TORK FIRMAlARıNCA. REHBERUK YAYıNLARı Dıı(SI NO: 8. ISTANBUL TICARET ODASı YURT. IUŞKIN IŞLEMLER VE YARARlı BilGILER. DıŞıNDA 60RO ~ ŞUBE AÇıLMASıNA

Transkript

1 REHBERUK YAYıNLARı Dıı(SI NO: 8 ISTANBUL TICARET ODASı TORK FIRMAlARıNCA YURT DıŞıNDA 60RO ~ ŞUBE AÇıLMASıNA IUŞKIN IŞLEMLER VE YARARlı BilGILER l etıınbu l

2 REHBERLIK YAYıNLARı DIZISI NO: 6 ISTANBUL TICARET ODASı Türk firmalarınca yurt dışında büro ve şube açılmasına ilişkin işlemler ve yararlı bilgiler İstanbul 1978

3 HÜSNÜTABİAT MATBAASI İSTANBUL-1978

4 içindej.[tlbr ÖNSÖZ... ~ '"i' i BİRİNCİ BÖLÜM ÜLKEMİz MEVZUATI AÇısıNDAN BÜRO VEYA ŞUBE AÇMA tş~i... V 1. MÜRACAAT YERİ İzİN ALMA ZORUNLULUGU İSTENEN BİLGİ VE BELGELER A - Yurt dı ında büro veya temsilcilik açmak iste yen firmaların müracaat dilekçelerinde verilecek bilgiler B - Yurt dı ında ortaklık için istenen bilgi ve belgeler YURD DıŞıNDA KAZANILAN DÖVİZLERİN YURDA GETİRİLME ZORUNLULUGU İKİNCİ BÖLÜM çeşitli ÜLKE MEVZUATI AÇıSıNDAN BÜRO VEYA ŞUBE AÇMA işlemleri AVUSTURYA 4. B. ALMANYA 3. BEl.ıçİKA " 4. ÇEKOSLAVAKYA 5. İNGİLTERE 6. İTALYA 7. IRAK 8. KUVEYT 9. LİBYA 10. LÜBNAN

5

6 ö N s ü Z Son yıllarda Türk firmalarının başta B. Almanya olmak üzere Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde şube ve irtibat bürosu açma taleplerinin arttığı görülmektedir. Bu oluşumda büyük ölçüde, Türk firmalarının dışa açılma, yeni pazarlar bulma, dış satış gelirlerini yükseltme, yabancı ülkelerde bulunan Türk işçilerinin ihtiyaçlarını yerinde karşılama ve alıcıya daha yakın olma gibi eğilimleri rol oynamıştır. Bu broşürde Türkiye'de yerleştik gerçek veya tüzel kişi firmaların yurt dışında büro veya temsilcilik açma taleplerinin incelenebilmesi için Türkiye'de ve büro veya şubenin kurulacağı yabancı bazı ülkelerde gerekli formaliteler, aranan şartlar, istenen belgeler hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Genellikle iş adamlarımızın büro ve şube açma konusunda ilgi gösterdikleri ülkeler, broşürde ele alınmıştır. Yayınımızın üyelerimize yararlı olmasını diler, Broşürün hazırlanmasında emeği geçen, Etüd ve Araştırma Şubesi elemanlarından İsmail TOPRAKSEVEN'e teşekkür ederim. Genel Kâtip

7

8 BIRINCI BÖLÜM ÖLKEMıZ MEVZUATı AÇıSıNDAN BÖRO VEYA ŞUBE AÇMA IŞLEMLERI 1. MÜRACAAT YERI : Yabancı ülkelerde büro veya temsilcilik açmaya ilişkin talepler Ticaret Bakanlığınm tarih ve 41/ sayılı tamimi gereğince Kasım 1976'ya dek, Odalara yapılmakta, Odalar da görüşleri ile birlikte talepleri Ticaret ve Maliye Bakanlıklarına bildirmekte idi. Maliye Bakanlığı büro açma talebinin döviz tahsisi işlemlerini, Ticaret Bakanlığı ise bu taleplerin ülke ekonomisine olan yararlarını saptayarak karara varmaktaydı. Ancak, Ticaret Bakanlığının 16 Kasım 1976 tarihli bir emrinde bundan böyle, bu tür müracaatların firmanın bağlı bulunduğu Oda kanalı ile ilgili Bakanlıklara yapılması yerine, doğrudan doğruya firma tarafından Maliye Bakanlığına yapılacağı, müracaatların 17 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Karan gereğince anılan Bakanlıkça in~ celenerek sonuca bağlanacağı ifade edilmiştir. Böylece bundan böyle büro açma ile ilgili talepler, doğrudan Maliye Bakanlığına yapılacak, bu yeni değişikli^

