BURSA ATATÜRK TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ

Transkript

1 BURSA ATATÜRK TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ MAKİNE TEKNOLOJİSİ ALANI ENDÜSTRİYEL KALIP DALI. SINIF TEMEL SAC METAL VE HACİM KALIPLARI İMALATI MESLEK TABLOLARI ADI SOYADI GRUP SINIF NO GRUP ÖĞRETMENİ

2 "Türkiye Cumhuriyetinin, özellikle bugünkü gençliğine ve yetişmekte olan çocuklarına hitap ediyorum: Batı senden, Türk'ten çok geriydi. Manada, fikirde, tarihte bu böyleydi. Eğer bugün batı teknikte bir üstünlük gösteriyorsa, ey Türk Çocuğu, o kabahat da senin değil, senden öncekilerin affedilmez ihmalinin bir sonucudur. Şunu da söyleyeyim ki, çok zekisin!.. Bu belli. Fakat zekânı unut!.. Daima çalışkan ol..." ATATÜRK ÖĞRENCİ DERS ARAÇ GEREÇLERİ - ATELYE İÇİN İŞ ÖNLÜĞÜ ( RENK...) - İŞ GÖZLÜĞÜ 3 - FLAŞ BELLEK (.. gb ) - HESAP MAKİNESİ ( MÜHENDİSLİK HESAPLAMA YAPABİLEN ) 5 - KIRMIZI TÜKENMEZ KALEM ( PİLOT ) 6 - MAVİ TÜKENMEZ KALEM ( PİLOT) 7 - KURŞUN KALEM 8 - SİLGİ 9 - MODÜL KİTAPÇIKLARI 0-0 SAYFALIK KARELİ HARİTA METOD DEFTERİ KAYNAKLAR - Sac Kalıpları - Sami ATAŞİMŞEK ( 977 ) - Toleranslar ve Ölçülendirme - M. Güven KUTAY 3 - Megep Makine Teknolojisi Ders Modülleri UNUTMAYALIM ; BİR ÜLKENİN GELECEĞİ TEKNİK ELEMANLARIN YETENEKLERİ İLE SINIRLIDIR HAZIRLAYAN ADNAN YILMAZ

3 İstiklal Marşı Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma; kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl Kahraman ırkıma bir gül, ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, hakka tapan, milletimin istiklâl Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım! Kükremiş sel gibiyim; bendimi çiğner aşarım; Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın afakini sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyet! dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın. Doğacaktır sana vadettiği günler hakkın. Kim bilir belki yarın... belki yarından da yakın. Bastığın yerleri «toprak!» diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda, fışkıracak, toprağı sıksan şüheda! Canı, cananı, bütün varımı alsın da hüda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden, ilahi şudur ancak emeli, Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli. Bu ezanlar - ki şahadetleri dinin temeli- Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli, O zaman vecdile bin secde eder - varsa - taşım. Her cerihamdan, ilâhi boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruhu mücerret gibi yerden naşım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlal: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır; hakka tapan, milletimin istiklâl. Mehmet Akif ERSOY

4 Atatürk'ün Gençliğe Hitabesi Ey Türk Gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî bedhahların olacaktır. Bir gün, İstiklâl ve Cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şerâitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerâit, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve Cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri zaptedilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şerâitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr ü zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerâit içinde dahi, vazifen; Türk İstiklâl ve Cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur! Mustafa Kemal Atatürk Ekim 97

5 BÖLÜM İÇİNDEKİLER ÇALIŞMA DÜZENİ Sayfa No DERS ÇALIŞMA PROGRAMI NASIL HAZIRLANIR - BÖLÜM KALIP TASARIM TABLOLARI FORMÜLLER VE TERİMLER 5-7 KESME BOŞLUĞU TABLOSU 8 DİŞİ PLAKA EBAT TESPİT TABLOSU 9 BÜKMEDE RADYÜS KISALMA DEĞERLERİ 0 - V ve U BÜKME KALIPLARINDA TASARIM ÖLÇÜLERİ VİDALI BAĞLANTIDA KONSTRÜKSİYON ÖLÇÜLERİ 3 STANDART CİVATALARIN MALZEME VE MEKANİK DEĞERLERİ CİVATA MALZEMESİNE GÖRE VİDA TESPİT BOYU ve ALLEN CİVATA 5 METRİK NORMAL DİŞ VİDA TABLOSU 6 STANDART HAZIR PİMLER VE ÇEKTİRMELİ PİMLER 7 STANDART HAZIR YOLLUK VE YAY ASKI CİVATALAR 8 TOLERANSLAR 9 ŞEKİL VE KONUM TOLERANSLARI - ISO ALIŞTIRMA DERECELERİ VE KARŞILIKLARI TOLERANS TABLOSU DELİK 3 TOLERANS TABLOSU MİL SİNÜS-COSİNÜS CETVELİ 5-6 TANJANT-COTANJANT CETVELİ 7-8 ÖZGÜL AĞIRLIKLAR 9 BÖLÜM 3 ÇELİKLERİN ÜRETİM ÖLÇÜLERİ İMALAT ÇELİKLERİ 30-3 SEMENTASYON - ALTIKÖŞE - ISLAH - TRANSMİSYON 3 SOĞUK ÇEKME LAMA ve ERDEMİR ÜRÜNLERİ SAC EBATLARI 33 BÖHLER - SOĞUK İŞ TAKIM ÇELİKLERİ 3 BÖHLER - SICAK İŞ - PLASTİK - YÜKSEK HIZ ÇELİKLERİ 35 BÖHLER DÖVME ÇELİKLERDE SOYULACAK KABUK MİKTARI 36 STANDART ÖLÇÜLERE YAPILAN İLAVE ÖLÇÜLER SERBEST ÖDEV SORULARI PRESLER 39 - BÖLÜM ÇİZİMLERLE SAC KALIP VE HACİM KALIBI ÖRNEKLERİ KILAVUZ KOLONLU DELME KESME KALIBI 5 SIYIRICI PLAKALI DELME KESME KALIBI 6 YANÇAKILI DELME KESME KALIBI 7 KILAVUZ PLAKALI DELME KESME KALIBI 8 BİLEŞİK DELME KESME KALIBI 9 YANÇAKILI DELME KESME KALIBI 50 KILAVUZ PLAKALI FİRESİZ ; KANAL AÇMA VE KESME KALIBI 5 KILAVUZ KOLONLU DELME KESME KALIBI 5 DELME AYIRMA BÜKME ARDIŞIK KALIBI 53 KAMLI DELME KALIBI 5 ETEKLİ U BÜKME KALIBI 55 ETEKLİ V BÜKME KALIBI 56 I. ÇEKME OPERASYONU KALIBI 57 II. ÇEKME OPERASYONU KALIBI 58 II. ÇEKME OPERASYONU KALIBI 59 ÇEVRE KESME VE ÇEKME KALIBI 60 PLASTİK EL ENJEKSİYON KALIBI 6 YATIK PLASTİK ENJEKSİYON KALIBI ELEMANLARI 6

6 BÖLÜM ÇİZİMLERLE SAC KALIP VE HACİM KALIBI ÖRNEKLERİ SIYIRICILI PLAKALI YATIK PLASTİK ENJEKSİYON KALIBI 63 İTİCİ ZIMBA ÇIKARICILI YATIK PLASTİK ENJEKSİYON KALIBI 6 İTİCİ ZIMBA ÇIKARICILI KAMLI YATIK PLASTİK ENJEKSİYON K. 65 SIYIRICI PLAKALI VE İTİCİ ZIMBALI İKİ GÖZLÜ METAL ENJEKSİYON 66 KALIBI TERMOSET PLASTİK 69 GÖZLÜ LASTİK O RİNG KALIBI 67 TERMOSET PLASTİK KALIBI VİTES KÖRÜĞÜ LASTİK 68 BÖLÜM 5 TEMEL SAC METAL KALIPLARI DERSİ İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI İŞ GÜVENLİĞİ 7-75 I. & II. DÖNEM ÖDEVLERİ 76 DEĞERLENDİRME FORMU 77 KALIP YAPIM AŞAMALARI GRUP SAC METAL KALIBI İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI 8 SAC KALIP MALZEME LİSTESİ 83 İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI VE MONTAJ - DETAY RESİMLERİ GRUP SAC METAL KALIBI İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI 07 SAC KALIP MALZEME LİSTESİ 09 İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI VE MONTAJ - DETAY RESİMLERİ - GRUP 3 SAC METAL KALIBI İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI 3 SAC KALIP MALZEME LİSTESİ 5 İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI VE MONTAJ - DETAY RESİMLERİ 7-37 BÖLÜM 6 TEMEL HACİM KALIPLARI DERSİ İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI 39 İŞ GÜVENLİĞİ DEĞERLENDİRME FORMU I. & II. DÖNEM ÖDEVLERİ GRUP TEMEL HACİM KALIBI İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI KALIP YAPIM AŞAMALARI HACİM KALIP MALZEME LİSTESİ 57 İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI VE MONTAJ - DETAY RESİMLERİ GRUP TEMEL HACİM KALIBI İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI 7 KALIP YAPIM AŞAMALARI 73-7 HACİM KALIP MALZEME LİSTESİ 75 İŞ VE İŞLEM YAPRAKLARI VE MONTAJ - DETAY RESİMLERİ 77-87

