1.2.DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA 1980 li yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler Çevre Programının (UNEP)çevre konularına ilişkin

Transkript

1

2 ÖNSÖZ Ülkemizde uzun yıllar turizm denince akla hep güneş ve deniz gelmiş, özellikle sahillerde milyarlarca dolarlık yatırımlar yapılmıştır. Oysa dünyanın birçok ülkesinde turistik hiçbir değer taşımayan ya da çok az değer taşıyan birçok bölgenin, organik doku veya doğal güzellikler çok iyi korunarak ya da bazı görsel ilaveler ve peyzaj çalışmaları ile turistlerin akımına uğradığı görülmektedir. Aynı şekilde, ülkemiz ve Anadolu daki pek çok yöre, potansiyel olarak dünya turizmiyle yarışabilecek düzeydedir. Burada yapılması gereken, tarihi doku ve yeterli altyapı ile birlikte turizm açısından potansiyel teşkil eden yeşil alanlar, sulak alanlar, biyolojik çeşitlilik açısından zengin pek çok doğal güzelliklerin yeterince korunarak uyum içerisinde sergilenebilmesidir. Turizme yönelik bütün rekreasyonel aktivitelerde önemli olan, iyi bir eğitim, işbirliği ve planlamadır. Bakanlığımızın planlama aşamasındaki çalışmaları hızlandırma talimatları üzerine Aydın Şube Müdürlüğümüzce çalışma ekibi oluşturulmuş ve bu ekip içerisinde yer alan Orman Mühendisi Nihat ANDAÇ ve Orman Mühendisi Süleyman PINAR tarafından Aydın İli Doğa Turizmi Master Planı hazırlanmıştır. Bu planla; doğal güzellikleri, tarihi ve turistik yapısı ile zengin bir doğa turizmi potansiyeline sahip olan Aydın da, bugünün ve geleceğin ihtiyaçlarını göz önüne alarak doğal kaynak değerlerin, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve çevreye duyarlılık temel ilkeleriyle değerlendirilerek, doğa turizminin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Aydın İli Doğa Turizmi Master Planının hazırlanmasında katkı veren ve çalışmalara eşlik eden tüm paydaşlarım teşekkür ederim.

3 1. GİRİŞ 1.1.DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ VE AYDIN İLİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düşük ve dağınık nüfus ile beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. faaliyetler için kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür girişimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya dışında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin koruna alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif ilişkiler içinde olmamız lüzumludur. Proaktif kişi; ilişkilerde ve faaliyetlerde insiyatifi eline alan kişi demek olup tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü taşra kuruluşlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliştirilmesinde öncü olması doğru bir harekettir. Son yıllarda sivil toplum kuruluşları ve diğer kuruluşlar korunan alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için işbirliği gibi konuları tamamıyla farklı bir bakış açısı ile algılamaya başlamışlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin yarattığı olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karşı alternatif çevre duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıştır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıştır. Algılamadaki bu değişiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme ilişkin proje ve çalışmaların giderek artmasına yol açmıştır. Bu sayede turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel zenginliğinin korunmasında anahtar bir kelime haline gelmiştir. Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir bakış açısı yaratılması, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında en önemli seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru şekilde bütünleştirildiği takdirde beklentileri karşılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır.

4 1.2.DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA 1980 li yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler Çevre Programının (UNEP)çevre konularına ilişkin çalışmaları giderek artan bir etki yaratmıştır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu nun 1987 yılında tamamladığı çalışmalar sonunda ortak geleceğimiz adlı bir rapor hazırlanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaşılması gerektiği bu raporda vurgulanmış olup, kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna değinilmiştir. Raporda ortaya konan sürdürülebilir kalkınma kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakların nadir ve eşsiz olduğu görüşüne dayanmaktadır. Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin, bir orman kereste imalatı için kullanılabilir, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı olarak kullanılabilir, korunan alan olarak kullanılabilir. Alanın ve alanda yaşayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilir, bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaşım içine girildiğinde doğru görülen seçenek ormanın el değmemiş eski haline bırakılması olsa da yöre halkı ve diğer iş gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı yaşam kalitelerini yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri mevzuu bahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya her zaman ulaşılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaşılmalıdır. Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmişten günümüze yerel topluluklar ile arazinin beraberliği çok önemli olmaktadır. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da değişmeye ve gelişme göstermeye başlamıştır. Bu gelişme içinde yöre insanlarının varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır. Bir doğal alan ve korunan alanın ve içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düşünüldüğünde daha başarılı olacaktır. Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir, bu kavramlar şu şekilde açıklanabilir;

5 Kırsal alan: Şehir diye tabir edilen yerleşme sahalarının dışında kalan tarımla ilgili etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla anılan insan yerleşimlerinin var olduğu alanları kırsal alan olarak tanımlayabiliriz. Kırsal kalkınma kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel koşulları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabaların devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam biçimde katkıda bulunmalarının sağlanma süreci şeklinde tanımlanmıştır. Kırsal alan kalkınması: Hem bir eğitim hem de örgütlenme işi olup; kırsal alan, toplumun gereksinimlerinin göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalışmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalışmalar, beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler, sosyal güvenlik çalışmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke planları ile bir bütünlük sağlamalıdır. Sürdürülebilir kalkınma: Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel sürdürülebilirlik şartlarının tamamının sağlanması önemli olmaktadır. Kırsal alanlar turizm ve boş zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır yılında Fransız vatandaşları tatillerinin %52 sini ya bir ailenin yanında ya da bir arkadaşının evinde, %26 sı evlerinde geçirdiklerini ve %9 luk bir kısmı ise kırsal alanda ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Kırsal alanlar ayrıca doğa için önemli role sahiptirler. Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karşı koruma, iyi hayat şartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili hususlardır. 1.3.SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Sürdürülebilir kalkınma ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Sürdürülebilir turizmin gelişimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaşımdır. Sürdürülebilir turizm gelişiminde turistlerin ve ziyaret edilen bugünkü ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup

6 genişleterek karşılanması amaçlanmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeşitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içerçektedir. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü nün tanımına göre sürdürülebilir bir turizm gelişimi; -Çevresel kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını sağlamalı, -Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli, -Bütün ilgi gruplarına adil bir şekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır. Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin gelişme ölçütleri; a. Biyolojik çeşitliliğin korunması, b. Ekonomik tutarlılık, c. Kültürel zenginlik, d. Yöre halkının refahı, e. İstihdam kalitesi, f. Sosyal eşitlik, g. Ziyaretçi memnuniyeti, h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması, i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu, j. Fiziki bütünlük, k. Kaynakların etkin kullanımı, l. Çevre temizliğidir. Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir. Korunan alanlar turizme, turizm korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bir bileşendir. Aynı şekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve insanın yaşadığı sahalardaki yöresel kültüre de turizm bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün bozulmaması için tedbirler gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının sürdürülebilir kırsal kalkınma ilkeleri çerçevesinde tespiti de lüzumludur.

7 Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmış ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri de değişmiş ve çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletişim, bölgenin flora ve faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur. Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taşımıştır ki, turizm eşsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların çevresinde yaşayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir. Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araç olabilmektedir. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma çalışmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluşturulması ve uygulanması gibi hedeflere de ulaşılabilmektedir. En önemli husus; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniş kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaşımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve izlenmesi de gereklidir. Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüşü mümkün olmayan olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline gelecektir. İşte bu nedenle SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME (MASTER) PLANI çalışmasına lüzum duyulmuştur. 1.4.SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ Yukarıda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır. Alışılmış turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Stratejisi arasındaki fark şudur; alışılmış yöntemler yukarıdan aşağıya bakış açısı ile uygulanmaktadır. Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taşınmaktadır. Yöre halkı katılımcı olamamaktadır.

8 Sürdürülebilir turizm ise aşağıdan yukarıya bir yaklaşım için gayret göstermektedir. Bu yaklaşımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur, yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için kararlar ortak alınır ve karar almanın yanında uygulama ve izleme aşamalarında da yöre halkının becerilerini, bilgisini, en uygun şekilde kullanmak esastır. Bu yaklaşım yöre halkının, yerel otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır. -Sürdürülebilir turizm gelişim aşamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur. Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dışında olmalıdır. Bu durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonları gibi faaliyetlerin yapılabileceği yöreye faydayı arttırabilir. -Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm gelişiminde önemli ortaklardır, söz konusu gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da sorumluluk alacaklardır. -Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistler hedefleniyorsa, doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır. -Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda turizmin temel kaynağı olmaktadır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı nın ilimizde doğa turizmine konu sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakış açısına dayandırılmasına esas olmalıdır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı nda turizm doğayı koruma, kırsal kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele alınmalıdır. Hâlihazırda olan turizm etkinlikleri de tartışılmalı, değerlendirilmelidir. İlimizde sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetleri de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler ortaya konmalıdır. -Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayışla (alan ve çevresinin sahip olduğu doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de önemlidir.

9 -Turizm gelişimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir, bir alanın turizm potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi ve özgün bir destinasyon oluşturması için gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman başarılı olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taşıma kapasitesi düşük iken, bu alanlardan beklenen faydalar yüksek olmaktadır. Taşıma kapasitesinin düşüklüğü sınırlı sayıda turist demektir. Bu sebeple taşıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemli olmaktadır. -Entegre doğal alan yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı ile doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi gruplarının etkin desteği önem taşır. Turizm gelişiminin karmaşık yapısı göz önüne alınırsa ilgi gruplarının etkin işbirliği oldukça önemlidir, planın herkes tarafından sahiplenilmesi ayrıcalık olacaktır. -Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır. -Pazarlama stratejisi de Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı nın bir parçası olup, kalkınma ve rekabete açık ürün-pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaşımlar içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaşımlar bu stratejide yer almalıdır. -Turizm destinasyonu yönetimi; yaygın bir stratejik yaklaşım olup, destinasyonu rekabete açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir şekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir rekabetçi yaklaşımdır. -İyi tanımlanmış amaçlarla ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iş planı hazırlamak gereklidir. -Ziyaretçinin izlenmesi ve ziyaretçi yönetim planı: Mademki doğa gibi hassas bir sistemde çalışılıyor bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme hem de taşıma kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır. Geribildirimler kalitenin arttırılması, sunum taleplere uygun hale getirilmesi (iyileştirilmesi) ve hizmetteki aksamalarla doğadaki değişimlerin takibi için çok gereklidir.

10 Şu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaşmak garanti edildiği takdirde teşvik edilmelidir. 2. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR 2.1.Kaynak Analizi Gelişme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması zorunludur. Bir alanın sahip olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluşturmaktadır. Bu kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluşturulmasını temin etmektedir. Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm gelişimi için önemli bir temel oluşturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin tarımsal faaliyetleri desteklemediği durumlarda kırsal turizmin gerçekleştirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma özelliğini kaybedecektir. Gerek turizm potansiyeli gerekse taşıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin yapılması gerekir Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar a. Doğal Kaynaklar: Turizm gelişim için önemli olan yöreye özgü olan doğal kaynaklardır. Bu kaynakların hâlihazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi turizm gelişimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir. -Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. Eşsiz manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici olmaktadırlar. Örneğin ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları konakladığımız evin penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirmektedir. -Seçkin doğal kaynakların hâlihazırdaki ekonomik kullanımlarının tanımlanması: Doğal kaynakların çok çeşitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk amaçlı kullanımı, nehirler ve göllerin sportif balıkçılık ve su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düşük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm gelişimi için de uygun değildir.

11 -Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur. Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır. -İklim: Mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneş ışığı, saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı mevsimlerde turizm için elverişli olup olmadığıdır. -Turizm Gelişimi İçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter çalışmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin gelişmesi ve altyapı ile tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır. b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara ilişkin çalışmalara benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluşan kombinasyonlar, turistler tarafından yüksek ilgi ile karşılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi konusunda farkındalık yaratılabilirse, sürdürülebilir turizm gelişimine ve doğa korumaya verilen destek artacaktır. c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin bileşimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalışması, birbiri ile bağlantılı birçok farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm gelişimi için ilk bakışta kavranamaması olası bir durumdur. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaşımı, turizm sektöründe çalışma isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan ilişkisi bulunmaktadır. -Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya koymanın yanı sıra turizmin gelişimi için de zorunlu bir şarttır. Alan, güvenli içme suyu, donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizmin gelişimi asla başarılı olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için; şartlar, kalite ve gelecekteki durum değerlendirilmelidir. Kaynak, halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem kaynağın turizm gelişimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri ortaya koyabilmektedir. - Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir.

12 - İletişim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm gelişimi için önemli olan telefon, cep telefonu ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri içermektedir. - Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir. - Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik şebekesi, ısınma ve yemek pişirmek için enerji kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır. - Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır. - Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir. - Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir. - Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayişi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli olmaktadır. Aşırı kar yağışı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok önemlidir. - Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır. İnsan Kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm gelişiminde anahtar etmenlerden biridir. İnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi nitelikteki kültür ve kimliği oluşturmaktadır. İnsan kaynaklarına ilişkin etütler aşağıdaki unsurları içermelidir; - Yöre halkının nüfusu, - Göç vb. eğilimler, - Demografik yapı, - Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik, geleceğe odaklanma, çalışma ahlakı, - Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme, - Turizm gelişimine ilişkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim, - Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal ilişkilerin kalitesi ve aralarındaki işbirliğini içeren sosyal yapı, - Yerel kurumlar, idareler, yönetişim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal kaynaklar ve yönetimleri,

13 - Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kişilerin ortak değerleri, ilgileri, yaklaşımları, algılama şekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait olma ve o toplumda yaşamaktan onur duyma gibi durumları içerir, - Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölge ile yoğunlaşma durumları, firma sayısı, ölçeği, ortalama kârlılık, geleceğe yönelik bakış açısı, pazarları ve dış ilişkileri, sektörler arası işbirliği son derece önemlidir. Tüm sektörler turizm sektörü ile ilişkili olabilmektedir. Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi oluşturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakışı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluşturulmasını ve turizm gelişiminin diğer sektörlerle bütünleştirilmesini sağlayacaktır Turizm Potansiyeli Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli içermezler; - Bazı doğa parçaları araştırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap etmektedir. Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler, - Bazı doğal sahalar, erişim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elverişli olmayan yerlerde bulunurlar, - Ekolojik kaynakların kullanımlar karşısındaki duyarlılığı (taşıma kapasitesi), ziyaretçi girişinde kısıtlamalara sebep olmaktadır, Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir. Bu potansiyel sınırlıysa başarılı bir turizm girişimini başlatmak imkânı olmayacaktır. Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan, turizm pazarında sürdürülebilirliği sağlamak için bir talebi karşılaması lüzumludur. Turizme ilişkin motivasyon ve istekler değişkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değişen tüketici davranışları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli tüketicinin bakış açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir.

14 Turizm potansiyeline ilişkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde çalışmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araştırma metotları kullanılmaktadır. Turizm potansiyeli için turizm talebi incelemesi aşağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir; - Halen yapılan turizm, - Halihazırdaki turist miktarı, - Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar, - Ortalama kalma zamanları, - Turist profili, - Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık, güneş, vb.) - Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği, - Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni, Turizm arzı incelemesinde ise aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır; - İlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı makul müdür? - Alan ulaşım hangi araçlarla olur? (Demiryolu, özel taşıt, genel taşımacılık, vd.), - Bunlara yaklaşım nasıl olmaktadır (Kötü, yeterli, iyi gibi), - Alana ulaşma durumu (Kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli) - İle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu? - Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı? - Güvenlik ve ulaşım açısından ne gibi problemler yaşanabilir? - Alt yapı incelemesi; taşımacılık ağı, yerel yolun durumu( toptak, asfalt), anayolla bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taşımacılığın yaygınlığı, program, ücretler, hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, işaret levhaları, genel enformasyon levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları, - Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (İyisayısı, orta iyi-sayısı vb.) - Hangi standartta yiyecek sunuluyor?(yüksek, yeterli, kötü)

15 - İl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (Otel, rota üstü barınma kulübeleri, bungalov parkları, kamp alanı, diğerleri), - Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (Yüksek, yeterli, kötü), - İlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (Sundukları ile tek mi? Biraz farklı mı? Diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?), - Alan turist gezi rotasına girecek şekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın mı? (Diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düşük veya yakında böyle bir potansiyel bulunmamakta), - İlimizin alanlarında yaban hayatı; (Bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı, farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.), - Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (Garanti etme, genellikle, şans veya mevsime bağlı), - Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı, - Yardımcı tesislerin durumu (Rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi) Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi; - Doğal Değerler: (Sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuş izole olmuş alanlar, şelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı-hayvan-kuş, deniz canlıları, iklim, diğerleri), - Kültürel Değerler: (Tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar, folklor ve gelenekler, el işleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vs.) - Toplumun Turizm Potansiyeli; (İnsan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karaktestik ve geleneksel özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan bilgi ve beceriler, turizm gelişimine yaklaşımlar, misafir severlik anlayışı, hizmet eğilimleri, yerel kuruluş ve idareler ile yönetişim, alanın kültürü ve kimliği), - Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (Tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer),

16 - Altyapı; (Su sistemleri, ulaşım ağları, sağlık imkanları, ulaşım terminalleri, enerji kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar, güvenlik sistemleri vd.) - İş ve hizmet altyapısı; (Fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satış yapan çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, dişçiler, eczaneler, kafe ve restoranlar, atm ler, bankalar, diğer iş ve hizmetler.) Turizm talebi, turizmin mevcut durumunun incelenmesi: Ziyaretçi; boş zamanlarını geçirmek için bir yere elen kişi olarak tanımlanabilir, turist ise alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir. Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha yüksek olmaktadır. Turizme ilişkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için; - Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük), - Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değişimi, - Ortalama kalış süreleri, konaklama ve ulaşım şekilleri önemlidir. (Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan; turizme ilişkin veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait veriler üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır.) - Turist başına ortalama harcama, - Grup hacmi ve düzeni, - Turistlerin ağırlıklı yaş grubu, - Yaptıkları faaliyetler, - Ziyaret edecekleri-ettikleri yere ilişkin seçimleri, - Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama şekilleri, - İkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı, - Kullanılabilir ilave veriler.

17 Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il veya illerle karşılaştırmak faydalı ve yerinde olacaktır. Turizm arzı: Konum faktörü; Bir ilin başka turizm pazarları ile ilişkili olarak nasıl konumlandığını, bir turistin alan ulaşmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir. Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaşılabilir değilse asla başarılı bir turizm gelişimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla ulaşılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düşünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı sayıda turist potansiyeli olacaktır. - Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir, - Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaşımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir, - Tren, otobüs veya özel araçlarla erişim de konum faktörleri içinde önemlidir, - Alana ziyaret iklim şartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir, - İle özgü yapılan bürokratik işlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi, - Turizm arzında; işaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaşma kolaylığı da önem arz etmektedir. Haritalar, broşürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz faktörüdür. - Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeşitliliği, ortam ve konukseverlik önemlidir. - Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır. - Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle hijyenik olması konaklamada çok önemlidir. Doğal alanın kendine has özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüştür. Doğal alanların alternatif kaynak kullanımına dönüştürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak

18 kullanımları karşısında koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalışan ve doğanın kıymetini bilen eko-turistler için son derece önemlidir. 2.3 Taşıma Kapasitesi - Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamış etkilere sahip olmayan ve sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek ziyaretçi sayısı, - Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düşünülen değerleri, ekolojik süreç ve koşulları tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin (örn: iklim değişikliği, kirlenme.vb.) baskısı, - Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl, ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı şeklinde tanımlanmaktadır. Taşıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planında önemli bir planlama aracıdır. Turizmin gelişimi ve korunmasında önemli bir kavramdır. Taşıma kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. Taşıma kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elverişli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planındaki sürdürülebilirlik taşıma kapasitesinin aşılmaması ile temin edilir. Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan ilişki vardır. Ancak alan içinde tek tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleşik etkisidir Taşıma Kapasitesinin Elemanları Sosyal taşıma kapasitesi, Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatışmalardan kaçınılmasını içerir. Bu unsurun turizm gelişimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz.

19 Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun değişimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanışı, yöre halkı ile ziyaretçilerin ilişkileri, kullanıcı grupların davranışları, birbiri ile uyumu ve paydaş olmanın ekonomik ve toplumsal faydalarıdır. Ekonomik taşıma kapasitesi Sürdürülebilir bir turizm gelişiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleşmiştir ve diğer sektörleri de desteklemektedir. Ekonomik taşıma kapasitesi; turizm gelişimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm gelişimi anlamına gelmektedir. Yani temel kıstas; turizm gelişimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir. Ekonomik taşımada önemli olan iki unsur; beklenen faydaları temin etmek için asgari turist sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır. Ekolojik taşıma kapasitesi Ekolojik taşıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik değerlerin, ziyaretçi akışlarının ve davranışlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır. İdari/Fiziki taşıma kapasitesi Fiziki taşıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müşteri olarak alınabilecek ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki şartlar (doğal, coğrafi koşullar ve hava şartları) ile turizm altyapısının kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik yoğunluğudur. Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği şu unsurlara bağlıdır; - Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi), - Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi, Fiziksel kapasiteyi değerlendirmek için aşağıdaki bilgiler gerekmektedir; -Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları: Kırmızı liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas türler,

20 -Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme sistemi, izleme sistemi, -Ziyaretçiler/turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler: Tüm güzergahlar, tesisler, konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı, özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere ilişkin bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleştirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine ilişkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yöntemler, ölçütler ve göstergeler. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür. Psikolojik taşıma kapasitesi Psikolojik taşıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi sayısıdır. 3. İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI 3.1 İlgi Grupları/Paydaşlar İlgi grupları, belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar olarak tanımlanabilirler. Paydaşlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ve amaçlarımıza ulaşmak için güvenebileceğimiz kişilerdir. İlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ortak değildir veya olmaları gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakışı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaşmak için işbirliği yapmalıdır. Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi gruplarını işbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaş değeri verilmesi ile mümkün olur. 3.2 İlgi Grubu Kategorileri Turizmde ilgi grupları; - Yöre halkı, kişiler ve kurumlar, - Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri,

21 - Bölgesel yetkililer, - Ulusal yetkililer, - Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taşımacılar, - Turizmle ilgili sektörler, - Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler, - İşçi sendikaları, dernekler, STK lar, - Eğitim ile ilgili birimler, 3.3 İlgi Grubu Analizi İlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve uygulamasında yer alan farklı taraflara ilişkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır. Sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler olduğunu ve hangi tarafla çelişkiler yaşayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elverişli bir analizdir. İlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluşturulmalıdır. Sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının; - Genel hedeflerini, - Turizmden beklediği faydaları ve - Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır. Bu süreç; 12 adımdan oluşur, bunlar; 1. İlgi gruplarının tanımlanması, 2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi, 3. Her ilgi grubunun davranışlarının belirlenmesi, 4. İlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün tahmin edilmesi, 5. İlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karşılandığının değerlendirilmesi,

22 6. İlgi grupları ile birebir iletişimlerin başlatılması ve ilgi gruplarının güveninin kazanılması, 7. Ortak menfaatler, sinerji ve başarı unsurlarının tanımlanması, 8. Paydaşların bir araya getirilmesi, 9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaşmak için gerekli olan stratejinin ortaya konması, 10. Organizasyon çerçevesinin oluşturulması, 11. Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletişim organizasyonunun oluşturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi) 12. İzleme ve geri bildirimin yapılması 3.4 Toplum Temelli Yaklaşım Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaşım uygulaması ile; - Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak, - Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teşvik etmek - Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluşturmak mümkündür, Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel mirasının bozulmamış ve mümkünse turizm ile güçlendirilmiş olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel kültürlerini yaşatma ve değerlendirmeye teşvik etmelidir. 3.5 Yerel Organizasyonun Oluşturulması İlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi gruplarının resmi işbirliğine dayalı bir organizasyon oluşturulmalıdır. Bu işbirliği imzalanmış resmi bir dokümana dönüşebilir, sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi hususları düzenleyebilir.

23 3.6. TARİHÇE Aydın tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte yapılan araştırmalarda, özellikle Menteşe Dağları nda bulunan kaya resimleri ve prehistorik izler bu tarihi günümüzden yaklaşık on bin yıl kadar önceye gittiğini göstermektedir. Araştırmacıların Ege de ve Orta Anadolu da yaptıkları incelemelerde, Aydın İli nin ilk tarihi bilgilerine Hitit kaynaklarında rastlanmaktadır. Hitit kaynaklarına göre, batıda SEHA adında bir ırmaktan onun suladığı bir vadiden bahsedilmektedir. Bu hiç kuşkusuz Büyük Menderes tir. Seha nın kuzeyindeki topraklara ise Lukka ülkesi diyorlardı. Yine batıda ise yeri belli olmayan Ahiyyawa dan söz edilmektedir. Lukka sözcüğünün daha sonra güneydeki Teke Yarımadasına yerleşecek olan Likyalılarla ilişkisi olduğu açıkça anlaşılmaktadır. M.Ö ve 1309 yılları arasında hüküm sürmüş olan Hitit Kralı II. Mürşil in yıllıklarına ve diğer Hitit kaynaklarına dayanarak Apasa nın Efes, Milivada nın Milet, Pariyana nın Priene, İlyada nın Alinda, Walivanda nın Alabanda olduğunu öğreniyoruz. Aphrodisias Tiyatro Karacasu İlçesi ndeki Afrodisias ta durum daha da ilginçtir. Afrodisias ın daha önceki adının Ninoe olduğunu öğreniyoruz. Bu isim buranın Mezopotamya ile ilişkili olduğunu açıklıyor. Bu kente ait Aphrodisias tanrıçanın tıpkı Efes Artemis gibi ana tanrıça karakterli olması, bizim bu topraklarda yerleşen ilk uygarlıkları coğrafya olarak Mezopotamya ya, tarih olaraksa Anadolu nun Neolitik çağlara kadar uzanan ana tanrıça tıpkısına bağlamamıza zorunlu kılıyor.

24 Daha sonraları Ege kıyılarına gerek deniz yoluyla, gerekse doğudan ve kuzeyden gelen kavimlerin bu yöreyi istila etmeleri sonucu yörede değişik medeniyetler gelişti. M.Ö.7-8.yy. da Batı Anadolu ya Trakya dan göç eden kuzey kavimleri, İç Batı Anadolu ve Menderes vadisine kadar yayıldılar. Nysa, Magnesia gibi kentleri bu boyların kurdukları ve daha önceki adı Atria olan Aydın ı da onardıkları kabul edilmektedir. M.Ö.400 de ise Spartalılar Aydın ve yöresini Perslerden geri almaya çalıştılar ama başaramadılar. M.Ö.334 de ise Büyük İskender tarafından alındı ve üs olarak kullandılar. M.Ö.190 da Roma İmparatorluğu tarafından Bergama Kralı Eumenes in yönetimine bırakıldı. Neron döneminin sonuna kadar Ceasarec adıyla anılan Aydın, M.S.I.y.y.da Tralleis olarak anılmaya başlandı. Malazgirt Savaşını izleyen yıllarda Türklerin eline geçen bölge,11.y.y. başlarında 1. Haçlı seferlerinin ardından Bizanslılar tarafından geri alındı de Anadolu Selçuklu Sultanı II.Kılıçaslan Tralleis i alarak şehrin adını Güzelhisar olarak değiştirdi. Ancak şehir kısa süre sonra tekrar geri alındı. 105 yıl sonra Menteşeoğulları Beyi Menteşe Bey, 1282 yılında Tralleis ve Nysa geriye aldı. Tralleis in adını yeniden II.Kılıçaslan ın verdiği isim olan Güzelhisar olarak değiştirdi. Menteşe Beyliği egemenliği altındaki Güzelhisar, kısa süre sonra Aydınoğullarıbeyliği ne geçti de II. Murat tarafından kesin olarak Osmanlı topraklarına katılan kent Anadolu Eyaleti ne bağlı bir sancak merkezi oldu. Batı Anadolu nun önemli bir kültür merkezi olan Aydın 16 y.y sonlarından başlayan ve tarihte Celali isyanları olarak bilinen ayaklanmalara sahne oldu de İzmir, Saruhan (Manisa), Menteşe (Muğla), Antalya, Isparta sancaklarını kapsayan eyaletin merkezi oldu. Eyalet merkezi (1857) İzmir e taşındıysa da bu yönetim biriminin adı Aydın olarak kaldı. Anadolu nun ilk demiryolu İzmir Aydın arasında yapılıp işletmeye açıldı. 27 Mayıs 1919 da Yunanlılar tarafından işgal edilen kent, 30 Haziran 1919 da geriye alındı. Tekrar işgal edilen kent, 07 Eylul 1922 de kurtarıldı. Gerçek anlamda bir harabe olan kent cumhuriyet idaresine geçer. Aydın İl inin yaralarının sarılması ve geliştirilmesine ilk günden itibaren özen gösterilmiştir. Türk ulusunun büyük lideri Atatürk 1924, 1931 ve 1937 yıllarında yöreyi ziyaret ederek, yöreye verilen önemi belirtmiştir.

25 3.7. AYDIN İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ İlin Coğrafi Özellikleri ve İklim Durumu Konumu: Aydın, orta ve batı kesiminde verimli ovalar, kuzey ve güneyi dağlar ile çevrili Büyük Menderes Havzası üzerinde Ha. lık bir alan üzerine kuruludur. Doğusunda Denizli, batıda Ege Denizi, kuzeyde İzmir ve Manisa, güneyde ise Muğla illeriyle komşudur. İl, 37-44' ve 38-08' kuzey enlemleri ile 27-23' ve 28-52' doğu boylamları arasında yer alır. Aydın, Türkiye Cumhuriyeti'nin Ege Bölgesi'nde bulunan, turizm ve tarım açısından en gelişmiş illerdendir. Ege Denizi'ne kıyısı vardır. Plaka kodu 09'dur. Aydın Türkiye'nin ilk demiryolu kurulan şehridir. Aydın'da çok sayıda tarihi eser bulunur. Türkiye'nin en uzun ikinci tüneli buradadır TUIK verilerine göre merkez ilçeyle birlikte 17 ilçe, 36 belediye ve 492 köy vardır. Aydın İli Haritası (Kaynak: Yeryüzü Şekilleri: Başlıca yer şekillerini, Ege kıyılarına dik yönde uzanan dağlarla, bunları birbirinden ayıran ovalar oluşturur. İlin kuzeyinde doğu-batı doğrultulu Aydın Dağları uzanır. En yüksek noktalar; kuzeydoğuda Cevizli Dağ (1.819 m) ve doğuda Beydağı dır

26 ( m). Yapılarında billurlu şistlerin çoğunlukta olduğu Aydın Dağları, Nazilli nin kuzeyinde yüksek yaylalara dönüşür. Güney yamaçlarında tmolos depoları (kum, çakıl, kil, vb gibi maddelerden oluşan gevrek dokulu katman), bir şerit oluşturur. Sel yataklarıyla derince yarılmış tmolos depoları önünde, ovaya doğru giderek alçalan birikinti konileri yer alır. Aydın kenti, böyle bir birikinti konisi üzerinde kurulmuştur. Bir yay biçiminde kıvrılarak batıya doğru uzanan Samsun Dağı (1.237 m), ilin kuzeybatı ucundadır. Ege Denizi ne dik inen ve Aydın Dağları ile aynı yapıda olan Samsun Dağı nda bu billursu şistler geniş yer tutar. İlin güneyinde ve doğusunda yer alan dağlar, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanırlar: Bafa Gölü ün kuzeydoğusunda Beşparmak Dağı (1.350 m), Gökbel Dağı (2.308 m) Madranbaba Dağı (1.618 m), Karıncalı Dağ (1.703 m) ve Babadağ. Bu dağlık alan arasında ve Aydın Dağları doğrultusunda uzanan Büyük Menderes Ovası doğudan batıya doğru genişler. Üzerinde kurulu yerleşme merkezine göre. Söke Ovası, İncirliova, Nazilli Ovası gibi adlarla anılan ovalar, gerçekte Büyük Menderes Ovası nın bölümleridir. En geniş olan yer, 15 km yi bulan Germencik yakınlarıdır. Güneyde, kuzeybatı, güneydoğu doğrultulu Çine Çayı nın suladığı Çine Ovası; Akçay ın suladığı Bozdoğan Ovası; Dandalas Irmağı nın suladığı Karacasu ovaları eklenir. Dağlık yörelerde kimi düzlükler olmakla birlikte, büyük alanlara yayılmış yaylalar yoktur. Antik Tralleis kalıntılarının bulunduğu yerde sekiler (taraçalar) biçiminde, kuzeyden-güneye doğru bir yayla uzanır. Ege Bölgesi nin de en önemli ırmağı olan ve ili kabaca doğu-batı doğrultusunda kıvrımlar çizerek boydan boya geçen Büyük Menderes tir (584 km). Bölgenin çeşitli dağlarından kaynaklanarak, Sarayköy ün batısından il sınırlarına girer, batı doğrultusunda akar; Kuyucak yakınlarında Dandalas Çayı nı, kuzeyden Horsunlu, Feslek, Ortakçı derelerini aldıktan sonra, Atça yöresinde, öteki kollarına göre suyu en fazla olan ve üzerinde Kemer Barajı nın kurulu olduğu Akçay (157 km) ile birleşir. Batıda Çine Çayı nı da alan ırmak, Aydın Dağları ndan inen çeşitli derelerle (Tabakhane, Yalkı, Ilıca, Morali) beslenerek, Söke nin doğusunda güneye kıvrılır. Bafa Gölü nün kuzeybatısından geçerek Akköy ün doğusunda Ege Denizi ne dökülür. Büyük Menderes ve kollarından sulamada yararlanılmakta ve üzerindeki çeşitli barajlardan hidroelektrik enerji sağlanmaktadır. Akçay ın Kemer ve Çine Çayı (99 km) üzerindeki Çine Barajı (Karpuzlu Barajı) il sınırları içindedir. İlin güneyinde Beşparmak

27 Dağları nın güneybatısında, Muğla il sınırında Bafa Gölü (60 km2) yer alır. Eski bir körfezin önünün kapanarak mil (balçık) birikmesiyle oluşmuş gölde balıkçılık yapılır. Akarsular: İlin en büyük ve önemli akarsuyu Büyük Menderes Nehridir. 307 kilometrelik bu nehrin, 170 kilometresi Aydın'dan geçerek denize dökülür. İlin diğer irili ufaklı 50 kadar çay, dere ve dereciklerinin hepsi Büyük Menderes'i besler. Tarımda, sulama işlerinde bu nehirden büyük ölçüde istifade edilir. Büyük Menderes dışındaki başlıca akarsuları, Çine Çayı, Karasu, Akçay ve Dandalas Çayıdır. Göller: Aydın'ın tek tabii gölü Bafa Gölüdür. Aydın ile Muğla arasında 60 kilometrekarelik bir göldür. Eski çağlarda Ege Denizinin bir körfezi olan Bafa Gölü, Büyük Menderes Nehrinin taşıdığı toprakla denizden tamamen irtibatı kesilmiş ve zamanla tatlı su gölü olmuştur. Göl; sazan, levrek, kefal ve yılan balığı bakımından zengindir. "Kemer Barajı gölü", Akçay üzerindedir. 750 milyon m3 su birikir. Buradaki hidroelektrik santralinde senede 150 milyon kilovat saat elektrik enerjisi üretilir. Flora ve İklim: İklim ve Bitki Örtüsü Akdeniz ikliminin hâkim olduğu İl de yazlar sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer. Büyük Menderes vadisi, diğer Ege ovaları gibi batıda denize doğru açılan bir oluk biçimindedir. Bu yüzden denizin ılıtıcı etkisi ve yağış getiren rüzgârlar iç kısımlara kadar kolaylıkla girer. Kuzey rüzgârları sebebiyle Akdeniz bölgesine göre daha serindir. Aydın İli uzun yıllar yıllık toplam yağış ortalaması 618,4 mm dir. 24 saatte ölçülen maksimum yağış miktarı 93,8 mm dir. (04 OCAK 2009) (Kaynak: Akdeniz ikliminin hakim olduğu İl de uzun yıllar ortalama sıcaklığı 17,6 C dir ve sıcaklık artış trendine sahiptir. Bu güne kadar ölçülen günlük maksimum sıcaklık: 44,6 C ( ) Bu güne kadar ölçülen günlük minimum sıcaklık : -11,0 C ( )

28 İlimizde 6 adet meteoroloji istasyonu bulunmaktadır. Bunlar Nazilli, Sultanhisar, Kuşadası ve Didim Kuyucak ve Merkez meteoroloji istasyonlarıdır. Bu istasyonlardan; Nazilli, Sultanhisar Didim ve Kuyucak istasyonları klima, Kuşadası ve Merkez sinoptik istasyondur. Trenle veya karayolu ile İç Anadolu yönünden Büyük Menderes vadisine girenler, Denizli den İzmir e doğru yaz kış tüm ova ve yamaçları kaplayan yemyeşil bir örtüyle karşılaşırlar. Ova tabanında incir, zeytin ve portakal bahçeleri büyük alanlar kaplar. Bunların dışında bağlar, bahçeler ve pamuk tarlaları geniş yer tutar. Aynı zamanda Akdeniz yöresinin bitki örtüsü, sert yapraklı, kurağa dayanıklı bodur makiler görülür. Kocayemiş, mersin, defne, delice ve aşı zeytinler, melengiç, dere boylarında zakkumlar ve bunlar arasında kekik, nane, lavanta çiçeği gibi kokulu bitkiler de vardır. Bunların yanı sıra dağlarda çam, kestane, çınar, dişbudak, ıhlamur gibi ağaçlar görülür. İl topraklarının % 37 si ormanlarla kaplıdır. Bunların beşte biri üretime elverişli koru ormanlarıdır.

29 Tablo 1:Aydın İli Orman Varlığı (Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü Web Sitesi, 2012.) En çok katma değer yaratan bitkisel ürünler; incir, zeytin, pamuk ve kestanedir. İlimiz; incir, kestane üretiminde Türkiye de 1. sırada, zeytin üretiminde 2. Sırada, pamuk üretiminde 4. sırada yer almaktadır yılında İl in Türkiye gayri safi zirai gelirinden aldığı pay %2,5 dir. İl de 2011 yılında ton yaş incir, ton zeytin, ton pamuk, ton kestane üretilmiştir. Türkiye (ton) Aydın (ton) Aydın'ın Payı (%) Türkiye Sıralaması 1. İncir , Kestane , Zeytin , Pamuk (Kütlü) , Çilek , Bamya , Yerfıstığı , Mısır (Silaj) , Mısır (Dane) , Enginar ,7 5. Tablo 2:Önemli kültür bitkilerinin üretiminde Aydın İlinin Türkiye Üretimindeki Payı(2010)

30 Fauna: Aydın ın orman varlığı bakımından zengin olması yaban hayvan varlığını da doğru orantılı olarak etkilemektedir. En çok görülen kuş türleri; kerkenez, karaçaylak, mezgeldek, toy, orman çulluğu ve deniz kartalıdır. Su kuşlarından elmabaş, sakarmeke, baklakızı Aydın sınırları içerisinde en çok mevcut olanlarıdır. Vahşi hayvanlar olarak; yabandomuzu, çakal, vaşak, kurt, tilki, yaban kedisi ve sırtlan mevcuttur. Kemirgenlerden gelincik, tavşan, su samuru, ağaç sansarı ve ot oburlardan yaban keçisi, alageyik yörenin yaban hayvanlarını oluşturmaktadır İlin İdari Durumu Merkez İlçesiyle birlikte 17 İlçenin yönetim merkezi olan Aydın İlinde 53 belediye, 489 köy, 265 mahalle kuruluşu vardır. İlçelerimiz sırası ile Bozdoğan, Buharkent, Çine, Didim, Germencik, İncirliova, Karacasu, Karpuzlu, Koçarlı, Köşk, Kuşadası, Kuyucak, Nazilli, Söke, Sultanhisar ve Yenipazar dır. Merkez İlçede 6, Bozdoğan ilçesinde 2, Buharkent İlçesinde 1, Çine İlçesinde 2, Didim İlçesinde 3, Germencik İlçesinde 4, İncirliova İlçesinde 2, Karacasu İlçesinde 4, Karpuzlu İlçesinde 1, Koçarlı İlçesinde 3, Köşk İlçesinde 1, Kuşadası ilçesinde 3, Kuyucak İlçesinde 6, Nazilli İlçesinde 3, Söke ilçesinde 8, Sultanhisar İlçesinde 3, Yenipazar İlçesinde 1 belediye teşkilatı bulunmaktadır. İl e bağlı 16 İlçeden Nazilli İlçesi kişilik nüfusu ile en fazla nüfusa, Buharkent İlçesi ise kişilik nüfusu ile en az nüfusa sahip ilçelerdir. Yüzölçümü büyüklüğüne göre ilk sırada yer alan Çine İlçesinde nüfus yoğunluğu 56, ikinci sırada yer alan Söke İlçesinde 122 kişi olurken yüzölçümü en küçük olan Buharkent İlçesinde nüfus yoğunluğu 104 kişidir. İl de bulunan 53 Belediyeden 26 sının nüfusu 5000 nin altındadır. İlde bulunan 489 köyden 266 sının nüfusu 500 ün altında olup köylerin çoğunluğu düşük nüfusa sahiptir Nüfus Aydın İli gecekondulaşmadan nasibini almayan nadir illerimizden biri olup, tarım ve turizmin gelişmiş olduğu bir ilimizdir. Son yıllarda başta tarıma dayalı sanayi kolunda olmak üzere tüm sanayi sektöründe önemli mesafeler kat edilmiş ve gelişme süreci de artan bir hızla devam etmektedir. Çalışan nüfusun yarıdan fazlası tarım kesiminden geçimini sağlamaktadır. Yöre halkının kültür seviyesi yüksek düzeydedir.

31 -Nüfus Büyüklüğü ve Nüfus Artışı: Son 80 yılda Türkiye nin nüfusu ( kişi) yaklaşık beş kat artış göstermiştir. Aynı dönemde, Aydın ilinin nüfusu yaklaşık 4,5 kat artış göstermiş ve 2008 yılı sonu itibarı ile açıklanan adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre İlimizin nüfusu kişidir. İl nüfusunun ülke genelinde olduğu gibi % 50 si erkek ( kişi) % 50 si kadın ( kişi) dır. Aydın ilinde en düşük yıllık nüfus artış hızı %o8.8 ile dönemindedir. En yüksek yıllık artış hızı ise %o42.2 ile döneminde gerçekleşmiştir döneminde ise ilin nüfus artış hızı % 14,2 dir döneminde Aydın İlinin nüfusu sürekli artış göstermiş iken döneminde bu artış oranın oldukça azaldığını hatta durma noktasına geldiğini söyleyebiliriz. (2002 nüfusu kişi, 2008 yılı ADNKS. Sonuçları kişi). Sonuçlarına göre ülke nüfusunun % 75 i şehirlerde yaşamaktayken ilimiz nüfusunun nüfusun % 58 i ( kişi) şehirlerde, %42 si ise ( kişi ) kırsal kesimde yaşamaktadır. Ülkemizde kilometrekareye düşen kişi sayısı 93 iken, ilimizde bu rakam 123 dür Ulaşım Kara, Demir, Deniz, Hava Yolu Aydın, coğrafi konumu ile demiryolu, deniz ve hava taşımacılığı imkânlarına sahip bir İl olmasına rağmen ticari yük ve yolcu taşımacılığında ağırlık karayolundadır. 769 km. uzunluğundaki Aydın İli yol ağını; İzmir-Aydın otoyolunun ilimiz sınırları içerisinde bulunan 73 km si, 319 km. uzunluğundaki devlet yolu ve 377 km. il yolu oluşturmaktadır. Ayrıca 233 km turistik yol ağı mevcuttur yılında ülkemizde ilk olarak inşa edilen 135 km uzunluğunda demiryolu ağı vardır. Aydın-İzmir arasındaki Demiryolu hattı yenilenmiş, 145 km/saate kadar hız yapabilecek trenlere uygun hale getirilmiştir. Aydın-Denizli hattında da aynı yenileme çalışmasının yapılması programlanmıştır. Demiryolu ağı 2 hattır. Birinci hat Buharkent- Ortaklar Demiryoludur. Bu hattın uzunluğu 112 km dir. İkinci hat ise Ortaklar-Söke demiryoludur. Bu hattın uzunluğu da 23 km dir. Her iki hat üzerinde yük ve yolcu taşımacılığı günlük olarak yapılmaktadır. 2 adet gar müdürlüğü, 7 adet istasyon şefliği bulunmaktadır. 20 adet yolcu ve 2 adet yük treni çalışmakta; 2007 itibarı ile mevcut trenlerle yolcu taşıması gerçekleştirilmiştir.

32 Kuşadası Limanı yat ve yolcu gemisi trafiği yönünden önemli bir hudut kapısı olma niteliğini taşımakta, yaz sezonu boyunca binlerce turist gelerek gemi gerekse yat ile giriş-çıkış yapmaktadır. Kuşadası Limanının gemi kabul kapasitesi gemi/yıldır. Ayrıca, 1993 yılında faaliyete geçen 1435 m pist uzunluğuna sahip Aydın-Çıldır Havaalanı küçük tip uçakların iniş yapabileceği özelliktedir Kültür, Turizm ve Tarihi Değerler İlimizin tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağı turizmdir. İl ekonomisinde kültür ve turizm varlıkları önemli yer tutmaktadır. İlimizde Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı 5, (Aydın Müzesi ve buna bağlı Yörük Ali Efe Etnografya Müzesi, Afrodisias Müzesi ve buna bağlı Karacasu Etnografya Müzesi, Milet Müzesi), belediyelere ve Adnan Menderes Üniversitesine bağlı 3 (Çine Kuva-i Milliye Müzesi, Çine Arıcılık Müzesi ve Nazilli Etnografya Müzesi) olmak üzere 8 müze ile 21 önemli ören yeri mevcuttur. Müze ve ören yerlerimizi 2012 yılının ilk altı ayında kişi ziyaret etmiş ve TL gelir elde edilmiştir. 1,012 kültür varlığı tescillidir. Önemli örenyerlerimiz Afrodisias (Karacasu), Alabanda (Çine), Alinda (Karpuzlu), Apollon Tapınağı (Didim), Gerga (Çine), Harpasa (Nazilli), Magnesia (Germencik-Ortaklar), Mastaura (Nazilli),Milet (Didim), Nysa (Sultanhisar), Priene (Söke), Tralleis (Aydın-Merkez) dir. İl Genelinde; 47 yerel gazete, 4 yerel tv, 16 radyo, 33 internet medyası (internet gazetesi) bulunmakta olup, ayrıca 12 yaygın basın temsilciliği bulunmaktadır (TRT, Yeni Asır- Sabah, İhlas Haber Ajansı, Zaman, Hürriyet- Milliyet, Anadolu Ajansı, Cumhuriyet, Ege TV- Show TV, Ajans Haber Türk, Star, Doğan Haber Ajansı- Kuşadası, CHA). İl Genelinde; 13 tiyatro, 5 sinema salonu bulunmaktadır. 150 km lik sahil şeridine sahip olan İlimizin tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağı turizmdir. 150 km lik sahil şeridine sahip olan İlimizde, Kültür ve Turizm Bakanlığında işletme ve yatırım belgeli 91 tesiste yatak, Belediye Belgeli 482 tesiste yatak olmak üzere; toplam 573 tesiste yatak kapasitesi mevcuttur. Yılda gemi kabul kapasiteli Kuşadası Limanı yolcu sayısı ve gemi adedi bakımından ülkemizin en önemli Kruvaziyer limanıdır yılı içerisinde 573 kruvaziyer gemi ile turist limanımıza gelmiştir yılı Haziran ayı itibariyle

33 174 kurvaziyer gemi ile turist limanımıza gelmiştir. Didim Hudut Kapısından ise turist giriş yapmıştır. Kuşadası yat limanı. (Fotoğraf: Kuşadası Yat Limanı, 525 tekne kapasitelidir. Karada 600, denizde 580 tekne kapasiteli Didim Yat Limanı 400 ton ile Türkiye nin en yüksek kapasiteli tekneleri sudan çıkarmaya yarayan vincine sahiptir. Didim Yat Limanında, her biri kendi alanında uzman 36 teknik atölye hizmet vermektedir. Ayrıca Kuşadası ilçemizde , Didim ilçemizde ikinci konut olmak üzere, toplam ikinci konut mevcuttur. İlimizi 2010 yılında yaklaşık 4,5 milyon yerli ve yabancı turist ziyaret etmişken, 2011 yılında bu rakamın 5.5 milyon turiste çıktığı görülmektedir. Otellerimizdeki 2012 yılı yıllık ortalama doluluk oranı ise % 53 olmuştur. Dilek Yarımadası- Büyük Menderes Deltası Milli Parkı, Kuşadası ve Didim plajları önemli turizm varlıklarımızdır.

34 Turizm İlimiz ve çevresi eski medeniyetlerin beşiği olan Anadolu nun en zengin tarihi mirasına ve çevre güzelliklerine sahip yörelerdendir. M.Ö.4000 yıllarından itibaren sürekli yerleşime sahne olmuştur. Bu süre içinde önemli kentler kurulmuş ve çok büyük medeniyetler iz bırakmıştır. Bir taraftan Anadolu ve deniz aşırı ülkelerle yapılan ticari ilişkilerle zenginleşirken diğer taraftan kültür ve sanatla oldukça ileri seviyelere ulaşmış ve günümüzdeki kalıntılarla dünya turizmin önde gelen turizm alanlarından biri olmuştur. Afrodisias, Didim, Milet, Priene, Tralles, Magnesia, Nysa ve henüz kazı yapılmayan birçok antik kent Aydın İli nde önemli bir turizm potansiyeli oluşturmakta ve bu zenginlik ülkenin sanayi ve ekonomik yapısına katkı sağlamaktadır. Kıyı turizmin yanı sıra iç kısımlarda yakın gelecekte hizmete sunulacak yayla turizmi ve termal turizmi gibi alternatif olanaklar geliştirilmeye çalışılmaktadır. Yöreye kara-hava ve deniz yoluyla ulaşımın mümkün olduğu Aydın da mevcut seyahat acenteleri ve konaklama tesisleri ile iç ve dış turizme hizmet verilmektedir. İlin yoğun turizm potansiyeline sahip kıyı şeridinin en canlı noktaları Kuşadası ve Didim dir. Kuşadası ilçesi Türkiye nin dünyaya açılan ilk kapısıdır. Ayrıca Batı Anadolu yu Orta Anadolu ya bağlayan karayolu ulaşımı ilimize ve turizm beldelerine tur olanaklarını kolaylaştırmaktadır. Aydın İl inin karakteristik özelliklerinden dolayı denizi, doğası ve tarihi mirasıyla en ideal özelliklere sahip bir turizm cennetidir. GÜVERCİN ADA Bu ada, Kuşadası ilçesinin batısında, kıyıya çok yakın bir mesafede yer almaktadır. Adanın merkezinde en yüksek yerinde Barbaros Hayreddin Paşa nın yaptırdığı bir iç kalesi ve yanında bir sarnıcı vardır. Adanın etrafına 1826 yılında Kuşadası Mütesellimi (Kaymakam) İlyas Ağa tarafından tek kapılı adanın şekline uygun sur duvarları yaptırılmıştır. Fotoğraf:

35 BAFA GÖLÜ Bafa Gölü Söke İlçesi ne 25 km. uzaklıkta, Büyük Menderes Deltası nın hemen güneydoğusundadır. Bu göl ülkemiz de nispeten az bozulmuş ender kıyı sulak alanlardan biri olan Büyük Menderes Deltası nın jeomorfolojik gelişimi sonucunda Ege Denizi nin bir koyu iken göl halini almıştır. Toplam alanı 6000 hektarı geçen gölün maksimum derinliği 25 metreye ulaşmaktadır. Gölün ana su kaynağı Büyük Menderes in su taşkınları ve çevresindeki dağlardan gelen yer altı ve yer üstü sularıdır. Göl çevresi bitki örtüsü, ılgınlardan, zeytinlerden ve çam ormanlarından meydana gelir. Bafa Gölü, Büyük Menderes Deltası nın sahip olduğu ekosistem özellikleri bünyesinde barındırmakta ve yine nesli tehlike altında bulunan birçok kuş türüne üreme ve kışlama ortamı yaratmaktadır. Bölgede gözlenen başlıca kuş türleri, tepeli pelikan (pelecanus crispus), cüce karabatak (phalacrocarax pygmeus) ve deniz kartalı (haliaetus albicilla)dır. Gölün zoo-plankton ve su bitkileri açısından zengin oluşu birçok balık türünün gölde yaşamasını imkân sağlamaktadır. Gölün doğu kenarında Milas a bağlı Kapıkırı Köyü yer almaktadır. Kapıkırı Köyü, antik Herakleia Kenti üzerinde kurulmuştur. Antik kentin önemli yapıları şunlardır: Athena Tapınağı, Agora, Konsey Binası, Hamam, Tiyatro, Çeşme, Endymion Tapınağı bulunmaktadır. Fotoğraflar: A.Egemen İŞCAN, Nihat ANDAÇ

36 DİLEK YARIMADASI VE BÜYÜK MENDERES DELTASI Dilek Yarımadası ve güneyinde yer alan Büyük Menderes Deltası, Ege Bölgesi nde, Aydın İli sınırlara içerisinde yer almaktadır. Dilek Yarımadası 1966 yılında 2873 sayılı Millî Parklar kanununa istinaden Millî Park olarak tescil edilmiştir. Yarımadanın hemen güneyinde bulunan Büyük Menderes Deltası, morfolojik gelişimin hızlı olduğu ağız kısmında, bu gelişim sürecinin ürünü olan birçok lagün ve bataklıkları bünyesinde barındıran uluslararası niteliklere haiz bir sulak alan karakterindedir. Tatlı ve tuzlu suyun birbirine karıştığı bu lagüner sistem, bünyesinde zengin bir biyolojik çeşitliliği barındırmaktadır. Lagünler zengin balık potansiyeline sahiptir. Bu zengin ekosistemde 209 kuş türü görülmektedir. Bölge aynı zamanda nesli tehlike altında olan ve dünyada sadece 2000 civarında kaldığı sanılan Tepeli Pelikanın en önemli kuluçka alanlarından biridir. Lagünler tepeli pelikanların yanı sıra yine dünya çapında nesli tehlike altında olan cüce karabatak adlı türü de barındırmaktadır. Kışları sayıları i aşan beş tür ördek ve 6000 üzerinde flamingo gözlenebilmektedir. Mili Park ın bu doğal zenginliğinin yanında, yörenin sahip olduğu

37 kültürel zenginlikler de göz önüne bulundurulduğunda, son yıllarda dünya da büyük ilgi gören doğa turizmi açısından da yörenin zengin bir potansiyel ihtiva ettiği ortaya çıkar. Fotoğraflar: Erdinç KUTSAL Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Park ının doğu sınırı biraz daha genişletilerek tepeler hattı ve vadilere oturtulmuştur. Büyük Menderes Deltası üzerinde ise doğuda Söke-Didim karayolunun batı kesimi esas alınmış, Menderes Köprüsü nden itibaren ise tepeler hattına oturtularak güneyde Taş Burun mevkiinde son bulmaktadır. Fotoğraf: Erdinç KUTSAL

38 Deniz üzerinde ise kıyı çizgisinden 1000 m. denize doğru izafi bir sınır izlenerek Millî Park ın deniz kesiminin sınırı belirlenmiştir. Bu sınırlar dâhilinde kalan Millî Park alanı hektardan hektara ulaşmış bulunmaktadır. Doğanbey Köyü ndeki Dilek Yarımadası tanıtım merkezinde Milli Park ile her türlü bilgi temin edilebilir. Milli Park içindeki yüzülebilecek alanlar; İçmeler, Aydınlık, Kavaklı Burnu ve Karasu koyu dur. Kuşadası Plajları: PLAJLAR Tusan Plajı: Selçuk-Kuşadası yolu üzerindedir. Kuşadası na 6 km uzaklıktadır. Mocamp Plajı: Tusan Plajı bitimindedir. Halk Plajları: Kuşadası sahil yolu boyunca halka açık plajdır. Yılancı Burnu Plajı: Yılancı Burnu mevkiindedir. Kadınlar Denizi Plajı: Kadınlar denizi mevkiindedir. Güvercin Ada Plajı: Küçük ada mevkiindedir. Yavansu ve Aslan Burnu Plajları: Söke yönündedir. Kuşadası na 4 km uzaklıktadır. Karaova Plajı: Kuşadası na 6 km. mesafede başlayıp, Güzelçamlı köyüne kadar gider. Güzelçamlı Plajı: Kuşadası na 23 km. mesafede, Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Parkı bitişiğindedir. Fotoğraf:

39 Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Park ı (Kalamaki) Plajları: Kuşadası na 30 km. mesafede, Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Parkı içerisindedir. Odun iskelesi Plajı: Kalamaki plajının devamıdır. İlyas Ağa Plajı: Odun iskele plajı ile bitişiktir. Dip Burun ve Nero Plajı: Dip burun mevkiindedir. Fotoğraf: Erdinç KUTSAL Didim Plajları: Altınkum Tavşan Burnu Plajı Gevrek ve Akbük Plajları: Didim Akbük arasında sahil şeridindedir. Fotoğraf:

40 Kültür DEVE GÜREŞLERİ Zengin bir folklorik yapıya sahip olan deve güreşleri, Pehlivan develerin üzerindeki giysi ve takılar halkımızın geleneksel el emeği ve göz nuru ürünüdür. Deve güreşleri, tek hörgüçlü dişi yoz develer ile buhur adı verilen çift hörgüçlü erkek develerin eşleşmesinden meydana gelen ve tülü adı verilen erkek develer arasında yapılır. Davul zurna eşliğinde yapılan deve güreşleri; ayak, orta, başaltı ve baş kategorilerinde düzenlenir. Havut adı verilen bir çeşit semer takılan develer, güreşteki itişmelerde havutlardan yararlanır. Güreş esnasında rakibini yıkan, kaçırtan veya bağırtan deve galip ilan edilir. YÖRESEL HALK KÜLTÜRÜ Giyim: Hızlı kentleşme ve modern yaşantı eğilimleri nedeniyle Aydın yöresi geleneksel giysileri çoğunlukla kırsal yerleşim birimlerinde görülmektedir. Fakat çeşitli kutlamalarda, festivallerde ve özel günlerde geleneksel giysiler görmek mümkündür. Yörükler ve Türkmenler giysilerin çok süslü, renkli ve göz alıcı olmasına özen gösterirler. Baş örtüsünden takkeye, börümcek gömleğe, çuhadan işlemeli cepken şalvara, üçeteğe dek pek çok giyim eşyasının el dokuması olması ayrı bir önem taşır.

41 Giyimlerin vazgeçilmez parçaları olan nakışlar, oyalar, işlemeler, sim işlemeler değişik özellikler taşır. Efe giyimi Aydın yöresinin simgesidir. Efeler, püsküllü fes, yemeni, zıbın, camadan cepken ve şalvar giyerler. Beldeki örme kuşak, şal ve deri silahlık ve baldırdaki tozluk giyimi tamamlar. El sanatları:iğne oyaları, grep oyaları, kefiye oyaları, kıl dokumacılık, seramik, havut yapımı, semer eğer yapımı, ağaç işleri, hasır dokumacılığı, sepet yapımı v.b Halk Oyunları Ve Türküler: Erkek; Aydın Zeybeği, Harmandalı Zeybeği, Eski Tavas Zeybeği, Ortaklar Zeybeği, Kerimoğlu Zeybeği, Kocaarap Zeybeği, v.b Kadın; Harmandalı Zeybeği, Muğla Zeybeği, Fatma Gelin, İnce Mehmet Güdüşlü nün Çeşmesi v.b.

42 Tarih TRALLEİS Bugünkü Aydın sınırları içindedir. Efsaneye göre Argoslular ve barbar Trakyalı Tralleis lilerce kurulmuştur. Ancak daha önceleri Karialılarca kullanmış bir kent olmalıdır. M.Ö.334 te İskender tarafından alınmasından sonra, Helenistik krallıklar arasında sık sık el değiştirmiştir. Bergama krallık çağında ise yontçulukta zirveye ulaşmış, Bergama Zeus Sunağı nda çalıştıkları bilinen Apollonios ve Tauriskos isimli iki büyük yontu ustasını

43 yetiştirmiştir. Strabon tarafından halkının zenginliği anlatılan kent üzerinde bugün ayakta kalan tek yapı, Aydınlılarca Üçgözler olarak adlandırılan M.S.2.yy da yapılmış gymnasiona ait kalıtıdır. Nekropol kentin güneyinde modern Aydın ın üzerinde yer alıyor. Yapılan kazılarda ele geçen yazıtlardan ve antik çağ yazarlarının anlattıklarından, Helenistik dönemde Zeus Larasios Tapınağı ve buna bağlı Zeus Larasios kültünün varlığı anlaşılmaktadır. Ancak yeri bugün kesin olarak belli değildir. Bunun dışında agora, tiyatro, stadion, arsenal kentin diğer yapılarındadır. NYSA Aydın iline bağlı Sultanhisar İlçesi sınırları içindeki Karia kentlerindendir. Kent ile en önemli bilgileri yaşamının büyük bir bölümünü Nysa da geçiren Strabon dan almaktayız. Strabon kentiniki bölümden oluştuğunu anlatmaktadır. Şehri ikiye bölen sel yatağının batısında Gymnasion yer almaktadır. Kuzeyde Bizans yapı kalıntısı ve Kütüphane yer almaktadır. Roma dönemi kütüphanesi iki katlı olup Efes teki Celcius Kütüphanesi nden sonra Türkiye nin en iyi korunmuş antik çağ kütüphanesidir. Kütüphanenin kuzeyinde ise sahne binasında görülen kabartmalarıyla ayrı bir öneme sahip olan tiyatro bulunmaktadır. Sel yatağının doğusunda ise odeon ve bouleuterion yer alır. Şehrin nekropolü batıda ufak bir yerleşme yeri olan Acharaka yolu üzerinde bulunmaktadır

44 ALABANDA Aydın İli nin Çine İlçesi ne 7 km. uzaklıktaki Doğanyurt (Araphisar) Köyü üzerinde kurulu olup, ismi Karia dilinde at ve zafer anlamına gelen ALA ve BANDA sözcüklerinden oluşmuş bir Karia kentidir. Alabandalılar büyük bir zenginliğe sahip olduğu, lüks içinde yaşadıkları ve şehirdeki bütün kızların arp çaldıkları Strabon dan öğreniyoruz. Yapılan kazılarda iki tapınağın temelleri ortaya çıkarılmıştır. Kentteki önemli yapılardan biride Bouleuterion(meclis yeri) dur. Bunun dışında doğuda yoğun şekilde görülen Lahitler (mezarlar) nekropolün(mezarlık) burada yer aldığını göstermektedir. Bunun dışında su kemeri ve tiyatro görülebilen yapıtlardır. APHRODİSİAS Adını aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit den alan Aphrodisias özellikle Roma çağında Aphrodit tapınağı ile ünlenmiş antik bir kent olan, günümüzde de çok iyi korunmuş anıt yapıları ile Türkiye nin en önemli ören yerlerinden biridir. Sonraki devirlerde üzerine tiyatro yapılan höyük, M.Ö.5000 lere kadar giden Prehistorik bir yerleşmedir. M.Ö. 6.y.y da Aphrodisias küçük bir köydür.

45 İlk Aphrodithe Tapınağı da bu dönemde yapılmıştır. Bu görünüm M.Ö. 2. y.y da ızgara planlı kentin kuruluşu ile değişmiştir. Bu devirde kentte, yaklaşık kişi yaşıyordu. M.Ö.1.y.y da Roma İmparatoru Augustus Aphrodisias ı kişisel koruması altına aldı. Bugün ayakta kalan anıtlar ondan sonraki iki yüzyıl içinde yapıldı. Tiyatro ve tapınak arasında etrafı sütunlarla çevrili iki meydan planlandı Tiberius Portikosu ve Agora. Antik dünyanın en iyi korunmuş stadyumu ise kentin kuzey ucunda yer alıyordu. M.S. 3.y.y sonlarında Aphrodisias Roma İmparatorluğu nun Karia eyaletinin başkenti oldu. M.S. 4 yuzyılın ortalarında da kentin etrafı surlarla çevrildi. M.S.6.y.y dan itibaren bayındır halini ve önemini kaybetmeye başladı. Aphrodithe Tapınağı kiliseye dönüştürüldü. Küçük bir kasabaya dönen kent 12.y.y da tamamen terk edildi. Roma döneminde Aphrodisiasta bir heykelcilik okulu gelişti. Bu okulda yetişen sanatçılar eserlerine büyük ölçüde canlılık ve özgünlük vermeleri ile ünlüydüler. ACHARAKA Sultanhisar İlçesi, Salavatlı Kasabası yakınındadır. Antik dönemde sağlık merkezi olarak bilinir.

46 Plutonion Tapınağı ile antik dönem metinlerinde şifalı su ve gazlardan söz edilen Charonium mağarası buradadır. Nysa antik kentinin hemen batı bitişiğinde yer alan Acharaka, Nysa Kentinin dinsel merkezi olarak ünlenmiştir. MAGNESİA Aydın ın, Germencik İlçesi Ortaklar Bucağı na bağlı Tekin Köyü sınırları içinde Ortaklar-Söke Karayolu üzerinde yer almaktadır. Kent, kuruluşunun anlatıldığı efsaneye ve antik kaynaklara göre Thessalia dan gelen ve Magnetler olarak isimlendirilen bir kavim tarafından kurulmuştur. Perslerin ve Helenistik dönemden önce Seleukos, ardından Bergama Krallığı nın hakimiyetine giren Magnesia, Roma döneminde önemini korumuş, Bizans döneminde piskoposluk merkezi olmuştur. Magnesia, bir kent suru ile çevrili, yaklaşık 1,5 km çapında bir alanı kapsayan, ızgara planlı cadde ve sokak sistemine sahip bir kentti. Magnesia daki diğer önemli bir yapı ise günümüzde yapılan kazılarla ortaya çıkarılan tiyatrodur. Magnesia da bugün görülebilen diğer yapılar Roma İmparatorluk dönemi ve sonrasına aittir. Spor ağırlıklı bir eğitim merkezi olan Gymnasion, Milet teki Faustina Hamamı n n küçük bir kopyası olan hamam, tiyatro ile Artemision arasında yer alan Odeion, kişilik Stadion, Çarşı Bazilikası, niteliği henüz bilinmeyen bir Bizans yapısı ve Artemision u da çevreleyen Bizans suru Magnesia da bilinen diğer yapılardır. 15. yüzyıla ait enine planlı Çerkez Musa Camii ise ören yerinin tek İslami yapısıdır. Efes,

47 Milet, Afrodisias ve Hierapolis gibi ünlü antik kentlerimiz arasında onlardan hiç de aşağı kalmayan ün ve öneme sahiptir. Magnesia İyonya nın önemli kentlerinden biridir. MİLET M.Ö.2000 in ortalarında önemli bir Miken Kolonisi olan kent, oldukça gelişmiş bir kültür ve ticaret merkeziydi. Bu özelliği ile Roma Çağı nda da önemini sürdüren Milet, Bizanslılar zamanında, Latmos körfezinin dolması ile ticari önemini yitirmiştir. III. Yüzyılda Menteşe Beyliği tarafından alınan kentin ismi Türkler tarafından Balat olarak değiştirilmiştir. Balat, Menteşeoğulları nın Başkenti olarak parlak bir dönem yaşamıştır. Söke-Milet yolunda ilerlerken göze ilk çarpan yerler tiyatro ile üzerindeki ortaçağ Bizans Kalesi dir. Tiyatro gezildikten sonra önündeki Kervansaray, Faustina Hamamı, İlyas Bey Camii, Serapis Tapınağı, Bouleuterion, Kutsal Yol, İyonik Stoa, Kuzey Agora, Delfiniyon, Liman Anıtı, Heroon gibi başlıca yapıtlar görülmeye değerdir. ALİNDA Aydın İli ne bağlı, Karpuzlu İlçesi üzerinde yer alan Alinda, önemli Karia kentlerinden biridir. Hekatomnos un kızı olan Ada, Kardeşi Piksodaros tarafından Halikarnassos tan kovulunca, M.Ö. 340 ta Alinda ya çekilmiş ve bu şehri kendisine

48 başkent yapmıştır. Alinda da bugün de ayakta kalan en önemli yapı Agora dır. Akropol de yalnız planı belli olacak durumda iki adet tapınak temeli yer almaktadır. Su kemeri, Tiyatrosu, Sarnıçlar kentten ayakta kalmış yapılardandır. Karpuzlu nun evleri arasında Karia tipi lahitler, Alinda nekropolünün şehrin güney eteğinde yoğunlaştığının belgesidir. AMYZON Koçarlı İlçesi ne bağlı Yağcıdere Köyü sınırları içindedir. Eski bir Karia Kenti olan Amyzon un kent tarihi konusunda yalnızca yazıtlardan yararlanıyoruz. Kent surları bugün de ayaktadır ve M.Ö.300 lerde uygulanan izodomik yöntemle örülmüştür. Apollon Artemis Tapınağı, Surlar, tonozlu yer altı odaları ve Bizans yapısı, bugün ayakta olan yapılarındandır. PYGELA Kuşadası İlçesi nin kuzeyinde yer alan Pygela, efsaneye göre Agamemnon un askerleri tarafından kurulmuştur. Agamemnon un askerlerinin bir kısmı bir çeşit hastalıktan dolayı buraya bırakılmışlar ve bunlar kentin ilk halkını meydana getirmişlerdir. Strabon un bildirdiğine göre Pygela da Artemis Munykhia Tapınağı bulunmaktadır. Yapılan kazılarda ortaya çıkarılan Helenistik Döneme ait surların dışında kente gelen ziyaretçilerin göreceği fazla yapı bulunmamaktadır.

49 PANIONION Kuşadası ilçesi, Güzelçamlı beldesi yakınlarında yer almaktadır. 12 İon kenti birliğinin toplantı yaptığı yer olarak bilinmektedir. Bugün sur duvarları ve meclis binasının kalıntıları görülebilmektedir. Aydın Müzesi Müdürlüğü Başkanlığı nda yapılmakta olan yüzey araştırmasında Arkaik Panionion kalıntıları bulunmuştur. DİDİM, APOLLON TAPINAĞI VE KEHANET MERKEZİ

50 Bu tapınak, eski tarihte Yunanistan da bulunan Delfi Kehanet merkezinden sonra ikinci bir kehanet merkezi olarak belirlenmiş ve eski Yunan ve Roma Mitoloji efsanelerinde adı geçen güneş ve ışık tanrısı Apollon için yaptırılmıştır. Tapınak M.Ö.494 de Milet şehrine saldıran Persler tarafından yıkılmıştır. Tapınağın yeniden yapımı ise Büyük İskender in Pers zaferinden sonra gerçekleştirilmiştir. M.Ö.300 lerde yapımına başlanan tapınakta çalışmalar uzun yıllar boyunca sürmüştür. Ölçüleri çok büyük tutulduğu için yapımı M.S. 2. yüzyılın ortalarına dek süren yine de mermer eksikliğinden bitirilemeyen tapınak, önceki tapınaklardan çok daha büyüktü. Efes teki Artemis ile Samos taki Heraiondan sonra dünyanın en büyük tapınaklar sınıfında adını yazdırılmış oldu. Şimdiki tapınak 109x51m.dış, 53x21m. iç ölçülerinde, dört tarafı yedi basamaklı merdivenle çevrili bir podyum üzerinde yapılmış ve ilk yapılışta toplam 124 sütunlu olduğu, tarih kitaplarda yazmaktadır. PRIENE Söke ilçe merkezine 15 km. uzaklıktaki Güllübahçe beldesi yakınındadır. Miletli ünlü mimar Hippodamos un planına göre kurulmuş olan şehir, surlarla çevrili olup, üç girişlidir. Priene kelime anlamıyla Hisar Yurdu anlamına gelmekte olup, eski deniz kenarın kentlerden biri olarak biliniyordu. M.Ö. 494 de İon-Pers (Lade Deniz) Savaşı nda Priene İonlar ile birlikte 12 gemiyle Perslere karşı savaştı ve Milet antik

51 kenti gibi savaşı kaybedip, yakılıp yıkıldı. M.Ö.350 Yılında kent tekrar inşa edildi ve Naulokhos adlı bir limana sahip idi. Çevredeki törenleri Priene liler yönetirdi. Bu da kentin önemini artırdı. Burada M.Ö.6.Yüzyılda Filozof ve Hukukçu Bias yaşadı. Çoğunluk Kötü veya Kaba kuvvet ile değil, ikna ederek kazanın sözleri çok ünlüdür. Buranın yeni kuruluşunda B.İskender tarafından yardım edildiğinden, B.İskender e ait oturduğu ev de bulunmaktadır. Ayrıca Athena Tapınağı, Kutsal Stoa, Agora denilen Pazar yeri Tiyatro ve kent planlaması görülmeye değerdir. HARPASA Nazilli ilçesi Esenköy (Arpaz) sınırları içindedir. Köyün sırtını dayadığı Asar tepenin üzerinde yer alır. Arkaik devirden kalma surlarının kuzey yönündekiler hemen hemen büyük ölçüde ayakta kalmışlardır. Şehirde kesintisiz olarak oturulmuştur. Tiyatro, Helenistik Dönem özellikleri gösterir. Kent teraslar üzerinde kurulmuştur. Roma, Bizans, Beylikler ve Osmanlı Dönemleri nde iskan gördüğü buluntulardan anlaşılmaktadır. Bizans Dönemi nde küçülüp surlarını tepeye çeken kentte; daha sonra da oturulmuştur. Osmanlı Dönemi nde Âyandan Arpaz Beyleri burada yaptıkları; konak, kule, hamam, depo ve diğer müştemilat birimleriyle küçük kale görünümlü yapılarda yaşamıştır. Harpasa kenti çevresindeki tepelerin üzerinde yer alan ve arkeolojide tepe üstü Tümülüsler (mezar tipi) olarak bilinen Tümülüslerde (mezar tipi), kentte yaşamış önemli kişilerin mezarları yer almaktadır. Bu tümülüsler Lidya etkisiyle yapılmıştır.

52 ANTIOKHEIA Literatürde Menderes Antiokheia sı olarak bilinmektedir. Kuyucak ilçesi,çiftlik Köyü nün 500 m. doğusundadır. Çul Dağı nın eteklerinde ve Dandalos Çayı nın kıyısında Asartepe de kurulmuş bir antik kenttir. Kent hakkında Strabon dan bilgi almaktayız. Strabon Antiokheialıların ülkesindeki Men Tapınağı ndan ve kentte çok kaliteli incir üretildiğinden de bahseder. Bu kent Seleukid Kralı Antiokhos Soter in (M.Ö ) zamanında birleştirilmesiyle kurulduğundan dolayı kent onun adına taşımaktadır. Strabon ünlü filozof Diotrephes in burada doğduğunu söyler. Kent üzerinde muhtemelen bir stadion kalıntısı bulunmaktadır. Ören yeri üzerinde Aydın Oğulları Beyliği döneminden kalan 14.yüzyıl yapısı Hafsa Hatun Türbesi yer almaktadır. MASTAURA Nazilli ilçesi Bozyurt Köyü nün hemen kuzeyinde yer almaktadır. Nysa Kentinin doğu komşusu konumundadır. Mastaura hakkında çok fazla bilgiye sahip değiliz. Kent ticaret güzergahında olup, para basma ayrıcalığına sahipti. Strabon Orthosia ile birlikte Mastaura dan da söz etmiştir. Hıristiyanlık Döneminde Piskoposluk merkezi olup, Ephesos Khalkedon konsillerine katılmıştır. Bugün halk arasında Mastavra Kale denilen mevkide bu kente ait yazıt ve sikkeler bulunmuştur. Mastaura da kısmen ayakta kalmış tek yapı tiyatrosudur. PİGİNDA Bozdoğan ilçesi, Çamlıdere Köyü nün yaklaşık 7 km. güneyinde yer alan kent Byzantion lu Stephanos un bildirdiğine göre, Karia da yer alan küçük bir yerleşmedir. Kentle ilgili bilgilerimiz hiç araştırma yapılmamış bir yerleşim olması nedeniyle sınırlıdır. Üç akropolden oluşan kent üzerinde Helenistik Döneme ait surlar bugün rahatlıkla görülebilmektedir. Tiyatro ve olasılıkla Heraion olarak adlandırabileceğimiz kutsal yapı önemlidir. Kare planlı yapıda ele geçen yazıttan öğrendiğimize göre kent üzerinde Zeus Pigindenos (Pigindalı Zeus) kültü ve bu külte bağlı Zeus Tapınağı yer almaktadır. Bu tapınağın yeri henüz saptanmış değildir. Ancak bunun Piginda da olduğu sanılmaktadır.

53 ORTHOSIA Yenipazar ilçesi, Donduran köyü sınırları içinde yer almaktadır. Antik Çağ yazarlarından Strabon Orthosia dan Karia yerleşmesi olarak söz etmektedir. M.Ö.7. Yüzyılda Kimmerlerın saldırısına uğrayan kent, Lydia Kralı Alyattes in Kimmerleri yenmesi sonucu bu egemenlikten kurtulup Lydialıların eline geçer. M.Ö.6.y.y da ise ion Birliği ne katılır ve birçok Anadolu kenti gibi Perslerin egemenliğine girer. Kentteki önemli yapılar arasında yer alan tiyatro ve Bizans yapısı bugün de ayaktadır. Nekropol üzerinde ise iyi korunmuş durumda lahitler ve oda mezarlar kaliteli işçilik göstermektedir. MYUS Bafa Gölü kıyısında, Miletos un 15 km. kuzeydoğusunda, Avşar Köyü yakınlarında bulunmaktadır. Strabon Myus un Atina Kralı Kodros un oğlu Kydrelos tarafından kurulduğunu bildirmektedir. Yine Strabon un anlattığına göre Panionion birliğine dahil kentlerden birisidir. Heredotos, M.Ö.499 da Pers donanmasının Myus kenti açıklarına demirlediğini bildirmektedir. Ancak Heredotos, Myus un M.Ö.494 teki Lade Deniz Savaşı na sadece üç gemi ile katıldığını bildirmektedir. Yapılan kazılarda antik kaynaklarda adı geçen ve beyaz mermerden yapıldığı bilinen Dionysos Tapınağı ortaya çıkarılmıştır. Kent üzerinde bugün Dionysos Tapınağı na ait parçalar, Arkaik Döneme ait sur duvarları ve Bizans Kalesi kalıntıları görülmektedir.

54 GERGA Çine ilçesi Deliktaş mevkiinde yer alan kent Alabanda antik kentinin 13 km. güneybatısında bulunmaktadır. Kentin tarihinin Arkaik Döneme kadar gittiğini gösteren izler vardır. Halen kent içinde görülen kalıntılar Arkaik Dönem ve Roma Dönemine aittir. Gerga, Karia kültürünü yansıtan önemli bir merkezdir. Dağlar arasında kurulmuş bir kent olması nedeniyle Karia karakterini korumuş olan kentlerden biri olarak nitelendirilmektedir. Sur duvarları tipik Karia stilindedir. Gerga adı kaynaklarda bir kent olarak belirtildiği gibi yerel bir tanrıya ait olabileceği de belirtilmektedir. En önemli yapı, halen ayakta olan ve tapınak olarak adlandırılabilecek özelliklere sahip yapıdır. Büyük kesme taşlardan yapılmış, yapının üçgen alınlığında yazı vardır. Yapının hemen altında yere düşmüş dev heykelin Kybele ye ait olabileceği düşünülmektedir. Müzeler: AYDIN MÜZESİ Aydın Müzesi 16 Şubat 1959 tarihinde kurulmuştur. Geniş ve güzel bir bahçe içerisinde modern müze binasına sahiptir. Müze bahçesinde Aydın çevresinden derlenmiş heykel gövdeleri, aslan heykelleri, lahitler, Aydın Oğulları Beyliği ve Osmanlı Devri mezar taşları da sergilenmektedir. Müze içerisinde bir arkeoloji, sikke ve

55 etnografya seksiyonları mevcuttur. Müze salonlarında çoğunluğu Aydın İli nden derlenen eserler sergilenmektedir. APHRODISIAS MÜZESİ Karacasu ilçesi, Aphrodisias antik kenti içinde bulunmaktadır yılında ziyarete açılan müzede Aphrodisias kazılarından elde edilen arkeolojik buluntular sergilenmektedir. M.Ö.4000 den itibaren yapıldığı anlaşılan eserler sekiz ayrı salonda yer almakta olup, Aphrodite, Panthesilaia, Melpomeme, küçük eserler salonlarında iç avlu ve bahçede açık teşhirde eserler teşhir edilmektedir. Sebasteion kazılarında bulunan yapı ile ilgili kabartmalar 2008 yılı Haziran ayında Müzeye bitişik olarak açılan Sebasteion Sevgi Gönül Salonu nda sergilenmektedir.

56 KARACASU ETNOGRAFYA MÜZESİ Karacasu Etnografya Müzesi, Karacasu ilçe Merkezinde Tavas Yolu üzerindedir. Aphrodisias Müzesi Müdürlüğüne bağlı olarak 2007 de ziyarete açılan müzede ilçenin geçmişten günümüze seramik, sıcak demir, deri ve diğer el sanatları ile ilgili etnografik eserleri sergilemektedir. Mankenlerle canlandırma yapılarak sergilenen eserler arasında kendisini kültürel bir hazinenin içinde bulmak isteyenlerin mutlaka ziyaret etmesi gereken yerlerden. MİLET MÜZESİ Müzede Milet, Didim, Priene kazılarında bulunan ve satın alma yoluyla kazandırılan eserler teşhir edilmektedir. Bu eserler açık ve kapalı olmak üzere iki ana teşhirde sergilenmektedir.

57 YÖRÜK ALİ EFE MÜZESİ Aydın ın Yenipazar ilçesi, Çarşı Mahallesi, Yörük Ali Caddesi üzerinde bulunmaktadır. Yörük Ali Efe nin şahsi eşyaları bir kısmı bağış, bir kısmı varislerinden bir kısmı da satın alma yoluyla kazanılarak bu müzede sergilenmektedir. iki katlı olan evin üst katında yatak odaları ve kitaplık, alt katında ise yaşam odaları yer almaktadır. Binanın bitişiğinde bulunan müştemilat kısmı ise teşhir salonları ve sergi salonu olarak düzenlenmiştir. Yörük Ali Efe nin fotoğrafları evin içerisinde yerini almıştır. Zamanında çırçır fabrikası olarak kullanılan mekan ev ile aynı bahçe içerisinde yer almaktadır. Müze Yörük Ali Efenin varislerinin girişimleri ile tarihinde hizmete açılmıştır. ÇİNE KUVA-YI MİLLİYE MÜZESİ

58 Sultan Abdülhamid Han tarafından yıllarında yaptırılan daha sonra yılları arasında Çine Askerlik Şubesi olarak hizmet veren bina, Kuva-yı Milliye Müzesi olarak restore edilerek hizmete açılmıştır. Kurtuluş Savaşı öncesi Aydın'da savaşa katılmak için Muğla'dan Çine'ye gelen vatandaşların da toplanma merkezi olarak bilinen Çine Askerlik Şubesi, Güney Cephesinin Yunan işgalinden kurtuluşunun planları yapıldığı yerdir. 27 Haziran 2006 da Çine Belediyesi tarafından restorasyonu başlayan ve 6 Haziran 2008 tarihinde tamamlanan Kuva-yı Milliye Müzesi'nin içinde Yörük Ali Efe ve Albay Şefik Aker'in heykelleri bulunuyor. Çine Kuva-yı Milliye Müzesi nde Kurtuluş Savaşı nda Kuva-yi Milliye güçlerini anlatan eserlerin yanı sıra etnografik ve arkeolojik eserler de sergileniyor. Camiler: Üveys Paşa Camii: Aydın Merkez Veysipaşa Mahallesi ndedir de Mısır Beylerbeyi Üveys Paşa tarafından yaptırılmıştır. Tek kubbeli, kare planlı, son cemaat yerli ve tek minareli bir camidir. Hasan Çelebi Camii (Eski Camii): Aydın Merkez Hasan Efendi Mahallesi ndedir. Mısır Beylerbeyi Üveys Paşa nın kardeşi Hasan Çelebi tarafından yılları arasında yaptırılmış olmalıdır. Kesme taştan, kare planlı, kubbeli, son cemaat yerli, tek minareli bir camidir. Süleyman Bey Camii: Aydın Merkez istasyon alanındadır de Hacı Süleyman Bey tarafından yaptırılmıştır. Klasik Osmanlı mimarisinin tipik bir örneğidir. Kubbe içleri geç dönem kalem işleriyle süslüdür.

59 Ramazan Paşa Camii: Aydın Merkez Ramazanpaşa Mahallesi ndedir. Beylerbeyi Ramazan Paşa tarafından yaptırılmıştır. 16. yüzyıl eseridir. Kare planlı, tek kubbeli, son cemaat tek minerali camidir. Kubbesi 1899 depreminde yıkıldığından 1901 yılında Söke Çarşı Camii kubbesi benzeri olarak yeniden yapılmıştır. Eski-Yeni Camii: Nazilli Merkez Dumlupınar Mahallesi ndedir. Yapım tarihi ve yaptıranı bilinmemektedir. Camide antik bir lahitten bozma çeşme vardır. Ağa Camii: Nazilli Merkez, Dumlupınar Mahallesi ndedir. 18.yüzyılda Yahya Paşa yaptırmıştır. İlyas Ağa Camii (Koca Çarşı Camii): Söke Merkezde bulunan camiinin yapım tarihi belli değildir ve çok yıkık bir durumda iken 1821 de Söke Mütesellimi ilyaszade İlyas Ağa tarafından yeniden yaptırılmıştır. Kare planlı, kubbeli, son cemaat yerli, tek minareli Barok üslupta bir camidir. Hacı Ziya Bey Camii: Söke Merkez, Yenicamii Mahallesi ndendir.1895 de Söke eşrafından Hacı Ziya Bey tarafından yaptırılmıştır. Eklektik üslupta bir yapıdır. Kaleiçi Camii: Kuşadası Merkez içindedir yılında Sadrazam Öküz Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Giriş kapı kanatları geometrik geçmeli ve sedef kakmalıdır. Son cemaat yeri sonradan eklenmiştir. Bitişiğinde İlyas Ağa Kitaphanesi yer almaktadır.

60 Cihanoğlu Camii ve Külliyesi: Aydın Merkez Köprülü Mahallesi ndedir. Müderris Cihanoğlu Abdülaziz Ağa tarafından 1756 da yaptırılmıştır. Barok mimarisinin taşradaki en önemli örneğidir. Medrese, sebil, hamam ve çeşmesi ile külliye durumundadır. Çarşı Camii ve Çeşmesi: Kuyucak Merkez çarşı içindedir. 19. yüzyılda yapıldığı sanılan caminin yaptıranı hakkında bilgi yoktur. Çeşmenin Aydın Valisi Yakup Paşa tarafından yıllarında yaptırıldığını kitabesinden öğreniyoruz. Halil Ağa Camii (Çarşı Camii): Karacasu merkezindedir. Dikdörtgen, planlı, ahşap çatılı, kiremit örtülüdür. Çeşmesi Hacı Mustafa Bey tarafından yılları arasında yaptırılmıştır. Ahmet Gazi Camii: Çine ilçesi Eski Çine Köyü ndedir. Menteşe Oğulları Beylerinden Ahmet Gazi tarafından yaptırıldığı tartışmalıdır. 14.yüzyıl yapısıdır. Süslü mihrabı ve ağaç oyma minberi görülmeye değer tek kubbeli bir camidir. İlyas Bey Camii: Didim ilçesi Balat Köyü, Milet ören yeri üzerindedir. Menteşe oğlu İlyas Bey tarafından 1404 de yaptırılmış, tek kubbeli, kare planlı, tek minareli, beylikler devrinin en güzel camisidir. Kırmızı Minareli Çamii (Şemsi PaşaCami): Ahmet Şemsi Paşa tarafından 1658 yılında yaptırılmıştır. Kare planlı olan caminin kubbesi örtülü, kırmızı tuğla ile yapılan minaresi ise tek şerefelidir. Cami, Büyük Menderes Bulvarı üzerindedir.

61 Türbeler: Alihanoğlu İsmail Türbesi: Aydın oğulları devri eseri 14 y.y da inşa edilmiştir. Vesipaşa mahallesindedir. Şeyh Süleyman Rüştü Türbesi: Karacasu ilçesi, Yaylalı mahallesindedir yılında yapılmıştır. Türbede Uşşaki tarikatı pirlerinden ünlü ozan Şeyh Süleyman Rüştü ile oğlu Mustafa Nuri ve Şeyh Seyit Ali- El Filizi yatmaktadır. Çiftlik Türbesi: Çine Koçarlı karayolu üzerindedir. Aydın ın tanınmış ailesi Cihan zadelerden Safiye Sultan türbesidir. 18 y.y yapısıdır. Ahi İbrahim Türbesi (Ahi Bayram): Eski Çine, Ahmet Gazi Camii avlusundadır. 14 y.y da yapılmıştır. Ahi Bayram ın ya da ibrahim adlı bir kişinin türbesi olduğu sanılmaktadır. Eyvan tipi türbelerdendir. Yeşil Türbe: Nazilli ilçesidir. Dış yüzü yeşil olduğu için bu isimle anılır. içinde Uşşaki Şeyhi Mehmet Zühtü Efendi, eşi ve çocukları yatmaktadır. Kaleler: Güvercinada Kalesi: Kuşadası ilçesi, Güvercin adasındadır. iç kale 16 y.y yapısı, sur duvarları ise 1826 yılında Mora ayaklanması sırasında, adalardan gelebilecek saldırılara karşı İlyas Ağa tarafından yaptırılmıştır.

62 Arpaz Kalesi: Nazilli ilçesinde bulunan kale 18 y.y Osmanlı dönemli yapıtıdır. Körteki Kalesi: Bozdoğan ilçesine bağlı Körteki Köyü ile Örnecik Köyü arasında doğal bir tepenin üzerindedir. (M.Ö. 5-4 y.y) Cincin Kalesi: Koçarlı ilçesinin aynı adı taşıyan köyündedir. 18 y.y da Cihan oğulları kolundan Cin Bey tarafından yapılmıştır. Hanlar Ve Külliyeler: Nasuh Paşa Külliyesi: Aydın lıların Zincirli Han dedikleri han, Nasuh Paşa nın yaptırdığı külliyenin bir birimidir. Hanın kuzeybatı bitişiğinde mescit, batısında medrese medresenin bitişiğinde külliyenin hamamı bulunmaktadır. Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı: Kuşadası ilçesi, iskele yakınındadır yılında Sadrazam Öküz Mehmet Paşa tarafından yapılmıştır. Mazgallı ve kale şeklinde yüksek duvarlarla çevrili olup, avlulu ve iki katlıdır. Günümüzde konaklama olarak kullanılmaktadır.

63 3.8. İlgi Grubu Ve Paydaş Analizi Aydın İli Sorumluluk Sahasında Faaliyet Gösteren Sivil Toplum Kuruluşları 1-Aydın Çevre, Kültür ve Sanat Derneği 2-Doğa Dostları Derneği 3-Tema Vakfı 4-Herpetoloji Derneği 5-Ekosistemi Koruma ve Doğa Sevenler Derneği 6-Kırsal Kalkınma ve Gıda Güvenliği Derneği 7-Zirve Dağcılık Kulübü 8-Güney Ege Kalkınma Ajansı 9-Kuşadası TÜRSAB Bölgesel Yürütme Başkanlığı 10-Hayvanları Koruma Derneği 4. AYDIN İLİ DOĞA TURİZMİ ARZI 4.1 Aydın İlinin Doğa Turizmi Değerleri Aydın; coğrafyası, ormanları, akarsuları, mesire yerleri, içmeleri, iklimi, denizi gibi doğal kaynak ve güzellikleri ile tarihin başlangıcından günümüze kadar insanların hep ilgi odağı olmuş ve birçok medeniyete beşiklik etmiştir. Aydın, tarih ve uygarlığın derin izlerini taşımasından dolayı değişik kültür birikimlerinin açık bir müzesidir. Tarihi M.Ö e dayanan bu topraklarda yaşayan insanların yerleştikleri yerler ve yaşam tarzları arkeolojik kazılardan ortaya çıkan eserlerden anlaşılmaktadır. Doğanın kültürle kucaklaştığı, ülkemizde turizmin ilk başladığı illerden birisi olan Aydın da, kültür, deniz, kum, sağlık, spor, kongre, yayla ve ekoturizm gibi turizmin çeşitli dallarının yapılabilir olması, sürdürülebilir turizm açısından çok önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Gerek barındırdığı medeniyetler ve onlardan bize miras kalanlar, gerekse sahip olduğu doğal güzellikler bakımından yeryüzünün en zengin hazinesine sahip yerlerden biri olan Aydın ın bu potansiyelini doğa turizmi kapsamında insanların kullanımını yaygınlaştırmak, projelerle geliştirmek ve kaynakların sürdürülebilirliğini sağlamak için

64 hazırlanmış olan bu Doğa Turizmi Master Planı ile bu değerlerin daha verimli ve etkin kullanımı amaçlanmaktadır. Aydın, Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Turizm Stratejisi Kavramsal Eylem Planı'nda ekoturizm odaklı gelişme bölgesi içine alınmıştır Aydın İlinin Doğa Turizmi Değerleri Ve Bilinirlik Değerlendirmesi Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M 1- Milli Park ve benzeri sahalar Adı İlçesi Bilinirlik Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı Kuşadası, Didim, Söke M Bafa Gölü Tabiat Parkı Söke-Didim- Milas(Muğla) T Tavşanburnu Tabiat Parkı Didim T Bahçeköy Şelalesi Tabiat Anıtı Karacasu B

65 Aydın Milli Park ve benzeri sahalarına ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler - -Dilek Yarımadası-Büyük Menderes - -Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı nın dünyaca ünlü bir milli park olması Deltası Milli Parkı nın yangın eylem planının bulunmaması - -Milli Park Müdürlüğü şeklinde tek elden - -Dilek Yarımadası-Büyük Menderes yönetilmesi, - -Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı nın ülkemizde de tanınırlığının olması, - -Aydın İl Yönetim, ilgili ilçelerin kamu ve yerel yönetimlerinin tamamının ve STK ların Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı için yatırım yapma düşüncesinin olması, - Büyük Menderes nehri ile taşınan atıkların - -Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı nın Uzun Devreli delta ve denize ulaşmasıyla oluşan kirlilik ve sonuçları Gelişme Planının bitirilmiş olması, - -BGTP nın mesire yeri özelliklerinin - -Flora-fauna zenginliği ve endemik olmaması türlerin varlığı - -BGTP nın sınırlarına yakın alanlarda - -Çeşitli doğa turizmi konularında yoğun madencilik faaliyetleri potansiyel barındırması - -BGTP nın civarında yer alan işletme ve - -Yarımada coğrafyasıyla yerleşim yeri baskısının az olması tesis atıklarının göle ulaşması ve oluşturduğu kirlilik - -Bafa Gölü Tabiat Parkı nın (BGTP) ulaşım yönünden avantajlı konumu, - -BGTP nın çevresinde ve yakınında konaklama imkanlarının kısıtlı olması - -BGTP nin uzun devreli gelişim planının - Özellikle Bafa Gölü Tabiat Parkı olması, - -BGTP nın kuşların göç yolu üzerinde bulunması ve kuş çeşitliliği açısından zengin olması - -BGTP nın ülkemizde de tanınırlığının olması - Tavşanburnu Tabiat parkının (TTP) ulaşım probleminin olmaması - TTP nın gerek plaj gerekse piknik gibi aktiviteler için uygun ortam sağlaması ve halkın talebi Deltası Milli Parkı nın Taşıma kapasitesinin üzerinde yoğun talep görmesi - -Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı sınırlarının Yunanistan adalarına çok yakın olması nedeniyle insan kaçakçılığına konu olması - -Plansız bir yol ağı şebekesinin bulunması bölgesinde Su kuşları üzerindeki avcı baskısı - -TTP nın altyapıya ilişkin sorunlarının tam anlamıyla çözülememiş olması

66 Fırsatlar - Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı nın Milletlerarası seviyede bilinirliği - Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı nın Uzun Devreli Gelişme Planının tamamlanmış olması, - Milli Park içerisinde endemik bitki çeşitliliğinin ve koruma altında türler barındırması - STK destekleri, - Alan Kılavuzluğu Kursu açılması, - Halkın ve yöneticilerin etkin katılımcılığı, - Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın ödenek gönderme yönünde imkanlarının olması, - Coğrafi bilgi sistemlerinin gelişmesi - Ücretsiz/ücretli tanıtım fırsatlarının olması, - Bafa Gölü Tabiat Parkı nın (BGTP) çok sayıda kuş çeşitliliğini barındırması Tehditler - Vatandaşların beklentilerinin bazı bölgelerde yükseltilmiş olması, - Turizm yatırım taleplerinin ölçüsüz olması ve muhtemelen yönetim planına aykırı olması, - Alanlara insan baskısının artması - Statülü korumacılık anlayışının gerek idari kesimde gerekse halk arasında tam anlaşılamamış olması - Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı nın içerisinde yer alan sahipli araziler ve tarıma açılması için yapılan yoğun baskı - Bafa Gölü Tabiat Parkı nın (BGTP) sınırlarına yakın bir çok alanda madencilik faaliyetlerinin yoğunluğu

67 Milli Park ve Benzeri Sahalara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1- Benzersiz biyolojik çeşitliliği barındırması ile bu özelliğin daha da ön plana çıkarılması. 2- Özellikle BFGT için nitelikli pansiyon ve benzeri küçük kapasitesi butik otellerle konaklama ihtiyacının giderilmesi iyi bir çözüm olacaktır, 3- Butik otel/pansiyon tarzı yapıların köylerde yapılmasının teşvik edilmesi önemli kırsal kalkınma için uygun olacaktır, bu oteller bölgede ileride geliştirilebilecek diğer turizm çeşitlerinin de konaklama altyapısını temin edeceklerdir. 4- Yerel profesyonel alan kılavuzu ihtiyacının IV. Bölge Müdürlüğü imkanları ile eğitim yapılarak giderilmesi, eğitilenlerin seyahat acentelerinde staj imkanlarının olması, yabancı dil eğitimini konuşma seviyesinde almaları faydalı görülmektedir, 5- Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parklar Müdürlüğü bünyesinde özellikle Doğa Turizmi ve Biyolojik çeşitlilik üzerine uzmanlaşmış personel ile güçlendirilmesi, 6- Bafa Gölü Tabiat Parkının barındırdığı kuş çeşitliliğinin görsel medyada tanıtımlarına ağırlık verilmesi ile birlikte korumacı anlayışta farkındalık yaratılması 7- Milli Parklar ve benzeri alanların Kültür ve Turizm Bakanlığı ile koordineli olarak ulusal ve uluslararası boyutta tanıtım uygulamalarına dahil edilmesi 8- Kırsal kalkınma maksadıyla, Doğa turizmi uygulamalarından yöre insanının daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların daha da geliştirilmesi ve bu bağlamda yöresel bazda ekonomik ve kültürel gelişmişliğin arttırılması 2- Avlaklar Adı İlçesi Bilinirlik Aydın Merkez Devlet Avlağı Merkez B-T Çine Madran Devlet Avlağı Çine B-T

68 3- Yerleştirme Sahaları Adı İlçesi Bilinirlik Yamalak YHYS-Keklik Sultanhisar B-T Kabaca YHYS- Keklik Buharkent B-T Aydın ili Yaban Hayatı Yerleştirme Sahaları ve Avlaklar SWOT analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler - Zorlu kış aylarında yaban hayatına yem desteği yapılabilmesi imkanlarının olması, - Av turistlerinin avlaklara yakın yerlerde konaklama imkanlarının yetersiz oluşu, - Kaçak avcılığın fazla olmaması, - Yetişmiş profesyonel av kılavuzlarının - Sahaların her yıl envanterlerinin olmaması, yapılması, - Seyahat acentelerinin av köşkü yapma - Koruma ve kontrol teşkilatının olması, taleplerinin orman arazilerinde karşılanamaması, - Yaban Domuzu varlığının ve trofe kalitesinin yüksekliği - Aydın ili nin geniş coğrafyası ve köy sayısının fazla oluşunun insan - Yönetim planı yapım deneyimine sahip personeller, baskısını önleme yönünde fazla sayıda personel gerektirmesi, - Avlak sayısının arttırılması imkanı, - Yönetim planlarının olmaması, uygun sahaların mevcudiyeti. - Avlak potansiyelinin (taşıma kapasitesinin altında) avcı gelmesi, - Av ve yaban hayatı bölümlerinden mezun olan elemanların kurumumuzda henüz istihdam edilememiş olması

69 Fırsatlar - Coğrafi bilgi sistemlerinin gelişmesi, - Mali imkanların teknolojik gelişimleri takip ve satın alma için yeterli olması - Turizm şirketlerinin Av turizmi konusunda farkındalık göstermeleri ve kurumsallaşma çabaları, - Av sayısının artma eğilimi, - Havaalanının açılmak üzere olması, - Av köşkü yapımı için köylerde çok sayıda uygun boş ev bulunması, Tehditler - Avrupa daki kriz sebebi ile turist sayısının azalması, - Envanter giderlerinin çok yüksek olması sebebi ile mali külfet, - Gelir-gider dengesinin bazen negatif olabilmesi, Av Turizmi, Avlaklar ve Yerleştirme sahaları için güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; -Yerel profesyonel av kılavuzu ihtiyacının Orman ve Su İşleri İl Şube Müdürlüğü imkanları ile eğitim yapılarak giderilmesi, eğitilenlerin seyahat acentelerinde staj imkanlarının olması, yabancı dil eğitimini konuşma seviyesinde almaları faydalı görülmektedir, -Kırsal kalkınma maksadıyla, av turizmi uygulamalarından yöre insanının daha fazla pay almasına dayalı uygulamanın daha da geliştirilmesi, payın karşılığında yöre insanının av kaynağına müspet fayda temin edebilmesine yönelik düzenlemelerin DKMP tarafından yapılması -Butik otel/pansiyon tarzı yapıların köylerde yapılmasının teşvik edilmesi önemli kırsal kalkınma için uygun olacaktır, bu oteller bölgede ileride geliştirilebilecek diğer turizm çeşitlerinin de konaklama altyapısını temin edeceklerdir. -Avlaklarda av sayısının artırılması için doğada av üretimi metodlarının uygulanması, -Aydın ili sınırları içerisinde bulunan Çıldır Havalanının hizmete açılması ile birlikte sağlanacak ulaşım kolaylığı ile Avlaklardaki Av turizmi hareketliliğinin artması hedeflenmektedir. -Aydın İl Şube Müdürlüğünün yaban hayatı bölümü mezunu personel bakımından güçlendirilmesi.

70 JEOLOJİK OLUŞUMLAR Mağaralar Adı İlçesi Bilinirlik Sırtlanini Mağarası Karacasu T Zeus Mağarası Güzelçamlı- T Kuşadası Yaren Mağarası Kuşadası B Kanyonlar Adı İlçesi Bilinirlik Koçak Kanyonu Köşk B Sarıkaya Kanyonu Güzelçamlı-Dilek T Yarımadası Karabağlar Kanyonu Karacasu B Şelaleler Adı İlçesi Bilinirlik Bahçeköy Şelalesi Karacasu B Şarlak Şelalesi Söke B

71 Aydın ili Karstik Yapıları: Kanyon, Mağara ve Şelaleleri SWOT analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler - Kanyonların çok sayıda bitki çeşitliliğini olması, trekking imkanı vermesi ( Karabağlar Kanyonu hariç) - Sarıkaya Kanyonunun Milli Park içinde olması, turizm için uygulanabilir olması, - Karstik yapı elemanlarının bulunduğu bölgelerinin ulaşım problemlerinin olmaması - Karstik yapı elemanlarının görselliklerinin ve boyutlarının çok farklı özellikler taşıması - STK ların bu yapılarla ilgili duyarlılık taşıması ve bölgesel bazda aktivitelere konu edilmesi - Bahçeköy Şelalesinin Tabiat Parkı olması adına çalışmaların başlatılmış olması - Kanyonların yer yer can güvenliği riski oluşturması, - Kanyon, dağ ve mağara kurtarma timi olmaması, - Koçak kanyonuna yakın köylerin çöplerinin dökülmesi - Kanyonlarda flora ve faunaya zarar verecek boyutlarda yer yer kaçak faydalanma - Keşif yapacak yeterli eleman ve uzman görevli olmaması, - Statüsü olmayan karstik yapılarla ilgili turizm yatırımı yapmak için yasal imkanların kısıtlı olması, Fırsatlar - Kanyonların özgün yapılar içermesi - Kanyonların milli park içinde olması, - Ulaşım imkanlarının bazı mağaralar da çok müsait olması, - Tarihi özellikleri olan mağaraların da bulunması, - Bahçeköy Şelalesinin Tabiat Parkı ilan edilmesi süreci ile bunun diğer diğer karstik yapılar için de deneyim aktarılabilme fırsatının mevcudiyeti, Tehditler - İnsanların Mağara merakıyla birlikte alanı tahrip etmeleri, kirletmeleri, - Sarkıtları kırma merakının yaygınlığı, - Toplumsal duyarlılık eksikliği, - Definecilerin varlığı - Yarasa gübresi ticareti, - Şelale ve Mağaralar çevresinde ziyaretçi etkileri sebebi ile katı atık sorunu, - Bazı belediye ve kamu yöneticilerinin turizm bilgi ve becerisi olmadan giriştikleri faaliyetler, - Kanyonlarda ve mağaralarda ölüm ve yaralanma olaylarının olması,

72 Kanyon, Mağara, Şelale ve diğer Karstik değerlere dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1- Aydın karstik yapılarının Aydın İlinin potansiyel tarihsel ve doğal güzellikleri ile birlikte tanıtımlarının yapılması ve özellikle Kanyonların öne çıkarılması çekici bir değer yaratacaktır, 2- Kanyonlara yürüyüş rotalarının detaylandırılması ve gerekli olan yerlerde yürüyüş platformlarının konulması, işaretlemelerin tamamlanması, 3- Diğer doğa ve kültür turizmi değerlerinin kanyonlar ve mağaralar bölgesi destinasyonunu destekler mahiyette planlanması lüzumludur, 4- Destekleyici konaklama altyapılarının teşvik edilmesi için İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün gerekli çalışmaları başlatması gereklidir, 5- IV. Bölge Müdürlüğünce eğitimi başlatılan Milli Park Alan Kılavuzluğu çalışması özellikle Kanyon bölgesi için önemli bir eksikliği doldurmuş olacaktır, yeterli sayıya ulaşılıncaya kadar devam edilmesi, 6- Turistlerin can güvenliği sebebi ile Dağ, Kanyon ve Mağara Kurtarma Timlerinin kurulması AFAD İl Müdürlüğünce eğitilmeleri lüzumludur, 7- Mağaraların yabani hayat ve benzeri ekosistem unsurları yönünden zarar görmeyenlerinin ve estetik olanların öncelikli olarak turizme kazandırılması, 8- Mağaraların kullanımında ekolojik sürdürülebilirlik ilkelerine dikkat edilmesi, 9- Turizme kazandırılacak mağaraların tek başlarına ziyaretçi cezp edemeyecek olanların diğer turizm aktivitesi gerçekleşen sahalara yakın olması halinde bunlara ait destinasyonlara eklenmeleri zenginlik katacaktır. (Festival Turizmi,Foto safari,dağ ve Doğa Yürüyüşü vs) 10- Mağaralarda tahribat ve benzerinin önlenmesi için lüzumu halinde mekanik tedbirler alınması, jandarmanın bu hususları da gözetmesi, muhtarların duyarlı ve bilinçli davranmalarının sağlanması, 11- Tüm karstik değerlerin tanıtımı etkin bir program dahilinde İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü ile IV. Bölge Müdürlüğü Aydın Şube Müdürlüğü tarafından yapılması, 12- Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliştirilmesi, yöre insanının müspet fayda temin edebilmesine yönelik düzenlemelerin İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, IV. Bölge Müdürlüğü, Kaymakamlıklar ve diğer ilgili kuruluşlarca yapılması,

73 Şifalı Sular Adı İlçesi Bilinirlik Alangüllü Şifalı Suyu Germencik T Davutlar Termal Şifalı suyu Kuşadası-Davutlar T Kızıldere Kaplıcası Buharkent T Aydın ili Şifalı Suları, SWOT analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler - Bölgesel seviyede tanınırlık, - Sözkonusu alanlarda turistik tesis anlayışının gelişmesi - Bazılarının turizm kullanımı için yeterli miktarda olması, - Muhtarların bu konuya sahiplenmeleri, - Şifalı olmaları konusunda tüm kaynakların analizinin olmaması - Kamu kurumlarının sahiplenmesinin az oluşu, - Şifalı sular konusunda yeterli tanıtımın olmayışı Fırsatlar - Bölgemize gelen turistlerin bu yöne kolayca kanalize edilebilmesi - Kamu kurum ve STK ların bu konuda girişim anlayışlarının gelişmesi Tehditler - Bilinçsiz kullanımların problem yaratma riski, - Basit, derme çatma tesislerin turizm faydalanmasını engellemesi, Şifalı Sular ve doğal çamur ve benzeri değerlere dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1- Şifalı su ve kaplıcaların bölge için öne çıkarılmamış bir değer olması, sağlık turizmi talebinin bu yöne de gelişmesi sebebi ile bu kaynakların detaylı incelemesinin ilgili kamu kurumları tarafından yapılarak uygun olanların projelendirilmesi, 2- Bu kaynakların ilimizde yapılmakta olan diğer turizm destinasyonlarına entegre edilerek bu destinasyonlara zenginlik katılmasının uygun olacağı, 3- Kaynakların kullanımında ekolojik sürdürülebilirlik ilkelerine dikkat edilmesi, 4- Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliştirilmesi, 5- Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ile koordineli olarak şifalı suların faydaları ve turizm anlayışının geliştirilmesine yönelik tanıtımların yapılması

74 Yaylalar Adı İlçesi Bilinirlik Çine Madran Yaylası Çine T Bozdoğan Madran Yaylası Bozdoğan T Yenipazar Madran Yaylası Yenipazar T Paşa Yaylası Merkez B Tekke Yaylası Karacasu B Kahvederesi yaylası Karacasu B Ballıpınar Yaylası Karacasu B Sevindik yaylası Karacasu B Dedebağı Yaylası Karacasu B Gırgıl Yaylası Karacasu B Gürlek Yaylası Karacasu B Nacipınar Yaylası Karacasu B Güçlü Yönler - Çok sayıda yaylanın bulunması, - Yaylaların geniş sahalarda olması - Turizm için kullanılabilir nitelikte olanların varlığı, - Geleneksel şekide sürdürülen Yayla şenliklerinin varlığı - Yaylaların çok sayıda turizm çeşidine imkan veriyor olması, - Yayla evlerinin pansiyon ve benzeri kullanımlar için uygun özelliklerinin olması, - Aktif yaylacılığın azalsa da devam ediyor olması, - Yolların mevcudiyeti, Aydın ili Yaylaları SWOT analizi Zayıf Yönler - Bölgenin çok çeşitli turizm potansiyeli barındırması nedeniyle yayla anlayışının giderek azalması - Bir çok yerde yayla evlerinin sökülmüş olması, eskimesi, tamiri için masraf gerektirmesi, - Yaylacılık yapanların turizm altyapısı ve turizm fikri olmaması, - Bazı mülkiyet ve yönetim meseleleri, - Yayla yollarının bakım istemesi, arazili araçlar dışındakilerin gelmesinin çok zor olması, - Bazı yaylalarda elektrik olmaması, - İnsan kaynağının çok az olması, eğitim seviyelerinin düşüklüğü,

75 Fırsatlar - Modern kent yaşamından uzaklaşıp doğa ile başbaşa kalma anlayışının giderek güçlenmesi - Yaylalarda konaklama için basit kampçılık imkanlarının mevcudiyeti, - Yaylaların mevcut turizm destinasyonlarına yakın ve av turizmine uygun yerlerde bulunması, - Misafirsever köylülerin turizmin başlatılması için sıcak bakışları, - Yaylaların bir çoğunda ulaşım ağının mevcut oluşu Tehditler - Yayla yakını köylerde nüfusun giderek azalması ve yöre kültürünün kaybolma riski - Yaylacılığın bazı yaylalarda tamamen ortadan kalkması, yaylacılık kültürünün yok olma riskinin varlığı, - Yaylalardaki bazı su kaynaklarının isale hatları ile köylere alınmış olması, - Eski yolların bazı yaylalarda bakımsızlık sebebi ile daha da bozulması, - Yaylaların bazılarında düzensiz yapıların yapılması, Yaylalar ve Yayla değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; - Yaylalarda Kamp-Karavan ve pansiyonculuk uygulamalarının geliştirilmesi uygun görülmektedir, - Yayla evlerinin turizme uygun olanlarının tespit edilerek öncelikle sahiplerinin teşviklerle turizm kullanımına açmalarının sağlanması - Yaylaların tamamında atlı, yürüyüş ve bisikletli gezi rotalarının tespit edilerek işaretlenmesi işlerinin Kaymakamlıklarca öncelikli olarak yaptırılması, - Yaylacılığın geliştirilmesi ve desteklenmesi için ilgili kurumlarca ( İl özel İdaresi, Gıda- Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü) gerekli uygulamaların başlatılması, - Mevcut, turizm destinasyonlarına bu sahaların da eklenerek zenginleştirilmesi çalışmasının İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü ve Orman ve Su İşleri İl Şube Müdürlüğü nce yapılması, - Özellikle Karacasu İlçesi Yaylalar yönünden zengin olup, ulaşım imkanlarının da uygun olması sebebi ile bu faaliyette ilk planda uygulamalarda yer almalıdır, - Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına

76 dayalı uygulamaların geliştirilmesi, Kıyılar Adı İlçesi Bilinirlik Kuşadası Körfezi Kuşadası M Didim-Akbük Kıyıları ve Akbük Didim M Körfezi Dilek Yarımadası koy ve kıyıları Kuşadası M Dağlar Adı İlçesi Bilinirlik Karıncalı Dağları Karacasu B Beşparmak Dağları Söke T Madran Dağı Bozdoğan- Yenipazar-Çine T Güçlü yönler - Aydın ilinin kıyı uzunluğunun 150 km. gibi oldukça uzun olması, - Bazı kıyı bölümlerinin (Akbük ) tamamen bakir koylar ve nispeten korunmuş olması, - Kuşadası ve Didim ilçelerinde uluslararası yat limanlarının mevcudiyeti - Özellikle Dilek yarımadası ve Akbük kıyılarının Deniz Koruma Alanı olarak ayrılabilecek seviyede denizel biyolojik çeşitlilik değerlerine sahip olduğunun gözlenmesi, - Kuşadası körfezinin uluslararası tanınırlığı ve yüksek turizm hareketi - Özelikle Dilek yarımadasının Milli Park olması nedeniyle gerek görsel karakteristiği gerekse sualtı zenginliği ile çeşitlilik barındırmasının getirdiği orijinal yapı - Plaj kapasitesinin özellikle hemen hemen tüm kıyı bölgelerinde yüksek Zayıf yönler - Aydın ili kıyılarında yüksek turizm hareketlerinin bir sonucu olarak gerçekleşen göç alma ve düzensiz yapılaşma - Aydın ilinde mevcut dağlara yakın kırsal kesimde yerleşik nüfusun ve dolayısıyla geleneksel kültürün deformasyonu - Turizm tesislerinin yoğun olduğu alanlarda çevresel atık ve bunların sonucu olarak özellikle Kuşadası körfezi bölgesinde deniz kirliliği tehlikesi - Turizmin hareketlerinin sadece kıyı ve deniz turizmi ile sınırlı olması,başka deneyimlerin zayıf olması, - Deniz turizmi vb. etkinlikler için gelen turistlerin gelir seviyesinin düşük olması, - Yetersiz doğal kaynak etüdü, turizm değerleri için yeterli seviyede veri olmaması

77 olması - Kuşadası ve Didim de konaklamaya uygun tesisler bulunması, - Kıyı ve yörenin tarih turizminin birbirini destekleyebilmesi, turizmi çeşitlendirme imkanı, - Mevcut dağların doğa yürüyüşü yaylacılık gibi alternatif turizm aktivitelerine elverişli olması Fırsatlar - Orman ve Su İşleri Bakanlığının yeniden yapılanması ile korumacı ve sürdürülebilir doğa turizm anlayışının gelişmesi ve beraberinde kıyı ve dağ turizmine eşlik edecek alternatif unsurların ortaya çıkması - İzmir-İstanbul otoyol projesinin uygulamaya başlaması ile birlikte Aydın otoyolu bağlantısı ile güçlü yol ağı - Bakirliğin muhafazası, turizmin genellikle henüz başlaması, fazla boğucu olmaması, - Kuşadası gibi yerlerdeki yoğun turizm hareketlerinden çıkan neticelerden faydalanabilme imkanı olması, - Turizmin yarattığı büyük ekonomi ve yerel yönetimlerin sıcak bakışı, - İkinci konutların olmasının turizm için kullanılabilme imkanı sunması, - Aydın ilinin barındırdığı tarihsel yapı ve antik kentler olgusunun kıyı ve dağ turizmi ile aynı destinasyonda yeralabileceği girişimler Tehditler - Yoğun turizm hareketleri ile birlikte artan tesis ve yapıların plaj ve kıyı ekosistemlerine zarar vermesi, - Turizm sahalarında atıl vaziyette ve turizme sunulması düşünülmeyen çok sayıda ve boş tutulan ikinci konutların olması, bunların turizm değeri taşıyan bazı koyları işgal etmeye başlaması, - Katı ve sıvı atıkların görsel ve kıyı kirliliği yaratması, - Mevcut dağlara yakın köylerde nüfusun giderek azalması ve yöre kültürünün kaybolma riski

78 Dağ ve Kıyı Ekosistemi değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha da geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1- IV. Bölge Müdürlüğü tarafından denizel koruma sahası tespiti için çalışma yapılması, bu şekilde hem biyolojik değerlerin öne çıkarılması ve korunması hem de bu sahada oluşturulacak destinasyonların güçlendirilmesi, 2- Dağ bölgelerinde özellikle Doğa yürüyüşü ve dağ bisikleti kavramlarının desteklenmesi ve bu konuda yerel idareler ile STK koordineliğinde çalışmalar yapılması 3- Bu destinasyonda deniz ve dağ ekosistemleriyle yaylaların sundukları değerlerin esas alınması, 4- Kırsal kalkınmayı temin maksadı ile yöre insansının içinde aktif olarak yer alacağı planlamalara gidilmesi ve bu planlamada geçmiş dönem proje tecrübeler olan kurum ve kuruluşlar ile işbirliğine gidilmesi 5- Turizm değerlerinin ortaya çıkarılması için detaylı etüt ve envanter çalışmalarının İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü tarafından yapılması, 6- Av turizminin, yaban hayatının olduğu dağ kesimlerinde geliştirilmesi imkanlarının temin edilmesi, 7- Mevcut yaz dönemi turizminin altyapı problemlerinin belediye ve kaymakamlıklarca tespit edilerek çözümlerin aranması, 8- Katı atıkların bertarafı hususunda gerekli tedbirlerin alınması, Göller ve Barajlar, sulak sahalar Adı İlçesi Bilinirlik Büyük Menderes Deltası Sulak Söke ve Didim M Alanı Bafa Gölü Söke M Azap Gölü Söke T Çine Baraj Gölü Çine B Kemer Barajı Gölü Bozdoğan B İkizdere Barajı Gölü İncirliova B

79 Karacasu Baraj Gölü Karacasu B Topçam Baraj Gölü Çine B Aydın İli Sulak Sahaları Doğa Turizmi SWOT analizi Güçlü yönler Zayıf yönler - Büyük menderes deltasının Milli park sınırları içerinde kalması ile birlikte mevcut güçlü koruma statüsü ve aynı zamanda Bafa Gölü ie - İki büyük gölü besleyen Büyük menderes nehrinin endüstriyel atıklarla kirlenmesi ve bu durumun göl ekosistemine yansıması birlikte uluslararası öneme haiz sulak alan niteliğine sahip olması - Aynı şekilde küçük dere ce derecikler de katı ve sıvı atıklarla - Özellikle sulak alanların kuş göç kirletilmektedir, yolları üzerinde olması ve içinde çok çeşitli sayıda kuş barındırması - Aydın ilinde tarımsal faaliyetlerin yoğun olması nedeniyle nehir ve - Özellikle Baraj göllerinde sportif olta balıkçılığının insanlar tarafından tercih edilmesi ve bu olgunun daha da geliştirilebilir olması küçük derelerden sulama amaçlı faydalanmanın büyük miktarda olması - Sulak alanların yönetim ve denetimine ilşkin Orman ve Su İşleri Bakanlığına bağlı bir İl Şube Müdürlüğü ve DSİ teşkilatlarının bulunması, - Bölgede mevcut diğer turizm destinasyonlarına ilave olarak bazı etkinliklere imkan sağlaması Fırsatlar - İnsanların kent yaşamından uzaklaşmak adına yaptığı alternatif arayışlara sportif olta balıkçılığının iyi bir seçenek olması ve bu Tehditler - Tüm göl, nehir ve sulak alanların çevresel ve endüstriyel atıklarla beslenmesi kirlilik ve beraberinde ekosistemi olumsuz etkileme riski

80 bağlamda sulak alan ve göllerin müsaitlik taşıması - Büyük menderes deltası ve Bafa Gölü başta olmak üzere mevcut sulak alanların barındırdığı kuş çeşitleri ile gerek kuş gözlemi gerekse foto safari etkinlikleri - Büyük menderes Deltası ve Bafa Gölünün sulak alan değerlendirmesiyle Uluslararası bir sözleşmeye tabi olması (Ramsar) - Özellikle Baraj Göllerinde kurulan Balık çiftliklerinin yarattığı kirlilik Sulak Alan değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha da geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; - İç Sular ve kıyılarda Sportif balıkçılığa uygun yerlerin İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile Orman ve Su İşleri İl Şube Müdürlüğü tarafından detaylı olarak planlanması, - Dilek Yarımadası Güzelçamlı Milli Parkı ve diğer destinasyonlara bağlantılı olarak sportif balıkçılık sahalarının da ele alınması, bu sahalara uygun nitelikli sportif balıkçılık iskeleleri yapılması, - Bu yerlere ait broşürün basılarak turistlerin istifadesine sunulması, - Sportif balıkçılık ve kuş gözlemciliği gruplarına ulaşılarak bu sahalarda da çalışmalar yapılması, - Sulak alan tanımına uyan bölgelerde uygun olan yerlere Kuş gözlem noktalarının yapılmasının doğru olacağı, - Derelerin katı ve sıvı atıklarla kirlenmesi hususunun katı atık bertaraf tesisleri kurulana kadar bir mekanizma geliştirilerek belediyeler ve il özel idaresi tarafından düzenlenmesi gerektiği, kaynak temini çalışmalarına başlanması, - Sportif balıkçılık ve sulak sahalara yönelik turizm çeşitlerinde yöre insanının kırsal kalkınmasını temin maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer verilmesi,

81 - Sportif balıkçılığa olanak tanıyacak şekilde göl ve kıyı kenarlarında alan düzenlemelerinin ve tanıtıma ilişkin levhaların konulması Doğa Yürüyüşü ve Bisikletli Gezi Güzergahları Adı İlçesi Uzunluk Bilinirlik (Km) Aydın-Çakırbeyli Bisiklet Rotası Koçarlı 13,11 B Aydın-Cincin-Koçarlı Bisiklet Rotası Koçarlı 30,68 B Aydın-Horozköy-İkizdere-Kızılcaköy İncirliova 39,43 B Bisiklet Rotası Aydın-Yenipazar Bisiklet Rotası I Yenipazar 83,45 B Aydın-Koçarlı Bisiklet Rotası Koçarlı 24,48 B Aydın-Köşk-Karatepe Şehitliği Bisiklet Köşk 29,85 B Rotası Aydın-Sulanhisar Nysa Bisiklet Rotası Sultanhisar 32,76 B Aydın-Tralles Antik Kent Bisiklet Merkez 12,91 B Rotası Aydın-Umurlu Çayyüzü Şehitliği Merkez 16,34 B Bisiklet Rotası Aydın-Yenipazar Bisiklet Rotası II Yenipazar 40,52 B Aydın-Çine Alabanda Antik Kent Çine-Karpuzlu 45,19 B Bisiklet Rotası Aydın-Mursallı Kasabası Bisiklet Rotası Germencik 27,27 B Aydın-Ortaklar Magnesia Antik Kent Germencik 67,81 B Bisiklet Rotası Aydın-Paşa Yaylası Bisiklet Rotası Merkez 22 B Aydın-Tralles Antik Kent Bisiklet Merkez 5,16 B Rotası Aydın-Çakmar Bisiklet Rotası Koçarlı 18,76 B Aydın-Cincin Köyü Bisiklet Rotası Koçarlı 20,23 B Aydın-Germencik-Ortaklar Efes Germencik 57,41 B

82 Bisiklet Rotası Aydın-Güzelçamlı-Milli Park Bisiklet Rotası Kuşadası 68 B Aydın-Karacasu-Aphrodisias Tavas Karacasu 207,94 B Bisiklet Rotası Aydın-Karpuzlu-Alabanda-Milas Karpuzlu 91,75 B Bisiklet Rotası Aydın-Kuşadası Bisiklet Rotası Kuşadası 58,45 B Aydın-Yılmazköy-İmamköy Bisiklet 10,1 B Rotası Didim Apollon-Milet-Prien-Söke Söke-Didim 54,49 B Bisiklet Rotası Olukludere Kanyonu Yürüyüş Parkuru Kuşadası-Söke 15 B Milli Park Nero Koyu-Karina Yürüyüş Kuşadası 22 B parkuru Eskidoğanbey-Thebai yürüyüş parkuru Aydın-Söke 9 B Koçak Kanyonu yürüyüş parkuru Aydın-Köşk 8 B Çamarası yürüyüş parkuru Karacasu 9 B Kadılar-Alabanda yürüyüş parkuru Çine 14 B Köprüalan Köyü-Karacahayıt yürüyüş Söke 10 B parkuru Kavalan Köyü-Karakaya Köyü yürüyüş Söke 10 B parkuru Bağarcık köyü-karakaya köyü yürüyüş Söke-Koçarlı 23 B parkuru Çavdar Sapağı-Kisir Köprüsü yürüyüş Söke 11 B parkuru Güzeltepe köyü-osmankuyusu yürüyüş parkuru Söke 9 B

83 Boynak-Turunçlar (Güllübahçe-Priene) yürüyüş parkuru Söke 10 B Davutlar-Davutlar termal yürüyüş Kuşadası 17 B parkuru Karaçakal Yaylası-Direcik Köyü Yenipazar 14 B yürüyüş parkuru Haydere Yaylası-Kazandere Köyü Bozdoğan 9 B yürüyüş parkuru Kırksakallar Köyü-Alabayır Köyü Çine 12 B yürüyüş parkuru Kirazlı Köyü-Yarıkkaya yürüyüş 12 B parkuru Yamaçköy-Magnesia antik kenti Söke 24 B yürüyüş parkuru Dağeğmir köyü-karlık gözpınarı Merkez 18 B yürüyüş parkuru Seferler Köyü-Gökbel yaylası Çine 20 B Bafa Gölü Yediler manastırı-kapıkırı Söke 12 B (Heraklia) yürüyüş parkuru Yukarı Görle köyü-kemer Barajı Karacasu 14 B yürüyüş parkuru Karacasu-Kahvederesi-Karlık Dağı Karacasu 16 B yürüyüş parkuru Akharaka-Nysa antik kenti-malgaç Sultanhisar 18 B Köyü yürüyüş parkuru Bozdoğan merkez-madran dağı zirvesi Bozdoğan 16 B parkuru Mersinbelen Köyü-Amyzon-Çavdar Koçarlı 16 B Köyü yürüyüş parkuru Karpuzlu-Labranda antik kenti Karpuzlu 16 B Afrodisias antik kenti-geyre-yeşilköy Karacasu 15 B

84 Aydın İli Doğa Yürüyüşleri, Bisikletli ve Atlı Gezi Rotaları SWOT analizi Güçlü yönler - Kuşadası ve Söke ilçelerinde doğa yürüyüşü rotaları aktif olarak kullanılmaktadır. - Diğer ilçelerde de rota çalışmalarının devam etmesi ve küçük grupların yürüyüş organizeleri - Dilek yarımadası-büyük menderes deltası Milli Parkı ve Bafa Gölü çevresindeki rotaların buradaki destinasyonlara bağlı olarak başarılı olduğu, - Rotaların yerli ve yabancı turistler tarafından kullanılması ve rotalardan duyulan memnuniyet - Rotaların bir kısmının doğa yönü yanında tarihi ve kültürel öğeler içermesi Zayıf yönler - Rotaların bir kısmının uzun ve yorucu bulunması, - Tabelalara zarar verilmesi, - Tabela ve işaretlemelerin bir çok rotada henüz tamamlanamamış olması, - Köylerde insan kaynağının zayıf olması, - Yürüyüş molalarında faydalanılabilecek küçük tesislerin olmayışı Fırsatlar - Yerel idarelerin ve STK larının bu tür çalışmaları yapma yönünde istekli olmaları, - Aydın ilinin mevcut turizm hareketliliğinin yüksek oluşu - Rotaların tespiti için gönüllü çalışmayı talep eden grupların bulunuşu, - Bugüne kadar yapılan çalışmalar sebebi ile deneyimlerin bulunması, - Mevcut rotalardan alınan geri bildirimler, Tehditler - Rotalarda katı atıkların sorun teşkil etmesi, - Bisiklet rotalarının bazı bölümlerinde yolların bozuk oluşu - Güzergahlar üzerinde yer alan köylerde nüfusun azalışı

85 - Mevcut destinasyonlara rota eklenerek zenginleştirilme imkanı, - Yöre köylülerinin aktivitelere sıcak bakması Yaya ve Bisikletli Doğa gezilerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha da geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; - Aydın ilinde rotaların tespiti, fonksiyonelliğinin ve organizasyonların sağlanmasında Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü ile Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ve Gençlik ve Spor İl Müdürlüğünü arasında sağlanacak eşgüdüm le strateji belirlenmelidir. - Rotalarda kırsal hayatın değerlerine ve bu kültürün sürekliliğine azami dikkat gösterilerek, kırsal sahalardaki insanlarımızın bu etkinlikten en yüksek seviyede fayda temin etmelerinin sağlanması, - Alan kılavuzluğu sisteminin özellikle Milli Park ve Tabiat Parklarının içindeki ve yakınındaki rotalarda etkin olarak uygulanması, - Mevcut rotalar üzerindeki işaretlemelerin, tabiatın korunmasına ait tanıtıcı düzenlemelerin Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü ile Kültür ve Turizm İl müdürlüğünce yapılması, - Mevcut rotalar üzerinde manzara seyir noktalarında ilgili birimlerce (Kaymakamlıklar, Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü, Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü, Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü) seyir terasları yapılması, - İnsanlarımızın modern kent yaşantısından uzaklaşmak amacıyla il-ilçe şehir merkezleri civarında da tabiata gezi amaçlı hafta içi ve hafta sonu aileleri ile beraber yürüyecekleri rotaların Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü tarafından meydana getirilmesi, bu rotalarda tabiatı tanıtıcı düzenlemelerin Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğüne bağlı birimlerce yapılması, - Bölgesel olarak kaymakamlıklar, belediyeler veya bazı gruplar tarafından tespit

86 edilmiş ve benimsenmiş çok sayıda güzergah olduğu, bunların uygun niteliklere haiz olanların işaretlemelerinin tamamlanması, broşürlerinin basılması işlemlerinin yerine göre Belediye ve Kaymakamlıklarca yapılması, - Fırtına ve yağmur durumunda gezi gruplarının kaybolma ihtimali veya tehlike altında olmaları durumunda kurtarma ekiplerinin ve Jandarma işbirliği ile kurulması, - Rotalar üzerinde kişilerin satın alma ihtiyaçlarını gidermek üzere köylü vatandaşlarımıza öncelik vererek uygun yerlerde basit satış noktalarının yapılmasının Kaymakamlıklarca gerçekleştirilmesi, bunun kırsal kesimdeki vatandaşlar için faydalı olacağı gibi rota yürüyen/gezen insanlar için de ihtiyaçlarını karşılama şansı verecektir, - Rotalarda güvenliğin temini için özellikle tehlikeli rotalarda erken uyarı, alan kılavuzu vb. hizmetlerin verilmesinin gerektiği, tehlike anında ne yapmaları gerektiği bilgilendirmelerinin yol boyunca yer verilmesi, (ilk yardım bilgileri panosu, ve telefon numaraları vb.), - Rota güzergahları boyunca iletişim yeteneğinin incelenerek Devlet ve özel haberleşme kanallarının sağlıklı işlemesinin sağlanması ve bu konuda İl Telekom müdürlüğü ile işbirliğine gidilmesi AYDIN İLİ VE İLÇELERİNİN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ MATRİSİ Aktivite/değer Merkez Bozdoğan Buharkent Çine Germencik İncirliova Karacasu Karpuzlu Koçarlı Köşk Kuyucak Kuşadası Nazilli Söke Sultanhisar Didim Yenipazar Değerler toplamı Rafting (R) Canyoning/Kany on yürüyüşü (C) Mağaracılık (M) Dağ bisikletçiliği (DB) Denizel değerler (DS) Dağ-yayla gezisi imkanı ( DG)

87 Peyzaj güzelliği/fotosaf ari (PF) Yaylada konaklama/kamp ing (YK) Düzenlenmiş doğa gezisi rotası(dgr) Tabiata uyumlu kırsal miras gezisi(kmg) Pansiyonculuk (P) Kır havasında şehir merkezleri (KHŞM) Aktif yaylacılık(ay) Kelebek gözlemciliği imkanı(keg) Kuş gözlemciliği imkanı(kug) Sportif olta balıkçılığı imkanı(sob) Milli park vb sahalar (MP) Milli park vb.nde konaklama (MPK) Kış sporları potansiyeli (KSP) Aktif kış sporları merkezi(ksm) Estetik şelale bulunan yerler(eş) Estetik göl/baraj olan yerler(egb) Botanik gezilerine uygun saha(bog) Tescilli avlak sahası (AvS) Yabana hayatı geliştirme sahası(yhgs) Garantili yaban hayatı gözlemi(gyhg)

88 İzole ilginç ekosistemler(ie) Çim kayağı(çk) Sualtı Yaşamı Gözleme İmkanı (SAG) Bakir Küçük Koylar (BKK) Ormanaltı florası tanıma gezi imkanı(mantar ve benzeri dahil) (FGİ) Endemik Bitkilerin Gözlemi (EBG) Köy Pazarları(Orman meyvelerinden reçel marmelat, kurutulmuş meyve satılması kaydıyla) (KP) Çayır şeklinde gruplanmış dağ çiçekleri gezisi (görselliği yüksek olacak) (DÇG) Doğal taşlardan tabiat tarihi gezisi(gezi sırasında en az değişik taş türü ve jeomorfolojik yapılar tanıtılmalıdır) (DTTTG) Bakir doğa parçaları keşif gezisi(bakir vadi ve bakir orman gibi gizli kalan değerleri keşfetme gezileri) (BDPKG) Gastronomi gezisi (Gezi günü belirlenir. Gezi günü ziyaretçilerle yöresel yemekler yapılarak yedirilir) (GG)

89 Dokusu bozulmamış kırsal miras gezisi (köyler) (KMG) Yayla gezisi imkanı (Ya) Yaya gezi imkanı (Y) Tarihi eserler, sit alanı (Ts) Şelale görme imkanı (Ş) Peyzaj değeri yüksek yerler,fotoğrafik yerler (P) Mağara gezisi (Mğ) Motorlu gezi imkanı (M) Jeolojik ve jeomorfolojik değerler (Jm) Aydın ın doğa turizmi değerleri öne çıkan ilçeleri Aydın ın doğa turizmi değerlerince öne çıkan ilçeleri; - Söke, (Bafa Gölü Tabiat Parkı, Bafa Gölü Sulak Alanı, Azap Gölü Sulak Alanı)

90 - Kuşadası, ( Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı) - Didim, (Tavşanburnu Tabiat Parkı) SÖKE Aydın ın 59 km. batısında olup, Büyük Menderes akarsuyunun yakınında kurulmuştur. İlçe tarım, ticaret, turizm ve sermaye merkezi olup, Didyma, Miletos, Priene gibi ünlü kentler, ilçe yakınındadır. Söke ilçesi önemli pamuk üretim alanlarından biridir. El sanatları, ormancılık ve balıkçılık da ekonomisinde önemli yer tutar. İlçenin ekonomisi tarımsal üretim ve iç tarıma dayalı sanayi malları üretimine dayanmaktadır. İlçenin 12 km. uzaklıkta Güllübahçe kasabasının yakınında, Mykale Dağı yamacında güneye bakan doğal bir platform ve çevresine kurulmuş Priene antik kenti bulunmaktadır. Söke de her gün pazar kurulmasana rağmen en önemlisi Salı günü kurulan halk pazarıdır.

91 Bafa Gölü Tabiat Parkı : (Söke) tarihinde, Bakanlar Kurulu kararıyla hektar büyüklüğündeki alan, Bafa Gölü Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir. Bafa Gölü Tabiat Parkı, Söke-Milas Karayolu üzerinde yer almakta olup, Aydın İli Söke ilçesine 15 km, Didim İlçesine 12 km., Muğla İli Milas İlçesine 30 km uzaklıktadır. Arkeolojik ve tarihi değerler açısından Türkiye'nin en zengin coğrafyalarından biridir. Bölge, tarihi ve doğasıyla turistlerin ve araştırmacıların özel ilgi gösterdiği bir beldedir. Birçok kuş türünü de barındıran göl, bu özelliği sayesinde uluslararası önemli kuş alanları listesinde ilk sıralarda yer almaktadır. Gerek sulak alan, gerek Tabiat Parkı olması açısından önem taşıyan Bafa Gölü, Beş Parmak Dağları ve antik kentleri ile olağanüstü güzelliklere sahiptir.

92 Bafa Gölü Sulak Alanı: Eskiden Ege Denizi'nin bir koyu olan Bafa Gölü'nün, Büyük Menderes nehri tarafından taşınan alüvyonlarla denizle olan ilişkisi kesilmiş ve bu koy bir "lagün" haline dönüşmüştür. Göl, Didim merkez'e 10 km mesafededir. Söke- Milas Karayolunun doğusunda yer almakta olup; ortalama olarak 7 bin hektarlık alanı kaplamaktadır. Maksimum derinliği 25 metre kadardır. Gölün su kaynağı, Büyük Menderes nehrinin düzenli taşkınlıkları ve etrafındaki dağlıklardan gelen yeraltı ve yerüstü sularıdır. Tipik Akdeniz bitki örtüsünün gözlendiği göl çevresi, zeytinlik ve çam ormanları ile kaplıdır. Gölde irili ufaklı adalar mevcuttur. Yapılan araştırmalar neticesinde gölün en az Büyük Menderes Deltası kadar önemli olduğu ortaya çıkartılmıştır. Uluslararası önemli kuş alanları listesinde ilk sıralarda yer alan göl ve çevresince, dünya çapında nesli tehlike altında olan Cüce Karabatak ve Deniz Kartalı gibi kuş türlerinin ürediği, bunun yanı sıra gölün kış aylarında yüz binlerce ördek ve su kuşu türü tarafından beslenme ve barınma yeri olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Ülkemizin önemli göllerinden biri olan Bafa Gölü'nde 4 ada bulunuyor. Bunlar Menet, Kahvehisar, Kargaasarı, Kapıkırı adalarıdır. Bu dört ada dışında İkizce Yarımadası'nın uç kısmı da suların yükselmesi sonucunda ada halini alıyor. İkizce Yarımadası'nın uç kısmında bulunan tepenin üst kısmında bir manastır bulunuyor.

93 Meryem Ana'ya adanarak yapıldığı belirtilen bu manastır da göle farklı bir değer kazandırıyor. Bafa Gölü ve çevresi sahip olduğu su kuşları zenginliği ve doğal güzellikleri nedeniyle Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından "tabiat parkı" olarak ilan edilmiştir. Yaklaşık 210 çeşit kuş türü bulunan bu önemli kuş alanında (ÖKA) yaşayan kuş türlerinin bir kısmı Avrupa'da ve dünyada nesli tehlike altında olan türlerdir. Bunlardan bazıları Atkuyruklu Kartal, Beyaz Leylek, Gök Doğan, Küçük Karabatak, Küçük Balaban, Gece Balıkçısı, Alaca Balıkçıl, Erguvani Balıkçıl, Yılan Kartalı, Angıt, Saz Delicesi, Kızıl Şahin, Uzun Bacak, Yalı Çapkını, Alaca Yalı Çapkını, Küçük Kerkenez'dir. Azap Gölü Sulak Alanı: Azap Gölü, ılıman iklimin koşullarının olduğu bir sulak alan ekosistemi olup, Aydın ın Söke İlçesi ne bağlı Yeşilköy ve Avşar Köyleri arasındadır. Yüzölçümü 0,29 km karedir. Bafa Gölü'nün kuzeyinde olup, rakımı 7 mt.dir. İon kıyı kentlerinden Myus'a çok yakındır. Batısında Büyük Menderes Nehri ve Antik Myus kenti, Doğusunda Beşparmak Dağları, güneyinde Bafa Gölü bulunmaktadır. Büyük bir leylek kolonisinin olduğu Avşar Köyü yakınındadır. Göl kıyısındaki tepelerde antik döneme ait kaya mezarları bulunmaktadır. Azap Gölü sığ ve köklü su bitkilerinin yoğun olarak bulunduğu ve besince zengin bir göl olup, yüksek biyolojik çeşitlilik barındırmaktadır. Sazlıklar bu biyolojik çeşitliliğin en önemli parçasıdır. Hem kuşlar, hem de değişik canlılar için sazlıklar hayati önem taşımaktadır.

94 Hayvanlar yuvalarını bunların içine yapar ve yırtıcılardan sazlıklarda korunur. Bunun yanında sazlıklar ölüp çürüdüklerinde göl suyuna karışarak bu canlılar ve kuşlar için besin kaynağı olur.azap Gölü değişik özelliklerdeki zengin bitki çeşitliliği ile çok sayıda kuşa kuluçka imkanı sağlamakta, göç esnasında konaklayan ve kışlayan kuşlar için cazip bir ortam oluşturmaktadır.göl yüzeyinde bulunan sazlık ve adacıklarda Sakar Meke, Bahri, Küçük Batağan, Yeşilbaş, Küçük Akbalıkçıl ve Angıt türü kuşlar üremektedir. Küçük Karabatak ve Tepeli Pelikan gibi nesli tehlike altında olan türlerde kışın gölde barınmaktadır. Erken saatlerde Azap Gölü'ne gidildiğinde hiçbir yerde olmadığı kadar çok kuş sesiyle karşılaşabilir. Gölde yöre halkı tarafından geleneksel biçimde pinter ve ağlarla balık avcılığı da yapılmaktadır. Kış aylarında göle yerliyabancı bir çok kuş gözlemcisi gelmektedir. Bafa Gölü Tabiat Parkı nın öne çıktığı ve sunduğu aktiviteler;, Mağaracılık Dağ bisikletçiliği Dağ gezisi imkanı Peyzaj güzelliği/fotosafari Göl kenarında konaklama/kamping

95 Düzenlenmiş doğa gezisi rotası Tabiata uyumlu kırsal miras gezisi Pansiyonculuk Kelebek gözlemciliği imkanı Kuş gözlemciliği imkanı Sportif olta balıkçılığı imkanı Botanik gezilerine uygun saha Bakir Küçük Koylar Flora tanıma gezi imkanı Endemik Bitkilerin Gözlemi Köy Pazarları (Civar Köyler) Çayır şeklinde gruplanmış dağ çiçekleri gezisi Bakir doğa parçaları keşif gezisi Gastronomi gezisi Dokusu bozulmamış kırsal miras gezisi Jeolojik ve jeomorfolojik değerler Yaya gezi imkanı Tarihi eserler, sit alanı Halihazırdaki sayısı (1 yıl) Bafa Gölü Tabiat Parkı Turizm Talebi Değerleri ziyaretçi Kişi Para harcama Yeme-içme, Konaklama, Alışveriş (Balık tutma araçları, piknik malzemeleri, Temel ihtiyaçlar vs.) Ziyaretçi Profili Arkadaş Grupları: %35 Aileler : %20 Tur Grupları : %10 Yabancı Turistler: %25 Diğerleri : %10 Geliş sebepleri: 1- Rekreasyon 2- Flora gözlemleme 3- Doğa yürüyüşleri 4- Kuş gözlemleme 5- Fotosafari 6- Sportif balıkçılık 7- Mağara gezisi 8- Tarihi eser gözlemleme 9- Kelebek gözlemleme 10- Dağ bisikletçiliği Kıyaslanabileceği saha bir

96 Bafa Gölü Tabiat Parkı Turizm Arzı Değerleri Ulaşılabilirlik Sahanın Ulusal İzmir Havaalına 1,5-2 saat uzaklıktadır. havaalanına yakınlığı Alana Ulaşım Özel taşıt (x) Diğerleri (x). (Bisiklet, motosiklet, yürüyüş, atlı vb.) Ulaşım için problemler: Söke-Milas yol çalışması devam etmekte olup, yol ağında problemler bulunmamaktadır. Ancak sahaya ulaşım ağının zayıf olması bir dezavantajdır. Altyapı Yetersiz Yeterli İyi Açıklama Taşımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Kuzey ve Doğu tarafında yetersiz. Anayollara bağlantı Batı ve Güney tarafında yeterli Yerel genel taşımacılık Köylere taşımacılık zayıf.(turizm yönüyle) Programlar Uzun devreli gelişme planı mevcuttur. Ücretler Ücret alınmamaktadır. Ring patikaları İşaret levhaları Genel yer işaret levhaları Şube Müdürlüğümüzce yaptırılıp sahaya yerleştirilmiştir Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Özel bir otopark olmamasına rağmen, boş alanlar kullanılmaktadır. Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Sayıca yeterli olmasına rağmen, Turizme uygun nitelikliler bakımından yetersizdir. Geliştirilmesi, düzenlenmesi gerekmektedir. Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Yetersiz yeterli iyi Durum açıklaması Rekreasyonel tesisler Uzun devreli gelişme Spor tesisleri planında yer Diğerleri verilmelidir. Doğal Kaynakların Potansiyeli

97 Kaynak adı Var Açıklama Dağlar Sahanın Kuzeydosunda Latmos (Beşparmak dağları) ve Kuzey-Batı yönünde Karia döneminin kalıntılarına rastlanmaktadır. Ayrıca buralarda Kamping ve yürüyüş parkurlarıda mevcuttur. Ormanlar İzole alanlar Şelaleler Göller Bafa Gölü sulak alanı Milletlerarası seviyede bilinirliğe sahiptir. Nehirler Yaylalar Mağaralar Yaban hayatı Memeli Kuşlar Göç yollarını barındırmasından dolayı kuş gözlemi yapılan bir sulak alandır. Kelebekler İklim Akdeniz İkliminin görülmesi nedeniyle ziyaretçiler tercih etmektedir. Peyzaj dokusu Doğal bir göl olan Bafa Gölü peyzaj bakımından da leziz bir görsellik sunmaktadır. Kanyonlar Tabiatla uyumlu Kültürel miras Tabiata uyumlu hayat tarzı ve tabiata uyumlu karia dönemi kalıntılarının varlığı ilgi çekicidir. 1-5 arası değerlendirme şekli; 1) İnsanlar sahayı özelikle bu kaynak için ziyaret ederler, çekirdek üründür, 2) Kaynak alanı ziyaretçiler tarafından mutlaka ziyaret edilir, 3) Alanda kaynağın olması ziyaretçi deneyimine katkı sağlar, 4) Herhangi bir farklı şey sunmaz, 5) Turizm için ilginç değil, DİDİM

98 Aydın a 108 km. Bodrum Milas Havalimanı na 115 km. uzaklıkta olan Didim, hem tarihi hem de Ege nin en güzel deniz, kum ve güneşine sahiptir. Antik çağın kehanet merkezi olan Didim de, güneş tanrısı Apollon adına kurulan büyük bir tapınak bulunmaktadır. Bugün bile geçmişin izlerini tüm canlılığı ile yansıtan ilginç tarihi kalıntıları, doğal güzellikleri, binbir çeşit tatil olanakları, eşsiz koylarıyla, doğal limanları, altın sarısı kumu ve tekne gezintileri ile gezip görülmesi gereken en güzel tarihi ve turistik merkezimizdir. Didim de halkpazarı Çarşamba ve Pazar günleri kurulmaktadır. Tavşanburnu Tabiat Parkı (15,87 Ha.) Tavşanburnu Tabiat Parkı (Bakanlık Makamının tarih ve 903 sayılı olurları ile Mesire Yeri statüsü iptal edilerek 2873 sayılı Milli Parklar Kanununun 3. Maddesine göre Tabiat Parkı ilan edilmiştir.) Aydın Didim Karayolu üzerinde, Aydın İl merkezine 100 km, Didim İlçe merkezine 6 km mesafede yer almaktadır. Halkın günübirlik kullanımına açıktır. Gerek yöre halkının gerekse uzaktan gelen turistler için piknik yapma ve plajında denize girme imkânı mevcuttur. Saha üzerinde seyrek ve doğal Ardıç ağaçları bulunurken, sonradan yapılan ağaçlandırma çalışmaları ile sahaya gruplar halinde Fıstık Çamı, Okaliptus, Kıbrıs Akasyası, tek fertler halinde ise Demir Ağacı, Katalpa, Dişbudak gibi türler getirilmiştir. Kamp ve Piknik kullanımına uygun olan alanların büyük kısmında gölgeleme ortamı mevcuttur. Ağaçcık ve maki florası olarak; Sandal, Yabani Zeytin,

99 Akçakesme, Pırnal Meşesi ve Kermes Meşesi gibi türler ile Orman Sarmaşığı, Laden, Kekik ve değişik çayır otları saha genelinde yayılmaktadır. Tavşanburnu Tabiat Parkı; Didim gibi tarihi ve turistik bir antik kent kenarında yer alması, değişik türde ve gölgeleme ortamı oluşturan ağaç dokusuyla kaplı oluşu; sığ, temiz ve güzel denizi; güneşin doğuşu ve batışında oluşturduğu eşsiz manzara dokusu ile yüksek rekreasyon potansiyeline sahiptir. Fotoğraflar: Ali Egemen İŞCAN Tavşanburnu Tabiat Parkı nın öne çıktığı ve sunduğu aktiviteler; Peyzaj güzelliği/fotosafari Kamping

100 Tabiata uyumlu kırsal miras gezisi Kelebek gözlemciliği imkanı Sportif olta balıkçılığı imkanı Botanik gezilerine uygun saha Flora tanıma gezi imkanı Endemik Bitkilerin Gözlemi Bakir doğa parçaları keşif gezisi Dokusu bozulmamış kırsal miras gezisi Yaya gezi imkanı Tavşanburnu Tabiat Parkı Turizm Talebi Değerleri Halihazırdaki sayısı (1 yıl) ziyaretçi kişi Para harcama Yeme-içme, Konaklama (Kamping), Alışveriş Ziyaretçi Profili Arkadaş Grupları: %20 Aileler : %55 Tur grupları : %15 Diğer: %10 Geliş sebepleri: Rekreasyon, Kamping (Çadırlarda konaklama), Plaj. Ayrıca Tavşanburnu Tabiat Parkının etrafında birçok yazlık bulunması ve yol üzerinde olmasından dolayı günü birlik gelen ziyaretçi sayısı da yoğundur. Kıyaslanabileceği saha bir Tavşanburnu Tabiat Parkı Turizm Arzı Değerleri Ulaşılabilirlik Sahanın Ulusal İzmir Havaalına 1-2 saat uzaklıktadır. havaalanına yakınlığı Alana Ulaşım Özel taşıt (x) Toplu taşıma (x) Ulaşım için problemler: Yoktur. Altyapı Taşımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Yetersiz Yeterli İyi Açıklama

101 Anayollara bağlantı Anayol kenarında bulunmaktadır. Yerel genel taşımacılık Etrafında yoğun bir yerleşim olmasından dolayı yerel taşımacılık kuvvetlidir. Programlar Uzun devreli gelişme planı çerçevesinde henüz oluşturuluyor Ücretler Ring patikaları Alan küçük olduğu için mevcut değildir. İşaret levhaları Genel yer işaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Yetersiz Yeterli İyi Durum açıklaması Rekreasyonel tesisler Uzun devreli gelişme Spor tesisleri planına göre yapılabilir. Diğerleri Alan işletmeci tarafından işletilmektedir. Saha içerisindeki bungalov evler atıl durumdadır. Bu yapıların turizme kazandırılması gerekmektedir. Doğal Kaynakların Potansiyeli Kaynak adı Var Açıklama Dağlar Ormanlar Peyzaj değeri İzole alanlar Şelaleler Göller Nehirler Yaylalar Mağaralar Yaban hayatı Memeli Kuşlar

102 Kelebekler İklim Akdeniz iklimi görülmesi nedeniyle tercih sebebidir. Peyzaj dokusu Kanyonlar Tabiatla uyumlu kültürel miras Tabiata uyumlu hayat tarzı, 1-5 arası değerlendirme şekli; 1- İnsanlar sahayı özelikle bu kaynak için ziyaret ederler, çekirdek üründür, 2- Kaynak alanı ziyaretçiler tarafından mutlaka ziyaret edilir, 3- Alanda kaynağın olması ziyaretçi deneyimine katkı sağlar, 4- Herhangi bir farklı şey sunmaz, 5- Turizm için ilginç değil, KUŞADASI Aydın il merkezine 71 km. uzaklıkta bulunan Kuşadası, Ege Bölgesi nin denizle buluştuğu kıyı şeridinde yer almaktadır. Doğusu ve güneyi dağlarla çevrili bulunan ilçenin ekonomisi turizme ve buna bağlı olarak gelişen ticarete dayanır. Kuzeyde Selçuk ve Pamucak, güneyde Dilek Yarımadası ile sınırlanan ilçe merkezi İzmir, Efes, Meryemana, Milet, Didim, Pamukkale, Marmaris, Bodrum gibi önemli turistik merkezlerin odağında bulunmaktadır. Ayrıca Yunanistan a ait Sisam adasına yakın olması nedeniyle, buraya gelen turistler için Türkiye nin kapısı durumundadır. Kuşadası, tarihi değerleri, deniz, kum ve güneşiyle bir turizm cenneti olup, gerek yabancı gerekse yerli turistlerin tercih ettiği bir sayfiye bölgesidir. Denizden Kuşadası na gelenler ilk önce Güvercin ada yı görürler, Kuşadası, ismini buradan alır. Güvercinada çok eski bir yapı olup, 19.yy da Mora ayaklanması sırasında adalardan gelebilecek saldırılara karşı bir ileri karakol olarak Osmanlılar tarafından yapılmıştır. Ada iskelesi yapılırken, adadaki dalga kıran ve beton ile kıyıya bağlanmıştır. iskele yakınındaki Öküz Mehmet Paşa kervansarayı tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde konaklama tesisi olarak kullanılmaktadır. İlçede Hanım Camii, İbrahim Ağa Camii, Türkmen Camii, İki Oluklu Camii bulunmaktadır. Dilek yarımadası milli parkına giden yol üzerindeki Zeus Mağarası, küçük bir obruk ve yer altı su kaynağının oluşturduğu havuz şeklindeki taban ile etkileyici bir doğal güzelliktir. Kirazlı Köyü Yayla mevkiinde Aslanlı Mağarası bulunmakta olup, Kuşadası yolunun dere boğazı mevkiinde 3 km.lik toprak yolu izleyerek 30 dakikalık

103 bir yürüyüş ile ulaşılır. Diğer adıyla Yaren Mağarası olarak bilinen bu mağaranın uzunluğu 110 metre, derinliği 36 metredir. Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı ilçeye 28 km.lik karayolu ile bağlıdır. Bir cennet sayılabilecek bu büyük park ilginç ağaçları, kanyonu, koyları, plajları, piknik alanlarıyla, gezinti, dinlenme ve su sporları alanıdır. Kuşadası nda Merkezde kurulan halk pazarları: Salı günü meyve-sebze pazarı (Kadınlar Denizi yolu), Cuma günü meyve-sebze pazarı (Meteoroloji Civarı), Çarşamba günü giyim-tekstil (Meteoroloji Civarı), Davutlar Halkpazarı Pazar günü, meyve-sebze, giyim-tekstil, gıda, Güzelçamlı halk pazarı Pazartesi meyve-sebze, giyim-tekstil, gıda pazarlarıdır. Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı: Türkiye'nin ve dünyanın en benzersiz doğal alanlarından birisi olan Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Millî Parkı hektarlık bir alana sahiptir. Bu alanın hektarı yılında Millî Park ilan edilen Dilek Yarımadasına, hektarı 1994 yılında Milli Park ilan edilen Büyük Menderes Deltasına aittir. Dilek Yarımadası - Büyük Menderes Deltası Milli Parkı, dünyada bir örneği daha olmayan; bir yanda Akdeniz'den Kafkasya'ya kadar kıyılarda yayılım gösteren neredeyse tüm bitkilerin doğal olarak bir arada görüldüğü botanik bahçesi; yırtıcı

104 kuşları ve vahşi hayvanlarıyla bir dağlık arazi ve onu çevreleyen sualtı zenginlikleri, diğer yanda da yüzlerce kuş türünü barındıran, zengin balık çeşitleriyle bir delta ve bütün bunları çevreleyen tarihi ve kültürel zenginliklere sahiptir. Yılda yaklaşık yerli ve yabancı misafir Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı'nı ziyaret etmektedir. Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı sahilleri, Türkiye'nin yapılaşmanın olmadığı, en temiz ve doğal kıyılarındandır. Milli Park'a gelen yerli ve yabancı ziyaretçiler, düzenlenmiş alanlarda günübirlik olarak; 2004 Yılı Uluslar arası Mavi Bayrak ödüllü koylarında deniz sporları yapabilecekleri gibi, belirlenmiş rotalarda doğa yürüyüşü, dağ bisikleti, foto safari, manzara izleme, olta balıkçılığı, kültürel yürüyüşler, kuş gözlemciliği, resim ve botanik turu etkinliklerini de yapabilmektedirler. Milli Park içerisinde 804 bitki türü belirlenmiştir. Bu bitkilerden 6'sı dünyada sadece burada görülür. Ayrıca dünyada sadece Türkiye'de bulunan 18 bitki türünü de barındırır. Yarımadada kaydedilen diğer veriler şunlardır; 28 Tür memeli 42 Tür sürüngen 45 Tür Deniz canlısı Dünyanın en nadir 10 deniz memelisinden biri olan Akdeniz foku (Monachus monachus) da yarımada kıyılarında görülebilir. Bu benzersiz biyolojik çeşitlilik nedeniyle Dilek Yarımadası, Avrupa Konseyi tarafından Flora Biyogenetik Rezerv Alanı yani, bitki örtüsü açısından soyu tükenmekte veya genetik çeşitliliği çok azalmakta olan bir canlı türü ya da topluluklarını korumaya yönelik uluslararası düzeyde koruma alanı olarak kabul edilmiştir.

105 Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı nın Ekoturizm Potansiyelinin öne çıktığı ve sunduğu aktiviteler; Kanyon yürüyüşü Mağaracılık Dağ bisikletçiliği Denizel değerler Dağ gezisi imkanı Peyzaj güzelliği/fotosafari Kamping Düzenlenmiş doğa gezisi rotası Tabiata uyumlu kırsal miras gezisi