9 ğe göre Odaların görevi büro ve şube açma taleplerine ilişkin görüş istendiğinde Bakanlıklara, Müşavirliklere bilgi ve mütalâa vermek olacaktır. 2. IZIN ALMA ZORUNLULUĞU : Türk Parası Kıymetini Koruma hakkında 17 sayılı karara ilişkin seri IV. No.3 Görünmeyen Muameleler Tebliğinin B-2/d maddesine göre; Türkiye'de yerleşik gerçek ve tüzel kişiler tarafından hariçte acentelik, mümessillik, distribütörlük gibi hizmetler sağlanması ve hariçte büro ve acentalık tesisi, dövizle ilgili hususlar bakımından Maliye Bakanlığı Hazine Genel Müdürlüğünün önceden müsaadesine bağlıdır, önceden İzin alınmadan döviz tahsisi ve transferi yapılmamaktadır. Maliye Bakanlığımızca yerine getirilen taleplere ilişkin transferler, anılan bakanlığın talimatı ile Merkez Bankasınca yapılmaktadır. Bu konudaki müracaatlar Maliye Bakanlığı Hazine Genel Müdürlüğü ve M.Lİ.T. (Milletlerarası İktisadi İşbirliği Teşkilâtı) Genel Sekreterliğine yapılır. Maliye Bakanlığı, işin mahiyetine göre ilgili Bakanlıkların ve meslekî teşekküllerin mütalâasını alabilmektedir. Büro ve acentabk tesisi için ençok iki yıl süre üe döviz tahsis edilir. İlgili firmalar gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinin tevdi süresi içinde, büro ve acentaların faaliyetleri ile ilgili tafsilâtlı bir raporu Maliye Bakanlığına sunmakla mükelleftirler. Bu raporlara verilen dövizlerin sarf mahali ve belgelerinin iliştirilmesi şarttır.

10 Alman raporlara ve yaptırılacak tetkiklere göre Maliye Bakanlığı döviz tahsis süresini temdid edebilmektedir. Diğer taraftan, Türkiye'de mukim gerçek ve tüzel kişiler hariçte şirket kurmak veya şube açmak için aynî veya nakdî sermayenin transferini talep ettikleri takdirde; bu talepleri, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 17 Sayılı Kararın 40 ncı ve aynı karara ilişkin Seri: V No: 3 Sermaye Hareketleri tebliğinin 31 nci maddelerine göre, ilgili Bakanlık ve Kuruluşların mütalâası alınarak. Maliye Bakanlığının teklifi üzerine, Bakanlar Kurulundan istihsal olunacak kararname ile mümkün bulunmaktadır. (*) (*) Türkiye'den harice sermaye ihracı bolüm ana başiığmda TPKK mevzuatma llışkm 17 Sayılı Kararın 40 ncı maddesi aynen aşağıdaki gibidir. Madde 40 Türkiye'de mukim gerçek ve tüzel kişilerin hariçte iş yapmak veya ticarî hir ortaklığa katılmak için harice aynî sermaye^ işletme malzemesi ihracına müsaade veya döviz tahsis talepleri^ ilgili Bakanlıkların mütalâası ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca karara bağlanabilir. Ancak, bir yatırım mahiyetinde olmamak kaydiyle, hariçte büro, acentalık ve şube tesisi ile ilgili talepler, ilgili Bakanlıkların mütalâası almm^ak kaydiyle Maliye Bakanlığınca tetkik ve intaç edilir, TPKK mevzuatı hakkında 17 sayılı karara ilişkin Seri: V No: 3 Sermaye Hareketlen tebliğinin 31. maddesi ise aşağıda belirtilen hükmü getirmiştir. Madde 31 Türkiye'de mukim gerdek ve tüzel kişilerin hariçte iş yapmak veya ticari bir ortaklığa katılmak için harice aym sermaye, işletme mulzemesi ihracına veya döviz tahsisine müteallik talepleri, ilgili Bakanlıkların mütalâası ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca karara bağlanır. Bu konudaki müracaatlar işin mahiyeti belirtilmek ve ge^ rekli belgeler eklenmek suretiyle ilgili Bakanlığa yapiltr,

11 3. İSTENEN BİLGİ VE BELGELER : A Yurd dışmda büro veya temsilcilik açmak isteyen firmalar Maliye Bakanlliğına sunacakları müracaat dilekçelerinde, aşağıda betirtilen hususlar hakkında bilgi vereceklerdir: a) Firmanın ismi, b) Kuruluş tarihi, 0) Ticaret siciline kayıt tarih ve numarası, d) ödenmiş sermayesi, e) Şahıs firması ise sahibinin adı ve soyadı, f) Firma ortaklık ise adi ve Kollektif ortaklarda bütün ortakların, komandit ortaklıklarda ortakların ad ve soyadları ile kâr/zarara katılma oranlan, limited, anonim ve kooperatif ortaklıklarda yöneticilerin ad ve soyadları, g) Son beş yıllık kâr/zarar miktarı, h) Firmanın son beş yılda yapmış olduğu ihracatın, yıllar itibariyle tutarı, 1) Firmanın yurt dışında daha önce açılmış büro veya temsilcilikleri varsa, bunların yeri, verilmiş müsaadenin tarihi ve sayısı, son beş yılda bunlara tahsis edilen dövizler, i) Yurd dışında yeni açılacak büronun veya temsilciliğin ilk kuruluş giderleri ile yıllık kira, personel ve genel giderlerini ayn ayrı göstermek suretiyle talep edilen toplam döviz miktarı,

