Avrupa Birliği Maddi Hukuku

Transkript

1 Avrupa Birliği Maddi Hukuku İç / Ortak Pazar --- Teorik Altyapı ve Temel İlkeler -5. Ders- Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Programı Güz Dönemi Yrd. Doç. Dr. İlke GÖÇMEN

2 Bütünleşmenin Farklı Aşamaları (Çok Uluslu Bütünleşme Süreci) Bütünleşmenin farklı aşamaları çok uluslu bütünleşme süreci Ekonomistler Pazar bütünleşmesinin farklı yoğunluk düzeylerini tanımlar. AB dikkate alınırsa tepe nokta: siyasi birlik İlke GÖÇMEN 2

3 Bütünleşmenin Farklı Aşamalarının Özellikleri Bütünleşme aşamalarının özellikleri Bütünleşme aşamaları, en düşük yoğunluktan en yüksek yoğunluğa doğru şu şekilde sıralanır: ikili ticaret anlaşmaları serbest ticaret alanı gümrük birliği ortak pazar parasal birlik ekonomik birlik siyasi birlik İlke GÖÇMEN 3

4 Bütünleşmenin Farklı Aşamalarının Özellikleri Her bütünleşme aşaması, daha üst bir bütünleşme aşamasına geçişi zorlayacaktır. Örnek: Ortak pazar, parasal birlik ile daha çok yarar getirecektir. Parasal birlik, ekonomik birlik ile daha iyi yürütülecektir. Bununla birlikte, taraflar, istedikleri bütünleşme aşamasını seçmekte ve o aşamada kalmakta serbesttir. İlke GÖÇMEN 4

5 Bütünleşmenin Farklı Aşamaları Serbest Ticaret Alanı Taraf devletler arasında malların serbest dolaşımının sağlanması (Üçüncü ülkeler ile kurulan ticari ilişkilerde özerklik) Gümrük Birliği Serbest Ticaret Alanı + Üçüncü ülkelere yönelik ortak dış ticaret politikası Ortak Pazar Gümrük Birliği + Kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı Parasal Birlik Ortak Pazar + Tek para birimi Ekonomik Birlik Parasal Birlik + Merkezi bir otorite tarafından yürütülen tek parasal ve mali politika Siyasi Birlik Ekonomik Birlik + Merkezi bir otoritenin merkezi bir parlamentoya karşı sorumlu tutulması + ortak dış politika ve güvenlik politikası İlke GÖÇMEN 5

6 İkili Ticaret Anlaşmaları Amaç Taraflar arasındaki ticaret hacmini arttırmak Araç Taraflar arasındaki ticaretteki çeşitli engellere yenilerinin eklenmemesi mevcut engellerin de azaltılması ya da ortadan kaldırılması Örnek: 1947 ve 1994 tarihli GATT İlke GÖÇMEN 6

7 Amaç Serbest Ticaret Alanı Taraflar arasındaki mal ticaretini serbestleştirmek Araç Taraflar arasındaki gümrük vergileri ve miktar kısıtlamaları kaldırılır. (öyleyse, yalnızca mallar yönünden) Taraflar, üçüncü ülkelere yönelik ticaret politikası belirlemekte serbesttir. Örnek: EFTA ve NAFTA İlke GÖÇMEN 7

8 Gümrük Birliği Amaç Taraflar arasında ortak bir mal pazarı kurmak Araç Taraflar arasındaki gümrük vergileri ve miktar kısıtlamaları ile bunlara eşdeğer etkideki önlemler kaldırılır. (öyleyse, yalnızca mallar yönünden) Üçüncü ülkelere karşı ortak dış ticaret politikası uygulanır. (STA ile farkı ) Örnek: Türkiye ile AB arasındaki gümrük birliği İlke GÖÇMEN 8

9 Ortak Pazar Amaç Taraflar arasında mal ve üretim faktörlerinin dolaşımının sağlandığı tek bir pazar kurmak Araç Taraflar arasında mal ticaretine uygulanan engeller kaldırılır. Üçüncü ülkelere karşı ortak dış ticaret politikası uygulanır. (Buraya kadar, gümrük birliği ) Taraflar arasında üretim faktörlerinin (kişilerin (işçi ve serbest çalışan), hizmetlerin ve sermayenin) serbest dolaşımı sağlanır. (Gümrük birliğinden farkı ) Örnek: AB (büyük ölçüde tamamlanma) İlke GÖÇMEN 9

10 Amaç Parasal Birlik Taraflar arasında tek bir para birimini geçerli kılmak Araç Üye devlet paraları, geri dönülmez biçimde sabitlenmiş kurlar ile birbirine bağlanmalıdır. veya Üye devletler arasında tek para dolaşımda olmalıdır. İlke GÖÇMEN 10

11 Ekonomik Birlik Amaç Taraflar arasındaki ekonomi politikalarını ortaklaştırmak Araç Ekonomi politikalarının üst düzey uyumunu gerektirir. Makro ekonomik, parasal ve yeniden dağıtıcı politikalar İlke GÖÇMEN 11

