Afşin-Elbistan İlçeleri Potansiyel Orman Alanlarının Belirlenmesi

Transkript

1 Ulusal Akdeniz Çevre ve Orman Sempozyumu, 6-8 Ekim 0, Kahramanmaraş 6 KSÜ DoğaBil. Der., Özel Sayı, 0 KSU J. Nat. Sci., Special Issue, 0 Afşin-Elbistan İlçeleri Potansiyel Orman Alanlarının Belirlenmesi Murat ZENGİN, Hakan OĞUZ K.S.Ü Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 600,Kahramanmaraş, ÖZET: Doğal ve kültürel kaynakların hızla tükendiği günümüzde mevcut kaynaklar da yanlış alan kullanımları nedeniyle yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Doğru ve etkili kaynak yönetimi ve plan kararlarının alınabilmesi için, ekolojik yapıyı korumayı hedefleyen alan kullanımlarının belirlenmesi gerekmektedir. Doğal kaynak değerleri bakımından ormanların önemi nedeniyle korunması, geliştirilmesi ve ekolojik yapısına uygun potansiyel orman alanlarının belirlenmesi oldukça önemlidir. Bu çalışma kapsamında, Kahramanmaraş Afşin ve Elbistan ilçelerininekolojik yapısına uygun potansiyel orman alanları belirlenmiştir. Afşin ve Elbistan ilçelerinin doğal ve kültürel kaynak değerleri ele alınarak orman potansiyeline sahip alanlar için ekolojik uygunluk haritası oluşturulmuştur. Ekolojik uygunluk haritasının oluşturulması ve analiz çalışmalarında Cografi Bilgi Sistemleri tekniklerinden yararlanılmıştır. Sonuçta, Afşin ve Elbistan ilçelerinin ormanlık alanlar bakımından potansiyelinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Alan kullanımı, ekolojikuygunluk, orman, CBS, Afşin, Elbistan Determination of Potential Forest Areas in Afşin-Elbistan Districts ABSTRACT: While natural and cultural resources have been wasted nowadays, available natural resources are facing with extinction due to the wrong land use. It is essential to determine land uses that protect ecological structure in order to manage resources efficiently and make planning decisions. It is highly important that forests should be protected for their natural resource values and to determine potential forest land that is suitable for its ecological structure. In this study, potential forest land has been determined which is suitable for ecological structure in Afsin and Elbistan districts of Kahramanmaraş. Ecological suitability map has been created for potential forest land by taking natural and cultural resource values of Afsin and Elbistan districts. GIS techniques have been used during the development of ecological suitability map and analysis. In conclusion, it was determined that the districts of Afsin and Elbistan were found to be highly suitable in terms of forest land. Keywords: Land use, ecological suitability, forest, GIS, Afsin, Elbistan GİRİŞ Endüstri ve sanayileşme sürecindeki gelişmelere paralel olarak hızlı nüfus artışı nedeniyle doğal kaynaklar insanlığın ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Yüzyıllar boyunca insanlar daha rahat, huzurlu ve konforlu bir yaşam için çevresini ve doğasını kendi çıkarları için acımasızca ve bilinçsizce yok etmiştir. İçinde bulunduğumuz yüzyılın en önemli karakteristiklerinden birisi, modern endüstrileşme ile toplum yaşamında büyük gelişmelerin olmasıdır. Tekniğin ilerlemesi buna bağlı olarak yaşam düzeyinin yükselmesi, yeni istek ve gereksinimleri