12 k) Yurd dışında büro veya temsilcilik açılmasının nedenleri, sağlıyacağı faydalan, elde edilmesi muhtemel döviz gelirleri tahminlerini kapsayan bir inceleme, 1) Talebin tetkikinde faydalı görülecek diğer hususlar. B Türkiye'de mukim ö^rçek ve tüzei kîşilterin, hariçte iş yapmak veya ticari bir ortaklığa katılmak içiln harice aynı sermaye, işletme malzemesi ihracına veya döviz tahsisine müteallik talepleri hakkında Maliye Bakanlığına başvurma dilekçelerine eklenecek bilgiler işe aşağıda gösterilmiştir: ta) Talep Sahibinin : Gerçek kişilerde : Adı soyadı, tabiiyeti, adresi. Tüzel kişilerde : unvanı, adresi, yöneticilerin ad ve soyadlan. İşi Gelir (Kurumlar) Vergisi mükellefi olup olmadığı, mükellef ise bağlı olduğu Vergi Dairesi île son beş yılda beyan ettiği matrahlar ve ödediği vergiler. Ticaret Siciline kayıtlı olup olmadığı, kayıtlı İse kayıt tarih ve numarası. Bir meslek teşekkülüne kayıtlı olup olmadığı; kayıtlı ise bu teşekkülün adı ve kayıt numarası.

13 Varsa son beş yılda yapmış olduğu ihracatın veya döviz kazandırıcı faaliyetin cinsi ve yıllar itibariyle dökümü. b) Yapılacak iş şahsi firma olarak yönetilecek ise : Yapılacak işin mahiyeti ve nerede yapilacağı. İşin yapılacağı yabancı ülkede böyle bir iş yapmak için yerine getirilmesi gerekli formaliteler. Talep sahibinin bu formalitelere başlayıp başlamadığı, başlamışsa hangi safhada olduğu. c) Yapılacak iş, kurulacak bir ortaklığa katılma şeklînde gerçekleştirilecek İse kurulması düşünülen ortaklığın, Türk Ticaret Kanununda tekabül ettiği ortaklık çeşidi Merkezi Sermayesi ' Ortakları ve sermaye katılma oranları Uğraşı konusu Kurulacağı ülkede, kuruluş için yerine getirilmesi gerekli formaliteler Bu formaliteye başlanıp başlanmadığı, başlanmışsa hangi safhada olunduğu. d) Talebin tetkikinde faydalı görülecek diğer unsorliar. Ayrıca bu dilekçeye aşağıdaki belgeler eklenmelidir.

14 Yurd dışında Şirket kurulmasının nedenler, sağlıyacağı faydalan, elde edilmesi muhteme döviz gelirleri tahminlerini kapsıyan bir ince leme, Son iki yıla ait bilanço ve kâr/zarar cetveli. 4. YURD DIŞINDA KAZANILAN DÖVİZLERİN YUF! DA GETİRİLME ZORUNLULUĞU : Türkiye'de muki'm gerçek ve tüzel kişiler, yurd d şında bulunan büro ve şubeleri vasıtasiyle elde ettikle, dövizleri Türkiye'ye getirmeye mecburdurlar. Diğer bir deyişle, bu dövizler yurda getirilmee mecburî olan dövizlerdir. Söz konusu dövizler, getirilmediği takdirde, ilgil leri hakkında 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Korum hakkındaki Kanun ve bu Kanuna ilişkin karar ve tebliğler^ TTiuhalefetten ötürü haklarında takibata geçilir. Bu bakımdan, yurda getirilmesi zorunlu olan dövir lerin, büro ve şubelerin kira, personel ve umumî masraflc rmda kullanılması bir nevi döviz tahsisi olduğundan, yun dışında büro açmak isteyen firmalar, büronun kira, persc nel ve umumî masraflarını karşılamak üzere bu gibi mar rafları hariçteki döviz kazançlarından karşılayabilmele için TPKK hakkında 17 sayılı kararın 4 ncü ve bu karar ilişkin seri IV No: 3 tebliğinin B-2/d maddesi hükümlerin ^ göre önceden Maliye Bakanlığından izin almak zorundc dır.

15 IKINCI BÖLÜM ÇEŞITLI ÜLKELER MEVZUATLAR! AÇıSıNDAN BÜRO VEYA ŞUBE AÇMA IŞLEMLERI 1 AVUSTURYA Avusturya'da, Türkiye'de yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin şirket kurmaları veya büro ve temsilcilik açmalart için aşağıdaki işlemlerin yapılması gerekmektedir. Ancak, şirket şeklindeki kuruluşlarda, şirket yöneticisinin Avusturyalı olması zorunlu olup, ortaklar firmada çalışamazlar. A * Gerçek Kişiler ve Şahıs Şirketleri <^ Avusturya'da şirket kurmak veya büro ve temsilcilik açmak isteyen yabancı gerçek kişilerle şahıs firmaları ilk olarak Avusturya Millî Bankasından (österreıchısche Nationalbank), Avusturya'ya döviz getirebilmeleri için izin almak zorundadırlar. Döviz getirme izni alan kişi ve firmaların, bilahare, mahallî idarî mercilere (Bezirksverwaltungsbehorde) baş vurarak sanat icrasına yetki veren bir belge (Gewerbeschein) almaları gerekir. Bu belgenin teminini müteakip, mahalli Ticaret: _ 14_