12 Ekonomik ve Parasal Birlik Araç Hem ekonomik hem de parasal birlik unsurlarını bir araya getirir. Örnek: AB (denenme) İlke GÖÇMEN 12

13 Amaç Siyasi Birlik Taraflar arasında siyasi konularda da bütünleşmek Araç Taraflar, şu konuları da bütünleşmeye dâhil eder: dış politika güvenlik politikası adalet ve içişleri politikaları Ortak kurumlarca kabul edilen ortak iç ve dış politikalar Tüm taraf devletlerce uygulanma Ortak kurumlarca uygulamanın denetimi İlke GÖÇMEN 13

14 İç Pazara Erişmenin Teknikleri İç pazar malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbestçe dolaştığı, iç sınırları olmayan bir alandır. İç pazara erişmeye yönelik iki model bulunmaktadır. Bu modeller, gücün taraf devletçe (üye devlet) ya da merkezden (AB tarafından) kullanımına dayanmaktadır. Her iki model, bir arada kullanımda olup; esasen birbirini tamamlamaktadır. İlke GÖÇMEN 14

15 İç Pazara Erişmenin Teknikleri Ademimerkezi model (ya da negatif bütünleşme) Ayrımcılık yapılmaması Pazara erişimin sağlanması Karşılıklı tanıma (ilkesi) Merkezi model: Uyumlaştırma (ya da pozitif bütünleşme) İlke GÖÇMEN 15

16 İç Pazara Erişmenin Teknikleri Đç Pazarın Temel Đlkeleri Ademimerkezi Model Merkezi Model Ayrımcılık yapılmaması Pazara erişimin sağlanması Uyumlaştırma Karşılıklı tanıma İlke GÖÇMEN 16

17 Ayrımcılık Yapılmaması İlkesi Ayrımcılık yapılmaması ilkesi Serbest dolaşımdan faydalanarak bir başka üye devlete giden mallar, kişiler, hizmetler ve sermaye o üye devletteki eşitleri ya da karşılıkları ile kural olarak, (yani, istisnalara tâbi olarak), aynı biçimde muamele görmelidir. İlke GÖÇMEN 17

18 Ayrımcılık Yapılmaması: Birlik Hukuku Dört temel serbestî uyarınca» Malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı Vatandaşlık (uyrukluk) temelinde ayrımcılık yapılması, yasaktır. Vatandaşlık (uyrukluk) temelinde ayrımcılık yasağı yönünden: Doğrudan (açık) ayrımcılık, yasaktır. Ayrım kriteri, vatandaşlık (uyrukluk) ise Dolaylı (örtülü) ayrımcılık, yasaktır. Ayrım kriteri, vatandaşlık (uyrukluk) değil; ancak tıpkı ayrım kriteri bu imiş gibi sonuç doğuruyorsa İlke GÖÇMEN 18

19 Örnek: Ayrımcılık Yapılmaması İlkesi Fransa, denizcilik alanındaki bir kanun ile bir geminin tayfasının belli oranının Fransız vatandaşı olması şartı getirmiştir. Örnek: Bu şart, vatandaşlık (uyrukluk) temelinde doğrudan ayrımcılık oluşturmaktadır. Almanya, ithal bitki ürünlerine zorunlu bitki sağlığı kontrolü uygularken, elma gibi benzer yerli ürünlerin dağıtımı için böyle bir denetim yapmamaktadır. Bu durum, vatandaşlık (uyrukluk) temelinde doğrudan ayrımcılık oluşturmaktadır. İlke GÖÇMEN 19

20 Örnek: Ayrımcılık Yapılmaması İlkesi İtalya daki kimi belediyeler; müzelere giriş için 60 veya 65 yaşını geçmiş ve o müzenin dâhil olduğu otoritenin bölgesinde ikamet eden kişilere avantajlı ücret sunmaktadır. Buna karşın, aynı yaştaki ikamet etmeyen turistler, bu avantajlardan yararlanamamaktadır. Buradaki şart, nedir ve bu şart, ayrımcılık oluşturur mu? Yaş + ikamet Bu şart, vatandaşlık temelinde dolaylı ayrımcılık oluşturmaktadır. Yalnızca, yaş şartı getirilse idi; ayrımcılık söz konusu olur muydu? Hayır İlke GÖÇMEN 20

21 Pazara Erişim İlkesi Pazara erişim ilkesi Pazara erişimi önleyen ya da güçleştiren (bir başka deyişle, serbest dolaşıma yönelik bir engel ya da kısıtlama oluşturan) ulusal önlemler kural olarak, (yani, istisnalara tâbi olarak), uygulanamaz hâle gelecektir. İlke GÖÇMEN 21