7 DERS ÇALIŞMA PROGRAMI NASIL HAZIRLANIR Başarılı olmak ve çalışmalarınızdan verim almak istiyorsanız yapacağınız ilk şey kendinize uygun bir çalışma programı hazırlamaktır. Programınızı hazırlamadan önce kendinizi bir hafta gözleyin en çok ve en verimli ders çalıştığınız saatleri (sabah erkenden okul döngüsü, akşam yatmadan önce vb.) en çok dinlenmeye ihtiyaç duyduğunuz saatleri belirleyin. En verimli olduğunuz saatleri en verimli olduğunuz derslere ayırın. Ayrıca zorlandığınızı ya da geri kaldığınızı düşündüğünüz derslere programınızda daha fazla yer verin. Dinlenme ihtiyacı duyduğunuz saatleri dinlenmek ve zevk duyduğunuz uğraşlar için ayırın. Mümkün olduğunca aynı branştaki dersleri ard arda getirmeyin. Örneğin iki sayısal ders arasına bir sosyal ders koyarak çalışmak hem monotonluğu hem de öğrenilenlerin birbirine karışmasını önler. Çalışacağınız dersler arasına 0-5 dakikalık dinlenme süreleri ayırın. İki 5 ' lık ders arasına 0 dakikalık dinlenme koyabilirsiniz. Hazırlayacağınız program içerisine dinlenme-spor yapma-kitap okuma-televizyon izlemegezme gibi özel zevklerinizi de yerleştirin. Günlük program içinde önceden kestiremeyeceğiniz durumlar için sarkma payları ayırın böylece planın aksamasını ve bir koşuşturma içine girmeyi önlemiş olursunuz. Ders çalışma sürelerini mümkün olduğunca günün aynı saatlerine yerleştirmeye çalışın. Bu sizin o saatlerde çalışmaya güdülenmenizi, çalışma isteğinizin uyanmasını ve dikkatinizi daha kolay toplamanızı sağlayacaktır. Yemek yedikten hemen sonra derse başlamayın. Bu, öğrenmedeki verimliliği düşürür. Yemekten 5- dakika sonra çalışmaya başlayın. Uykudan hemen önce öğrenilen şeylerin akılda kalması daha yüksektir. Yatmadan önce genel bir tekrar için vakit ayırın. Kendinize bir takvim edinin. Bu takvimi sınav günleriniz ders çalışamayacağınız özel günleri ( doğum günü, bayram tatili vb.) işaretleyin. Her aksam o gün neler yapıldığını ve yarınki programı gözden geçirin. Zaman çizelgenizi günlük hazırlıyorsanız ertesi günün programını hazırlamadan yatmayın. Her hafta sonu programınızı değerlendirin. Eğer programı gerçekleştirmişseniz kendinize bir ödül verin ( sinema, maça gitmek gibi). Sürekli bir programa bağlı yaşamaktan sıkılıyorsanız kendinize uygun bir günü öğrenin ve o günü programsız geçirin. Şimdi verilen bilgiler ışığında kendinize verimli bir program hazırlayabilirsiniz. Hazırladığınız programı çalışma masasında göz önünde bir yere yerleştirin. Rehberlik servisi amaçlarınıza ve ilgilerinize uygun program hazırlama ve programı değerlendirme konusunda sizlere yardımcı olacaktır. ÇALIŞMA ODASI VE MASASI NASIL OLMALIDIR Çalışma programınızı hazırladıktan sonra bu programı uygulayabileceğiniz uygun bir ortam oluşturmak gerekir. Mümkünse kendinize evin sakin bir odasını çalışma odası olarak ayırın. Ayrı bir oda edinme imkânınız yoksa bir çalışma köşesi edinin. Kendinize bir çalışma masası ve sandalye edinin.

8 Çalışma masasını ışığı arkadan alacak şekilde yerleştirmeyin. Arkadan gelen ışık gözlerin yorulmasına neden olur. Masanız cam kenarında olmamalıdır. Dışarıdan gelebilecek ses, hareket gibi duyumlar dikkatinizi dağıtabilir. Çalışma sandalyenize oturduğunuzda gözünüzün ilişebileceği yerlerde poster, resim, gazete vb. sizi hayal dünyasına götürebilecek, dikkat dağıtıcı unsurlar olmamalıdır. Sandalyeniz dik olmalı, çok rahat edip gevşemenizi sağlayacak türden olmamalıdır. Çalışma masanızı ders dişi gereksiz malzemeden arındırın. Ders için gerekli olabilecek malzemeleri masaya yerleştirin, böylece yerinizden kalkmayı gerektirecek kopmaları önlemiş olursunuz. Derslerle ilgili tüm faaliyetlerinizi çalışma masanızda gerçekleştirin çalışmalarınız için başka bir odayı, yatağınızı ya da rahat bir koltuğu kullanmayın. Çalışmak için bir çalışma masası ayırdığınızı unutmayın. Çalışma masanızı her çalışmadan sonra düzenleyin böylece bir sonraki çalışmaya başlamanız kolaylaşır. Çalışma programınızı masanızda gözünüzün önünde bir yere yerleştirin. Çalışma odanızda TV bulundurmayın, eğer TV ya da müzik seti varsa çalışma saatlerinde kapalı tutun. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki; ders çalışılan ortamın sınav ortamına benzemesi, sınavdayken bilgilerin hatırlanma olasılığını artırmaktadır. Sınavın yapıldığı ortam ise sessizdir. DERS ÇALIŞMAYA BAŞLIYAMIYORSANIZ Önce derin bir nefes alıp verin. Ders çalışmanıza yardımcı olacak, sizi güdülmeyecek düşünceler üretmeye çalışın. O an kafanız başka bir şeyle meşgul ise bu konuda düşünmek için kendinize ders bitiminde süre ayırın. Aynı anda hem dersi hem de başka bir sorunu düşünmek ne verimli çalışmanızı nede soruna çözüm bulmanızı sağlar. DERS ÇALIŞIRKEN DİKKATINIZ ÇABUK MU DAĞILIYOR Dikkat toplama alışkanlığı doğuştan gelen bir özellik değildir. Eğitim yolu ile elde edilen bir alışkanlıktır. Öncelikle çalışma odanızı dikkat dağıtıcı unsurlardan arındırın. İsteksizlik, karamsarlık, uykusuzluk, yorgunluk dikkat toplamayı engeller. Bunun için ders dışı uğraşlarla yeterince ilgilenmek ve gerçek anlamda dinlenmek zorunludur. Ders çalışma süreleriniz günün aynı saatlerine rastlarsa o saatlerde çalışma istek ve alışkanlığı, dikkati derse yoğunlaştırma alışkanlığı kazanırsınız. Çalışma sürenizi yavaş artırın. Kendinize söyle bir kural koyun: eğer dikkatim dağılmadan 5 dakika çalışabilirsem istediğim şey için (telefon etmek, müzik dinlemek vb.) 5 dakika ayıracağım. Sıkılsam da 5 dakikadan önce masadan kalkmayacağım? Kısa süre sonra dikkat sürenizin artığınızı göreceksiniz. Çalışma sonunda kendinize ödül vermek ders çalışma alışkanlığı edinmenizi, çalışma sıklığının artmasını sağlayacaktır. Kendinize gerçekçi hedefler belirleyin. Kapasitenizin üzerinde hedefler isteksizliğe ve özgüvensizliğe yol açar. Küçük hedeflere ulaştıkça daha büyük hedefleri yakalayacaksınız. MÜZİKLE DERS ÇALIŞMAK Derse dikkatinizi verdiğiniz takdirde müziği duymazsınız. Ancak dinlemediğiniz halde geri planda çalan bir müzik vücutta gerginlik ve yorgunluk yaratır. Çalışma veriminin düşmesine yol açar. Ayrıca çalışırken dikkatin dağılacağı anda duyacağınız müzik tekrar dikkat