16 Odasından, firmanın belirli bir büyüklüğe sahip gösterir bir «Bilirkişi Raporu» alınmalıdır. olduğunu B Sermaye Şirketleri Şahıs şirketlerinde olduğu gibi, Sermaye şirketle ri de, ilk olarak Avusturya Milli Bankasından (österreichısche Nationalbank) döviz transferi için bir yetki belgesi almalıdırlar. Sermaye şirketlerinin ortaklık mukavelelerinin Noter huzurunda düzenlenmesi ve mahalli ticaret odalannc bu mukavelenin usulüne uygun şekilde düzenlenmiş olduğunun tasdik ettirilmesi gerekmektedir. Sermaye şirketlerinin bu işlemleri müteakiben, ti caret siciline gerekli tescil işlemini yaptırmaları ve ayrıcc mahalli idarî mercilerden (Bezirksverwaltungsbehorde, sanat icrasına yetki veren belge (Gewerbeschein) almalar; icap etmektedir. Bu arada, Avusturya'da açılacak şube ve burdo sürekli olarak çalışacak Türk uyrukluların, Avusturya polisinden oturma müsaadesi ve çalışma müsaadesi almalar: 7orunludur. 2 BATI ALMANYA F. Almanya'da, gerçek veya tüzel kişinin bir büro veya şube açması aşağıdaki formalitelere tabi bulunmakladır,

17 A Tüzel Kîşîler F. Almanya'da bir Anonim Şirket şube açmak istediği takdirde, sermayesinin asgari DM karşılığı Türk lirası olması gerekmektedir. Şube açmak isteyen firmanın bir Limited Şirket olması halinde ise, sermayesinin asgari DM karşılığı Türk lirası olması icap etmektedir. F. Almanyş'da tüzel kişilerin bir şube açması için aşağıdaki hususlar talep edilmektedir; a) Tüzel kişinin ilgili nizamnamenin (Gewerbe Ordnung) 12. maddesi gereğince, bulunduğu eyaletteki İktisat Bakanlığına başvurarak bir müsaade alması gerekmektedir. b) Şube açmak için yapılan müracaatlarda, Ticaret sicilinin tasdikli bir sureti, Son üç yıllık faaliyet raporu, Ana sermayesini tevsik eden noterden tasdikli bir yazı istenmektedir. c) Bu müracaat üzerine İktisat Bakanlığı, ilgili şehirdeki Ticaret ve Sanayi Odası vasıtasıyla veya doğrudan doğruya Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğu nezdindeki Ticaret Müşavirliğine başvuraraic, F. Almanya'da şube açmak isteyen Türk Firması hakkında bilgi istemektedir. d) Ticaret Müşavir veya Ateşeliği, Firmanın Türkiye' de bağlı bulunduğu Ticaret veya Sanayi Odasına bir yazı göndererek, aşağıdaki hususlarda bilgi talep etmektedir.

18 Şirketin- kuruluşu» sermayesi > ortakları > çalışma konusu * ticari muamelatı > ekonomik ve mali durumu, itibarı. e) Ticaret Müşavir veya Ateşeliği müracaatçının Türkiye'de bağlı bulunduğu Odadan aldığı bilgileri gizlilik kaydı ile ya doğrudan doğruya F. Almanya'daki ilgiü Ticaret Odasına veya ilgili Oda kanalıyla İktisat Bakanlığına ulaşjtırmaktadır. f) Eyalet İktisat Bakanlığı, alman bilgilere göre, Şube açmak isteyen firmanın malî durumu, itibari, borçları v.s. üzerinde inceleme yaparak bir karara varmaktadır. g) İzin alma işlemi tamamlandıktan sonra, müstakil olmayan bir şubenin tesis edilmesi halinde ilgili makama müracaatı kâfidir. (Meselâ Münih'te Staatliches Gewer.^ fceamt) h) Açılacak şubenin müstakil olması halinde ise ticaret siciline kaydolması gerekmektedir. Tam yetkili bir müdürün ve ayrı bir muhasebenin buünması halinde müstakil şube söz konusudur. B Gerçek Kişiler a) Tüzel kişilerin şube açmasında olduğu gibi özel Kişilerin de ilgili Nizamnamenin (Gewerbeordnung) 12. Haddesine göre müsaade alması gerekmektedir.

19 3 ~ BELÇİKA b) özel kişilerin ayrıca Yabancılar Polisinden (Auslenderamt) oturma ve çalışma müsaadesi almaları icabetmektedir. c) özel Kişilere F. Almanya'da şube açma müsaadesi verilirken, bunların iştigal konulan da, Alman Ekonomi Politikası bakımından da İncelenmekte ve karara bağlanmaktadır. d) Diğer taraftan şube açmak isteyen özel kişilerin F. Almanya ile sıkı ticarî ilişkiler kurmuş olmaları gerekmektedir. e) Tüzel kişilerin şube açmalarında olduğu gibi Alman İktisat Bakanlığınca Ticaret Müşavirliği kanalı ile bilgi toplattırılmakta ve inceleme yapılmaktadır. Ancak özel kişilerin şube açması Tüzel kişilere nazaran güçlük arzetmektedir. Yabancıların, Belçika'da ticarî faaliyetlerde bulunabilmesi İçin yerine getirilmesi gerekli formaliteler aşağıda belirtilmiştir. A Bir Türk Firmasının Belçika'da Şirket Kurna Ve Şube Açması Belçika'da her ecnebi, kanunî bazı formaliteeri yerine getirmek kaydiyle, ticaret yapmak, şube açmak, şirket kurmak ve yatırım yapmak imkânını haiz bulunmaktadır. Bunun için, bir Belçikalı ile ortak olmak veya Şirtet - Şube idarecisinin Belçika'lı olması gibi mecburiyetlef bulunmamaktadır.

