YUKARI HAVZALARDA SEL KONTROLUNDE KULLANILAN TESĠSLER

Transkript

1 ÇÖLLEġME VE EROZYONLA MÜCADALE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YUKARI HAVZALARDA SEL KONTROLUNDE KULLANILAN TESĠSLER Mustafa COġKUN Daire BaĢkanı Ekim-2012 Ġstanbul

2 ÇÖLLEġME VE TÜRKĠYE NĠN DURUMU Yurdumuzun %62,5 inde eğim %15 in üzerindedir. Topraklarımızın %67 si sığ ve çok sığdır. Ülkenin %56 sı 1000 metrenin üzerindedir. Ülkemizin %65 inde(51 milyon hektar) kurak ve yarı kurak iklim şartları hüküm sürmektedir. Orman alanlarının %54 ü, tarım alanlarının %59 u, meraların %64 ü, orta ve şiddetli erozyona maruzdur. Türkiye de yetişme muhiti özellikleri kısa mesafelerde değişmektedir. Bu durum ise sel riskinin fazla olmasının nedenlerindendir.

3 SEL OLUġUMU VE ÖNLEME Sel oluşumunun asıl sebebi; Su havzasının üst kısımlarındaki su toplama bölgesinde toprak-su-bitki arasındaki tabii dengenin bozulmasıdır. Bir su havzasında sel ve taşkınları önlemede en tesirli ve kalıcı metot ise; su toplama bölgesindeki toprak-su-bitki arasındaki tabii dengeyi yeniden tesis edecek önlemlerin alınmasıdır.

4 SEL OLUġUMU VE ÖNLEME

5 SEL OLUġUMU VE ÖNLEME YÜZEYSEL AKIġIN AZALTILMASI Çıplak yamaçlar Ağaçlandırılan yamaçlar

6 SEL KONTROL TEDBĠRLERĠ Sel deresi havzasında alınacak sel kontrolu önlemleri; İdari Kültürel Mekanik tedbirler İdari tedbirler: İnsan müdahalelerinin önlenmesi Kültürel tedbirler: Ağaçlandırma, bitkilendirme v.b. Mekanik tedbirler: Teraslama, çevirme hendeği, kuru duvar eşik, örme çit v.b

7 SEL MÜCADELESĠNDE MEKANĠK TEDBĠRLER 1- YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ 2- OYUNTU ISLAHI TESĠSLERĠ

8 SEL MÜCADELE TESĠSLERĠ YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ

9 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ TERASLAR 1- ĠĢ Gücü Ġle Yapılan Teraslar YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ 2- Makineli Teraslar Ekskavatör ile Yapılan Teraslar Lastik Tek. Ekskavatör( örümcek) ile Yapılan Teraslar Seki Teraslar ÖRME ÇĠT KAFES TEL ÇĠT TAġ KORDON ÇĠZGĠ OT EKĠMĠ V.S.

10 TERASLAMA YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ TERASLAR Toprak ve suyu satıh üzerinde tutmaya yarayan,tesviye eğrilerine paralel yada boşaltıcı kanallardır. Teras ebatı ve aralık tayininde temel unsurlar: 1-Meyil 2-Yağış miktarı 3-Toprağın erozyona duyarlılığı 4- Örtü durumu

11 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ TERASLAR 1-ĠĢçi Gücü ile Yapılan Teraslar 2-Makina ile Yapılan Teraslar

12 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ ĠĢçi Gücü ile Yapılan Teraslar

13 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ Eğimli(Akıtıcı) Teraslar: Esas itibariyle eğimli yamaçlar üzerinde, ani sel tahribatının ve toprak erozyonunun önlenmesi amacı ile tesis edilen teraslardır. Yağış sularını kısa mesafede tutmak ve yamaç dışına akıtmak için %1-%0,5 meyillidir, Oyulmaların büyümesini önlerler,akış hızını düşürerek güvenli akışı sağlarlar.