9 toplamanızı zorlaştırır. Bu sebeple ders çalışmakla müzik dinlemek arasında bir seçim yapmalısınız. En doğru seçim müziği dersten sonra ayrılan sürelerde dinlemektir. YATARAK DERS ÇALIŞMAK Uzanarak ders çalışmanın doğuracağı sonuç, çalışamayacak kadar gevşeme yada uykuya dalmaktır. Kaykılarak, masaya uzanarak çalışmak sıraya uzanarak ders dinlemek, rahat bir koltuk da ders çalışmakta aynı sonucu doğuracaktır. En etkili yöntem kol ve dirsekleri dayamaya imkân veren masada çok rahat olmayan dik bir sandalyede çalışmaktır. NOT TUTARAK ÇALIŞMAK Ders çalışmanın en iyi yolu not tutarak çalışmaktır. Araştırmalar göstermiştir ki; yazılan, yazılmayanlara göre daha çok akılda kalmaktadır. Not tutarak çalışmak çok zaman alıyor gibi görünse de; günü gününe not tutarak çalıştığınız da, bu notlar sınav öncesi size hem kolaylık hem de zaman tasarrufu sağlayacaktır. SORU ÇIKARARAK ÇALIŞMAK Çalıştığınız konu ile ilgili sorular çıkarın. Başlıkları soruya çevirin ve cevaplayın. Bu yöntem kolay unutmanızı engelleyecektir. Ayrıca sınav için tam olarak hazırladığınızı göreceksiniz. ÖĞRENDİKLERİNİZİ UNUTMAMAK İÇİN Yapmanız gereken en önemli şey sistemli tekrarlardır. Tekrar edilmeyen bilginin %80'i saat içinde unutulur. Öğrenilen Bilgiler BIR GÜN KORUMAK IÇIN Öğrendikten sonra 0dk. Tekrar BIR HAFTA KORUMAK IÇIN saat sonra 5-0 k. tekrar BIR AY KORUMAK IÇIN Bir hafta sonra 5-0 k. tekrar BIR YIL KORUMAK IÇIN Bir ay sonra 5-0 k. tekrar Öğrendiklerinizi uzun süre koruyup unutmamak için Bu tekrarları sistemli bir şekilde uygulamalısınız. Bu sebeple çalışma programınıza her akşam, o gün ve bir önceki gün öğrendikleriniz için her Cumartesi; o hafta öğrenilenler için; Her Pazar o ay öğrenilenler için süre ayırın. Her ay sonunda genel bir tekrar yapın. SİSTEMLİ TEKRAR SİZE NE KAZANDIRIR Bu sistemi uygulayan kişi sadece o bilgileri unutmamakla kalmaz yeni bilgileri de daha kolay çözümler ve öğrenir. Öğrenmek için harcanan emek ve zaman tekrar yapmayanın harcadığından çok daha azdır. Çünkü yeni bilgileri öğrenmek için, her seferinde eskileri yeniden öğrenmek zorunda kalmazsınız. UYKUNUN ÖĞRENME ÜSTÜNDEKİ ETKİSİ Bu konuyu araştırmak için psikolojik bir deney şu şekilde yapılmıştır. Birbirine benzer çeşitli deney gruplarına ayni bilgiler ayni şekilde ve ayni şartlarda öğretilmiştir. Öğrenmeden sonra bir grup uyumuş bir grup müzik dinlemiş bir grup çeşitli oyunlar oynamış bir grupta gözlem odasında kendi haline bırakılmış ve sohbet etmişlerdir. Bir süre sonra verilen bilgiler sorulduğunda en fazla bilgiyi hatırlayan dersten sonra uyuyan grup olmuştur. 3

10 Uykunun bu etkisinden yararlanmak için uyumadan hemen önce kısa tekrarlar yapın. 0-5 dakika tekrar UYKU 0-5 dakika tekrar Tekrarlarınızı son dakikaya kadar yapabilirsiniz ancak son dakikada yeni bir şeyler öğrenmekten kaçının. UNUTTUKLARIMIZ En çok ve kolay unuttuğumuz şeyler için daha çok dikkat zaman ve tekrar gereklidir. EN ÇOK NELERI UNUTUYORUZ EN AZ NELERI UNUTUYORUZ Adlar Güzel olaylar Rakamlar ve tarihler Yatmadan önce gözden geçirilenler Zor öğrenilmiş, tam kavranmamış notlar Hatırlanması gerektiğine karar verilenler İnanç ve önyargılarımıza ters gelenler Zaman araları verilerek öğrenilenler Başarısızlıklarımız Üzerinde sık konuşulan ve tekrar edilenler Öğrenmeye çalışmadan rastgele edinilen bilgiler Kişiyi doğrudan ilgilendiren konu ve olaylar Öğrenip de üzerinde düşünmediğimiz konular Kazanılan basarılar Bizim için anlam taşımayan şeyler Kişiye Anlamlı yâda ilginç gelen konular Yorgun, hasta, sıkıntılı, bıkkın, karamsarken öğrenilenler Fiziksel beceriye bağlı olanlar Uzunca süre ara verip dinlenmeden öğrenilenler Hem görüp hem duyarak öğrenilenler Tekrar edilmeyen bilgiler Ayrıntıyla birlikte öğrenilenler DERS ÇALIŞIRKEN izlenilecek YOL Önce çalıştığınız konunun (kitabın) başlıklarına göz atın böylece konu hakkında genel bir bilginiz olacak. Çalıştığınız bölümü baştan sona atlamadan sadece okuyun. Şimdi konuyu genel hatlarıyla anladınız. Atlamadan okumanızı tavsiye ettik çünkü ayrıntıları ile okunan şeyle daha çok akılda kalır. Aklınızda kalabilecek bir ayrıntıyla konuyu daha rahat hatırlayabilirsiniz. Konuyu ikinci kez sadece not ederek ve soru çıkararak okuyun Kendi kendinize konuyu anlatın ve sorulara cevap verin Bir süre dinlendikten sonra genel bir tekrar yapın. ( sorularınızı tekrar cevaplayıp notlarınıza bir göz atın) Bölümler arasında kısa dinlenme süreleri koyabilirsiniz. DERS DİNLEMENİN EN İYİ YOLU Diyelim ki bütün anlatılanları uygulamaya kararlısınız. Eğer okulda dersi iyi dinleyemiyor yada devamsızlık yapıyorsanız. Bunların yeterli ölçüde faydası olmayacaktır. İnsan 30 sn. kadar bilinçli dinler. Sonra - sn. kopukluk olur yapmanız gereken bu zorunlu kopmadan sonra tekrar konuya dönebilmektir. Dersi dinlemenin en iyi yolu not tutarak dinlemektir. Not tutarken sadece önemli kısımları anlayacağınız şekilde kısaltarak yazın. Böylece dinledikleriniz daha çok akılda kalacaktır. Dersi derste anlayın. ENDÜSTRİYEL KALIP BÖLÜMÜ BAŞARILAR DİLER