20 a) Anonim Şirket - Umîted Şirket Kurulması Bir Anonim Şirket kurulması halinde, asgari B.F.'hk'^sermaye koyma mecburiyeti vardır. Limited Şirketler için ise, asgari BF'lık bir sermaye gerekmekte olup, bu sermayenin. Noterce tesbit edilmiş olması şarttır. Her iki halde de, Ticaret Siciline kayıt mecburiyeti vardır. b) Şube Aç ı(ması aa. SUCCURSALE Succursale, gerek idare ve gerekse hukukî bakımdan, tamamiyle Ana Şirkete bağlı bulunan Şube'dir. Bir Türk firmasının, şirketinin Belçika'da «Succursale* açması halinde: Ticaret Siciline kaydolunması, Ana Şirketin statüsünün ve sene sonu kat'i hesap bilançosunun, succursale'ın açılışı sırasında, Belçika Resmi Gazetesinde (Moniteur Belge) yayınlanması, gerekmektedir. bb. FILIALE Fillale, daha ziyade ekonomik yönden Ana Şirkete bağlı, fakat, gerek idare ve gerekse hukukî durumu itibariyle, bir nevi muhtariyeti haiz bir İşletmedir. Succursale'la farkı buradan gelmektedir.

21 Filiale, ana şirket tarafından kurulan yeni bir şirket olabileceği gibi, diğer bir şirketin iştirakiyle de kurulabilir. H Filiale'm Ticaret Sicilirie kaydı gerekmekte ise de, ana şirketin statüsünün ve bilançosunun Belçika Resmî Gazetesinde yayınlanması mecburiyeti bulunmamaktadır. c) Şirket veya Şube İdarecileri Serbest Çalışacak Ticaret Erbabı (CARTE PROFESSİONNELLE) alma Mecburiyeti Belçika'da ticari bir faaliyette bulunmak isteyen her yabancı, doğrudan doğruya Belçika mevzuatına tabi bulunmaktadır. Bu itibarla, bu şahıslar Orta Sınıflar Bakanlığından (Ministere des Classes Moyennes) bir <<Carte Professionelle» almak mecburiyetindedirier. (CARTE PROFESSİONNELLE) almak için formaliteler aa. (Ministere des Classes Moyennesj'e müracaat : Şahıs Türkiye'de ikamet ekmekte ise (talep yapıldığı sırada) Türkiye'nin Belçika'daki Büyükelç/liği veya Konsolosluğu, Belçika'da ikamet etmekte ise, oturduğu yer Commune İdaresi, kanalı ile yapılır.

22 bb. Talebe eklenecek bdgefer : Son beş seneyi kapsayan İyi Hal Kâğıdi, Yapnnak istediği iş hakkında etraflı izahat, Talebi yapan şahsın ikâmetgâhı Türkiye'de ise ayrıca yetkili bir doktor tarafından verilmiş ve Türkiye'deki Belçika Büyükelçiliği veya Konsolosluğunca tasdik edilmiş, sâri bir hastalığı bulunmadığını ve sağlık durumunun, yapmak istediği işe elverişli olduğunu belirten, bir Sağlık Sertifikası. Carte Professionnelle alındıktan sonra, Kart'da belirtilen faaliyet sahası değiştirilmek veya yeni ilâveler yapılmak istenirse. Bakanlığa, aynı şekilde, yeniden bir talep yapmak gerekmektedir. hal (CARTE PROFESSİONNELLE) gerektirmeyen ler : Bu talep üzerine, şahsın durumu, bahsi geçen Bakanlık tarafından tetkik edilip, karara bağlanmaktadır. Talepler, umumiyetle, belirli bir sakınca yoksa, kabul edilmekte ve tetkik süresi 1 ilâ 3 ay kadar sürmektedir. Bir Kraliyet kararnamesi, bazı durumlarda yabancıları «Carte Professionnelle» almaktan muaf tutmuştur. Bu haller, ticarî faaliyetler yönünden, şunlardır; a) İş hayatında, faaliyetleri, kocasına yardımcı olmaktan ibaret kalan eşler, b) İkâmetgâhı ecnebi bir memlekette olup, iş seyahatleri dolayisiyle, bir veya daha fazla devreler zarfın-