22 Pazara Erişim İlkesi Örnek: Fransız mevzuatı uyarınca, hastane yöneticisi olmak için belirli bir sınavı geçmek gerekmektedir. Belçika vatandaşı Bay B., Belçika da yıllardır hastane yöneticisi olarak çalışmaktadır. Bay B., Fransa daki bir hastaneye yönetici olarak atanmak istenince, Bay B. nin de bu sınava girmesi gerektiği söylenerek, bu işleme itiraz edilmiştir. Burada, doğrudan ya da dolaylı bir ayrımcılık söz konusu mudur? Hayır Burada, pazara erişim ilkesine aykırılık var mıdır? Evet Serbest dolaşıma yönelik bir kısıtlama vardır; zira, bu koşul ile Bay B. nin bu alandaki özel niteliklerinin göz önüne alınması ihtimali ortadan kalkmaktadır. İlke GÖÇMEN 22

23 Karşılıklı Tanıma İlkesi Karşılıklı tanıma ilkesi Ayrımcılık yapılmaması ilkesi ile pazara erişim ilkesini destekler. Bu ilkeye göre bir üye devlette hukuka uygun olarak üretilen mallar ya da kazanılan mesleki nitelikler, kural olarak, (yani, istisnalara tâbi olarak), bir başka üye devlette o devletteki karşılıklarına denk olarak tanınacaktır. İlke GÖÇMEN 23

24 Merkezi Model Uyumlaştırma Merkezi model: Uyumlaştırma (AB) Öz itibariyle, belirli bir konudaki birden fazla ve farklı ulusal kural, tek bir AB kuralı ile değiştirilir. Bu tür bir AB kuralı Pazar bütünleşmesi ve serbest ticareti gerçekleştirir. Kimi yararlı çıkarları korur. Örnek: tüketicinin korunması. Her uyumlaştırma, hassas bir denge tutturmalıdır: rekabet için eşit şartlar sağlanması vs. ulusal sistemlerdeki çeşitliliğin muhafazası İlke GÖÇMEN 24

25 Merkezi Model Uyumlaştırma Uyumlaştırma türleri (öz olarak) Tam uyumlaştırma Asgari uyumlaştırma İlke GÖÇMEN 25

26 Tam uyumlaştırma Merkezi Model Tam Uyumlaştırma Bir alandaki ulusal kurallar, yerini tek bir AB kuralına bırakmaktadır. Üye devletler, bu alanda işlem yapabilir mi? Hayır Bu tür bir Birlik tasarrufu, şu ikisine yer verir: serbest dolaşım kaydı örneğin, o tasarruftaki koşulları taşıyan mallar serbestçe ithal edilip satılabilecektir. münhasırlık kaydı örneğin, o tasarruftaki koşulları taşımayan mallar, bir üye devlet içinde üretilemeyecek ve satılamayacaktır. İlke GÖÇMEN 26

27 Merkezi Model Asgari Uyumlaştırma Asgari uyumlaştırma Bir alandaki asgari standartlar belirlenir. Üye devletlere daha yüksek standartlar benimseme imkânı bırakılır. Bu tür bir standart, kurucu antlaşma ile uyumlu olmalıdır. Asgari uyumlaştırma tasarrufları, genel itibariyle: rekabet için eşit şartları sağlar. Ulusal çeşitliliğe fırsat verir. İlke GÖÇMEN 27

28 AB İç Pazarı: Genel Uygulama Hükümleri (Genel olarak tüm Birlik faaliyetleri) (Özel olarak) iç pazara ilişkin politika ya da tasarruflar, aşağıdaki konuları da göz önünde bulunduracaktır: yüksek bir istihdam düzeyi yeterli sosyal koruma güvencesi sosyal dışlama ile mücadele eğitim, staj ve insan sağlığının korunmasında yüksek bir düzeye ulaşılması kadın-erkek eşitliğinin arttırılması cinsiyet, ırk veya etnik köken ile din veya inanış, özürlülük, yaş ya da cinsel tercihe dayalı ayrımcılık ile mücadele edilmesi çevrenin ve tüketicinin korunması hayvanların sıhhati ve korunması İlke GÖÇMEN 28

29 Serbest Dolaşımın Genel İstisnaları Üye devletler, yerine göre, serbest dolaşım ile ters düşebilecek önlemler alabilir. Sapmalar (Derogasyonlar) İstisnalar Her sapma ve istisna, şartlarına uygun kullanılıp kullanılmadıkları bakımından, ABAD tarafından denetlenecektir. İlke GÖÇMEN 29

30 Serbest Dolaşımın Genel İstisnaları Sapmalar Devletler, belirli özel durumlar altında, o özel durum sürdükçe, Birlik hükümlerinden sapabilir. İlgili devlet, sapmadan yararlanmak için başvuru yapar. İradi niteliktedir. Örnek: ABİHA md. 115(4, 5) Üye devletler, daha yüksek çevre koruması adına, sapma hakkından yararlanabilir. İlke GÖÇMEN 30

31 Serbest Dolaşımın Genel İstisnaları İstisnalar Belirli bir alan (önlem) ya da sektör yönünden, Birlik hükümlerinin uygulanması sınırlandırılabilir. (Dolayısıyla, her bir devlet için aynı şekilde kabul edilir.) Örnek: Kamu düzeni ve kamu güvenliği (Dört temel serbestî) İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ve hayatının korunması veya fikri ve sınai mülkiyetin korunması (malların serbest dolaşımı) İlke GÖÇMEN 31