11 FREZE VE İŞLEM MERKEZLERİNDE İLERLEME F = fz. z. n (mm/dak) fz : z : bir devirdeki diş başına ilerleme (mm/dev) kesici takım kesme ağızı sayısı TORNADA SİPERİ ÇEVİREREK KONİK TORNALAMA n : devir sayısı (dev/dak) D : Büyük çap mm Malzemeye göre kesme hızı değerleri D - d d : Küçük çap mm tan α = KESİCİ CİNSİ. L L : Konik boyu mm Ç030 Ç00 Ç050 Ç060 Ç080 GS (DS) 5 Ç35 Ç5330 Ç6 Ç00 GG GG8 GG30 CU HPr 57 H Pr 60 () BH 8 AL 30 V. 000 π. D FORMÜLLER VE TERİMLERİ TORNADA KESME HIZI VE DEVİR SAYISI Kesme hızı Kesicinin kesilen malzemenin torna tarafından döndürülerek etrafında aldığı yol Devir sayısı Torna aynasının kendi etrafında bir dakikada aldığı döngü sayısı V= π. D. N V : Kesme hızı m/dak 000 D : Malzeme çapı mm N : Devir sayısı dev/ dak N= N= 38. MKE FORMU MALZEME CİNSİ V D Seri Çelik Sert Maden Uç İmalat Çeliği İmalat Çeliği İmalat Çeliği İmalat Çeliği İmalat Çeliği Çelik Döküm Krom Nikelli Çelik Krom Molibdenli Çelik Krom Vanadyumlu Çelik Takım Çeliği Font Döküm Dövülür Font Döküm Sert Font Döküm Bakır Dökme Prinç Hadde Prinç Bronz Alüminyum Silimun Düralümin Magnevin Elektron KABA İNCE KABA İNCE TORNA TEZGAHLARINDA İLERLEME fz = F / n (mm/dak) tan α : Açı değeri MATKAP TEZGAHINDA DEVİR SAYISI D : Matkap çapı mm N= V.000 π. D Matkaplar için kesme hızları Malzeme cinsi Çelik Takım çeliği Dökme demir Makine çeliği Al. Alaşımları Kesme hızı Frezelemede freze çakıları için uygun kesme hızları Yüksek Hız Karbür Malzeme cinsi Çeliği Takımlar Takımlar İçin İçin Kesme Hızı Kesme Hızı (m/dak) (m/dak) Makine çeliği Takım çeliği Dökme demir Bronz Alüminyum Malzemenin cinsi Alın freze çakısı Helis freze çakısı Makine çeliği 0,30-0,0 0,33-0,35 Takım çeliği 0,35-0,5 0,30-0,38 Paslanmaz çelik 0,5-0,35 0,3-0,30 Dökme demir 0,33-0,0 0,33-0,35 Kanal freze çakısı 0,8-0,33 0,5-0,30 0,0-0,5 0,8-0,35 5 Parmak freze çakısı 0,5-0,30 0,3-0,8 0,08-0,3 0,8-0,30 Bronz ve prinç 0,35-0,30 0,35-0,38 0,8-0,30 0,5-0,8 Alüminyum 0,50-0,55 0,0-0,5 0,30-0,33 0,35-0,38 Form freze çakısı 0,0-0,3 0,08-0,30 0,05-0,08 0,0-0,3 0,0-0,8 0,5-0,8 Karbür freze çakıları için iş parçası malzemesine bağlı olarak verilecek ilerleme miktarları ( mm/dev )

12 KESME BOŞLUĞU : 3 mm sac kalınlığına kadar C= 0,005. t. ζb KESME BOŞLUĞU : 3 mm'den kalın saclar için C = (,5. 0,0. t - 0,05. ζb ζb = Kesme dayanımı ( kg/mm² ) t C = Sac kalınlığı (mm ) = Bir taraftaki kesme boşluğu ( mm ) KESME KUVVETİ : P = L. t. ζb SIYIRMA KUVVETİ : Ps = P / 5 P : Kesme kuvveti ( kg ) t : Sac kalınlığı (mm ) Ps : Sıyırma kuvveti ( kg ) L : Kesilen toplam çevre ( mm ) ζb : Kesme dayanımı ( kg/mm² ) SACLARDA VERİM ORANI % Verim S S : : : Sacın kullanım oranı Toplam bant yüzey alanı ( mm² ) Toplam parça yüzey alanı ( mm² ) % Verim = S / S BÜKME KALIBI HESAPLAMALARI V BÜKME KUVVETİ c. ζb. t². b Pb = Pb : Bükme kuvveti ( kg ) w Pe : Son bükme kuvveti ( kg ) ζb : Çekme dayanımı ( kg/mm² ) Pe =. Pb ri w= t : Sac kalınlığı (mm ) 0.5-0,5 b w c : : : Parça genişliği ( mm ) Kalıp açıklığı Katsayı c = +. t / w AÇINIM BULMA L : Açınım boyu ( mm ) a ve b : Düz hatlar ( mm ) π. α L = a + ri : İç bükme radyüsü ( mm ) 80. ( ri + t.0,5. k ) + b t α k : : : Sac kalınlığı (mm ) 80 - Bükme açısı ( ) Korreksiyon faktörü k = 0,65 + 0,5. Log. ( ri / t ) U BÜKME KUVVETİ Pb ζb t L Pe : : : : : Bükme kuvveti ( kg ) Çekme dayanımı ( kg/mm² ) Sac kalınlığı (mm ) Bükme uzunluğu ( mm ) Son bükme kuvveti ( kg ) Pb = 0,. t. L. ζb Pe = Pb + 0,3. Pb U BÜKME KALIPLARINDA SAC BOŞLUĞU Zmax t n : : : U Bükmede sac boşluğu ( mm ) Sac kalınlığı ( mm ) Katsayı ( tablodan ) Zmax = t + t. n Sac kalınlığına göre n katsayısı ( mm ) L ,0 0,5 0,8 DELME VE KESME KALIBI HESAPLAMALARI. 0,08 0,0 0,5.3 0,08 0,0 0, ,07 0,08 0, ,06 0,07 0, ,05 0, , 0,8 0,8 0, 0, 0, 0, 0,0 0,0 0,07 0,08 0,0 0,06 0,07 0,09 0,08 0,05 0,06 0,08

13 ÇEKME KALIBI HESAPLAMALARI ÇEKME BOŞLUĞU ( tek taraftan ) C = t + 0, S C = t + 0,0. 0. S C = t + 0,0. 0. S Çelik saclar için Alüminyum saclar için Diğer saclar için D : İLKEL ÇAP HESABI İlkel çap ( mm ) D = d² +. d. h d : Çekilme iç çapı ( mm ) veya kısa etekli tek çekmelerde h : Yükseklik ( mm ) D = d +,5. h KADEMELİ ÇEKMELERDE ÇEKME ORANI VE ÇEKME SAYISI h / dm ÇEKME SAYISI 0,...0,7 0,7....,5,5....3,0 3 3,0....,8 ÇEKME İŞLEMİNDE m. D oranı m = 0,55 m = 0,75 m= 0,80 d = m. D d = m. d d = d3 = m. d SİLİNDİRİK PARÇALAR İÇİN ÇEKME KUVVETİ Pz : Çekme kuvveti ( kg ) ilk çekmede Pz = π. d. t. ζb. k d : Zımba çapı ( mm ) t : Sac kalınlığı ( mm ) ikinci çekmede Pz = π. d d. t. ζb. k ζb : Çekme dayanımı ( kg/mm² ) d k : İkinci çekmedeki zımba çapı ( mm ) : Çekme oranı m = d / D' ye bağlı olarak korreksiyon faktörü aşağıdaki tablodan çekme oranı ( m ) k 0,55 0,93 0,576 0,86 0,6 0,79 0,66 0,7 0,66 0,66 0,676 0,6 0,7 0,55 0,7 0,5 0,75 0,5 0,775 0, 0,8 0,35 0,85 0,3 0,85 0,5 0,876 0, 0,9 0,5 0,95 0,95 0, Sac kalınlığı mm Dişi çekme radyüsü mm Çekme zımbası çapı Hava deliği çapı 0,,6 ( mm ) ( mm ) 0,8 3, 00 mm' ye kadar ,,8 0. 0,5 6 Çekme zımbalarına açılan hava tahliye delik çapları,6 6, sac 9, kalınlığına,6,6 göre kalıp 5 radyüsleri DİKKAT :FORMÜLLERDEN SADECE SINAV ESNASINDA GEREKLİ OLANLAR VERİLMİŞTİR. AYRINTI FORMÜL VE İÇERİKLERİ İÇİN MODÜL KİTAPLARINA BAKINIZ. HACİM ve AĞIRLIK HESAPLAMALARI KARE PARÇALAR KARE PARÇALAR V= a³ V= a³. 7,85 /,000,000 =..kg Çelik özgür ağırlık : 7,85 kg/dm³ PRİZMATİK PARÇALAR V= b.h.l SİLİNDİRİK PARÇALAR π.d² V=.h PRİZMATİK PARÇALAR V= b.h.l.7,85 /,000,000 =...kg SİLİNDİRİK PARÇALAR V= π.d².h.7,85/,000,000=..kg 7

14 Malzeme çekme dayanımları ζb = kg/mm² 5 ~ ÇİFT TARAFLI KALIP KESME BOŞLUĞU (.C ) 0,5 0,008 0,00 0,0 0,03 0,0 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09 0,0 0,50 0,06 0,09 0,0 0,05 0,07 0,030 0,030 0,03 0,75 0,0 0,09 0,03 0,038 0,0 0,0 0,07 0,050 0,035 0,039 0,0 0,053 0,058 0,063,00 0,03 0,039 0,05 0,050 0,055 0,059 0,063 0,067 0,07 0,078 0,08,5 0,00 0,08 0,056 0,063 0,069 0,07 0,079 0,08 0,088 0,097 0,05,50 0,07 0,058 0,067 0,075 0,08 0,089 0,09 0,099 0,06 0,6 0,6,75 0,055 0,068 0,078 0,088 0,096 0,0 0, 0,7 0, 0,36 0,7,00 0,063 0,077 0,089 0,00 0,0 0,8 0,6 0,3,5 0,07 0,087 0,00 0,3 0,3 0,33 0, 0,5 0, 0,55 0,67 0,59 0,7 0,88,50 0,079 0,097 0, 0,5 0,37 0,8 0,58 0,68 0,77 0,9 0,,75 0,087 0,07 0,3 0,38 0,5 0,63 0,7 0,85 0,95 0,3 0,30 3,00 0,095 0,06 0, 0,50 0,6 0,78 0,90 0, 0, 0,3 0,50 3,50 0,7 0,55 0,79 0,0 0,9 0,37 0,53 0,68 0,83 0,30 0,335,00 0,58 0,9 0, 0,50 0,7 0,96 0,36 0,336,50 0,90 0,3 0,68 0,300 0,39 0,355 0,379 0,00 0,35 0,388 0, 0, 0,65 0,500 5,00 0, 0,70 0,33 0,350 0,38 0,5 0, 0,70 0,95 0,53 0,586 6,00 0,85 0,350 0,00 0,50 0,93 0,533 0,569 0,650 0,636 0,698 0,750 7,00 0,38 0,5 0,90 0,550 0,603 0,65 0,695 0,738 0,778 0,850 0,9 8,00 0,0 0,500 0,580 0,650 0,70 0,780 0,8 0,9,008,050,00 0,00 0,50 0,658 0,760 0,850 0,970,008,075,0,00 0,665 0,8 0,90,050,50,3,37,0,,38,3,85,65,750 5,00 0,853 0,990,0,350,80,600,70,8,90,090,60 8,00,00,76,75,650,80,95,086,3,00,300,580,830,050,50,5 5,00,85,8,00,350 8,590,750,33,556,763,900 3,80,580,780,970 3,50 3,35 3,60 3,30 3,890

15 DİŞİ KESİCİ VE KILAVUZ PLAKALARININ ÖLÇÜLENDİRİLMESİ Kalıp Deliğinden Kalıp Kenarına Olan (A) Uzaklığı Saç Kalınlığı T (mm) Dişi Kalıp Kalınlığı (B) mm 3 Yuvarlak Kenarlı Düzgün Kenarlı Keskin Kenarlı 0,0 -,5 7 35,5-3, ,0 -, ,5-6, , Pratik olarak A=,5x B A=,5x B 9 A= x B

16 BÜKME AÇISI AÇINIM BULMA t,5,5 3 3,5, ,5,5 TOLERANS - Tam boy = = için R = ise = -8, 90 için R = ise = -3, A= 330-8, - 3, = 308, mm - Tam boy = = için R = 6 ise = -,9 60 için R = 6 ise = -3,8 50 için R = 5 ise =-,7 A= 66-3,8 -,9 -,7 = 37,6 mm t,5, En küçük Sapma, 3 < 30 ± 30 ~ 50 ± 5 50 ~ 80 ± 30 5 (6) 8 (0) 0 () (6) 6 () (5) 0,8,5,0 BÜKME RADYÜSÜ R : t = ²,,6, KISALMA DEĞERİ 5 (3) 0, 0, 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0, 0, 0, 0, 0,5 0,5 0,6 0,6 0,6 0,6 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,6 0,6 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,8 0,8 0,9 0,9,0 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 0,9 0,9,0,0,,,0,,0,0,0,0,,,,3,3,,,,,,,3,3,5,5,,3,3,3,3,,,7,6,6,5,6,5,5,6,8,7,8,8,8,6,7,6,,,,0,,0,0,6,,5,,,3 3,0,8,7,7,8 0,9 0,9 0,9,0,0,0,,,3,5,7,9,,8 3,3 3,6,3,,,,5,6,6,8,0,,6 3, 3,6,0,8,8,9,9,0,,3,6 3,0 3,,0,3,,3,3,,5,6,7,9 3,3 3,7,3,6 3,8,8,7,9,9 3, 3, 3,6,0,6,9 3,5, , 3,3 3, 3, 3,5 3,7 3,9,,9 5, 3,7 3,8 3,8 3,8,0,,7 5, 5,5,,,,,8 5,0 5,5 5,8,6,5,8 5,0 5, 5,3 5,8 6, 5,6 5,5 5,7 5,8 6,3 6,5 6,8 6,6 6, 6,9 6,9 7,5 7, 7,6 7,6 7,6 8, 8,5 0

17 BÜKME AÇISI t RADYÜS,,6, KISALMA,0,0,,,,6,9 3, 3,8,7 5,5 6, 8, 9,8,9 3,,5,9 3,0 3, 3, 3,7,, 5,3 6, 7,0 8,7 0,,5 3,8,0,0,6,7 5, 5,9 6,7 7,6 9,3 3,,5,5,9,9 5, 5,6 6,0 6,7 7,3 8, 9,9,6 3,8 5, 3 5,9 6, 6,3 6,7 7,3 8, 8,8 0,5,, 5,7 3,5 6,8 7, 7, 8, 8,8 9,7,,8 5,0 6,3 8,0 8, 8,9 9,5 0,3,7 3, 5,6 6,9,5 9, 9,6 0,5 0,6,3 6, 7,5 5 9,8 0,3,,9,7 6,8 8, 6,,5 3,, 5,9 8 9,3 7,,8 6,5 7,6 9,8,5 8 6,8 7,8 8,9,,,3, 0,8 0,8 0,6 0,5 0, 0, 0,0 0, 0,6 0,9,,7,5,8,7,5,5,, 0,9 0,7 0,5 0,3 0, 0,5 0,9,,3,0,9,6,5, 0,8 0, 0,0 0,5 0,7,5 3,,9,5,,3,9,,3 0,9 0,5 0,0 0,3 3 3,8 3, 3,0,9,,,7,,0 0,5 0, 3,5,,0 3,5 3,3,8,6,8,5,0 0,7,6,5 3,9 3,3 3,,3,9,5,,5 5,,5,3 3,6 3,3,,9,6 5 5,8 5,,9, 3,8,9,, 6 6,9 6,0 5,8,8,5 3, 3, 7 7,9 7,0 6,6 5,5 5,0,0 8 9,0 7,8 6,5 6, 5,8 0,6 0, 0,0 0,3 0,7,0,8, 3,0,3 5,5 6,7 9,,7,8 6,6,5 0,6 0, 0, 0,,,8,7 3,9 5, 6, 8,9,3, 6,3 0,6 0,3 0,6,, 3,6,8 6,0 8,5,0, 5,9,5,5 0,8 0, 0,7,3,9,5 5,7 8, 0,6 3,7 5,6 3,8 0,8 0, 0,9,6 3,7 5,3 7,8 0,3 3, 5, 3,5,3 0,7 0,,6 3,3,5 7,5 9,9 3,0,9, 0,6,,9, 7, 9,6,7,5,5, 0,7,9 3,7 6, 9,,3, 5,7 0,,6,6 5,8 8,9,0,0 6,6 0,5,7,9 7,,3 3, 7, 0,7 3, 6,6 9,6,6 8,,3 5,7 8,8 0,7 0,3 0,5,,5,3,8, 5,3 6, 8,7,0 3,3 7,8, 8, 3,5,5 0,5 0,9,7,3 3,7,8 6, 8,5 0,8 3, 7,6, 7,9 3,3,,6 3,,5 5,7 8,3 0,6,8 7,,0 7,7 3,,5 0,,,7 3,8 5, 7,7 0,,6 7,,8 7,5 30,9 3 0,3,9 3,5,6 7, 9,7, 7,0,5 7,3 30,7 3,5,,6, 6,5 9,,6 6,8,3 7,0 30,5, 3, 6, 9,, 6,6, 6,8 30,,5,8 5,8 8,, 5,6,9 6,6 30,0 5,3 5, 7,7 0,0 5,3,7 6, 9,8 6 3,7 7,0 9,,8 9,3 6,0 9, 7 5, 8,5 3, 8,7, 9,0 8 6,5,3 8, 3,8 7,3

18 V ve U BÜKME KALIPLARINDA TASARIM ÖLÇÜLERİ w = ri 0.5-0,5 Sac kalınlığı mm rm h t Sac kalınlığı mm t rm L 0. Sac kalınlığına göre ( mm ) k değerleri _ _ _

19 VİDALI BAĞLANTIDA KONSTRÜKSİYON ÖLÇÜLERİ Anılma çapı d Adım dk k s L b normal e kısa uzun d Geçiş deliği çapı dg hassas kaba orta Tolerans M3 0,5 5,5 3, ,8,8,5 6,5 3, 3, 3,6 M 0, ,8, 6, 8,3,5,8 M5 0,8 8, ,,7 6,8 0 5,3 5,5 5,8 M , 3, 8, 6, 6,6 7 M8, , 3, , 9 0 M0, ,3,6,6 8 0,5 M, ,3 5, 3,3 3 3,5,5 M ,8 5, ,5 6,5 M ,3 5,8, ,5 8,5 M, , 7 7,9 33 M , 8, M30 3, , 9,5, TT=IT Uluslar arası Tolerans +IT / - IT Ldb t Pah ve Havşa Civata malzemesine göre çap somun vida boyu tablosuna bakınız Konstrüksiyona ve ihtiyaca bağlı olarak değişir. Konstrüksiyona ve ihtiyaca bağlı olarak değişir. 3

20 Standart cıvataların malzeme ve mekanik değerleri Standart adı ( civata kalitesi ) 3.6 *.6 *.8 * 5.6 * 5.8 * 6.8 * Malzeme ve ısıl işlemi Az C alaşımlı çelikler Örneğin: QSt 36. Az veya orta değer C alaşımlı çelikler. Örneğin: UQSt 38. Az veya orta değer C alaşımlı çelikler Örneğin: Cq,Cq35 Çekme mukavemeti ** Rm N/mm 00 () (5) Akma mukavemeti ** Rp0, N/mm 00 3 (30) () Kopma gerilmesi A5 % minimum 300 (330) 80 (90) M6 Su verilmiş ve tavlanmış az veya orta değer C alaşımlı vede ek metalli > M6 (Bor, Mn, Cr) çelikler. 800 (830) 60 (660) Örneğin:. B, Cq Su verilmiş ve tavlanmış az veya orta değer C alaşımlı ve ek metalli *** (Bor, Mn, Cr) çelikler. Örneğin:. 35B, 3Cr 000 (00) 900 (90) 9.9 Alışımlı, su verilmiş ve tavlanmış çelikler. Örneğin:. 3CrMo 0 () 080 (00) 8 * Otomat çelikleri S 0,3 %, P 0, %, Pb 0,35 % ile malzeme olarak kullanırlar. ** Parantez içi () değerler hesaplanan değerden farklı olanlar için verilmiştir. *** Az miktarda C alaşımlı Bor ile takviyeli çeliklerde kalitenin altı çizilmelidir. Örneğin:.0.9

21 Civata malzemesine göre açılacak dişi vida boyu tespiti ( Ldb ) ** Bağlanan parçaların malzemesi 3.6 /.6.8/ ,8.d,.d Çelik Rm N/mm² olarak > > ,8.d 0,8.d,.d,.d,.d,.d >800 0,8.d,.d,0.d,.d Kır döküm,3.d,5.d,5.d,0.d Bakır alaşımları,3.d,3.d Al-Döküm alaşımları,6.d,.d,.d Hafif Metal * Saf alüminyum,6.d Al-alaş. Sertleştirilmiş 0,8.d,.d,6.d Al-alaş. Sertleştirilmemiş,.d,6.d Yumuşak metal, suni maddeler, v.b,5.d * Dinamik yüklemelerde Ldb boyu % daha uzun alınmalıdır. ** İnce diş vidada Ldb boyu %5 daha uzun alınması önerilir. ALLEN CİVATA, GÖMME BAŞLI CİVATA, İMBUS CİVATA DIN 9 / EN ISO 76 Anılma çapı d L dk b k s M3 5,5 8 3,0,5 M 7,0 3,0 M5 M6 M8 ÜRETİMDE BOY BASAMAKLARI 6, 8, 0,, 6,, 5, 30, 35, 0, 5, 50, 55, 60, 65, 70, 80, 90, 00, 0,,30, 0, 50, 60, 80, 0,,, 60, 80, 300, 3, 30,..., , ,0 6,0 8,0,0 5,0 6,0 M ,0 8,0 M 8 36,0 0,0 5

22 METRİK VİDA NORMAL DİŞ TABLOSU TS 6 / DIN 3 Diş dibi çapı Diş yüksekliği Vida anma çapı Adım Matkap Bölüm çapı D = d Dış vida İç vida Dış vida İç vida P çapı d=d d D h3 H M 0,5 0,693 0,79 0,75 0,638 0,53 0,35 M 0,0,509,567,00,70 0,5 0,7 M3 0,50,387,59,50,675 0,307 0,7 M 0,70 3, 3, 3,30 3,55 0,9 0,379 M5 0,80,09,3,,80 0,9 0,3 M6,00,773,97 5,00 5,350 0,63 0,5 M8,5 6,66 6,67 6,80 7,88 0,767 0,677 M0,50 8,60 8,376 8,50 9,06 0,9 0,8 M,75 9,853 0,06 0, 0,863,07 0,97 M,00,56,835,00,70,7,083 M6,00 3,56 3,835,00,70,7,083 M8,50,933 5,9 5,50 6,376,53,353 M,50 6,933 7,9 7,50 8,376,53,353 M,50 8,933 9,9 9,50,376,53,353 M 3,00,39,75,00,05,80,6 M7 3,00 3,39 3,75,00 5,05,80,6 M30 3,50 5,706 6, 6,50 7,77,7,89 M3 3,50 8,706 9, 9,50 30,77,7,89 M36,00 3,093 3,670 3,00 33,0,5,85 M39,00 3,093 3,670 35,00 36,0,5,65 M,50 36,79 37,9 37,50 39,077,760,36 M5,50 39,79 0,9 0,50,077,760,36 M8 5,00,866,587 3,00,75 3,067,706 M5 5,00 5,866 6,587 7,00 8,75 3,067,706 6

23 TESPİT PİMLERİ DIN 635 Malzeme Sertlik Yüzey Pürüzlüğü m /+0.05 Sementasyon Çeliği,yüzey sertleştirilmesi yapılmış,çok ince taşlanmış. 60 ± HRC Ra 0. K6 h / / d L l R Z,5, Z 0,9 0,6, 0,8,5,0,8,0,0,3,5,7 ÇEKTİRMELİ PİMLER DIN 7979 Malzeme Sertlik Sementasyon Çeliği,yüzey sertleştirilmesi yapılmış,çok ince taşlanmış. 60 ± HRC Yüzey Pürüzlüğü Ra 0. m6 K6 h / / / d L d r t c M M8 7 M M M M8 6 6, , ,5 6

24 ENJEKSİYON KALIBI YOLLUKLARI ( MEME) d MALZEME SICAK İŞ ÇELİĞİ BÖHLER.3 - AISI.3505 SERTLİK 6 ± HRC YÜZEY PÜRÜZLÜĞÜ DIŞ YÜZEY TAŞLAMA ( Ra 0. ) İÇ YÜZEY LEPLEME L , d K d3 3,3 3,3 3,3 3,3,3,3,3 8 5,5 5, METAL ENJEKSİYON YOLLUK-SICAK İŞ HRC 6 ± İÇ DELİK PARLATILMIŞ YAY ASKI CİVATALARI ISO 898 ALAŞIMLI ÇELİK, SERTLEŞTİRLMİŞ VE TAŞLANMIŞ ( h8 ), DİRENCİ 00 N/mm², ESNEME % 9 ( min ) GERİLİM d k d b dk s L 6,5 M5 x 0,8 9, ,,5,6,,5,30,35,0,5,50 8 5,5 M6 x M8 x,5 M0 x, M x,75 8 M6 x 30 6 M x, ,5,6,,5,30,35,0,5,50,55,60,70,80,90,00 5,6,,5,30,35,0,5,50,55,60,70,80,90,00 5,6,,5,30,35,0,5,50,55,60,70,80,90,00, 30,35,0,5,50,55,60,70,80,90,00, 0,5,50,55,60,70,80,90,00, 55,60,70,80,90,00,

