnda ön doyurulmas yaplm intrakoronal FRC tekni5i ile ilem ayndr 3. b) Hasta ba=>nda haz>rlanan köprüler. Hasta banda hazrlanan restorasyonlar, estetik alanda di çekimi gerekiyorsa, acil restorasyon gerekli ise, uzun dönem prognozu üpheli destek diler varsa ve parafonksiyonel alkanlklar yoksa uygulanmaktadr 3,7. i. Konservatif Di= Yerle=tirilmesi Hasta banda hazrlanan FRC protezler, hzl, estetik, fonksiyonel ve uzun süreli sonuç için destek dilerde mümkün oldu5unca az di kesimi gerektirmektedirler. Akrilik di veya do5al di, gövde olarak kullanlabilmektedir. Di periodontal sebeplerle çekilmi ise, di yerletirilmesi için gerekli seçim kriterleri; mümkün oldu5unca az di kesimi, estetik alanda di çekimi gereksinimi, acil restorasyon gereksinimi, uzun dönem prognozu üpheli destek di varl5, parafonksiyonel alkanlklarn olmamas ve ekonomik olarak uygun olmasdr 3. 58

8 ii. Hasta Ba=>nda Haz>rlanan Köprü Protezleri Hasta banda hazrlanan köprü protezlerinde, renk seçimi yaplmakta, tehis modeli için hazrlanmaktadr. Gövdenin yerini belirleme amacyla, model kullanlmakta ve bolu5a en uygun anatomik ekle sahip gövde seçilmektedir. Model üzerinde, fiberlerin yerletirilece5i kanallarn yeri belirlenmektedir. Hasta bandaki uygulamalarda gövde olarak do5al di kullanmnda, çekimi yaplan diin boyutu belirlenmekte ve kök ksm kesilerek kanal a5z kapatlmaktadr 3. E5er köprüde gövde olarak akrilik di kullanlacaksa tehis modeline yerletirilmekte ve elastomerik ölçü materyali ile oluturulan indeks, a5zda da ayn pozisyonu sa5lamas için kullanlmaktadr. Öncelikle hasta banda sabit bölümlü protez yapmnda, anestezi yaplmakta, protez di ekil, renk, kontur olarak uyumlanmaktadr. Ruber-dam takldktan sonra destek dilere, 2 mm. genilik ve derinlikte, gövdedeki olu5u taklit eden oluklar açlmaktadr. Yerletirmeden önce akrilik diteki oluk Al 2 O 3 ile kumlanmaldr. Daha sonra destek die asit ve bonding uygulanmaktadr. Fndekse akrilik di yerletirilir ve a5za uygulanr. Flk olarak akc bir kompozit Class III boluklara ve gövdeye uygulanmal ve gövde sabitlenmelidir. Daha sonra ise, yüksek viskozitedeki kompozit rezin, oluk tabanna uygulanr ve FRC, kompozit tabanl olu5a yerletirilir. 3 veya daha fazla FRC yerletirilip polimerize edildikten sonra az viskoziteli kompozit ile olu5un di5er bölgeleri tamamlanmaldr. Restorasyon tamamlandktan sonra ruber-dam çkarlr ve polisaj ilemi uygulanr 3. c) Endodontik FRC postlar, FRC restorasyonlarn simantasyonunda adeziv simanlarn kullanm önerilmektedir. Adeziv simantasyona nazaran geleneksel simantasyonda baarszlk riski artmaktadr 27. FRC RESTORASYONLARDA KIRIK 3,13,19 : Nedeni, okluzal anma veya delaminasyondur. Okluzal anma, yeterli kalnlkta seromer tabakasnn uygulanmas veya doldurucusuz rezin ile yüzey kaplamas yaplmas ile önlenebilir. Delaminasyon ise kontaminasyonun önlenmesi veya ara rezin tabakasnn kullanlmas (Polimer a5 ba5lants sa5lar) ile önlenebilmektedir. FRC restorasyonun en büyük avantajlarndan biri, krlma halinde tamirinin kolayca yaplabilmesidir. Öncelikle kr5n türü de5erlendirilmeli ve veneer kompozitinde ortaya çktysa güvenle tamiri yaplmaldr. Ancak krk hem veneer kompozitinde hem de FRC altyapda krlma varsa altyapy de5itirmek daha iyi bir çözümdür. SONUÇ Fiber ile güçlendirilmi kompozit rezinler (FRC) ve seromerler, hem ön hem de arka bölge restorasyonlarnda kullanm olana5 sunan seramik parçacklaryla güçlendirilmi metal destekli ve metal desteksiz olarak da kullanlabilen ba5lant sistemleridir. Anterior ve posterior tek tam kronlar, parsiyel kronlar (inlay, onlay), anterior ve posterior ekstrakoronal ve intrakoronal köprüler, immediat köprüler (hasta banda hazrlanan köprüler), periodontal splintleme, seromer materyalinin metal altyap üzerinde ve tek bana kullanm, implant destekli sabit ve hareketli köprüler, overdenture lar gibi birçok kullanm olana5 mevcuttur. Ancak FRC restorasyonlarnn yapm tekni5i hassas çalma gerektirir ve a5z içende açkta kalan fiber lokal doku reaksiyonuna neden olabilir. Bu sebepten dolay direkt doku temasndan kaçnlmaldr. KAYNAKLAR 1. Aydn C, Ylmaz H, Korkmaz T, Atl Y, Zan T. De5iik kron-köprü veneer materyallerinin sertliklerinin incelenmesi. Cum Ü Dihek Fak Der 1998; 1(2): Dyer SC, Lassila L V J, Jokinen M, Valittu P K. Effect of fiber position and orientation on fracture load of fiber-reinforced composite. Dental Mater 2004;20: Freilich MA, Meiers JC, Duncan JP, Goldberg AJ. Fiber-reinforced composites in clinical dentistry 2000; Quntessence Pub. Co. Inc, Illinois. 