geometrik dizi şeklinde artırmıştır. Bu da doğal kaynaklar üzerindeki antropojen baskıların gittikçe şiddetlenmesi sonucunu doğurmuştur (Çepel 99). Kaynakların hızla yok olup gittiği günümüzde, doğal ve kültürel kaynak değerlerinin koruma kullanma dengesi gözetilerek doğru ve etkili bir biçimde planlanması artık kaçınılmaz olmuştur. Türkiye de de dünya gündemi yakalanarak ekolojik unsurların kentleşme ile ilişkilerinin kurulması önem taşımaktadır. Yerleşim, sanayi, tarım, orman, koruma alanları ve sulak alan kullanımının ekolojik planlanması kaçınılmazdır (Yılmaz 998). Alan kullanım planları coğrafik, sosyal, sosyo-ekonomik, Sor. Yazar: Zengin, M., muratzengin@ksu.edu.tr gelişim planları, nüfus gelişimi, alan kullanım kontrolü, zonlama ve yasal dayanaklar gibi pek çok faktöre bağlıdır (Kim ve ark. 00). Alan kullanım çalışmalarında ekolojik özellikler ve süreçler ile sürdürülebilirlik göz önünde bulundurulmamaktadır. Projeler çoğunlukla kentsel gereksinimlere göre üretilmektedir. Bu nedenle ekolojik bozulmalar oluşmakta ve yaşam ortamı kalitesi düşmektedir (Şahin, 996). Ekolojik planlamalarda amaç; sosyal ve ekonomik planlarla birlikte alan kullanımlarının etkileşimlerini belirleyerek, olumsuz etkileri en aza indirmek, doğal kaynakları koruyup geliştirmek ve alan kullanımları için optimal uyumu sağlamaktır (Karaelmas 003, Altaban 996). Uzaktan algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri günümüzde pek çok kurum tarafından, analiz ve değişimlerin tespitinde ideal araçlar olarak kullanılmaktadır. Koruma-kullanma dengesi gözetilerek ekolojik açıdan planlama yaklaşımlarının sergilendiği bir çok çalışmada, peyzaj ekolojisi, peyzaj planlama, alan kullanımları ve alan kullanımlarındaki değişimlerin belirlenmesinde uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri hassas ve yüksek doğruluktaki verinin oluşturulması açısından bir araç olarak kullanılmıştır(cengiz 003, Güngör 003, Zengin 007, Oğuz ve Zengin, 009).

2 Ulusal Akdeniz Çevre ve Orman Sempozyumu, 6-8 Ekim 0, Kahramanmaraş KSÜ DoğaBil. Der., Özel Sayı, 0 Etkili bir kaynak yönetimi planının yapılabilirliği alan kullanım tiplerinin belirlendiği sayısal verilerle sağlanmalıdır. Bu kapsamda, Afşin-Elbistan ilçelerindeki potansiyel orman alanlarının belirlenmesi amacıyla, doğru ve hassas bilgilerin üretilmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tekniklerinden yararlanılarak sayısal haritalar üretilmiş ve analizler yapılmıştır. Analizler neticesinde Afşin ve Elbistan ilçeleri toprakları üzerinde, ekolojik yapıya uygun potansiyel orman alanları varlığının yüksek olduğu tespit edilmiştir. MATERYAL VE METOT Materyal Araştırma alanını Kahramanmaraş ilinin kuzeyinde yer alan ve ha. alana sahip Afşin ( ha.) ve Elbistan (3.76 ha.) ilçe sınırları oluşturmaktadır. Afşin ve Elbistan ilçeleri, Orta Anadolu Bölgesinin Yukarı Kızılırmak, Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat bölümleriyle, Kahramanmaraş İI merkezinin kuzeyinde, Doğu Toroslar'ın kuzeye uzandığı Binboğa Dağları'nın eteklerinde yer alır. Çalışma alanı, yazları sıcak ve kurak, kışları nispeten soğuk ve kar yağışlıdır (Anonim 0). Afşin ilçesinin rakımı 0 m, 63 KSU J. Nat. Sci., Special Issue, 0 Elbistan ilçesinin rakımı 50 m dir (Şekil ). En düşük sıcaklıklar Afşin ilçesinde -6,80C iken Elbistan ilçesinde -3,50C; en yüksek sıcaklıklar Afşin de 37,50C, Elbistan da 00C olarak ölçülmüştür. Ortalama yıllık yağış miktarı Afşin de 9, mm. iken Elbistan da 387,9 mm dir (DMİM 009). Afşin ve Elbistan Akdeniz ikliminin hakim olduğu Kahramanmaraş ve çevresinden özellikle orman varlığı bakımından önemli farklılıklar göstermektedir. Ormanlık alanlardaki bitki örtüsü Göksun ilçesinden sonra Afşin ve Elbistan sınırları içinde tamamen kesilmektedir. Yarı kurak iklim özellikleri nedeniyle çalışma alanı bitki örtüsünde ardıç (Juniperus sp.), Meşe (Quercus sp.), Karaçam (Pinusnigra), Sedir (Cedrus sp.) türleri ile step ve tundra görünümlü çalılıklar ve otsu türler yer almaktadır. Çalışma materyali olarak, Afşin ve Elbistan ilçelerini kapsayan adet /5.000 ölçekli topoğrafik harita (Şekil ),Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün / ölçekli arazi varlığı haritaları, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü iklim verileri, ESRI firmasının il ve ilçe sınırları sayısal verileri, ArcGIS9.3 yazılım programından yararlanılmıştır. Şekil. Afşin ve Elbistan ilçelerinin lokasyonu

3 Ulusal Akdeniz Çevre ve Orman Sempozyumu, 6-8 Ekim 0, Kahramanmaraş KSÜ DoğaBil. Der., Özel Sayı, 0 6 KSU J. Nat. Sci., Special Issue, 0 Şekil. Çalışma alanında kullanılan topoğrafik haritalar. Metot Yöntem olarak, elde edilen verilerin ışığı altında alan kullanım tipi olarak Orman alanları için doğal faktörler ve bunların alt faktörleri belirlenmiştir. Seçilen doğal faktörler ve alt faktörlerin değerlendirilmesinde Afşin ve Elbistan ın ekolojik yapısı ve alan özelliklerine göre, Ortaçeşme (996), Yılmaz (998), Cengiz (003), Karaelmas (003) ve Zengin (007) tarafından optimal alan kullanım önerileri ve peyzaj değerlendirme ile ilgili geliştirdikleri yöntemlerden yararlanılarak, araştırma amacına uygun birleştirilmelerine dayalı bir yöntem belirlenmiştir. Ekolojik uygunlukların saptanmasıyla ilgili olarak McHarg (99) ve Lyle (985) nin peyzaj değerlendirme ve öncelikli alan kullanım önerileri dikkate alınarak doğal potansiyelin envanteri çıkarılmış, elde edilen verilere bağlı olarak ekolojik yapıya uygun potansiyel orman alanları belirlenmeye çalışılmıştır. Yöntemin uygulanabilirliği için CBS tekniklerinden yararlanılmıştır. Değerlendirme faktörleri olarak; Arazi kabiliyet yetenek sınıfları, toprak derinliği, erozyon durumu, eğim ve bakı faktörleri ele alınmıştır. Değerlendirme faktörleri alt birimlerine ile arasında değişen puanlar verilerek uygunluk değerleri oluşturulmuştur. Değerlendirmede -Çok Uygun, 3-Uygun, -Az Uygun ve -Uygun Değil şeklinde sıralanmaktadır. Birden çok alt birimin eşit derecede etkisi durumunda ise her iki alt birimde aynı değeri alabilmektedir. Ekolojik yapıya uygun alan kullanımlarının belirlenmesi üzerine yapılan çalışmalarda, çalışma alanına ve veri teminine bağlı olarak farklı arazi kullanım tipleri ve değerlendirme faktörleri tercih edilmiştir. Buna göre Afşin ve Elbistan ilçelerinde arazi kullanım tipi olarak orman alanları seçilmiş ve veri teminine bağlı olarak da orman alan kullanım tipi için oluşturulan değerlendirme faktörleri ve uygunluk değerleri Çizelge de verilmiştir.

4 Ulusal Akdeniz Çevre ve Orman Sempozyumu, 6-8 Ekim 0, Kahramanmaraş 65 KSÜ DoğaBil. Der., Özel Sayı, 0 KSU J. Nat. Sci., Special Issue, 0 Çizelge. Orman alanlarının belirlenmesinde seçilen değerlendirme faktörleri ve uygunluk değerleri. Alan Kullanımı Değerlendirme leri Arazi Kabiliyet Yetenek Sınıfları ORMAN ALANLARI Toprak Derinliği Erozyon Eğim Bakı Seçilen Alt Birimler Sınıf ISınıf IISınıf IV.Sınıf VSınıf VISınıf VIISınıf Çok Sığ (0-0cm.) Sığ (0-50cm. Orta Derin (50-90cm.) Derin (90 cm. +) Çok Az Orta Şiddetli Çok Şiddetli Düz ve Düze Yakın (% 0-) Hafif Eğimli (%-6) Orta (%6-) Dik (%-0) Çok Dik (%0-30) Sarp (%30 +) Düzlük Alanlar Güneşli Bakılar (G,GD,GB,B) Gölgeli Bakılar (K,KD,KB,D) BULGULAR Arazi Kabiliyet Yetenek Sınıfları Arazi kabiliyet yetenek sınıflarından V. sınıf topraklar çalışma alanında yer almamaktadır. VI ve VII Sınıf topraklar toplam alanın % 53 üne tekabül etmektedir. Bunun ha. lık alanı VI Sınıf arazilerden oluşmaktadır. Özellikle Elbistan Ovası ve Afşin düzlük alanlarında gerçekleştirilen tarım faaliyetleri için elverişli alanlar (I, II, III ve IV. sınıf) toplam alanın % 0 ını oluşturmaktadır (Şekil 3, Çizelge ). Büyük Toprak Grupları Çalışma alanı sınırlarında 0 farklı büyük toprak grubu bulunmaktadır. Kahverengi topraklar % 6 lik bir orana sahip olup tüm alanda baskın olan toprak grubudur (Şekil ; Çizelge 3). Toprak Derinliği Toprak derinliği bakımından arazide en fazla alanı 0-0 cm derinliğindeki topraklar % lük bir orana sahiptir (Çizelge ). 90 cm ve üzerindeki topraklar ise % 7 lik bir oranla ikinci sıradadır (Şekil 5). Uygunluk Değeri Erozyon Durumu Çalışma alanı topraklarının %36 sı çok şiddetli erozyona maruz kalmaktadır. Şiddetli derecede erozyona kalan topraklar ise %3 lük bir orana sahiptir. Genel olarak çalışama alanının büyük oranlarda (%59) erozyona maruz kaldığı görülmektedir (Şekil 6, Çizelge 5). Eğim Durumu Eğim durumu bakımından çalışma alanının %3 ü sarp, %9 u çok dik ve %5 i dik alanlardan oluşmaktadır. Bu durum erozyonun çok şiddetli olmasındaki en önemli faktörlerdendir (Şekil 7, Çizelge 6). Bakı Durumu Bakı durumu bakımından en fazla herhangi bir bakısı olmayan düzlük alanlar (%6) çalışma alanı genelinde yer almaktadır. Kuzey bakılar %7 lik bir alana sahipken, güney bakılar %7 lik bir alana sahip olduğu görülür (Şekil 8, Çizelge 7).

5 Ulusal Akdeniz Çevre ve Orman Sempozyumu, 6-8 Ekim 0, Kahramanmaraş 66 KSÜ DoğaBil. Der., Özel Sayı, 0 Şekil 3. Arazi kabiliyet yetenek sınıfları haritası Şekil. Büyük toprak grupları haritası. Çizelge. Arazi kabiliyet yetenek sınıfları alansal dağılımı. /Alt I II III IV A.K.Y.S (ha.) Çizelge 3. Büyük toprak grupları alansal dağılımı. /Alt A B F K BTG (ha.) Çizelge. Toprak derinliği alansal dağılımı. /Alt 0-0cm. 0-50cm Çizelge 5. Erozyon durumu alansal dağılımı. /Alt Çok Az Orta Erozyon(ha.) VI VII VIII U X C H M N Şekil 6. Erozyon durumu haritası. Şekil 5. Toprak derinliği haritası Toprak Derinliği (ha.) KSU J. Nat. Sci., Special Issue, cm. 90cm Şiddetli Çok Şiddetli

6 Ulusal Akdeniz Çevre ve Orman Sempozyumu, 6-8 Ekim 0, Kahramanmaraş 67 KSÜ DoğaBil. Der., Özel Sayı, 0 KSU J. Nat. Sci., Special Issue, 0 Şekil 7. Eğim durumu haritası. Şekil 8. Bakı durumu haritası. Çizelge 6. Eğim durumu alansal dağılımı. /Alt % 0- % -6 % 6- % -0 % 0-30 % 30 + Eğim(ha.) Çizelge 7. Bakı durumu alansal dağılımı. /Alt Düzlük K KD Bakı(ha.) D GD G GB B KB Mevcut Alan Kullanımı Mevcut alan kullanımları bakımından çalışma alanının tarım ve mera alanları olarak kullanımlarının yoğun olduğu görülmektedir (Şekil 9, Çizelge 8). Hidrolojik Yapı Elbistan ın 3 km Güneydoğusunda, Pınarbaşı ndan doğan ve Elbistan ın ortasından Ceyhan ırmağı geçmektedir. Elbistan içme suyunu da buradan alır. Akdeniz Bölgesi nin büyük akarsularından olup Şekil 9. Mevcut alan kullanım haritası. uzunluğu 509 km dir (Şekil 0). Çukurova da geniş bir delta oluşturarak Akdeniz de İskenderun Körfezi ne dökülür. Başlıca önemli çaylar; Hurman Çayı: Afşin ilçesinin kuzeyinde bulunan topraklardan doğan nehir ilçeyi ikiye bölerek Elbistan ilçesinden Ceyhan nehrine karışır. İlçenin en önemli akarsuyunu teşkil eder. Bu çayın uzunluğu ilçe dahilinde 5 km, ilçe dışından Ceyhan çayına kadar 3 km dir. Şekil 0. Hidrolojik yapı haritası.

7 Ulusal Akdeniz Çevre ve Orman Sempozyumu, 6-8 Ekim 0, Kahramanmaraş KSÜ DoğaBil. Der., Özel Sayı, 0 Çizelge 8. Mevcut alan kullanımları alansal dağılımı. /Alt Mera Çayır Fundalık M.A.K Göksun Çayı: Göksun dan doğan çay ilçe genelindeki toprakların kısa bir bölümünü enine kat ederek Ceyhan nehrine karışır. Mağragözü Çayı : Bazı yıllar kaynağı kuruyan kar suyu kaynağına sahip olan bu çay ilçe merkezinin kuzeyinde bulunan Emirilyas Köyü, Mağragözü bölgesinden başlayarak Hurman çayına karışır. 68 KSU J. Nat. Sci., Special Issue, 0 Orman Tarım Afşin-Elbistan İlçesi Potansiyel Orman Alanları Analizler neticesinde Afşin-Elbistan ilçelerinin ormanlık alanlar bakımından ekolojik potansiyelinin oldukça yüksek olduğu tespit edilmiştir. (Şekil ). Şekil. Afşin-Elbistan ilçeleri potansiyel orman alanları haritası. Çok uygun alanlar ha lık bir alanla toplam alanın %3 ünü oluştururken, uygun alanlar ha. lık alanla toplam alanın %5 kısmını oluşturduğu belirlenmiştir (Çizelge 9). Ekolojik bakımdan orman potansiyeline sahip alanlardan Çok Uygun ve Uygun alanlar toplam alanın % 7 ü gibi çok büyük bir alanı kaplamış olduğu tespit edilmiştir. Çizelge 9. Afşin-Elbistan ilçeleri potansiyel orman alanları alansal dağılımı. Uygun Değil Az Uygun Uygun 5.8 ha ha ha. TARTIŞMA ve SONUÇ Afşin-Elbistan ilçelerine ait orman potansiyelinin belirlenmeye çalışıldığı bu çalışmada, orman potansiyeli oluşturan topraklar ekolojik açıdan çok yüksek derecede uygunluk sergilemektedir. Orman varlığı bakımından mevcutta ha. lık alanla % 6.85 lik bir varlığa sahipken, yapılan çalışma ile alanın ha. lık % 3 oranla ekolojik açıdan çok uygun olabileceği belirlenmiştir. Çok Uygun ha. Potansiyel nitelikteki bu alanlarda farklı ve yanlış alan kullanımları meydana gelmeden özellikle toprağın erozyonla kaybolması beklenmeden gerekli yasal düzenlemeler oluşturularak, iklim ve toprak şartlarına uygun doğal bitki örtüsü ve ekolojik yapıya uygun ağaçlandırma ve ormanlaştırma çalışmalarına acilen başlanmalıdır. Afşin ve Elbistan ilçelerinde, yanlış alan kullanımların önüne geçilerek, kaynakların koruma kullanma dengesinin gözetildiği ekolojik yapıya uygun alan kullanımı ve potansiyellerin

