ÜNİTE. SOSYAL HİZMET MEVZUATI Dr. Ercüment ERBAY İÇİNDEKİLER HEDEFLER ÇOCUK MEVZUATI

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER ÇOCUK MEVZUATI Anayasa Çocuk hakları Çocuk ceza adalet sistemi Çocuk koruma sistemi Sonuç SOSYAL HİZMET MEVZUATI Dr. Ercüment ERBAY Bu üniteyi çalıştıktan sonra; En son düzenlemelerle birlikte anayasa içerisindeki çocukla ilgili maddeleri göreceksiniz, Çocuk hakları bağlamında çocukla ilgili mevzuatı daha yakından tanıyacaksınız, Çocuk ceza adalet sistemindeki çocukla ilgili mevzuatı öğreneceksiniz, Çocuk koruma sistemindeki çocukla ilgili mevzuatı öğreneceksiniz. ÜNİTE 5

2 GİRİŞ Çocukluk dönemi, bakım ve korunma gerektiren özel bir dönemdir. Gelecek yaşamın temelleri bu dönemde atılır. Bununla birlikte çocukların gelişimlerine zarar veren, eğitim haklarını engelleyen, en genelde mutluluklarına ket vuran sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Çocukların yaşadıkları sorunları çözmek için kurumsal ve yasal düzenlemeler geliştirilmiştir. Çocuk sorunlarıyla ilgili oluşturulan yasal düzenlemelerin oluşturduğu yasal mevzuat demetine, çocuk mevzuatı denilmektedir. Türkiye de çocuk mevzuatı yönünden yetersiz bir konumda değildir. Eksiklikler tabi ki olabilir ancak çocuğun yaşadığı her soruna karşılık bir yasal düzenleme bulunmaktadır. Türkiye de çocuk mevzuatı, bu bölümde tek tek aktarılamayacak kadar kapsamlıdır. Bu nedenle bölümde çocuk mevzuatında yer alan temel düzenlemeler sunulmuştur. Bu bölümde çocuk mevzuatı aşağıdaki başlıklar temelinde ele alınmıştır: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Çocuk hakları Çocuk ceza adalet sistemi Çocuk koruma sistemi T.C. ANAYASASI Alt Başlık I- Ailenin korunması II- Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi ANAYASA DA ÇOCUK HAKKINDA YER ALAN MADDELERHAKLAR VE İlgili Madde Madde 41 Aile Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilâtı kurar. Madde 42 Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir.eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılâpları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz. Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz. İlköğretim kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır. Özel ilk ve orta dereceli okulların bağlı olduğu esaslar, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 V. Çalışma ile ilgili hükümler Çalışma şartları ve dinlenme hakkı Anayasa Referandumunda Eklenen Madde Devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olarak, kanunla düzenlenir. Devlet, maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin, öğrenimlerini sürdürebilmeleri amacı ile burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar. Devlet durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır. Eğitim ve öğretim kurumlarında sadece eğitim, öğretim, araştırma ve inceleme ile ilgili faaliyetler yürütülür. Bu faaliyetler her ne suretle olursa olsun engellenemez. Türkçeden başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez. Eğitim ve öğretim kurumlarında okutulacak yabancı diller ile yabancı dille eğitim ve öğretim yapan okulların tabi olacağı esaslar kanunla düzenlenir. Milletlerarası andlaşma hükümleri saklıdır. Madde 50 Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir. Madde 4- Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 41 inci maddesinin kenar başlığı I. Ailenin korunması ve çocuk hakları şeklinde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir: Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır. ÇOCUK HAKLARI Bu başlık altında Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi, Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi İle İlgili İhtiyari Protokol ve Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Katılmaları İle İlgili İhtiyari Protokol ele alınacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 Ülkemizde ulusal anlamda Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi nin uygulanmasından ve izlenmesinden sorumlu koordinatör kuruluş olarak Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu (Mülga) sorumludur. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi Çocuk Hakları Sözleşmesi, çocuk haklarını düzenleyen, çocukların Magna Carta sı olarak tanımlanabilecek en önemli uluslararası belgedir. Sözleşme, tüm dünya çocuklarının çağdaş ve kaliteli bir yaşam sürmesini amaçlayan önemli bir uluslararası belgedir. Sözleşme, şu an 193 ülke tarafından imzalanmış durumdadır. Türkiye, sözleşmeyi Eylül 1990 tarihleri arasında Birleşmiş Milletler Genel Merkezi nde toplanan Çocuklar İçin Dünya Zirvesi nde imzalamıştır. Daha sonra 9 Aralık 1994 tarihinde TBMM de onaylanmıştır. Sözleşmenin Türkiye de resmi olarak uygulamaya girmesi; 27 Ocak 1995 tarihinde sayılı Resmi Gazete de yayımlanması ile gerçekleşmiştir. Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi Kanun numarası: 4620 Kanun kabul tarihi: Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi, da Strazburg da düzenlenmiş olup Türkiye, sözleşmeyi Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun ile onaylamıştır. Sözleşme 26 maddeden ibaret olup Sözleşme nin amacı 1. maddenin 2. fıkrasında şu şekilde açıklanmıştır: Bu Sözleşmenin amacı, çocukların yüksek çıkarları için haklarını geliştirmek, onlara usule ilişkin haklar tanımak ve bu hakların, çocukların doğrudan ve diğer kişiler veya organlar tarafından bir adli merci önündeki, kendilerini ilgilendiren davalardan bilgilendirilmelerini ve bu davalara katılmalarına izin verilmesini teminen kullanılmasını kolaylaştırmaktır. Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi İle İlgili İhtiyari Protokol Çocuk Hakları Sözleşmesi ne ek ihtiyari protokol olan çocuk fahişeliği pornografisi ve satışı ile ilgili ek ihtiyari protokol taraf devletlerin çocuk satışı, pornografisi ve fuhuşun önlenmesini garanti altına almak amacıyla hazırlanmıştır. Çocuk Hakları Sözleşmesi nin çocuk haklarını; çocuğun ekonomik istismardan, tehlikeli işlerde çalıştırılmasından, her türlü cinsel sömürüye ve suistimale karşı korunması veya çocuğun eğitiminin, çocuğun sağlığı, fiziksel, ruhsal, moral ve sosyal gelişiminin zarar görmesinden korunması olarak tanımlamaktadır. Çocuk Hakları Sözleşmesi nin 34. ve 35. maddeleri Taraf devletlerin fuhuş ve pornografi dahil, çocuğu cinsel sömürü ve suistimalden koruyacakları ve çocukların satışa, kaçırmaya ve fuhuşa konu olmalarını önlemek üzere her türlü çabayı göstermek devletin görevidir demektedir. Bu ek ihtiyari protokol söz konusu maddelerin Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 hayata geçirilmesine yönelik uygulamalara açıklık kazandırdığı, konuya toplumsal duyarlılık ve bilincin artırılması ile mevcut yasaların uygulanmasının sağlanması, uluslararası düzeyde konunun daha geniş çaplı ele alınmasını sağlayıcı tedbirleri içermektedir. Protokole taraf ülkeler protokol imzalandıktan sonraki iki yıl içerisinde Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesine ülke raporunu sunmakla yükümlü bulunmaktadırlar. Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Katılmaları İle İlgili İhtiyari Protokol 8 Eylül 2000 tarihinde New York ta imzalanan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmaları Konusundaki İhtiyari Protokolün ekli beyanlar yapılmak suretiyle onaylanması 4991 sayılı kanun ile tarihinde uygun bulunmuştur. Bu protokol, taraf devletlerden; Silahlı kuvvetlerinin 18 yaşına erişmemiş mensuplarının hasmane davranışlara doğrudan doğruya katılmalarının önlenmesi için mümkün olan tüm önlemleri almasını, 18 yaşına erişmemiş kişilerin silahlı kuvvetlerine zorunlu olarak alınmamasını sağlamasını istemektedir. ÇOCUK CEZA ADALET SİSTEMİ Özgürlüğünden Yoksun Bırakılan Küçüklerin Korunması İçin Birleşmiş Milletler (Havana) Kuralları Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 14 Aralık 1990 tarih ve 45/113 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Bu kuralların bazıları şu şekildedir: 1. Bir çocuğun belirli bir kuruma yerleştirilmesinin her durumda en son ve en kısa süre için başvurulacak bir yöntem olması gerektiğini teyit eder. 2. Özgürlüğünden yoksun bırakılan çocukların, güçsüz ve savunmasız durumları nedeniyle özel bakıma ve korumaya gereksinimleri olduğunu, haklarının ve esenliklerinin özgürlüklerinden yoksun bırakıldıkları süre içinde ve sonrasında güvence altına alınması gerektiğini kabul eder. 3. Gözaltında olan veya muhakeme devam ederken tutuklu bulunan (yargılanmamış) çocuklar masum sayılır ve buna göre muamele görürler. Çocukları tutuklamaktan mümkün olduğu kadar kaçınılır ve istisnaî hallerle sınırlı olarak tutuklama kararı verilir. Bu suretle alternatif tedbirlerin uygulanması için her türlü çaba gösterilir. Her nasılsa tutuklama kararı verilmiş ise, soruşturma organları ve çocuk mahkemeleri, tutma süresini mümkün olan en kısa süreye indirmek için, bu işlemlerin süratle yapılmasına öncelik verirler. Tutuklu çocuklar, hükümlü çocuklardan ayrı yerlerde tutulur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 İlke olarak, çocuk suçlunun kimliğine ilişkin hiçbir bilginin yayınlanmasına izin verilmemelidir. Çocuk Mahkemelerinin Yönetimi Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standart (Beijing) Kuralları Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 29 Kasım 1985 tarih ve 40/33 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Bu kuralların bazıları şu şekildedir: Çocuk ceza adaleti sisteminde daima çocuğun iyileştirilmesi ön plana alınmalıdır ve çocuk suçlulara gösterilecek tepki hem suçun hem de suçlunun içinde bulunduğu koşullarla orantılı olmalıdır. Cezaî sorumluluğun alt sınırını belirleyen sistemler açısından, bu sınır çocuğun duygusal, zihinsel ve entelektüel açılardan olgunluğa eriştiği yaşın altında tutulmamalıdır. Masumiyet karinesi, suçlamanın bildirilmesi, konuşmama hakkı, avukatla temsil edilme hakkı, veli veya vasinin hazır bulunması hakkı, tanıklarla yüzleştirme ve tanıklara çapraz sorgu hakkı, daha üst makama temyiz hakkı ve temel usulî güvenceler yargılamanın her aşamasında güven ve altına alınmalıdır. Her aşamada çocuğun afişe olması yahut damgalanması gibi zararlara yol açabilecek durumların ortadan kaldırılması için gizliliğe azamî özen gösterilmelidir. İlke olarak, çocuk suçlunun kimliğine ilişkin hiçbir bilginin yayınlanmasına izin verilmemelidir. Yargılamanın tutuklu olarak yapılmasına en son çare olarak başvurulmalı ve süre mümkün olduğu kadar kısa tutulmalıdır. Tutukluluk yerine mümkün olduğu kadar yakın gözetim, yoğun bakım veya bir aile yanına yahut eğitim kurumuna yerleştirme gibi alternatif önlemler getirilmelidir. Tutuklu olarak yargılanmakta olan çocuklar yetişkin olan suçlulardan ayrı bir kurumda veya aynı kurum içinde ayrı bir bölümde tutulmalıdır. Tutukluluk sırasında bütün çocuklar, yaşlarının, cinsiyetlerinin ve kişiliklerinin gerektirdiği bütün sosyal, kültürel, eğitim, psikolojik ve tıbbî yardım ve bakımlardan yararlandırılmalıdır. Yargılamalar çocuğun çıkarlarına en iyi yardımcı olacak şekilde ve onun anlayabileceği tarzda ve söylediklerini serbestçe ifade edebileceği ortamda cereyan etmelidir. Yargılanmaları sırasında çocukların yasal danışmaları vasıtasıyla temsil edilme veya ülkede varsa adlî yardımdan yararlanmak için başvurma hakları vardır. Ebeveynler veya yasal temsilcilere yargılamalara katılma hakkı verilmeli ve yargılayan makam, bu kişilerden çocuğun çıkarları için kendisine katkıda bulunmalarını talep edilebilmelidir. Bununla birlikte bu kişilerin hazır bulunmamaları çocuğun çıkarına olursa, yetkili makam anılan kişilerin yargılamalarda bulunmamalarını isteyebilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Yargılayan makam tarafından önemsiz ve tali derecedeki suçlar dışındaki bütün vakalarda çocuğun suçu işlemeden önceki yaşam koşulları ve suçun hangi ortam içinde işlendiği konusunda hükümden önce yeterli araştırma yapılmalıdır. Verilecek ceza sadece suçun ağırlığı ve işleniş tarzıyla değil, çocuğun içinde bulunduğu koşullar, ihtiyaçları ve toplumun gereksinimleri ile de oranlı olmalıdır. Çocuklar hiçbir halde fiziksel bir cezaya maruz bırakılmamalıdır. Özgürlükten yoksun bırakma, suçun başka bir kişiye yönelik ciddî bir saldırı niteliğinde bulunması veya çocuğun ciddî suç işlemeyi itiyat haline getirmiş olması halleri dışında verilmemelidir. Çocuğun ıslah edilmesi ilkesi çocuklara ilişkin davalarda yol gösterici ilke olmalıdır. Çocuklar hakkında idam cezası verilemez. Çocuğun kişisel özgürlüğüne getirilecek kısıtlamalar çok dikkatli bir incelemeden sonra konulmalı ve bu kısıtlamaların mümkün olduğu kadar az olmasına özen gösterilmelidir tarihinde Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun İle Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri İle Koruma Kurulları Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun çıkarılmıştır. Öğrencilerin varolan Denetimli Serbestlik Kanunu ile bu kanunu karşılaştırması, eklenen ve değiştirlen maddeleri incelemesi gereklidir. Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile Koruma Kurulları Kanunu Kanun numarası: 5402 Kanun kabul tarihi: Resmi gazete tarihi: Resmi gazete sayısı: Denetimli serbestlik, hapis ile tecrit modeline alternatif daha çağdaş ve ülke ekonomisine ekonomik ve sosyal yararı olan, suça sürüklenen çocuklar ve şüpheli, sanık, tanık, mağdur ve hakkında tedbir bulunan çocuk ve yetişkinlerin topluma kazandırılmaları için yapılan çalışmaların bütünüdür. Denetimli serbestlik hizmetlerinin yararları şu şekildedir: Sonuç olarak kişi, ceza infaz kurumuna girmeyeceği için devlet bütçesine önemli bir ekonomik yarar sağlayacaktır. Kişi, mahkum olduğu ceza ve tedbiri kendi sosyal çevresi içerisinde, kendisine ve topluma yararlı faaliyetlerde bulunarak çekeceğinden, rehabilitasyonu daha kolay olacak ve toplumla daha çabuk bütünleşecektir. Böylece önemli bir sosyal yarar sağlanacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Kişi, ceza infaz kurumuna girmediğinden bu kurumlarda yaşanan aşırı kalabalıklaşma ve bunun beraberinde getirdiği asayiş ve güvenlik sorunlarıyla daha az karşılaşacaktır. Salıverilen çocuk ve genç hükümlülerin öğrenimlerine devam etmelerine yardımcı olacaktır. Hükümlülerin topluma uyum sağlamalarını kolaylaştırması ve yeniden suç işlemelerini önlemeye çalışması nedeniyle sistemin önemli oranda güvenlik yararı olacaktır. Çocuklar için denetimli serbestlik hizmetleri ise şu şekildedir: Eğitim ve eğitime devam ettirme çalışmaları: Mahkemelerce, hakkında eğitimine devam tedbiri verilmiş olan çocukların eğitimi ile ilgili tüm çalışmaları kapsamaktadır. Psikososyal destek: Gerek denetimli serbestlik şubesine gelen; gerekse de ceza infaz kurumundan salıverilen çocukların topluma faydalı birer birey olarak yaşamlarını devam ettirmelerini sağlamak ve psikolojik durumlarını güçlendirmek için verilen her türlü destek çalışmalarıdır. Bunlar: Denetim planı doğrultusunda istenilen amacın gerçekleşmesi için çocuğun, eğitim, aile, iş ve sosyal çevreye uyumunu sağlamak, desteklemek yardımcı olmak, öneride bulunmak Çocuğa eğitim, iş, destek alabileceği kurum ve kuruluşlar, hakları ve haklarını kullanma konularında bilgi vermek Yaşadığı çevredeki kişileri ziyaret ederek, çocuğun içinde yaşadığı şartları, aile ve sosyal ilişkilerini, eğitim ve iş durumunu öğrenmek ve bu konuyla birlikte boş zamanlarını değerlendirme faaliyetlerinde yardımcı olmak Hakkında tedbir bulunan çocukların denetim planı doğrultusunda, bu uygulamanın sonuçlarını ve çocuk üzerindeki etkilerini inceleyerek yükümlülüklerini yerine getirmesinde yardımcı olmak İş ve meslek edindirme kurslarına yönlendirme: Milli Eğitim Bakanlığı ve Esnaf ve Sanatkâr Odaları Birliğine bağlı tüm kurum ve kuruluşların açmış olduğu ve projeler doğrultusunda açılacak kurslardır. Tedavi hizmetleri: Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün tarih ve /49 sayılı genelgesi doğrultusunda sıralı hastaneler gözetilerek tedavilerinin yapılması sağlanacaktır. Kuruma başvurmasından başlayarak, hakkında tedavi ve denetim kararı olan çocukların uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanmasının etki ve sonuçları hakkında çocuğu bilinçlendirmek, çocuğun sorumluluk bilincini geliştirmesi için yol göstermek, gelişim ve davranışlarını gözlemleyerek çocuğu gözetim ve kontrolde bulundurmak şube müdürlüğünün görevleri arasındadır. Çocuk Koruma Kanunu Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 Kanun numarası: 5395 Kanun kabul tarihi: Resmi gazete tarihi: Resmi gazete sayısı: Çocuk Koruma Kanunu; danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma tedbirlerinin uygulanmasını öngörür. Bu kanunun amacı, korunma ihtiyacı olan veya suça sürüklenen çocukların korunmasına, haklarının ve esenliklerinin güvence altına alınmasına ilişkin usûl ve esasları düzenlemek olarak belirlenmiştir. Ayrıca bu kanun, korunma ihtiyacı olan çocuklar hakkında alınacak tedbirler ile suça sürüklenen çocuklar hakkında uygulanacak güvenlik tedbirlerinin usûl ve esaslarına, çocuk mahkemelerinin kuruluş, görev ve yetkilerine ilişkin hükümleri kapsamaktadır. Bu kanunun uygulanmasında çocuğun haklarının korunması amacıyla; a) Çocuğun yaşama, gelişme, korunma ve katılım haklarının güvence altına alınması, b) Çocuğun yarar ve esenliğinin gözetilmesi, c) Çocuk ve ailesinin herhangi bir nedenle ayrımcılığa tâbi tutulmaması, d) Çocuk ve ailesi bilgilendirilmek suretiyle karar sürecine katılımlarının sağlanması, e) Çocuğun, ailesinin, ilgililerin, kamu kurumlarının ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliği içinde çalışmaları, f) İnsan haklarına dayalı, adil, etkili ve süratli bir usûl izlenmesi, g) Soruşturma ve kovuşturma sürecinde çocuğun durumuna uygun özel ihtimam gösterilmesi, h) Kararların alınmasında ve uygulanmasında, çocuğun yaşına ve gelişimine uygun eğitimini ve öğrenimini, kişiliğini ve toplumsal sorumluluğunu geliştirmesinin desteklenmesi, i) Çocuklar hakkında özgürlüğü kısıtlayıcı tedbirler ile hapis cezasına en son çare olarak başvurulması, j) Tedbir kararı verilirken kurumda bakım ve kurumda tutmanın son çare olarak görülmesi, kararların verilmesinde ve uygulanmasında toplumsal sorumluluğun paylaşılmasının sağlanması, k) Çocukların bakılıp gözetildiği, tedbir kararlarının uygulandığı kurumlarda