4. Valittu PK, Sevelins C. Resin-bonded, fiberreinforced composite fixed partial dentures: A clinical study. J. Prosthet Dent 2000; 84: Cho L, Song H, Koak J, Heo S. Marginal accuracy and fracture strength of ceromer/ fiber-reinforced composite crowns: Effect of variations in preparation design. J Prosthet Dent 2002; 88: Ellakwa AE, Shortal AC, Marquis PM. Influence of fiber type and wetting agent on the flexural properties of an indirect fiber reinforced composit. J Prosthet Dent 2002, 88: Freilich MA, Meiers JC. Fiber-reinforced composite prostheses. Dent Clin N Am 2004; 48:

9 8. Pfeiffer, P., Grube, L., In Vitro Resistance of Interim Fixed Partial Dentures, J Prosthet Dent 2003; 89: Ylmaz H, Aydn C: Akrilik resinlerin güçlendirme teknikleri. Atatürk Üniv Di Hek Fak Derg 2002; 12(1): Freitas CRB, Miranda MIS, Andrade MF, Flores VHO, Vaz LG, Guimaraes NC. Resistance to maxillary premolar fractures after restoration of class 2 preparations with resin composite or ceromer. Quinttessence Int 2002; 33: Jain P, Cobb D. Evaluation of fiber-reinforced, bonded, inley- supported fixed partial enture-4- year results. Compendium 2002; 23(9): Ku CW, Park SW, Yang HS. Comparison of the fracture strengths of metal-ceramic crowns and three ceromer crowns. J Prosthet Dent 2002; 88: Waki T, Nakamura T, Wakabayashi K, Mutobe Y, Yatani H. Adesive strength between fiberreinforced composites and veneering composites and fracture load of combinations of these materials. Int J Prosthodont 2004; 17: Behr M, Rosentritt M, Lazel D, Kreisler T. Comparison of three types of fiber-reinforced composite molar crowns on their fracture resistance and marginal adaptation. J Dent 2001; 29: Bohlsen F, Kern M. Clinical outcome of glass-fiberreinforced crowns and fixed partial dentures: A three-year retrospective study. Quinttessence Int 2003; 34: Kükrer D, Gemalmaz D, Kuybulu EO, Bozkurt FÖ. A retrospective clinical study of ceromer inlays: Results up to 53 months. Int J Prosthodont 2004; 17: Edelhoff D, Spiekermann H, Yildirim M. Metal-free inlay-retained fixed partial dentures. Quintessence Int 2001; 32: Altieri JV, Burstone CJ, Goldberg AJ, Patel AP. Longitudinal clinical evaluation of fiber-reinforced composite fixed partial dentures: A pilot study. J. Prosthet Dent 1994; 71: Rosentritt M, Behr M, Leibrock A, Handel G, Friedel KH. Intraoral repair of fiber-reinforced composite fixed partial dentures. J. Prosthet Dent 1998; 79: Duke ES. The introduction of a new class of composite resins: Ceromers. Compendium 1999; 20(3): Replacement of an anterior tooth with a fiberreinforced resin bridge. Compendium 2001; 22(1): Park S-H. Comparison of degree of conversion for light-cured and aditionally heat-cured composites. J Prosthet Dent 1996; 76: Samadzadeh A, Kugel G, Hurley E, Aboushala A. Fracture strengths of provisional restorations reinforced with plasma-treated wowen polyethylene fiber. J Prosthet Dent 1997; 78(5): Kern M, Strub JR, Lü XY. Wear of composite resin veneering materials in a newly developed chewing simulator. J Dent Res 1998; 77: Tanue N, Matsumura H, Atsuta M. Wear and surface rougness of prosthetic composites after toothbrush- dentifrice abrasion. J Dent Res 2000; 79: Göhring TN, Mörmann WH, Lutz F. Clinical and scanning electron microscopic evaluation of fiberreinforced inlay fixed dentures: Preliminary resuls after one year. J. Prosthet Dent 1999; 82: Behr M, Rosentritt M, Ledwinsky E, Handel G. Fracture resistance and marginal adaptation of conventionally cemented fiber-reinforced composite three unit FPDs. Int J Prosthodont 2002; 15: Yaz>=ma Adresi: Prof. Dr. Handan YILMAZ, G.Ü. Dihekimli5i Fakültesi, 82.sokak, 8.cadde, EMEK- ANKARA, handan@gazi.edu.tr fax: