Karsan Otomotiv Sanayii ve Ticaret A.Ş. nin Kare Dış Ticaret A.Ş yi Devralması Projesi Uzman Görüşü Raporu

Transkript

1 Kare Dış Ticaret A.Ş yi Devralması Projesi Uzman Görüşü Raporu Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. 8 Aralık 2009

2 UYARI NOTU Uzman Görüşü Raporu ( Rapor ) Karsan Otomotiv Sanayii ve Ticaret A.Ş. ( Karsan ), Kare Dış Ticaret A.Ş. ( Kare Dış Ticaret ) ve Karsan ile Kare Dış Ticaret yönetimi tarafından temin edilen ve/veya diğer kaynaklardan elde edilen bilgiler esas alınarak hazırlanmıştır. Rapordaki bilgilerin doğru olduğuna güvenilmekle birlikte, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. ( TSKB ) veya yöneticileri, çalışanları, acenteleri, danışmanları veya müşavirleri tarafından Raporda yer alan bilgilerin ve yorumların veya ilgili tarafa veya onun danışmanlarına sağlanan diğer yazılı veya sözlü bilgilerin doğru veya tam olmasına yönelik olarak açık veya örtülü herhangi bir beyan ve tekeffül verilmemiştir ve verilmeyecektir ve herhangi bir sorumluluk veya yükümlülük kabul edilmemiştir ve edilmeyecektir. Raporda yer alan veya almayan söz konusu bilgiler ve görüşlerdeki hatalar, atlamalar veya yanlış beyanlar, ihmaller veya diğerleri için açık veya örtülü hiçbir sorumluluk veya yükümlülük kabul edilmeyecektir ve bu bilgilerle veya başka şekilde ortaya çıkabilecek kusur ve ihmalle ilgili olarak bütün sorumluluk açıkça reddedilmektedir. Özellikle ve ancak yukarıda ifade edilenlerin genel kural olma niteliğine halel gelmeksizin, Raporda yer alan gelecek projelerinin, idari tahminler, beklentiler veya geri dönüşlerin veya diğer sözlü veya yazılı bilgilerin makullüğü veya başarısına ilişkin açık veya örtülü hiçbir beyan ve tekeffül verilmemiştir ve verilmeyecektir ve açık veya örtülü hiçbir sorumluluk veya yükümlülük kabul edilmemiştir veya kabul edilmeyecektir. Bu itibarla TSKB, ve ilgili yöneticileri, çalışanları, pay sahipleri, acenteleri, danışmanları veya müşavirleri, açıkça ve özellikle kabul edilmedikçe, herhangi bir kişinin Raporda yer alan herhangi beyan veya ihmale dayanmasının sonucu olarak veya gelecek irtibatlar nedeniyle uğradığı hiçbir doğrudan veya dolaylı kayıp ve zarardan sorumlu olmayacaktır. 1

3 İÇİNDEKİLER I. GİRİŞ: 8 II. SEKTÖR BİLGİLERİ OTOMOTİV SEKTÖRÜ Dünyada Otomotiv Sektörü Üretim Ticari Araç Üretimi İthalat İhracat Seçilmiş Ülkelerde Otomobil Yoğunluğu Türkiye de Otomotiv Sektörü Sayısal Göstergeler Araç Parkı Sektöre Genel Bakış OTOMOTİV YAN SANAYİ Sektörün Yapısı Türkiye de Otomotiv Yan Sanayinde Mevcut Durum İhracat İthalat DÖKÜM SEKTÖRÜ 23 III. FİRMALAR KARSAN OTOMOTİV SANAYİİ VE TİCARET A.Ş Firma ve Sektörel Konumu Karsan Mevcut Durum Tespiti Firmanın Geçmiş Faaliyet Performansı Karsan J Peugeot Partner-Citroen Berlingo Hyundai Renault Trucks Diğer Firmanın Teknik İncelemesi Mevcut İşletme Saç Parça Üretimi Gövde Birleştirme (Kaynak) Araç Boyama Departmanı 32 2

4 Montaj Departmanı Kalite Kontrol Departmanı Ürünler ve Kapasite Yönetim ve İşgücü Firmanın Finansal Durum Analizi Ciro ve Kârlılık İşletme Sermayesi İhtiyacı ve Likidite Aktif Yapısı ve Finansmanı KARE DIŞ TİCARET A.Ş Firma ve Sektörel Konumu Kırpart Otomotiv Parçaları Sanayi ve Ticaret A.Ş Kırpart Mevcut Durum Tespiti Firmanın Geçmiş Faaliyet Performansı Firmanın Teknik İncelemesi Mevcut İşletme Ürünler ve Kapasite Hammaddeler ve Sınai Maliyet Yönetim ve İşgücü Firmanın Finansal Durum Analizi Ciro ve Kârlılık İşletme Sermayesi İhtiyacı ve Likidite Aktif Yapısı ve Finansmanı 59 IV. BİRLEŞME ve DEĞERLEME BİRLEŞME ŞEKLİ ve ZAMANLAMASI BİRLEŞMENİN AMAÇLARI DEĞERLEME Metodoloji Özkaynak Yöntemi İndirgenmiş Nakit Akımı Yöntemi Karsan Otomotiv Sanayi ve Ticaret A.Ş Ürünler ve Kapasite Öngörüleri Satış Projeksiyonları Karsan J Peugeot-Citroen Hyundai Renault Trucks P1 ve P2 Projeleri Diğer Gelirler Amortisman Öncesi Esas Faaliyet Karı (AÖEFK) Varsayımları Amortisman Hariç Brüt Satış Karlılığı 69 3

5 Faaliyet Giderleri AÖEFK İşletme Sermayesi İhtiyacı Varsayımları Ticari Alacaklar Stoklar Ticari Borçlar Yatırım Projeksiyonları Vergi Hesaplamaları İndirgenmiş Nakit Akımları Kırpart Otomotiv Parçaları Sanayi ve Ticaret A.Ş Kırpart Ürünler ve Kapasite Satış Projeksiyonları Termostat Su Pompası Yağ Pompası Yakıt Pompası İşleme Parça Müşterileri Karter Diğer Amortisman Öncesi Esas Faaliyet Karı (AÖEFK) Varsayımları Brüt Satış Karlılığı Faaliyet Giderleri Amortisman ve AÖEFK İşletme Sermayesi İhtiyacı Varsayımları Yatırım Projeksiyonları Vergi Hesaplamaları İndirgenmiş Nakit Akımları Kare Dış Ticaret A.Ş INA ya göre Bulunan Birleşme Oranı Benzer Şirketler Yöntemi İMKB'de İşlem Gören Otomotiv Yan Sanayi Şirketleri Bosch Fren Ditaş Doğan Yedek Parça İmalat ve Teknik A.Ş Döktaş Componenta Dökümcülük Ticaret ve Sanayi A.Ş Ege Endüstri ve Ticaret A.Ş FM İzmit Piston ve Pim Üretim Tesisleri A.Ş Mutlu Akü ve Malzemeleri Sanayi A.Ş Parsan Makina Parçaları Sanayii A.Ş Şirketlere İlişkin Bazı Mali Göstergeler Benzer Şirket Yöntemine Göre Kırpart'ın Özsermaye Değerinin Tespiti Birleşme İçin Seçilen Yöntem ve Gerekçesi Birleşme Oranı, Değiştirme Oranı ve Birleşme Sonrası Sermaye Hakkında Görüş 90 4

6 EKLER Ek:1.a Karsan Otomotiv Karşılaştırmalı Bilançoları (Bin TL) 93 Ek:1.b Karsan Otomotiv Karşılaştırmalı Gelir Tabloları (Bin TL) 94 Ek:2 Karsan Nakit Akım Tabloları (Bin TL) 95 Ek:3 Kare Dış Ticaret Kırpart Tam Konsolidasyon Yöntemi ile Hazırlanmış Mali Tabloları ( İtibariyle) 96 Ek:4.a Karsan Otomotiv İmalat Teknolojisi Akış Şeması 97 Ek:4.b Kırpart Otomotiv Kapasite Hesapları 98 Ek:5.a Kırpart Otomotiv Karşılaştırmalı Bilançoları (Bin TL) 103 Ek:5.b Kırpart Otomotiv Karşılaştırmalı Gelir Tabloları (Bin TL) 104 Ek:6 Kırpart Nakit Akım Tabloları (Bin TL) 105 Ek:7 Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti Hesapları 106 5

7 TABLOLAR Tablo 1: Dünya Araç Üretimi 9 Tablo 2: Dünya Ticari Araç Üretimi 10 Tablo 3: Ülkelere Göre Binek Araç İthalatı 11 Tablo 4: Ülkelere Göre Kamyon-Kamyonet İthalatı 11 Tablo 5: Ülkelere Göre Otobüs-Minibüs İthalatı 12 Tablo 6: Ülkelere Göre Binek Araç İhracatı 13 Tablo 7: Ülkelere Göre Kamyon-Kamyonet İhracatı 13 Tablo 8: Ülkelere Göre Otobüs-Minibüs İhracatı 14 Tablo 9: Araç (otomobil ve ticari) Yoğunluğu Karşılaştırılması 15 Tablo 10: Türkiye de Yıllar İtibariyle Toplam Araç Üretimi 15 Tablo 11: Türkiye de Yıllar İtibariyle Otomotiv Sektöründe Kapasite Kullanım Oranları 16 Tablo 12: Türkiye de Yıllar İtibariyle Toplam Araç İhracatı 16 Tablo 13: Türkiye de Yıllar İtibariyle Toplam Araç İthalatı 16 Tablo 14: Türkiye de Yıllar İtibariyle Otomotiv Sektörü İç Satışlar 17 Tablo 15: Türkiye de Yıllar İtibariyle İthalat / İç Satışlar 17 Tablo 16: Türkiye de Yıllar İtibariyle İhracat / Üretim 17 Tablo 17: Türkiye de Yıllar İtibariyle Araç Parkı 18 Tablo 18: Ülkelere Göre Otomotiv Yan Sanayi İhracatı 22 Tablo 19: Ülkelere Göre Otomotiv Yan Sanayi İthalatı 23 Tablo 20: Türk Döküm Sanayi Üretimi 24 Tablo 21: Türk Döküm Sanayi İhracatı 25 Tablo 22: Karsan Otomotiv Ortaklık Yapısı 26 Tablo 23: Karsan Otomotiv Yönetim Kurulu Üyeleri 27 Tablo 24: Karsan Otomotiv Denetim Kurulu Üyeleri 27 Tablo 25: Karsan Otomotiv Satış Performansı 28 Tablo 26: Birim Fiyatlar 28 Tablo 27: 9 Kasım 2009 İtibariyle J9 Premier Maxi Bayi Satış Fiyatları (TL) 28 Tablo 28: Karsan Mevcut Tesis Kapasitesi Tablo 29: Dönem Sonu ve Dönem Ortalaması Euro Kurları 35 Tablo 30: Karsan Gelir Tablosu Özetleri 35 Tablo 31: Karsan Satış Gelirlerinin Yıllar İtibariyle Değişimi 37 Tablo 32: Karsan Ürün Grupları Bazında Üretim ve Satışların Gelişimi 38 Tablo 33: Karsan Karşılaştırmalı Bilançoları 40 Tablo 34: Kare Dış Ticaret Ortaklık Yapısı 45 Tablo 35: Kare Dış Ticaret Karşılaştırmalı Solo Mali Tabloları 45 Tablo 36: Kırpart Sermaye Yapısı 46 Tablo 37: Kırpart Yurtiçi Müşteriler Tablo 38: Kırpart Yurtiçi Müşteriler 2009/9 47 Tablo 39: Kırpart Yurtdışı Müşteriler Tablo 40: Kırpart Yurtdışı Müşteriler 2009/9 48 Tablo 41: Kırpart Üretim Tablosu 49 6

8 Tablo 42: Kırpart Ürün Gruplarına Göre Satışlar 49 Tablo 43: Kırpart Mevcut Tesis Kapasitesi Tablo 44: Dönem Sonu ve Dönem Ortalaması Kurları 52 Tablo 45: Kırpart Karşılaştırmalı Gelir Tabloları 53 Tablo 46: Kırpart Karşılaştırmalı Bilançoları 58 Tablo 47: Özkaynak Yöntemi ile Firma Özsermaye Tutarları 63 Tablo 48: Özkaynak Yöntemi ile Sermaye ve Özsermaye Tutarlarının Belirlenmesi 64 Tablo 49: Özkaynak Yöntemi Birleşme Oranı Hesabı 64 Tablo 50: Karsan Kapasite Öngörüleri Tablo 51: İNA Yöntemi Karsan Satış Projeksiyonları 66 Tablo 52: İNA Yöntemi Karsan Birim Fiyat Projeksiyonları 67 Tablo 53: İNA Yöntemi Karsan Diğer Gelirler 68 Tablo 54: İNA Yöntemi Karsan Brüt Kar Marjı (Amortisman Hariç) Projeksiyonları 69 Tablo 55: İNA Yöntemi Karsan Faaliyet Gideri Projeksiyonları 70 Tablo 56: İNA Yöntemi Karsan AÖEFK Hesaplaması 70 Tablo 57: İNA Yöntemi Karsan Ticari Alacaklar Projeksiyonu 70 Tablo 58: İNA Yöntemi Karsan Stok Projeksiyonları 70 Tablo 59: İNA Yöntemi Karsan Ticari Borç Projeksiyonları 71 Tablo 60: İNA Yöntemi Karsan Sabit Kıymet Yatırımları 72 Tablo 61: Karsan İndirgenmiş Nakit Akımları ve Özsermaye Değeri 73 Tablo 62: Kırpart Kapasite Öngörüleri Tablo 63: İNA Yöntemi Kırpart Satış Projeksiyonları 75 Tablo 64: İNA Yöntemi Kırpart Birim Fiyat Projeksiyonları 75 Tablo 65: İNA Yöntemi Kırpart Brüt Kar Marjı Projeksiyonları 77 Tablo 66: İNA Yöntemi Kırpart AÖEFK Hesaplaması 77 Tablo 67: İNA Yöntemi Kırpart İşletme Sermayesi Yatırımları 77 Tablo 68: Kırpart Yatırım Projeksiyonları 78 Tablo 69: Kırpart İndirgenmiş Nakit Akımları ve Özsermaye Değeri 79 Tablo 70: Kare Dış Ticaret in Özsermaye Değeri Hesabı 80 Tablo 71: Birleşmeye Konu Özsermaye Değerleri 80 Tablo 72: Hesaplanan Birleşme Oranı 80 Tablo 73: Kırpart Benzer Şirketler Özet Mali Verileri 83 Tablo 74: Kırpart Benzer Şirket Piyasa ve Mali Verileri 86 Tablo 75: Kırpart Benzer Şirket Çarpanları 86 Tablo 76: Benzer Şirket Yaklaşımı Kırpart Mali Verileri 88 Tablo 77: Benzer Şirket Yaklaşımı Kırpart Özsermaye Değeri 88 Tablo 78: Değerleme Yöntemleri İcmal Tablosu 90 7

9 I. GİRİŞ: Sermayenin ülke ve bölgeler arasında hareket serbestisinin artmasıyla yoğunluğunu her sektörde artıran rekabet, firmaları yeni açılımlara yönlendirmektedir. Benzer alanda faaliyet gösteren ve / veya varlıkları ile faaliyetlerinin tek elden yönetilmeleri sonucu ekonomik ve yönetsel açıdan sinerji oluşturabilecek firmaların birleşerek daha büyük kurumlar meydana getirmesi bu kapsamda sıklıkla ele alınan çözüm stratejilerinden birisidir. Ulusal ve uluslararası piyasalarda yaşanan rekabetçi koşullar ve değişken ekonomik dengeler firmaları yukarıda anılan türde birliktelikleri oluşturmaya yönlendirmektedir. Sanayi ve bilhassa otomotiv sektörü yapısı itibariyle ekonomide yaşanan pozitif ve negatif tüm değişimlere öncelikli açıktır. Bu nedenle stratejik işbirlikleri, devralmalar, yabancı ortak temini ve şirket evlilikleri diğer sektörlere oranla daha yaygın bir düzeye ulaşmıştır. Bu çerçevede şirket evliliklerinin, daha büyük aktif toplamı ve daha tatminkar bir sermaye tabanı yaratarak, sektörde faaliyet gösteren firmaların artan rekabete başarıyla karşı koyması ve sağlıklı bir mali yapı ile sürdürülebilir büyümenin sağlanarak tüketici ve yatırımcıların taleplerini karşılamasına destek olacağı düşünülmektedir. Otomotiv sektöründe faaliyet gösteren şirketler, teknolojik altyapısı, makine parkı ve kalite standartları ölçüsünde pazarda yer bulan, sermaye yoğun kurumlardır. Çok uluslu otomotiv üreticilerinin geniş yelpazede gerçekleştirdikleri faaliyetlerinin çapraz etkileşiminden yarattığı sinerjik avantajlar karşısında sektörde faaliyet gösteren yerli üreticilerin olabildiğince elastik, dinamik ve kendine yeterli olmaları gerekmektedir. Söz konusu yeterliliğin oluşturulabilmesi için ekonomik ve yönetsel sinerji oluşturacak şirketlerin birleşmelerinin en etkin çözüm olduğu düşünülmektedir. Özellikle belirsizliğin arttığı veya büyümenin ivmeli gerçekleştiği dönemlerde sektörde faaliyet gösteren firmaların, kaynak ve potansiyellerini birleştirerek daha rekabetçi, mali yapısı güçlü ve sağlıklı bir yapı tesis etmeleri yatırımcı, çalışan ve tüketici nezdinde fayda sağlamaktadır. Birleşme ve devralma işlemleri sonunda oluşan varlığın tek tek şirketler toplamından iktisaden daha önemli ve teknik açıdan daha yeterli olması öncelikli hedeflerdendir. Otomotiv sektörünün dinamik kurumlarından Karsan Otomotiv Sanayii ve Ticaret A.Ş. sahip olduğu organik büyüme döngüsünü Kare Dış Ticaret A.Ş. ile birleşerek inorganik bazda da sürdürmeyi hedeflemektedir. Bu planın gerçekleşmesi durumunda mali yapısının güçleneceği, karlılığını olumlu yönde etkileyecek varlıklara sahip olacağı öngörülmektedir. İşbu rapor ifade edilen birleşmeye konu şirketlerin tanıtımı ile olası birleşmenin mali ve operasyonel sonuçlarını etüt etmek üzere Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. tarafından hazırlanmıştır. 8

10 II. SEKTÖR BİLGİLERİ 2.1 OTOMOTİV SEKTÖRÜ Dünyada Otomotiv Sektörü Geçtiğimiz yıllarda otomotiv sektöründe, birleşme ve satın almalar nedeniyle şirket sayısında azalma görülmüştür. Sektörde aşırı kapasite ve rekabet hüküm sürmeye başlamıştır. Dünya otomotiv ana ve yan sanayi ihracatının %83 ü Almanya, Japonya, ABD, Kanada, Fransa, Belçika, İspanya, Güney Kore, İngiltere, Meksika, İtalya, İsveç ve Çin tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye nin toplam ihracattaki payı %1 civarındadır Üretim 2008 yılında dünyada, 70,5 milyon adet motorlu taşıt üretilmiştir ve sektör %3,7 oranında küçülmüştür. Anılan yılda otomobil üretimi 52,6 milyon ile toplam araç üretimi içinde yaklaşık %75 oranında pay alırken, ticari araçlarda üretim 17,9 milyon seviyesinde gerçekleşerek, toplam araç üretimi içinde yaklaşık %25 oranında pay almıştır. Ticari araçların üretimi içinde hafif ticari araçlar %76, kamyon %20 ve otobüs %4 pay almıştır ile kıyaslandığında, üretim Kuzey Amerika da %16,1 ve Avrupa da %4,7 azalmış, Asya-Okyanusya da %1,8, Güney Amerika da %6,6, Afrika da ise %7,0 artmıştır. 100 bin adedin üzerinde üretimi olup da üretiminde en çok artış görülen ülkeler Endonezya (%46), Malezya (%20), Polonya (%20) ve Macaristan (%19) olmuştur yılında dünya araç üretiminin %31 i Avrupa kıtasında, %24 ü Amerika kıtasında, %44 ü Asya- Okyanusya ülkelerinde, %1 i de Afrika da gerçekleşmiştir. Bahsi geçen kıtalar içinde belirli bölgeler üretimin önemli bölümünü teşkil etmektedirler. AB ülkeleri Avrupa kıtasındaki araç üretiminin %82 sini, NAFTA ülkeleri de Amerika kıtasındaki üretimin % 77 sini oluşturmaktadır yılındaki toplam araç üretimi 2003 yılındaki söz konusu rakamla karşılaştırıldığında sektörün 5 yıl içinde yaklaşık %16 büyümüş olduğu görülmektedir. Tablo 1: Dünya Araç Üretimi (Milyon Adet) Artış (%) Pay (%) Avrupa AB Amerika NAFTA Asya-Okyanusya Afrika Toplam Kaynak: OICA 1 AB verileri 2003 yılına kadar 15 üyeyi, 2003 ve 2004 yılında 25 üyeyi, sonrasında 27 üyeyi kapsamaktadır. 9

11 Dünya araç üretiminin yıllar boyunca gelişimi incelendiğinde göze çarpan en önemli gelişme orta vadede üretim miktarının artmakta olduğu ve araç üretiminde liderliğin 2002 yılından itibaren Avrupa kıtasından Asya-Okyanusya kıtasına geçmiş olmasıdır. Benzer biçimde Amerika kıtası üretimi içerisinde de NAFTA dışı ülkelerin (Orta ve Güney Amerika nın) payı 2001 yılındaki %12 den 2008 yılında %23 e yükselmiştir. Bu durum otomotiv üretiminin tasarım ve bazı elektronik içerikli aksamlar dışında standart teknoloji bir üretim dalı haline gelmiş oluşu ve giderek işgücü maliyetlerinin daha düşük olduğu merkezlere doğru kaydığı şeklinde yorumlanabilir Ticari Araç Üretimi Hafif ticari araç, kamyon ve otobüsten oluşan ticari araç üretimi dünya genelinde yaşanan gerilemelerle 2008 yılında bir önceki seneye kıyasla %10,8 oranında küçülmüştür yılında ticari araç üretiminde artış kaydeden Çin, Endonezya, Malezya gibi Asya-Okyanusya ülkeleri olsa da bu ülkelerdeki artış 110 bin adetle sınırlı kalmıştır. Tablo 2: Dünya Ticari Araç Üretimi (Milyon Adet) /07 % 2008 Pay (%) Avrupa 2,67 2,58 2,77 3,00 3,14 3,30 3,52 3,40-3,5 19 -AB 1 2,28 2,13 2,20 2,29 2,39 2,48 2,62 2,49-5,2 14 Amerika 9,03 9,70 10,00 10,38 10,49 9,76 9,83 7,68-21,9 43 -NAFTA 8,64 9,36 9,61 9,80 9,80 9,03 8,98 6,76-24,7 38 Asya-Okyanusya 4,62 5,23 5,79 6,42 5,78 5,99 6,50 6,61 1,7 37 Afrika 0,14 0,13 0,14 0,13 0,20 0,23 0,21 0,20-3,8 1 Toplam 16,46 17,64 18,69 19,95 19,62 19,28 20,06 17,89-10,8 100 Kaynak:OICA İthalat 2007 yılı dünya binek araç ithalatında, ABD %22 lik payı ile en ön sırada yer almaktadır. Türkiye ise 2007 de aldığı %0,8 lik pay ile gelişmiş ülkelerin oldukça gerisinde kalmıştır de kamyon ve kamyonet ithalatında ilk iki sırada ABD(%16) ve Kanada(%9) bulunmaktadır. Otobüs ve minibüs ithalatında aldıkları pay ile ilk sırada Fransa (%7), ikinci sırada ABD (%6) bulunmaktadır. 1 AB verileri 2003 yılına kadar 15 üyeyi, 2003 ve 2004 yılında 25 üyeyi, sonrasında 27 üyeyi kapsamaktadır. 10

12 Tablo 3: Ülkelere Göre Binek Araç İthalatı (Bin USD) ABD Almanya İngiltere İtalya Fransa İspanya Belçika Kanada Rusya Avustralya Hollanda Çin Meksika Avusturya S.Arabistan Japonya İsviçre İsveç BAE Polonya Türkiye Yunanistan Norveç G. Afrika Diğerleri Toplam Kaynak: International Trade Center Tablo 4: Ülkelere Göre Kamyon-Kamyonet İthalatı (Bin USD) ABD Kanada Fransa İngiltere Almanya Avustralya İtalya İspanya Belçika Meksika Rusya Hollanda S.Arabistan Polonya Norveç Romanya Venezüella Şili G. Afrika Danimarka Diğerleri Toplam Kaynak: International Trade Center 11

13 Tablo 5: Ülkelere Göre Otobüs-Minibüs İthalatı (Bin USD) Fransa ABD Kanada İtalya Almanya Rusya BAE S.Arabistan Tayland İngiltere Şili Romanya G. Afrika Türkiye Venezüella Cezayir Yunanistan Avusturya Filipinler İsveç Diğerleri Toplam Kaynak: International Trade Center İhracat 2007 yılı dünya binek araç ihracatında, Almanya %22 ile en ön sırada yer almakta, arkasından %17 lik payı ile Japonya gelmektedir. Türkiye nin 2007 de binek araç ihracatındaki payı ise %1,1 seviyesindedir. Kamyon ve kamyonet ihracatında ilk iki sırada ABD (%12) ve Almanya (%11) bulunmaktadır. Türkiye nin 2007 yılı kamyon ve kamyonet ihracatı son yıllardaki artış ile %4 seviyesine ulaşmıştır. Otobüs ve minibüs ihracatında aldığı pay ile ilk sırada Japonya (%19), ikinci sırada Almanya (%11), üçüncü sırada ise Türkiye (%10) bulunmaktadır. 12

14 Tablo 6: Ülkelere Göre Binek Araç İhracatı (Bin USD) Almanya Japonya ABD Kanada Güney Kore Belçika Fransa İspanya İngiltere Meksika İtalya Slovakya İsveç Çek Cum Avusturya Polonya Türkiye Macaristan Brezilya Tayland Diğerleri Toplam Kaynak: International Trade Center Tablo 7: Ülkelere Göre Kamyon-Kamyonet İhracatı (Bin USD) ABD Almanya Japonya Kanada Meksika İspanya İtalya Fransa Tayland Türkiye İngiltere Hollanda Çin Belçika Avusturya Brezilya Polonya Arjantin G. Kore İsveç Diğerleri Toplam Kaynak: International Trade Center 13

15 Tablo 8: Ülkelere Göre Otobüs-Minibüs İhracatı (Bin USD) Japonya Almanya Türkiye Çin ABD Güney Kore Polonya Kanada Çek Cum Belçika Hollanda Fransa İspanya Brezilya Hindistan İngiltere İsveç Rusya Arjantin Portekiz Diğerleri Toplam Kaynak: International Trade Center Seçilmiş Ülkelerde Otomobil Yoğunluğu Seçilmiş bazı ülkelere göre motorlu araç yoğunluğu karşılaştırması, ortalama gelir düzeyleri ile birlikte aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Yıllar itibariyle ülkelere göre kişiye düşen araç adetleri incelendiğinde son 20 yıl içerisinde Güney Kore, Polonya, İspanya gibi bazı ülkelerde önemli bir gelişme yaşandığı anlaşılmaktadır. Kişi başına düşen araç sayısının en yüksek olduğu ülke ABD iken, onu İtalya ve İspanya izlemektedir. Kişi başı gelir ve alım gücü karşılaştırmasına göre bakıldığında ise en avantajlı olan ülkenin Polonya olduğu ortaya çıkmaktadır. 14

16 Tablo 9: Araç (otomobil ve ticari) Yoğunluğu Karşılaştırılması (Adet/1000 Kişi) GSMG/kişi($) 2006 Alım Gücü($) ABD İtalya İspanya Almanya Fransa Japonya AB Kanada İngiltere Belçika Polonya Güney Kore Arjantin Brezilya Türkiye Çin Hindistan Kaynak: Dünya Bankası ve CCFA Türkiye de Otomotiv Sektörü Sayısal Göstergeler Tablo 10: Türkiye de Yıllar İtibariyle Toplam Araç Üretimi (Bin Adet) / / arasında yıllık ortalama büyüme Otomobil % -26% 9% Otobüs % -20% 12% Midibüs % -80% 4% Minibüs % -51% -6% Kamyon % -81% 4% Kamyonet % -38% 11% Tic. Araç Top % -42% 9% Traktör % -47% -10% Toplam % -34% 8% te 10; 1995, 2002 ve 2003 te 15; 2004 ve 2005 te 25; 2006 da 27 ülke verisi toplanmıştır. Kişi başı GSMG EMU (Ekonomik ve Parasal Birlik) üyeleri için hesaplanmıştır. 15

17 Tablo 11: Türkiye de Yıllar İtibariyle Otomotiv Sektöründe Kapasite Kullanım Oranları (%) Otomobil 31% 41% 58% 58% 69% 76% 62% 68% 48% Otobüs 46% 71% 69% 80% 79% 92% 104% 104% 74% Midibüs 32% 49% 64% 44% 44% 48% 85% 88% 18% Minibüs 11% 25% 41% 36% 25% 29% 24% 26% 12% Kamyon 20% 31% 52% 65% 57% 54% 66% 68% 14% Kamyonet 76% 127% 158% 174% 155% 160% 159% 176% 105% Tic. Araç Top. 49% 83% 110% 120% 107% 113% 118% 129% 73% Traktör 16% 44% 59% 58% 62% 46% 35% 38% 31% Toplam 35% 52% 73% 76% 81% 86% 77% 84% 55% Tablo 12: Türkiye de Yıllar İtibariyle Toplam Araç İhracatı (Bin Adet) / / arasında yıllık ortalama büyüme Otomobil % -33% 15% Otobüs % -20% 18% Midibüs % -52% 6% Minibüs % 23% -25% Kamyon % -82% 54% Kamyonet % -48% 18% Tic. Araç Top % -48% 17% Traktör % -23% 2% Toplam % -39% 16% Tablo 13: Türkiye de Yıllar İtibariyle Toplam Araç İthalatı (Bin Adet) / / arasında yıllık ortalama büyüme Otomobil % 11% 13% Otobüs Midibüs Kamyon % -51% -2% Kamyonet+Minibüs % -35% 14% Tic. Araç. Top % -36% 11% Toplam % -5% 12% 16

18 Tablo 14: Türkiye de Yıllar İtibariyle Otomotiv Sektörü İç Satışlar 1 (Bin Adet) / / arasında yıllık ortalama büyüme Otomobil % 9% 12% Otobüs % -19% 14% Midibüs % -87% 15% Kamyon % -73% 7% Kamyonet+Minibüs % -20% 11% Tic. Araç. Top % -30% 10% Toplam % -8% 11% Tablo 15: Türkiye de Yıllar İtibariyle İthalat / İç Satışlar (%) Otomobil 62% 66% 69% 69% 69% 64% 68% 65% 66% Otobüs 6% 4% 5% 16% 14% 10% 12% 13% 13% Midibüs 14% 4% 21% 29% 23% 0% 0% 1% 0% Kamyon 27% 36% 20% 23% 25% 29% 23% 23% 42% Kamyonet+Minibüs 36% 42% 45% 45% 46% 48% 47% 46% 37% Tic. Araç. Top. 34% 40% 41% 41% 42% 44% 41% 41% 37% Toplam 48% 55% 58% 57% 57% 56% 56% 54% 56% Tablo 16: Türkiye de Yıllar İtibariyle İhracat / Üretim (%) Otomobil 83% 73% 68% 70% 79% 79% 85% 83% 76% Otobüs 84% 72% 61% 71% 69% 77% 73% 73% 73% Midibüs 63% 22% 20% 27% 26% 32% 20% 20% 48% Kamyon 11% 30% 20% 14% 9% 12% 4% 4% 11% Kamyonet+Minibüs 14% 9% 8% 14% 11% 27% 26% 28% 25% Tic. Araç. Top. 69% 63% 63% 62% 69% 75% 82% 81% 69% Toplam 62% 56% 54% 55% 60% 68% 73% 74% 66% Kaynak: OSD Araç Parkı yılları arasındaki 5 senede araç parkı % 48 oranında büyümüştür yılına bakıldığında toplam araç parkının % 62 sini otomobillerin oluşturduğu görülmektedir yılında ise araç parkındaki artış %3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Otomobildeki artış ise %2 seviyesinde kalmış ve araç parkındaki oranı %61 e gerilemiştir yılında araç parkının bir önceki yıla göre %18 büyümüş olduğu görülmektedir te otomobil parkındaki artış %15 olurken, otomobillerin araç parkındaki 1 İç satışlar Üretim+İthalat-İhracat olarak hesaplanmış, stoklar ihmal edilmiştir. 17

19 payı %60 olmuştur yılında araç parkı otomobil sınıfında %7 toplamda ise %8 büyüme kaydetmiştir yılındaki pazar daralmasının etkisiyle hem otomobil parkı hem de toplam park ancak %1 oranında gelişme gösterebilmiştir ve 2008 yıllarında araç parkı sırasıyla %6 ve %5 seviyesinde büyüme göstermiş; bu yıllarda otomobil parkı yıllık yaklaşık %5 seviyesinde büyüme göstermiştir yıllarında ortalamadan hızlı büyüyen araç sınıfları kamyonet ve otobüs olmuştur. Tablo 17: Türkiye de Yıllar İtibariyle Araç Parkı (Adet) Otomobil Kamyon Kamyonet Minibüs Otobüs Traktör Toplam Kaynak: TUİK Sektöre Genel Bakış 2001 yılında Türkiye de yaşanan ekonomik krizin etkisiyle sektörde üretim, kapasite kullanma oranı ve iç pazar büyüklüğü açısından önceki 10 yılın en düşük seviyeleri görülmüştür. Krizin uzun süren etkileri 2002 yılında da sektörü olumsuz etkilemiş ve iç pazar daha da küçülmüş, sektörün kapasite kullanma oranı da %35 gibi oldukça düşük bir oranda gerçekleşmiştir yılında üretim, ihracatın sağladığı olumlu etkilerle 2001 yılına göre sektör genelinde %25, otomobiller için ise %16 oranında artış göstermiş ve son on yılın sektör genelinde en yüksek üretimine sahip 2000 yılı üretim seviyesini %80 oranında yakalamıştır yılında üretim yüksek ihracat seviyesinin sağladığı olumlu etkilerle 2002 yılına göre sektör genelinde 42%, otomobiller için 29% ticari araçlar için ise 60% oranında artış göstermiştir yılındaki sektör üretimi 2001 krizi öncesinde en yüksek üretim miktarının ulaşıldığı 2000 yılı üretiminin %20 üzerinde gerçekleşmiştir. 18

20 2004 yılında Türkiye ekonomisinin hızlı bir büyüme trendi içine girmesi sonucu tüketici güvenin artması yıllardır ertelenen iç talebi tetiklemiş, bunun sonucunda pazar büyüklüğü rekor seviyeye ulaşmıştır. İç talepteki patlamaya son 5 yıl içerisinde istikrarlı bir gelişme gösteren ihracat da eklendiğinde 2004 yılında sektördeki üretim rekor seviyeye ulaşmıştır. Sektörde 2005 yılı 2004 yılına benzer geçmiş, sadece ertelenen talep etkisinin azalmasıyla otomobil yurtiçi satışlarında sınırlı bir düşüş (%4) yaşanmıştır. Diğer taraftan toplam ihracat %8 ve üretim %6 büyüyerek yeni rekor düzeylerine ulaşmıştır yılının Mayıs ayında yaşanan ekonomik dalgalanma ve 2007 yılında seçim belirsizliğinin içine girilmesi son dönemde sektördeki eğilimleri en fazla etkileyen unsurlar olmuştur yılında hem iç pazar satışları hem de ithalat %12 oranında azalmış, buna karşın ihracatın %26 oranında yükselmesi ile üretim %12 oranında artmıştır yılında iç pazar satışlarının %5 oranında daralmasına rağmen otomotiv sektörü anılan yıldaki büyümesine ihracat sayesinde devam edebilmiştir. Otomobil ihracatında %17, ticari araçlar ihracatında ise %19 oranında artış gerçekleşmiş ve 2007 yılında toplam üretim %10 oranında artmıştır yılına çok iyi başlayan sektör Amerika da başlayan finansal krizin derinleşmesiyle ivme kaybetmiştir. Otomotiv sektörü 2008 yılı ikinci yarısından itibaren krizin etkisiyle düşüşe geçmiş, 2008 son çeyreğinde ve 2009 yılının ilk 2 ayında tarihi daralmalarla sarsılmıştır Mart ayında devreye giren ÖTV indirimiyle nispi bir toparlanma görülse de bu indirimin üretime olan katkısı, ithal binek araç satışlarına sağladığı katkının oldukça gerisinde kalmıştır. Özellikle 1 Ocak 1996 da Gümrük Birliği nin yürürlüğe girmesinden sonra yurtiçi talep artan miktarda ithalat ile karşılanmaya başlamıştır yılında iç satışların içinde ithal araçların payı %14 den %25 e yükselmiştir. Gümrük Birliği yürürlüğe girdikten sonra sadece yıllarında ve 2009 ilk 10 ayında ekonomik kriz ve daralan iç pazar nedeniyle düşen bu oranın diğer yıllarda ise sabit bir seyir izlediği gözlenmektedir yılında ithalatın iç pazardaki payı ticari araçlarda %45, otomobil kaleminde %68 olarak hesaplanmıştır li yıllarda otomotiv sektöründeki en önemli gelişme ihracata yönelik üretimin ağırlık kazanmış olmasıdır. Bu durum sektörün AB kaynaklı yoğun rekabet kadar, sektör içi uzmanlaşma doğrultusunda hafif ticari araç üretiminin ağırlık kazanması ve üretilen otomobil modelleri sayısının sınırlı kalmasından da kaynaklanmaktadır. Az sayıda yerli otomobil çeşidinin üretiliyor oluşu ve tüketicilerin ürün farklılığı talebi özellikle otomobil ithalatının artmasına yol açmıştır. Yurtiçi üretimdeki otomobil çeşidini 19

21 sınırlayan en önemli unsur, yurtiçi pazar büyüklüğünün ve istikrar eksikliğinin ekonomik ölçekte üretim olanaklarını kısıtlıyor olmasıdır. 2.2.OTOMOTİV YAN SANAYİ Sektörün Yapısı 1960 lı yıllarda tüm parçalar ana sanayi üretici firmaları içinde üretilirken, kapasitelerin artması ve yan sanayideki yatırımların gelişmesiyle birlikte sektörde önemi ve ağırlığı bulunan yan sanayi oluşmuştur. Türkiye oto yan sanayi 1964 yılında çıkarılan Montaj Sanayi Talimatı ile korumaya alınmıştır. Ana sanayide yerli ara malı kullanım oranının artırılması mecburiyeti ile yan sanayinin güçlendirilmesi hedeflenmiştir. Ana üreticilerin teknik ve ekonomik desteği ile kurulan ve gelişen yan sanayi bugün kendi alanında önemli bir potansiyel göstermektedir. Sektörde AB menşeili firmaların ağırlığı fazladır. 130'un üzerinde AB ve 10 un üzerinde AB dışı firma, yan sanayide lisans ve ortak yatırım kurmak suretiyle işbirliği içersindedir. Türkiye de otomotiv yan sanayi, otomotiv sanayindeki gelişmelerin sonucunda hızla gelişmiştir. Türk otomotiv yan sanayi yüksek kapasitesi, geniş ürün yelpazesi ve yüksek standartlarıyla otomotiv sanayine ve 11,5 milyon adet olan Türkiye taşıt araçları parkına parça sağlamaktadır. İhracat potansiyeli yüksek bir sektördür. Otomotiv ana sanayimizde 1964 lerde %15 olan yerli parça kullanım oranı bugün bazı araçlarda %90 lar seviyesini aşmıştır Türkiye de Otomotiv Yan Sanayinde Mevcut Durum Türk otomotiv ana sanayinde faaliyette bulunan firmalar, oto yan sanayi firması ile doğrudan çalışmaktadır. Türkiye de adet yan sanayi firması mevcuttur. TAYSAD a (Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği) göre Türk oto yan sanayi 2008 yılı cirosu 28 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Otomotiv yan sanayi, mamul üretim kapasitesi, mamul çeşitliliği ve ulaştığı standartlar itibariyle, ülkemizde imal edilen taşıt araçları için gerekli olan yedek parçaların %80 ini karşılayabilecek düzeye erişmiştir. Üretilen başlıca yedek parçaların isimleri aşağıda verilmiştir: Komple motor ve motor parçaları Aktarma organları Fren sistemleri ve parçaları Hidrolik ve havalı aksamlar Süspansiyon parçaları Emniyet aksamları Kauçuk ve lastik parçalar 20

22 Şasi aksam ve parçaları Dövme ve döküm parçalar Elektrik ekipmanları ve aydınlatma sistemleri Aküler Oto camları Koltuklar Türk otomotiv ana ve yan sanayi, başta Bursa olmak üzere Marmara Bölgesi nde yoğunlaşmıştır. İki büyük otomobil fabrikasının Bursa da bulunması ve iki adet Organize Sanayi Bölgesi nin kurulmuş olması otomotiv sanayinin özellikle bu ilde yoğunlaşmasına neden olmuştur. Endüstrinin yoğun olduğu diğer şehirler İstanbul, İzmir, Kocaeli, Ankara, Konya, Adana ve Manisa olarak sıralanmaktadır. Sektördeki bilgi birikimi, tecrübe, geniş ürün yelpazesi, yüksek ihracat potansiyeli ve Türkiye nin coğrafi avantajlarından dolayı, oto yan sanayi sektörü yabancı yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Şu anda otomotiv yan sanayinde 192 yabancı sermaye ortaklığı bulunmaktadır Dünyadaki büyük şirketlerin pek çoğu Türk firmalarıyla ortaklıklar kurmuşlardır İhracat Bir motorlu taşıt, farklı yapı, malzeme ve teknoloji ile üretilen ve özgün yöntemlerle ve birbiri ile uyumlu olarak bir araya getirilen dolayında parçadan oluşmaktadır. Bu parçaların üretiminde demir ve çelik, hafif metaller, plastik ve lastik, boya ve benzeri kimyasal maddeler ile cam kullanılmaktadır. Parçaların büyük bölümü yan sanayide üretilmekte ve ana sanayi bunları montaj yolu ile birleştirmek suretiyle araç üretmektedir. Bu nedenle motorlu araç imalat sanayi, demir çelik sanayi başta olmak üzere hafif metaller, plastik, lastik ve cam sanayi gibi ham madde üreten sanayiler ile doğrudan ilişki içindedir. Pazardaki yoğun rekabet nedeni ile her geçen gün değişen ürün teknolojilerinin gerektirdiği yeni malzeme ve teknikler taşıt araçları sanayi ile ham madde sanayi arasında çok yakın işbirliğinin kurulmasını gerektirmektedir. Son 10 yılda sektör ihracat potansiyelini artırmıştır. Birçok yerli firma Türkiye de üretilen dünya araçlarında ortak tasarımcı olarak yer almaktadır. Yan sanayi bugüne kadar sürdürdüğü gelişimini, gerek doğrudan yurt dışındaki üreticilere ve gerek yenileme pazarına ihracatını arttırarak devam ettirmiştir. Yan sanayinin AB pazarına yönelik ihracatının daha da gelişeceği tahmin edilmektedir. Türkiye nin oto yan sanayi ihracatı 1997 yılında 896 milyon dolar iken 2008 yılında 7.3 milyar dolara ulaşmıştır. İhracatı yapılan başlıca parçalar motor aksam ve parçaları, dış ve iç lastikler, montaj karoseri aksamı, jantlar, kauçuk parçalar, transmisyon mili, frenler ve servo frenlerdir. Türkiye parçalar halinde pek çok otomobil, otobüs ve kamyon ihraç etmektedir. Oto yan sanayinin ihracatında başta gelen şehirler sırasıyla Bursa, İstanbul, Kocaeli ve İzmir dir. Oto yan sanayi ürünleri dünyanın pek çok ülkesine ihraç edilmektedir. Başlıca ihraç pazarları Almanya, İtalya, İngiltere, Fransa, Rusya, Romanya, Polonya ve 21