yetişkinlerden ayrı tutulmaları, l) Çocuklar hakkında yürütülen işlemlerde, yargılama ve kararların yerine getirilmesinde kimliğinin başkaları tarafından belirlenememesine yönelik önlemler alınması ilkeleri gözetilir. Çocuk Koruma Kanunu na göre beş tedbirin uygulanması mümkündür. Bunlar: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 a) Danışmanlık tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol göstermeye, b) Eğitim tedbiri, çocuğun bir eğitim kurumuna gündüzlü veya yatılı olarak devamına; iş ve meslek edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme kursuna gitmesine veya meslek sahibi bir ustanın yanına yahut kamuya ya da özel sektöre ait işyerlerine yerleştirilmesine, c) Bakım tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu olan kimsenin herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi hâlinde, çocuğun resmî veya özel bakım yurdu ya da koruyucu aile hizmetlerinden yararlandırılması veya bu kurumlara yerleştirilmesine, d) Sağlık tedbiri, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbî bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasına, e) Barınma tedbiri, barınma yeri olmayan çocuklu kimselere veya hayatı tehlikede olan hamile kadınlara uygun barınma yeri sağlamaya yönelik tedbirdir. Acil korunma kararı en fazla otuz günlük süre ile sınırlı olmak üzere verilebilir. Acil korunma kararı alınması Madde 9 - (1) Derhâl korunma altına alınmasını gerektiren bir durumun varlığı hâlinde çocuk, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (Mülga) tarafından bakım ve gözetim altına alındıktan sonra acil korunma kararının alınması için Kurum tarafından çocuğun kuruma geldiği tarihten itibaren en geç beş gün içinde çocuk hâkimine müracaat edilir. Hâkim tarafından, üç gün içinde talep hakkında karar verilir. Hâkim, çocuğun bulunduğu yerin gizli tutulmasına ve gerektiğinde kişisel ilişkinin tesisine karar verebilir. (2) Acil korunma kararı en fazla otuz günlük süre ile sınırlı olmak üzere verilebilir. Bu süre içinde kurumca çocuk hakkında sosyal inceleme yapılır. Kurum, yaptığı inceleme sonucunda, tedbir kararı alınmasının gerekmediği sonucuna varırsa bu yöndeki görüşünü ve sağlayacağı hizmetleri hâkime bildirir. Çocuğun, ailesine teslim edilip edilmeyeceğine veya uygun görülen başkaca bir tedbire hâkim tarafından karar verilir. (3) Kurum, çocuk hakkında tedbir kararı alınması gerektiği sonucuna varırsa hâkimden koruyucu ve destekleyici tedbir kararı verilmesini talep eder. Çocuk Koruma Kanunu nda çocuk mahkemelerinin görev ve yetkileri hakkında maddeler de bulunmaktadır. Buna göre: Madde 25 - (1) Çocuk mahkemesi, tek hâkimden oluşur. Bu mahkemeler her il merkezinde kurulur. Ayrıca, bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak kurulabilir. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde çocuk mahkemelerinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Bu daireler numaralandırılır. Çocuk mahkemelerinde yapılan duruşmalarda cumhuriyet savcısı bulunmaz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 Mahkemelerin bulunduğu yerlerdeki cumhuriyet savcıları, çocuk mahkemeleri kararlarına karşı kanun yoluna başvurabilirler. (2) Çocuk ağır ceza mahkemelerinde bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur ve mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanır. Bu mahkemeler bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen yerlerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak kurulur. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde çocuk ağır ceza mahkemelerinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Bu daireler numaralandırılır. Çocuk Mahkemelerinin Görevi Madde 26 - (1) Çocuk mahkemesi, asliye ceza mahkemesi ile sulh ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlar bakımından, suça sürüklenen çocuklar hakkında açılacak davalara bakar. (2) Çocuk ağır ceza mahkemesi, çocuklar tarafından işlenen ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarla ilgili davalara bakar. (3) Mahkemeler ve çocuk hâkimi, bu kanunda ve diğer kanunlarda yer alan tedbirleri almakla görevlidir. (4) Çocuklar hakkında açılan kamu davaları, kanunun 17. maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla bu Kanunla kurulan mahkemelerde görülür. ÇOCUK KORUMA SİSTEMİ Sosyal Hizmetler Kanunu Kanun numarası: 2828 Kanun kabul tarihi: Kanunun amacı, korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç aile, çocuk, sakat, yaşlı ve diğer kişilere götürülen sosyal hizmetlere ve bu hizmetleri yürütmek üzere kurulan teşkilatın kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklar ile faaliyet ve gelirlerine ait esas ve usulleri belirlemektedir. Bu kanuna göre korunmaya muhtaç çocuk şu şekilde tanımlanmaktadır: Ana ve babasız, ana veya babasız Ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan Ana ve babası veya her ikisi tarafından terk edilen Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Ana veya babası tarafından ihmal edilip; fuhuş, dilencilik, alkollü içkileri veya uyuşturucu maddeleri kullanma gibi her türlü sosyal tehlikelere ve kötü alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, 633 sayılı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile kurulmuştur. Bu bakanlığın kurulmasıyla Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu kapatılmıştır. Bununla birlikte henüz çok yeni olan bakanlığın mevzuatı değiştirilmediğinden Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu nun çocuk mevzuatı hala kullanılmaktadır Sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu Çocuk Yuvaları Yönetmeliği Resmi gazete tarihi: Resmi gazete sayı: yaş arası korunmaya muhtaç çocuklar ile gerektiğinde 12 yaşını doldurup, tek başına yaşamını sürdüremeyecek durumda olanlardan kurumca himaye olunan kız çocuklarının, bedensel, psiko-sosyal ve duygusal gelişimleri sağlıklı, topluma yararlı bireyler olarak yetiştirmekle yükümlü olan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğüne (Mülga) bağlı çocuk yuvalarını kapsar Sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu Çocuk Evleri Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Resmi gazete tarihi: Resmi gazete sayı: sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu ile tarih ve 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamında haklarında korunma ya da tedbir kararı verilen 0-18 yaş arası korunmaya muhtaç çocukları korumak, bir iş veya meslek sahibi yapmak, izlemek ve desteklemekle görevli ve yükümlü olan çocuk evlerini kapsar Sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu Koruyucu Aile Yönetmeliği Resmi gazete tarihi: Resmi gazete sayı: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 Koruyucu aile seçimini, koruyucu ailenin çocuklarla ilgili sorumluluklarını, idare ile olan ilişkilerini, hizmetin işleyişini ve koruyucu aileye bu hizmetin karşılığı olarak yapılacak ödemelere ilişkin esasları kapsar Sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu Çocuk ve Gençlik Merkezleri Yönetmeliği Resmi gazete tarihi: Resmi gazete sayı: Sokakta yaşayan ve çalıştırılan çocukları ve gençleri bedensel, ruhsal ve duygusal gelişimleri açısından tehlike yaratabilecek risklerden korumak, temel gereksinimlerini gidermelerine yardımcı olmak, gerektiğinde geçici olarak barınmaları için gerekli hizmetleri sunmak veya sunulmasını sağlamak, belirli bir süreç sonunda kendi kendilerine yeterli hale gelmelerini sağlayıcı her türlü sosyal hizmet müdahaleleri ile rehabilite edici mesleki çalışmaları gerçekleştirmek, aile ve topluma yönelik çalışmaları yapmakla yükümlü çocuk ve gençlik merkezlerini ve bu merkezlerle bağlantılı birimleri kapsar. Çocuk koruma sistemi içerisindeki çocuk mevzuatını sunarken, çocuk işçiliği ile ilgili ulusal ve uluslararası düzenlemeri gözardı etmemek gerekir. Aşağıdaki bu sorun ile ilgili mevzuat yer almaktadır: 138 Sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesi Kanun numarası: 4623 Kanun kabul tarihi: Resmi gazete yayım tarihi: Resmi gazete sayısı: Uluslararası Çalışma Örgütü, çocuk işçiliği ile ilgili olarak farklı çalışma sektörlerine göre birçok sözleşme yayınlamıştır tarihinde ILO tarafından kabul edilen ve tarihinde Türkiye tarafından onaylanan 138 sayılı sözleşme ile sektörlere bakılmaksızın genel bir yaş sınırı tespit edilmiştir. Sözleşmede ülkelerin belirleyeceği asgari yaş sınırı, zorunlu öğrenim yaşının bittiği yaşın altında ve her halükarda on beş yaşın altında olmayacaktır denilmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 182 Sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesi Kanun numarası: 4623 Kanun kabul tarihi: Resmi gazete yayım tarihi: Resmi gazete sayısı: sayılı sözleşme, 17 Haziran 1999 tarihinde ILO tarafından kabul edilmiştir. Sözleşmenin 3. maddesinde ifade edildiği şekilde; en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği; İş Kanunu Çocukların alım-satımı ve ticareti, borç karşılığı veya bağımlı olarak çalıştırılması ve askeri çatışmalarda çocukların zorla ya da zorunlu tutularak kullanılmasını da içerecek şekilde zorla ya da mecburî çalıştırılmaları gibi kölelik ve kölelik benzeri uygulamaların tüm biçimlerini; Çocuğun fahişelikte, pornografik yayınların üretiminde veya pornografik gösterilerde kullanılmasını, bunlar için tedarikini ya da sunumunu; Çocuğun özellikle ilgili uluslararası anlaşmalarda belirtilen uyuşturucu maddelerin üretimi ve ticareti gibi yasal olmayan faaliyetlerde kullanılmasını, bunlar için tedarikini ya da sunumunu; Doğası veya gerçekleştirildiği koşullar itibariyle çocukların sağlık, güvenlik veya ahlaki gelişimleri açısından zararlı olan işi kapsar. Kanun numarası: 4857 Kanun kabul tarihi: Çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı Madde 71 - Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 Yer ve su altında çalıştırma yasağı Madde 72 - Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde onsekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır. Gece çalıştırma yasağı Madde 73 - Sanayiye ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır. Onsekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esaslar Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. Ağır ve tehlikeli işler Madde 85 - Onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz. Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla onaltı yaşını doldurmuş fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilecekleri Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 Ödev Çocuk Mevzuatı Türkiye'nin çocuk mevzuatı içerisinde yer alan yasal düzenlemelerden birisini seçiniz. Seçtiğiniz düzenlemeyi olumlu ve olumsuz yanlarıyla irdeleyerek 300 kelimeyi aşmayacak şekilde özetleyiniz. Hazırladığınız belgeyi göndermek için yandaki ödev gönderme linkini kullanınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi anayasada çocukla ilgili yeralan hükümlerden değildir? a) Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır. b) Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. c) Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. d) Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. e) Devlet, çocukların sorumluluk duygusu kazanmaları için çalıştırılması yönünde gerekli önlemleri alır. 2. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi nin uygulanmasından ve izlenmesinden sorumlu koordinatör kuruluş aşağıdakilerden hangisidir? a) Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (Mülga) b) Sağlık Bakanlığı c) Milli Eğitim Bakanlığı d) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı e) Cumhurbaşkanlığı 3. Çocuk mahkemelerinin yönetimi ile ilgili uluslararası belgenin kısa adı nedir? a) Brüksel b) Cenevre c) Çocuk hakları sözleşmesi d) Beijing kuralları e) Havana kuralları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 4. Aşağıdakilerden hangisi Çocuk Mahkemelerinin Yönetimi Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kuralları içerisinde yer almaz? a) Her aşamada çocuğun afişe olması yahut damgalanması gibi zararlara yol açabilecek durumların ortadan kaldırılması için gizliliğe azamî özen gösterilmelidir. b) İlke olarak, çocuk suçlunun kimliğine ilişkin hiçbir bilginin yayınlanmasına izin verilmemelidir. c) Yargılamanın tutuklu olarak yapılmasına en son çare olarak başvurulmalı ve süre mümkün olduğu kadar kısa tutulmalıdır. d) Tutukluluk yerine mümkün olduğu kadar yakın gözetim, yoğun bakım veya bir aile yanına yahut eğitim kurumuna yerleştirme gibi alternatif önlemler getirilmelidir. e) Çocuğun işlediği suç çok büyükse, tutuklanmalı ve alternatif modeller araştırılmamalıdır. 5. Aşağıdaki hangisi denetimli serbestlik hizmetlerinin yararlarından değildir? a) Sonuç olarak kişi, ceza infaz kurumuna girmeyeceği için devlet bütçesine önemli bir ekonomik yarar sağlayacaktır. b) Kişi, mahkum olduğu ceza ve tedbiri kendi sosyal çevresi içerisinde, kendisine ve topluma yararlı faaliyetlerde bulunarak çekeceğinden, rehabilitasyonu daha kolay olacak ve toplumla daha çabuk bütünleşecektir. c) Kişi, ceza infaz kurumuna girmediğinden bu kurumlarda yaşanan aşırı kalabalıklaşma ve bunun beraberinde getirdiği asayiş ve güvenlik sorunlarıyla daha az karşılaşacaktır. Salıverilen çocuk ve genç hükümlülerin öğrenimlerine devam etmelerine yardımcı olacaktır. d) Hükümlülerin topluma uyum sağlamalarını kolaylaştırması ve yeniden suç işlemelerini önlemeye çalışması nedeniyle sistemin önemli oranda güvenlik yararı bulunmaktadır. e) Cezaevlerinde aşırı doluluk nedeniyle hükümlülerin mümkün olan en kısa sürede affedilmesine yardımcı olacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