14 AKITICI TERAS YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ

15 AKITICI TERAS YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ

16 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ Eğimsiz Teraslar: Tesviye eğrilerine paralel sıfır meyilli teraslardır. Yüzeysel akışa geçen suların tamamen tutulması ve arazinin ön görülen kültürel önlemlere hazır hale getirilmesi için tesis edilirler. TESVİYE PERGELİ

17 Eğimsiz Teras YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ

20 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ ÇALI DEMETLĠ TERAS Meyilli, rüzgar erozyonuna duyarlı, ince kumlu yapıda yamaçların stabilizasyonunda kullanılır. Kazı tabanına ters meyil verilerek bir çukur kazılır. Bu çukura temin edilen her türlü dallar demetler halinde yatırılır. Toprak çekilerek gradoni tipi teras formu verilerek toprak sıkıştırılır ve %35-40 meyil verilir. Fidan dikilecek yer çalı demetiyle kapanmaz.

21 Çalı Demetli Teras

25 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ ÖRME ÇĠT : Toprağı gevşek çürük yamaçlarda, toprağın taşınmasını önlemek için yapılan tesislerdir. Bu çitler, yağmur sularının akışını yavaşlatarak toprağın aşınmasını ve taşınmasını önlerler. Çapları 4-6 cm. ve cm. boyunda kazıklar 2/3 oranında cm arayla çakılırlar O mıntıkada yetişen türler,tercihen meşe Tesis zamanı genellikle ilkbahardır. Yamaç meyli az ve toprağın çok gevşek olmadığı durumlarda aralıklı ve şaşırtmalı yapılabilir.

26 Örme Çit

27 ÖRME ÇĠT YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ KAZIKLARIN ÇAKILMASI

28 Örme Çit

29 Örme Çit

30 Örme Çit

31 Örme Çit

32 Örme Çit

33 Örme Çit

34 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ Kafestel Çit

35 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ TAġ KORDON DUVAR

36 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ SIRIKLARLA ÇĠT

37 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ Makina ile Yapılan Teraslar

38 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ MAKĠNE ĠLE YAPILAN TERASLAR: Fidan dikilerek ağaçlandırma yapılacak sahalarda; cm eninde cm derinliğinde içe doğru %25 eğim olacak şekilde, şeritler halinde toprak işlemesi yapılır. Orman kurma amacı dışında sadece sel kontrolü, mera ıslahı ve erozyon kontrolü amacı ile yapılacak çalışmalarda cm genişliğinde, cm derinliğinde, teras şeklinde toprak işlemesi yapılır.

39 MĠNĠ EKSKAVATÖR ĠLE TERAS YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ Palet aralığı maksimum 200 cm, Gücü 24-50Hp

40 Mini Ekskavatör ile teras

41 Mini Ekskavatör ile teras

42 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ MĠNĠ EKSKAVATÖR ĠLE TERAS

48 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ ÖRÜMCEK EKSKAVATÖR ĠLE TERAS (Gücü 34-50Hp)

49 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ ÖRÜMCEK EKSKAVATÖR ĠLE TERAS

53 YAMAÇ ISLAHI TESĠSLERĠ SEKĠ TERASLAR Makine ile toprak işlemeye uygun olan derin ve çok derin topraklı yamaçlarda genişliği 4 metreden fazla olmamak şartıyla tesviye eğrilerine paralel, yamaç tarafına doğru % 3-5 meyil verilerek seki teras platformu açılması ve riperle toprağın işlenmesidir. Seki teras ülke genelinde erozyon kontrolu, sel ve taģkın koruma çalıģmaları ile yarıkurak bölgelerdeki ağaçlandırma çalıģmalarında kısıtlı olarak kullanılmaktadır.

54 SEL KONTROLU TESĠSLERĠ TESĠSLERĠ OYUNTU ISLAHI

55 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ 1-Çevirme hendekleri (saptırma kanalları) 2-Boşaltma kanalları (su yolları) 3-Sınai tesisler (enine yapılar) a) Kuru duvar eşikler b) Çuvallı toprak sedde c) Çalı demetli toprak sedde d) Kafes tel eşikler e) Miks veya haçlı duvar eşikler f) Biyolojik yapılar -Örme canlı eşikler -Çalı demetli canlı eşikler

56 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ ÇEVİRME HENDEĞİ ( SAPTIRMA KANALI ) Oyuntu ıslahı yapılacak yerlerde suların oyuntu alanına gelmeden akıtıcı bir hendekte toplayarak bir boģaltma kanalına veya bir dereye akıtılmasında kullanılır.