23 da Belçika'ya gelen iş adannları. (Belçika'da veya gümrükte, bir depo tesis etmiş olmamak kaydiyle.) Bu halde, Belçika'da ikâmet süresi 6 ay içinde, toplam olarak 3 ayı geçemez. Bu kategoriye, Belçika'da bulunan bir Şirketin günlük idaresiyle doğrudan doğruya meşgul olmayan, fakat, bu şirketin Genel Kurulu veya idare Meclisi Toplantılarına iştirak etmek üzere gelen iş adamları da dahildir. B Belçika'da Yatırım Yapiılması Belçika'da, herhangi bir sahada yatırım yapılması, yabancı sermaye getirilmesi, hiçbir tahdide tâbi bulunmamaktadır. Bu mevzular için hususi bir Kanun veya Kararname de mevcut değildir. Yabancı bir şahıs, müessese, şirket, istediği anda ve istediği sahada, yukarıda (A) şıkkında açıklanan şartları yerine getirmek kaydiyle, Belçika'da, tek başına bir yatırım yapabilir, yerli mevcut bir sermayeye iştirak edebilir veya mevcut bir şirketi (yerli, yabancı) satın alabilir. Yabancı sermaye yatırım için bir müsaade alınması mecburiyeti olmadığı cihetle, İhracat Kaydı'nın aranması da bahis konusu değildir. 4 ÇEKOSLAVAKYA : Çekoslavakya, dünyanın bütün ülkeleri ile bilimsel, teknik, ticarî ve ekonomik ilişkilerini geliştirmek amaciyle, kendileri ile ticarette önemli playı bulunan kurumlara temsilcilik açma izni vermektedir. Sözkonusu temsilcilik izni verilmesinde sınaî ku- 22

24 ruluşlar veya bu kuruluşlara bağlı ticarî firmalar tercih edilmektedir. Müsaade belgesi Maliye Bakanhğmm onayı ile prensip olarak bir sene müddet için verilmekte, ancak yabancı kurumun izin belgesinin yürürlüğünün sona ermesinden en az bir ay önce uzatma talep edilebilmektedir. İzinle ilgili müracaatta, firmanın adı, merkezi, faaliyet alanı, sermayesi, kanuni organları, yapmayı plânladığı işlerin maliyeti, evvelce Çekoslavak partnerler ile ticari faaliyetinin hacmi konularının açıklanması gerekmektedir. Ayrıca müracaat formunda temsilcilikte Çek veya Türk olarak kaç kişi çalıştırılacağı, kullanılacak büro malzemesinin nevi ve miktarı belirtilmelidir. Müracaat formuna, firmanın kayıt sureti, temel sermayesinin ve kanunî temsilcilerinin tasdikli belgeleri eklenerek. Federal Dış Ticaret Bakanlığında, Yabancı Şubeler Dairesine gönderilmesi gerekecektir. Bu belge ve bilgilerin Çek veya Slovak dillerinde olması zorunludur. 5. İNGİLTERE : Yabancı Şirket ve firmaların BiHeşik Krallıkta yapabilmeleri ve çalışabilmeleri için üç yol mevcuttur. iş Bunlar ; (A) (B) (C) Yeni bir firma kurma, Şube açma. Ortaklık tesisidir. İngiltere'de yabancıların yapacakları direkt yatırımlar konusu, İngiliz Kambiyo Rejimi kapsamına girmektedir.

25 Yabancıların İngiltere'de Şube açnnaları yönünden teknik olarak İngiltere Merkez Bankasının (Bank of England) müsaadesine gerek yoksa da, yatırılacak sermayenin yüksek meblâğlara ulaşması ve yatırım kârlarının, ana paranın transferini gerektiren hususlarda veya alınacak krediler için Bank of England'ın onayının alınması icap etmektedir. Kurulacak Limited Şirketlerin hisse senetlerinin İngiltere'de ikâmet etmeyen kişilere intikali halinde de Bank of England'ın müsaadesine gerek vardır. Yukarıda belirtilen üç imkân ayrı ayrı aşağıda açıklanmaktadır. A Yeni Bir Firma Kurma : İngiliz kanunlarına göre tacirler, ortaklıklar ve limited şirketler ticaret yapabilirler. İngiltere'de iş yapmak isteyen yabancı bir şirket önce bu şekillerin birini tercih edip, ona göre kurulmalıdır. İngiltere'de çok büyük bir çoğunlukla, kurulan firmalar limited şirketlerdir. Birleşik Krallıkta kurulacak şirketerin ve aynı şekilde yabancı bir şirketin Birleşik Krallıkta şube açması halinde. Şirketler Kayıt Bürolarına kaydolmaları mecburiyeti bulunmaktadır. Aynı şekilde bir şahsın kendi ismi dışında başka bir isim altında ticaretle iştigâl etmesi halinde de bu mecburiyet geçerlidir. Firmaların resmi olarak kaydı için aşağıda adresleri yazılı Şirketler Kayıt Bürolarına, gerekli formlar doldurularak, 50 Sterlinlik kayıt ücretini ödemek suretiye başvurmaları gerekmektedir.

26 ingiltere ve Gailer Bölgesfode kurulacak için : firmalar The Registrar of Companies, Companies House, City Road. London EC1Y IBB. İskoçya'da kurulacak firmalar için : The Registrar of Companies, Exchequer Chambers, Edinburgh EH2 2DJ. Kuzey irlanda'da kurulacak firmalar için : The Registrar of Companies of Commerce. Law Court Buildings, May Street, Belfast BT1 4JX. İngiltere'de genellikle şirket veya firma kurulması ile ilgili formların doldurulması işlemi, (Solicitor) denilen avukatlar aracılığıyla yapılmaktadır. Şırketerin resmen kaydı için istenilen form ve belgeler şunlardır : a Firmanın tasdikli statü veya iştigâl sahalarını (memorandum of articles) gösterir belgenin örneği; eğer bu belge İngilizce değilse, tasdikli tercümesinin örneği gereklidir. Bu bilgiler 1 F numaralı Form çerçevesinde verilmelidir. b Firmanın müdürlerini ve çalışanlarını göstenr belge; Bu bilgiler 2F Numaralı Form şeklinde verilecektir

27 c Büyük Britanya'da yaşayan ve firma adma firmaya gönderilecek yazı ve tebligatları almaya yetkili kişinin veya kişilerin isim ve adresleri ilgili Form No: 3 F'de gösterilmelidir. Ayrıca herhangi bir kişi veya firmanın değişik bir isimle ticaret yapabilmesi için, bu ismi aşağıda adı ve ad^ resi yazılı isim kayıt bürosuna kaydettirmesi gereklidir. Registrar of Business Names, Companies House, City Road, LONDON EC1Y IBB B. Şube Açma : Yabancı bir firmanın kendi adı ile Birleşik Krallıkta bir Şube açması için pek fazla formalite gerekmemektedir, önce şube kurulmakta ve kuruluşundan itibaren bir ay içinde yukarıda adı ve adresleri yazılı ilgili Şirketler Kayıt Bürolarına müracaat edilmektedir. Bu müracaatlarda Şirketin kuruluş belge ve dokümanlarının İngilizce tasdikli örnekleri, Şirketin müdürleri ve diğer yetkililerinin isimleri ve Birleşik Krallıkta yaşayan ve firma adına gelecek yazı ve ^ tebligatları almaya yetkili kişi ve kişilerin isim ve adreslerinin bildirilmesi lâ zımdır. Şube açma formaliteleri basit gibi görünürse de bir avukatın (Solicitor) yardımı ile bu işleri yapmanın yerinde olacağı tavsiye edilmektedir.

28 C. Ortakhk Hissesi Tesisi : Birleşik Krallıkta yaşamıyanların ortaklık kurmaları için hisse nisbetleri ne olursa olsun, İngiltere Merkez Bankasından ön izin almalan gerekmektedir. Yapılacak müracaatta ortakların adresleri, her bir ortağın ilgi derecesi ve yapılacak işin mahiyeti hakkında bilgi verilmelidir. Ancak, Kambiyo mevzuatı uyarınca bu şekilde ortaklık kurulması yönünden bazı güçlükler bulunmaktadır. 6 İTALYA Türk şirketlerinin, İtalya'da şube ve büro açabilmeleri için gerekli formaliteler aşağıda gösterilmiştir : a Türk firmalarının İtalya'da ticarî büro ve şube açmaları İtalyan Dışişleri Bakanlığınca verilecek çalışma vizesine tabidir. Anılan vizenin verilebilmesr için, ifgililerin Türk savcılarından alacakları iyi durum belgesi ile ülkemizdeki italya Başkonsolosluğuna başvurmaları ve gerekli belgeleri doldurmaları icap etmektedir. b Şirket mukavelesinin, İtalyanca tercümesinin ülkemizdeki İtalyan Büyükelçiliği veya Konsolosluğuna tasdik ettirilmesi gerekmektedir, c Ayrıca İtalyanca olarak İtalyan Büyükelçiliği veya Konsolosluğunca tasdik edilen, İtalya'da ticarî faaliyette bulunulacağına ilişkin dilekçe düzenlenmelidir. d Yukarıda anılan belgelerle birlikte Italya'daki ilgili mahalli ticaret Odasına baş vurularak kayıt formları (Modulo Unıco Dı Iscrızıone) doldurulmalıdır.

29 7 IRAK : 1957 senesinde yayınlanan 31 sayılı Ticaret Şirketler Kanununun 291. naaddesi uyarınca, Irak'ta büro veya temsilcilik açabilmek için Irak Ticaret Bakanlığınca istenen bilgi ve belgeler aşağıda belirtilmiştir : a Şirketin, kuruluş statüsünün veya şirket olduğunu gösterir bir sertifikanın veya şirketi kuran mukavelenin tasdikli bir kopyası, b Şirketin merkebinin tam adresi veya adreslerinin listesi, c Şirketin dünyadaki kollarının veya şubelerinin tam listesi, d Şirketin Yönetim Kurulu üyelerinin işim listesi, e Irak'taki şubeyi yönetmeye yetkili ve Irak'ta ikamet eden kişilerin isimleri ve tasdikli vekâletnameleri ile birlikte adresleri, f Irak'ta tescil edilecek şubenin tam adreslerinin listesi, g İsrail boykotu ile ilgili maddeler ve ilkelere uyulacağına ilişkin taahhütname, Bu taahhütname metni şöyledir. «Yeminli ve yazılı ifade; Şirketimizin İsrail'de bir şubesi yoktur. İsrail'de doğrudan veya şirket namına yönetilen bir montaj fabrikası bulunmamaktadır. Şirketimizin, İsrail'de Orta Doğuyu kapsayan bir genel acentası veya merkez bürosu yoktur.