25 IT0 IT0 IT IT IT3 IT TOLERANSLAR İmalat öncesi belirlenen kabul edilebilir hata payına denir. TOLERANS GRUPLARI -Ölçü toleransları a) Geçmeler b) Genel toleranslar c) Boşluk veya boyuna toleranslar -Şekil ve konum toleransları 3-Yüzey kalite toleransları TOLERANS NİTELİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI (TT = IT İnternasyonal Tolerance ) Küçük Toleranslar Orta Toleranslar Büyük Toleranslar ISO NİTELİĞİ Mastarlar için İş parçaları için KULLANIM Alıştırmalar için Çekilmiş, dövülmüş, ALANLARI ( makine imalatında IT5 - IT ) haddelenmiş parçalar için BOŞLUKLU GEÇME TOLERANS KALİTELERİ A a B b C c D d E e H h J j K k L l.... X x Y y Z z SIKI GEÇME IT5 30 IT6 IT7 IT8 IT9 IT0 IT IT IT3 IT IT5 IT6 ÖLÇÜ TOLERANSLARININ GÖSTERİLMESİ IT7 H7 H7 g6 VEYA 30 g6 Mil tolerans sınıfı Delik tolerans sınıfı Ortak anma ölçüsü Yüzey pürüzlüğü derecesinin kaliteye çevrilmesi ( öneri değerleri ) DIN/ISO 30 Eski Yeni N N N3 N N5 N6 N7 N8 N9 N0 N N Ra 0,05 0,05 0, 0, 0, 0,8,6 3, 6,3, µm Rz µm 0,063 0,6 0,5 0,63,6,5 6, IT8 50 Talaş kaldırarak şekil verme ve kalite sınıfı İŞLEM ADI N N N3 N N5 N6 N7 N8 N9 N0 N N Kesme Eğeleme Vargelleme Matkapla delme Tornalama ( kaba ) Tornalama ( orta ) Tornalama ( ince ) Frezeleme ( kaba ) Frezeleme ( orta ) Frezeleme ( ince ) Tığ çekme Raybalama ( kaba ) Raybalama ( orta ) Raybalama ( ince ) Taşlama ( kaba ) Taşlama ( orta ) Taşlama ( ince ) Honlama Lepleme Zımparalama Parlatma 9

26 SEMBOLLER TOLERANSLA DOĞRUSALLIK ŞEKİL TOLERANSLARI ÇİZİM ŞEKLİ TOLERANS SINIRI AÇIKLAMA Silindirin ekseni, çapı 0,08 mm olan bir silindirin içinde olmalıdır. DÜZLEMSELLİ K Yüzey aralarındaki mesafe t=0,05 mm olan iki parelel düzlem arasında olmalıdır. DAİRESELLİK SİLİNDİRİKLİ K ÇİZGİSEL ŞEKİL YÜZEY ŞEKLİ PARALELLİK DİKLİK YÖN TOLERANSLARI Her kesitin çevre çizgisi t=0,05 mm genişliğinde bir daire halkası içerisinde olmalıdır. Silindir dış yüzeyi, aralarında t=0,05 mm'lik yarıçap farkı olan eş eksenli iki silindir içerisinde olmalıdır. Toleranslı profil, t=0,05 mm çaplı dairelere temas eden iki çizgi arasında olmalıdır. Dairelerin ortak noktaları geometrik olarak ideal olan profil çizgisinde bulunur. Toleranslı alan, t=0,05 mm çaplı kürelere temas eden iki yüzey arasında bulunmalıdır. Kürelerin merkez noktaları geometrik olarak ideal olan bir alanda olmalıdır. Tolerans verilen yüzey temel yüzeye parelel olan ve aralarında t=0,05 mm mesafe bulunan iki düzlem arasında olmalıdır. Tolerans verilen eksen ''A'' temel yüzeyine dik ve aralarında t=0,05 mm mesafe bulunan iki düzlem arasında olmalıdır.

27 YÖN TOLERANSLARI SEMBOLLER ÇİZİM ŞEKLİ TOLERANS SINIRI EĞİKLİK KONUM ORTAK MERKEZLİLİK, EŞ EKSENLİLİK SİMETRİKLİK RADYAL SALGI EKSENEL SALGI TOPLAM RADYAL SALGI TOPLAM EKSENEL SALGI KONUM TOLERANSLARI SALGI TOLERANSLARI AÇIKLAMA Tolerans verilen yüzey ''A'' referans yüzeyi ile arasında alfa açısı bulunan ve aralarında t=0,05 mm mesafe olan iki düzlem arasında olmalıdır. Her deliğin ekseni t=0,05 mm çapında ve geometrik ideal ölçülerle belirlenmiş konumdaki bir silindirn içinde olmalıdır. Milin tolerans verilen kısmının asıl eleman ekseni ile aynı hizada ve t=0,05 mm çapında olan bir daire içinde olmalıdır. Kanalın orta düzlemi birbirlerine, t=0,05 mm mesafede ve temel eleman orta düzlemine simetrik olaniki parelel düzlem arasında olmalıdır. A-B temel ekseni etrafında dönmede her bir dikey ölçü düzlemindeki salgı sapması t=0,05 mm' yi aşmamalıdır. Referans eksen D ekseni etrafında dönmede her bir ölçü silindirinde salgı : t=0,05 mm' yi aşmamalıdır. A-B temel ekseni etrafında çeşitli dönmelerde ve parça ile ölçme cihazı arasındaki eksenel kaçıklık tolerans verilen elemanın tüm yüzey noktalarının salgı sapması t=0, mm'yi aşmamalıdır. Referans eksen D etrafında çeşitli dönmelerde ve parça ile ölçme cihazı arasındaki radyal kaçıklık tolerans verilen elemanın tüm yüzey noktalarının salgı sapması t=0,0 mm'yi aşmamalıdır. DİKKAT :DETAYLI BİLGİ İÇİN SINIF 0-TEKNİK RESİM VE TASARIM TEKNOLOJİLERİ DERSİ MODÜL KİTAPLARI ÖLÇÜLENDİRME YÜZEY TANIMLAMA MODÜL KİTAPLARINA BAKINIZ.

28 ISO ALIŞTIRMA DERECELERİ VE KARŞILIKLARI Alıştırma Derecesi Normal delik İşaretler Geçmeler Normal mil İşaretler Adı Delik Mil Delik Mil Hareketsiz geçmeler p5 Sıkı geçme P6 n5 Çakma geçme N6 Hassas alıştırma H6 k6 Tutuk geçme K6 h5 j6 Kakma geçme J6 Hareketli geçmeler h5 Kaygın geçme H6 Hareketsiz geçmeler İnce alıştırma H7 s6/r6 (*) Preste geçme S7 n6 Sıkı geçme N7 m6 Çakma geçme M7 k6 tutuk geçme K7 j6 Kakma geçme J7 h6 Hareketli geçmeler h6 Kaygın geçme H7 g6 Yarım döner geçme G7 f7 Döner geçme F7 e8 Serbest döner geçme E8 d9 Serbest geçme D9 Hareketli geçmeler Orta alıştırma H8 h9 Kaygın geçme H8 f8 Döner geçme F8 h8 d0 Serbest geçme D0 h9 Hareketli geçmeler Kaba alıştırma H h Kakma geçme H d Kakma geçme D c Kakma geçme 3 C a Kakma geçme A h (*) s6 60 mm'ye kadar. r6 60 mm'den yukarı çaplar için kullanılır.

29 E6 E7 E E E3 F6 F7 F8 G6 G7 G8 H6 H7 H8 H9 H0 H J6 J7 J8 JS6 JS7 JS8 K6 K7 K8 M6 M7 M8 N6 N7 N8 P6 P7 P8 R6 R7 ISO ALIŞTIRMA SAPMA DEĞERLERİ NORMAL DELİK SİSTEMİ DEĞERLER μm = 0,00 mm

30 ISO ALIŞTIRMA SAPMA DEĞERLERİ NORMAL MİL SİSTEMİ DEĞERLER μm = 0,00 mm a d e e f f f g g g h h h h h h h h h j j j js js js k k k m m m n n n p p r