57 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ Kuru Duvar EĢikler: Harçsız olarak inģa edilen enine yapılardır.

58 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ KURU DUVAR EġĠK Kuru Duvar EĢik Boyutları Eşik Yüksekliği (metre) Taban Genişliği (metre) Üst Genişlik (metre) Ön Eğim %

59 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ KURU DUVAR EġĠK Seki adedinin belirlenmesi n=h1-h2/h n- Seki (kuru taş duvar) adeti h1-mevcut kot farkı h2-denge eğimine tekabül eden kot farkı h-seki yüksekliği

60 ENİNE YAPILAR ÖRNEK: Dere uzunluğu-700m. (%20 meyil) 140 m kot farkı Denge meyli-(%5) 700 metrede 35 m kot farkı Kuru taş duvar yüksekliği 2 m. n=140-35/2=52 adet seki OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ KURU DUVAR EġĠK

61 KURU DUVAR EġĠK OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ

68 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ ÇUVALLI TOPRAK SEDDE

69 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ ÇUVALLI TOPRAK SEDDE

70 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ ÖRME ÇĠTLE DERECĠK ISLAHI

71 KAFES TEL EġĠK OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ Bu tip eşiklerin yüksekliği 0,70 metreyi geçmemelidir. Eşik yapılacak yerde toprak 20x40 boyutlarında kazma ile düzeltilir (temel açılır). 140 cm. boyunda L profil demirden (4 mm.kalınlık, 4 cm. kol uzunluğu, antipaslı-alttan 40 cm.si deliksiz,üst bölümü 10 cm aralıkla ve 0,6 cm.çapında delinmiş) uçları sivriltilmiş kazıklar 1 metre ara ile ½ sine kadar çakılır. 2,5x2,5 cm. aralıklı 105 cm. genişliğindeki galvanizli kafes tel, 3 mm.lik gergi teli kullanılarak kazıklara bağlanır. Kafes telin 70 cm.den fazla kısmı kıvrılarak menba yönüne yatırılır. Eşiğin iki başına 70 cm.lık sabitleme kazığı kullanılır.(çakıl ve küçük taş oranı çok az olan oyuntularda 1,5x1,5 cm.aralıklı kafes tel kullanılmalıdır.) Her üç kazığı taşımak için yaklaşık 1,5 metre menba yönüne çakılmak üzere 90 cm. boyunda gerdirme kazığı kullanılır. Demir kazıklar, gerdirme kazıklarına 2 mm.lik bağlama teli kullanılarak sabitlenir. Menba yönüne yatırılan kafes telin üzerine malzeme çekilir, ayrıca sahadan temin edilen çalı, çakıl v.s. kafes telin arkasına menba yönünde konulur.

72 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ KAFES TEL EġĠK

73 KAFES TEL EġĠK OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ

76 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ KAFES TEL EġĠK

78 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ MĠKS DUVAR EġĠK

79 HARÇLI DUVAR EġĠK OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ

80 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ Biyolojik Yapılar: Dere yataklarında kullanılacak enine yapıların tesisinde sürgün verme yeteneği yüksek canlı bitki malzemesi kullanılarak oluşturulan yapılardır. 1- Örme canlı eģikler 2- Çalı demetli canlı eģikler

81 ÖRME CANLI EġĠKLER OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ Oyuntu eksenine dik 30*30 hendek açılır m. Uzunluğunda 6-15 cm.çaplı kazıklar m. ara ile çakılır. Araları meşe,söğüt ve kavak dalları ile örülür.

82 ÖRME CANLI EġĠK OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ

83 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ ÇALI DEMETLĠ CANLI EġĠK Kazıklar arasında mesafe 50 cm. dir. Bölgeden sağlanan çeşitli boydaki çalı ve çırpılar demet haline getirilir. Çakılan kazıkların üst kısmına bir hendek açılarak demetler yerleştirilir.

84 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ ÇALI DEMETLĠ CANLI EġĠK

85 OYUNTU ISLAH TESĠSLERĠ CANLI EġĠKLER

86 Ankara- Kurtboğazı 1985 BAZI PROJELERĠMĠZ Ankara- Kurtboğazı 2006 Dün Bugün