20 6. Aşağıdakilerden hangisi çocuklara yönelik denetimli serbestlik hizmetlerinden değildir? a) Denetim planı doğrultusunda istenilen amacın gerçekleşmesi için çocuğun eğitim, aile, iş ve sosyal çevreye uyumunu sağlamak, desteklemek, yardımcı olmak, öneride bulunmak b) Çocuğa eğitim, iş, destek alabileceği kurum ve kuruluşlar, hakları ve haklarını kullanma konularında bilgi vermek c) Hakkında tedbir bulunan çocukların denetim planı doğrultusunda, bu uygulamanın sonuçlarını ve çocuk üzerindeki etkilerini inceleyerek yükümlülüklerini yerine getirmesinde yardımcı olmak d) İş ve meslek edindirme kurslarına yönlendirmek e) Çocukların yurtdışında eğitim görmelerine yardımcı olmak 7. Aşağıdakilerden hangisi İş Kanunu nda çocuk işçiliği ile ilgili yer alan maddelerden değildir? a) Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. b) Çocuklar onbeş yaşından itibaren sokakta çalıştırılabilir. c) Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde onsekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır. d) Sanayiye ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır. e) Onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz. 8. Çocuk Koruma Kanunu kapsamında çocukların haklarını korumak amacıyla aşağıdakilerden hangisine dikkat edilmez? a) İnsan haklarına dayalı, adil, etkili ve süratli bir usûl izlenmesi b) Çocuğa yönelik suç işleyen bireyin haklarının da gözetilmesi c) Çocuğun yaşama, gelişme, korunma ve katılım haklarının güvence altına alınması d) Çocuğun yarar ve esenliğinin gözetilmesi e) Çocuk ve ailesinin herhangi bir nedenle ayrımcılığa tâbi tutulmaması Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

21 9. Aşağıdakilerden hangisi Çocuk Koruma Kanunu na göre uygulanabilecek tedbirlerden değildir? a) Bakım b) Danışmanlık c) Eğitim d) Güvenlik e) Sağlık 10. Aşağıdakilerden hangisi çocuk mahkemelerinin görevlerinden değildir? a) Çocuk mahkemesi, asliye ceza mahkemesi ile sulh ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlar bakımından, suça sürüklenen çocuklar hakkında açılacak davalara bakar. b) Çocuk ağır ceza mahkemesi, çocuklar tarafından işlenen ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarla ilgili davalara bakar. c) Mahkemeler ve çocuk hâkimi, Çocuk Koruma Kanunu nda ve diğer kanunlarda yer alan tedbirleri almakla görevlidir. d) Çocuklar hakkında açılan kamu davaları, Çocuk Koruma Kanunu nun 17. maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla bu Kanunla kurulan mahkemelerde görülür. e) Çocuk mahkemeleri lüzumu halinde boşanma davalarına da bakabilir. Cevap Anahtarı: 1-E, 2-A, 3-D, 4-E, 5-E, 6-E, 7-B, 8-B, 9-D, 10-E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

22 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (1989). Resmi gazete tarihi: , Resmi gazete sayısı: Çocuk ve Gençlik Merkezleri Yönetmeliği, Resmi gazete tarihi: , Resmi gazete sayı: Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi İle İlgili İhtiyari Protokol, Resmi gazete tarihi: , Resmi gazete sayısı: Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Katılmaları İle İlgili İhtiyari Protokol, Kanun numarası: 4991, Kanun kabul tarihi: Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi, Kanun numarası: 4620, Kanun kabul tarihi: Çocuk Koruma Kanunu, Kanun numarası: 5395, Kanun kabul tarihi: , Resmi gazete tarihi: , Resmi gazete sayısı: Çocuk Mahkemelerinin Yönetimi Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standart (Beijing) Kuralları, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu kabul tarihi: , Sayı: 40/33 Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri İle Koruma Kurulları Kanunu, Kanun numarası: 5402, Kanun kabul tarihi: , Resmi gazete tarihi: , Resmi gazete sayısı: İş Kanunu, Kanun numarası: 4857, Kanun kabul tarihi: Koruyucu Aile Yönetmeliği, Resmi gazete tarihi: , Resmi gazete sayı: Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ve Özel Çocuk Kulüpleri Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik, Resmi gazete tarihi: , Resmi gazete sayı: Özgürlüğünden Yoksun Bırakılan Küçüklerin Korunması İçin Birleşmiş Milletler (Havana) Kuralları, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu kabul tarihi: , Sayı: 45/113 T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı resmi web sitesi, T. C. Anayasası (1982). 138 Sayılı ILO İstihdama Kabulde Asgari Yaş Sözleşmesi, Kanun numarası: 4334, Kanun kabul tarihi: , Resmi gazete yayım tarihi: , Resmi gazete sayısı: Sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesi, Kanun numarası: 4623, Kanun kabul tarihi: , Resmi gazete yayım tarihi: , Resmi gazete sayısı: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22