31 AÇI FONKSİYONLARI Sinüs 0 5 Dakika ,0000 0,009 0,0058 0,0087 0,06 0,05 0, ,075 0,0 0,033 0,06 0,09 0,03 0, ,039 0,0378 0,007 0,036 0,065 0,09 0, ,053 0,055 0,058 0,060 0,060 0,0669 0, ,0698 0,077 0,0756 0,0785 0,08 0,083 0, ,087 0,090 0,099 0,0958 0,0987 0,06 0, ,05 0,07 0,03 0,3 0,6 0,90 0, ,9 0,8 0,76 0,305 0,33 0,363 0, ,39 0, 0,9 0,78 0,507 0,536 0, ,56 0,593 0,6 0,650 0,679 0,708 0, ,736 0,765 0,79 0,8 0,85 0,880 0, ,908 0,937 0,965 0,99 0, 0,5 0, ,79 0,8 0,36 0,6 0,93 0, 0, ,50 0,78 0,370 0,33 0,363 0,39 0,9 76 0,9 0,7 0,76 0,50 0,53 0,560 0, ,588 0,66 0,6 0,67 0,700 0,78 0, ,756 0,78 0,8 0,80 0,868 0,896 0, ,9 0,95 0,979 0,3007 0,3035 0,306 0, ,3090 0,38 0,35 0,373 0,3 0,38 0, ,356 0,383 0,33 0,3338 0,3365 0,3393 0,3 70 0,3 0,38 0,375 0,350 0,359 0,3557 0, ,358 0,36 0,3638 0,3665 0,369 0,379 0, ,376 0,3773 0,3800 0,387 0,385 0,388 0, ,3907 0,393 0,396 0,3987 0,0 0,0 0, ,067 0,09 0, 0,7 0,73 0,0 0, ,6 0,53 0,79 0,305 0,33 0,358 0, ,38 0,0 0,36 0,6 0,880 0,5 0, ,50 0,566 0,59 0,67 0,63 0,669 0, ,695 0,7 0,76 0,77 0,797 0,83 0, ,88 0,87 0,899 0,9 0,950 0,975 0, ,5000 0,505 0,5050 0,5075 0,500 0,55 0, ,550 0,575 0,50 0,55 0,550 0,575 0, ,599 0,53 0,538 0,5373 0,5398 0,5 0, ,56 0,57 0,595 0,559 0,55 0,5568 0, ,559 0,566 0,560 0,566 0,5688 0,57 0, ,5736 0,5760 0,5783 0,5807 0,583 0,585 0, ,5878 0,590 0,595 0,598 0,597 0,5995 0, ,608 0,60 0,6065 0,6088 0,6 0,63 0, ,657 0,680 0,6 0,65 0,68 0,67 0, ,693 0,636 0,6338 0,636 0,6383 0,606 0, ,68 0,650 0,67 0,69 0,657 0,6539 0, ,656 0,6583 0,660 0,666 0,668 0,6670 0, ,669 0,673 0,673 0,6756 0,6777 0,6799 0, ,68 0,68 0,686 0,688 0,6905 0,696 0, ,697 0,6967 0,6988 0,7009 0,7030 0,7050 0, DERECE Dakika Cosinüs DERECE

32 DERECE AÇI FONKSİYONLARI Sinüs 5 90 Dakika ,707 0,709 0,7 0,733 0,753 0,773 0, ,793 0,7 0,73 0,75 0,77 0,79 0, ,73 0,7333 0,7353 0,7373 0,739 0,7 0,73 8 0,73 0,75 0,770 0,790 0,7509 0,758 0, ,757 0,7566 0,7585 0,760 0,763 0,76 0, ,7660 0,7679 0,7698 0,776 0,7735 0,7753 0, ,777 0,7790 0,7808 0,786 0,78 0,786 0, ,7880 0,7898 0,796 0,793 0,795 0,7969 0, ,7986 0,800 0,80 0,8039 0,8056 0,8073 0, ,8090 0,807 0,8 0,8 0,858 0,875 0, ,89 0,88 0,85 0,8 0,858 0,87 0, ,890 0,8307 0,833 0,8339 0,8355 0,837 0, ,8387 0,803 0,88 0,83 0,850 0,865 0, ,880 0,896 0,85 0,856 0,85 0,8557 0, ,857 0,8587 0,860 0,866 0,863 0,866 0, ,8660 0,8675 0,8689 0,870 0,878 0,873 0, ,876 0,8760 0,877 0,8788 0,880 0,886 0, ,889 0,883 0,8857 0,8870 0,888 0,8897 0, ,890 0,893 0,8936 0,899 0,896 0,8975 0, ,8988 0,900 0,903 0,906 0,9038 0,905 0, ,9063 0,9075 0,9088 0,900 0,9 0,9 0, ,935 0,97 0,959 0,97 0,98 0,99 0, ,95 0,96 0,98 0,939 0,950 0,96 0, ,97 0,983 0,993 0,930 0,935 0,935 0, ,9336 0,936 0,9356 0,9367 0,9377 0,9387 0, ,9397 0,907 0,97 0,96 0,936 0,96 0, ,955 0,965 0,97 0,983 0,99 0,950 0, ,95 0,95 0,958 0,9537 0,956 0,9555 0, ,9563 0,957 0,9580 0,9588 0,9596 0,9605 0, ,963 0,96 0,968 0,9636 0,96 0,965 0, ,9659 0,9667 0,9673 0,968 0,9689 0,9696 0, ,9703 0,970 0,977 0,97 0,9730 0,9737 0, ,97 0,9750 0,9757 0,9763 0,9769 0,9775 0, ,978 0,9787 0,9793 0,9799 0,9805 0,98 0, ,986 0,98 0,987 0,9833 0,9838 0,983 0, ,988 0,9853 0,9858 0,9863 0,9868 0,987 0, ,9877 0,988 0,9886 0,9890 0,989 0,9899 0, ,9903 0,9907 0,99 0,99 0,998 0,99 0, ,995 0,999 0,993 0,9936 0,9939 0,99 0, ,995 0,998 0,995 0,995 0,9957 0,9959 0, ,996 0,996 0,9967 0,9969 0,997 0,997 0, ,9976 0,9978 0,9980 0,998 0,9983 0,9985 0, ,9986 0,9988 0,9989 0,9990 0,999 0,9993 0, ,999 0,9995 0,9996 0,9997 0,9997 0,9998 0, , , , , , ,99999, Dakika Cosinüs DERECE

33 DERECE Tanjant 0 5 AÇI FONKSİYONLARI Dakika ,0000 0,009 0,0058 0,0087 0,06 0,05 0, ,075 0,0 0,033 0,06 0,09 0,03 0, ,039 0,0378 0,007 0,037 0,066 0,095 0,05 8 0,05 0,0553 0,058 0,06 0,06 0,0670 0, ,0699 0,079 0,0758 0,0787 0,086 0,086 0, ,0875 0,090 0,093 0,0963 0,099 0,0 0, ,05 0,080 0,0 0,39 0,69 0,98 0, ,8 0,57 0,87 0,37 0,36 0,376 0, ,05 0,35 0,65 0,95 0,5 0,55 0, ,58 0,6 0,6 0,673 0,703 0,733 0, ,763 0,793 0,83 0,853 0,883 0,9 0, ,9 0,97 0,0 0,35 0,65 0,95 0, ,6 0,56 0,86 0,7 0,7 0,78 0, ,309 0,339 0,370 0, 0,3 0,6 0, ,93 0,5 0,555 0,586 0,67 0,68 0, ,679 0,7 0,7 0,773 0,805 0,836 0, ,867 0,899 0,93 0,96 0,99 0,306 0, ,3057 0,3089 0,3 0,353 0,385 0,37 0, ,39 0,38 0,33 0,336 0,3378 0,3 0, ,33 0,376 0,3508 0,35 0,357 0,3607 0, ,360 0,3673 0,3706 0,3739 0,377 0,3805 0, ,3839 0,387 0,3906 0,3939 0,3973 0,006 0, ,00 0,07 0,08 0, 0,76 0, 0,5 68 0,5 0,79 0,3 0,38 0,383 0,7 0,5 69 0,5 0,87 0,5 0,557 0,59 0,68 0, ,663 0,699 0,73 0,770 0,806 0,8 0, ,877 0,93 0,950 0,986 0,50 0,5059 0, ,5095 0,53 0,569 0,56 0,53 0,580 0, ,537 0,535 0,539 0,530 0,567 0,5505 0, ,553 0,558 0,569 0,5658 0,5696 0,5735 0, ,577 0,58 0,585 0,5890 0,5930 0,5969 0, ,6009 0,608 0,6088 0,68 0,668 0,68 0, ,69 0,689 0,6330 0,637 0,6 0,653 0, ,69 0,6536 0,6577 0,669 0,666 0,6703 0, ,675 0,6787 0,6830 0,6873 0,696 0,6959 0, ,700 0,706 0,7089 0,733 0,777 0,7 0, ,765 0,730 0,7355 0,700 0,75 0,790 0, ,7536 0,758 0,767 0,7673 0,77 0,7766 0, ,783 0,7860 0,7907 0,795 0,800 0,8050 0, ,8098 0,86 0,895 0,83 0,89 0,83 0, ,839 0,8 0,89 0,85 0,859 0,86 0, ,8693 0,87 0,8796 0,887 0,8899 0,895 0, ,900 0,9057 0,90 0,963 0,97 0,97 0, ,935 0,9380 0,935 0,990 0,955 0,960 0, ,9657 0,973 0,9770 0,987 0,988 0,99, Dakika 7 Cotanjant 5 90 DERECE