8 Ulusal Akdeniz Çevre ve Orman Sempozyumu, 6-8 Ekim 0, Kahramanmaraş KSÜ DoğaBil. Der., Özel Sayı, 0 belirlenmesi gerekmektedir. Çalışma alanına ait diğer alan kullanım tipleri için potansiyel kullanımların belirlenip, optimal alan kullanım planı oluşturularak sürdürülebilir planlama kararlarının tespit edilmesi oldukça önemli olacaktır. Ülkemizin en önemli Santrallerinden olan AfşinElbistan Termik Santrali nin bu iki ilçenin sınırları içerisinde bulunması nedeniyle meydana getirdiği çevresel kirlilik ve beraberinde meydana getirdiği pek çok sağlık problemlerinin azaltılması bakımından da bu çalışmanın sonucunda elde edilen verilerin uygulamaya aktarılması ayrı bir öneme sahip olacağı düşünülmektedir. KAYNAKLAR Anonim, 0. (ziyaret tarihi: Altaban, Ö. 996.Kentsel Çevre Araştırmalarında Uluslararası Yaklaşımlar Üzerine, Çevre Planlama ve Tasarımına Bütüncül Yaklaşım Sempozyumu,6-8 Kasım, s.3-60, Ankara Cengiz, T Peyzaj Değerlerinin Korunmasına Yönelik Kırsal Kalkınma Modeli Üzerine Bir Araştırma: Seben İlçesi (Bolu) Alpağut Köyü Örneği, Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enst. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara Çepel, N. 99. Peyzaj Ekolojisi Ders Kitabı, İstanbul Üniv. Orman Fak. Toprak İlmi ve Ekolojisi Anabilim Dalı, Orman Fakültesi Yayın No:9, İstanbul DMİM, 009. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü İklim Verileri, Ankara Güngör, S Beyşehir İlçesi ve Yakın Çevresi Turizm ve Rekreasyon Kullanımına Yönelik Peyzaj Potansiyelinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma, Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enst. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara Karaelmas, O Çerkeş havzasının Optimal Alan Kullanımının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enst. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara Kim D.S., Mizuno, K., Kobayashi, S. 00.Analysis of Land Use Change System Using the Species Competition Concept, Landscape and Urban Planning, 58(-): Lyle, T.J Design for Ecosystems. Van Nostr and Reinhold, 5 FifthAvenue, 00003, pp.65, New York McHarg, L. 99. Processes as Values. In Design With Nature. Publishedfor the American Museum of Natural History, 79 p, New York Oğuz, H., Zengin, M. 009, Erzurum Kenti Arazi Örtüsü/Arazi Kullanım Değişimlerinin (987007) Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Belirlenmesi, DEÜ CBS Sempozyumu, İzmir Ortaçeşme, V Adana İl Akdeniz Kıyı Kesiminde Ekolojik Peyzaj Planlama İlkeleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi ve Optimal Alan 69 KSU J. Nat. Sci., Special Issue, 0 Kullanım Önerileri, Çukuova Üniv. Fen Bilimleri Enst. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Antalya Şahin, Ş Dikmen Vadisi Peyzaj Potansiyelinin Saptanması ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma, Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enst. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara Yılmaz, S Erzurum Ovasının Optimal Alan Kullanımının Belirlenmesi, Atatürk Üniv. Fen Bilimleri Enst. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Erzurum Zengin, M Ardahan Kura Nehri ve Yakın Çevresi Alan Kullanımlarının Belirlenmesi ve Optimal Alan Kullanım Önerileri, Atatürk Üniv. Fen Bilimleri Enst. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Erzurum