30 Şirketimizin İsrail'de isminin kullanılmasına izin vermiyoruz. İsrail şirketlerine veya fabrikalarına ortak değiliz. İsrail şirketlerine müşavirlik veya ekspertiz hizmetlerinde bulunmuyoruz. İsrail'i biz veya firmamız iktisaden boykot etmiş değiliz ancak İsrail'le herhangi bir ilişkimiz yoktur.» mü bir ğ Aşağıdaki örneğe uygun olarak, ticari badelenin mümkün olacağını belirten resmen tasdikli belge sunulması zorunludur. «Benzer mahiyette Irak Şirketlerinin ülkemizde şube açmalarının ve Irak uyruklu kişilerin bu şubeleri yönetmeye yetkili olduklarının ülkemiz kanunlarına uygun olduğunu beyan ederiz.» Bu belgenin şirketlerin ve firmaların tescili ile ilgili yetkili br kuruluş tarafından verilmesi ve resmî makamlarca olağan şekilde tasdik edilmesi gerekmektedir. h Şirket, ilgili yetkili kaynaktan Irak'ta hükümetle ilgili bir kontratı varsa bunu belirten bir belge sunacaktır. i Şubenin tescili ile ilgili başvuru, Irak'lı bir avukat (tescil ajanı) tarafından, kendisine şirketçe verilen ve şirket namına hareket etmeye yetkili kılan vekâletnamenin bir sureti ile biriikte Irak Ticaret Siciline yapılmalıdır. Yukarda bahsi geçen bütün belgelerin, ilgili resmî kaynaklarca tasdik olunmuş Arapça tercümeleriyle biriikte verilmesi gerekmektedir. 8 KUVEYT : Kuveyt'te yabancıların kendi ad ve hesaplarına

31 büro veya şube açmaları yasaktır. Yabancılar ancak Kuveytli ortakları veya mümasilleri vasıtasiyle büro veya şube açabilirler. Talep sahibi, bürosunun tescili için Ticaret Bakanlığına müracaat etmek zorundadır. Tescil talepleri, müracaat tarihinden itibaren 15 gün içinde mezkûr Bakanlık tarafından incelenir ve talepleri uygun görülenlere yetki belgesi verilir. Uygun görülen müracaatlar hakkındaki ayrıntılı bilgi anılan Bakanlık tarafından Resmi Gazete'de yayınlanır. Ticaret Bakanlığı, büro açılmasına İlişkin talepleri sebepleri belirtmek kaydiyle reddedebilir. Talebi reddedilenler, isterlerse bir ay içinde mahkemeye başvurabilirler. 9 LIBYA : Libya'da kamu kuruluşları ile yapılacak işler dışında, sürekli ya da geçici ihracat, taşıma ve benzeri konularda büro veya şube açılmasına izin verilmemektedir. Yabancıların Libya'da büro ve şube açabilmeleri için Libya kamu kuruluşları ile sözleşme yapmaları gerekmektedir. Bu sözleşme inşaat, montaj, müşavirlik, servis vs. konularını içerebilir. örneğin, yabancı bir inşaat firması ihale ya da pazarlık yoluyla bir işin yapımını üzerine alabilir. Bununla ilgili devlet kurumu ile sözleşme imzaladıktan sonra yabancı firma Libya'da büro açabilir.

32 10 LÜBNAN : Türk vatandaşı ve tüzel kişiler ile yabancı uyruklu gerçek ve tüzel kişilerin Lübnan'da ticarî ve sanayi alanında veya herhangi bir İş dalında faaliyette bulunabilmesi için aşağıdaki şartlar aranmaktadır: a İlk önce, yabancı uyruklu gerçek ve tüzel kişinin, Lübnan Millî Ekonomi Bakanlığına dilekçe vererek, ön müsaade alması, b ön müsaade alındıktan sonra, israil Boykot Dairesine İsrail menşeli malların ticaretiyle iştigal etmiyeceğine dair taahhütte bulunması, o Milli Ekonomi Bakanlığından yukarıdaki, müsaade ve taahhüt alındıktan sonra. Sosyal İşler ve İş Bakanlığına müracaatla, çalışma belgesi müsaadesinin temini, d Sosyal işler ve İş Bakanlığından izni alınabilmesini temlnen de; Çalışma dolar tutarındaki bir teminatın mevcudiyetinin yetkili Bankalar tarafından tevsik ve daimî surette garanti edilmesi, Kurulacak Şirket veya Ticarethanenin, Lübnan Ticaret Mahkemesinde, ticarî sicil kaydının yaptırılması, Yabancı Firmanın memleketinden getirteceği, herbir şahısa mukabil 3 adet Lübnan'iıyı is.tihdam edeceğini, taahhüt etmesi, (Lübnanlıların işe başlayış tarihlerinin, Sosyal İşler Bakanlığı ve İşçiler Derneğine bildirilmesi zorunludur.)

33 Sağlık ve Yardım Cemiyetlerine kaydettirilecek Lübnanlıların hak ve hukukları ile menfaatlarının korunacağının deruhte edileceğini, Sosyal İşler Bakanlığı ile mezkûr Cemiyetler nezdinde garantileri gerekmektedir. Yabancı gerçek ve tüzel kişilerin Lübnan'lı bir firma veya bir şirketle müştereken (Sermayenin % 51'inin Lübnan'lıya ait olması şartiyle) çalıştıklan takdirde, yukarıda kaydedilmiş bulunan mükellefiyetlerden muaf tutulmaktadır.

34