23 Belçika dır yılında oto yan sanayi ihracatının %72 si başta Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere olmak üzere AB ülkelerine yapılmıştır. Türk firmaları, Opel, VW, Ford, GM gibi önde gelen üreticilere parça sağlamaktadırlar. Tablo 18: Ülkelere Göre Otomotiv Yan Sanayi İhracatı (ABD doları) Almanya İtalya İngiltere Fransa Rusya Romanya Polonya Belçika Iran İspanya A.B.D Hollanda Brezilya Avusturya Mısır Irak S. Arabistan Diğerleri Toplam Kaynak: DTM Bilgi Sistemi İthalat Türkiye nin oto yan sanayi ithalatı 2005 yılında 7,6 milyar ABD doları, 2006 yılında 9,2 milyar ABD doları, 2007 yılında 10,9 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş ve bu değer 2008 yılında 12,2 milyar ABD dolarına yükselmiştir. İthalatı yapılan başlıca parçalar dizel ve yarı dizel motorlar, montaj karoseri aksamı, vites kutuları, motor aksam ve parçaları, iç-dış lastikler, frenler ve servo frenlerdir. Yeni modellerin birçok parçası ithal edilmektedir. Türkiye nin ithalat yaptığı başlıca ülkeler Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, İspanya, Japonya ve Güney Kore dir. 22

24 Tablo 19: Ülkelere Göre Otomotiv Yan Sanayi İthalatı (ABD doları) Almanya Fransa İngiltere İtalya Japonya İspanya Güney Kore Çin Çek C Polonya A.B.D Romanya Hindistan Macaristan Tayland İsveç Hollanda Danimarka Tayvan Brezilya Diğerleri Toplam Kaynak: DTM Bilgi Sistemi 2.3. DÖKÜM SEKTÖRÜ Ülkemizde döküm sanayi ağırlıklı olarak otomotiv sanayine yönelik üretim gerçekleştirmektedir. İnşaat, beyaz eşya, makine, petro-kimya ve gıda gibi sektörler de talebe katkıda bulunmaktadır. Türkiye de çoğunluğu demir esaslı metallerin dökümünde uzmanlaşmış irili ufaklı civarında metal döküm tesisi bulunmaktadır. Demir döküm sektörünün toplam üretim kapasitesinin 1,4 milyon ton/yıl düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir yılı itibariyle Türkiye demir döküm üretimi Avrupa da Almanya, İtalya, Fransa ve İspanya nın ardından beşinci sırada bulunmaktadır. Ağırlıklı olarak otomotiv sanayisine yönelik üretim yapan başlıca demir döküm tesisleri Componenta ( ton/yıl), Demisaş ( ton/yıl), Trakya Döküm ( ton/yıl), Erkunt ( ton/yıl), Odöksan ( ton/yıl), Ferro Döküm ( ton/yıl), Ay Döküm ( ton/yıl), Eku Fren ( ton/yıl), Akdöküm ( ton/yıl) olarak sıralanmaktadır. Panel radyatör kullanımının artmasıyla pazar payı hızla gerileyen döküm radyatör alanında ise Odöksan ve Toprak Döküm faaliyet göstermektedir. Ağırlıklı olarak çelik ve çimento sanayilerine yönelik üretim yapan ton/yıl kapasiteli Kardökmak ile sulama ve altyapı alanlarında kullanılmak üzere valf ve bağlantı parçaları gibi üretimler yapan

25 ton/yıl kapasiteli Samsun Makina ise diğer önemli demir dökümhaneleridir. Çelik döküm konusunda lider firma ise ton/yıl kapasite ile Hisar Çelik tir. İhracata dönük büyüme eğiliminde olan alüminyum döküm sanayinde faaliyet gösteren firmalar ise ağırlıklı olarak otomotiv sanayisine yönelik jant ve parça üretimi yapan yan sanayi işletmeleridir. CMS, Cevher Jant, Componenta ve Kormetal in toplam jant üretim kapasitesi 2008 yılı itibariyle 8 milyon adet/yıl 1 seviyesindedir. Bunun yanında Componenta ton/yıl, Cevher Döküm ise ton/yıl kapasite ile alüminyum parça dökmektedir. Türkiye de metal döküm üretimi 2001 yılında yaşanan finansal kriz ile gerilemiştir yılında tekrar artışa geçen döküm üretimi 2003 yılında 955 bin tona ulaşmıştır yılından beri tüm döküm çeşitlerinin üretiminde artış yaşanmaktadır. Toplam üretim içerisinde katma değeri yüksek olan çelik ve demir dışı (alüminyum vb.) döküm ürünlerinin payı artış eğiliminde olsa da düşük seviyededir arasında demir döküm üretimi içinde sfero dökümün payı önemli ölçüde artarak %18 den %41 e yükselmiştir yılında demir döküm üretiminin %58 i pik, %41 i sfero ve %0,5 i temper döküm olarak gerçekleşmiştir 2008 yılı 2. yarısından itibaren finansal krizin etkisini artırmasıyla özellikle otomotiv sektörüne yönelik döküm üretimi önemli ölçüde gerilemiştir yılı ilk 6 ayında üreticiler rekor sayılabilecek seviyede düşük kapasitelerle çalışmışlardır. Sabit maliyetlerin ton başına maliyetlerdeki payının sürdürülemez seviyelerde yüksek gerçekleşmesi nedeniyle bir çok dökümcü üretimi durdurmuştur. Sektör Çeyreğinden itibaren personel çıkarma ve zorunlu ücretsiz izinlerle anılmıştır yılında üretiminin %50 sini otomotiv ve ilişkili sektörlere satan döküm sektöründe %30-40 arasında daralma beklenmektedir. Tablo 20: Türk Döküm Sanayi Üretimi 2 (Bin ton) Demir Çelik Demir dışı Toplam Çoğunluğu AB ülkelerine yönelik olarak yapılan metal döküm ihracatı 2008 yılında 804 bin ton olarak gerçekleşmiştir yılında %64 seviyesinde bulunan ihracatın üretimdeki payı yıllar itibariyle artış eğilimindedir yılında 619 bin ton olarak gerçekleşen demir döküm ihracatının 340 bin tonu pik, 375 bin tonu sfero, 3 bin tonu temper dökümdür. 1 CMS 4,2, Cevher 2, Compenenta 1,2, Kormetal 0,6 milyon adet/yıl. 2 Kaynak: Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği (TÜDOKSAD) 24

26 Tablo 21: Türk Döküm Sanayi İhracatı 1 (Bin ton) Demir Çelik Demir dışı Toplam Toplam (Milyon Euro) Döküm ürünlerinin ithalatı çoğunlukla dolaylı olarak 2 gerçekleştiği için ithalata ilişkin kesin verilere ulaşılamamaktadır. Ancak sektörden edinilen bilgilere göre ithalatın daha çok yurtiçinde üretimi olmayan ve yüksek tasarım teknolojisi içeren otomotiv parçası gibi ürünlerde ağırlıklı olarak AB ülkelerinden gerçekleştiği anlaşılmaktadır yılından itibaren krizin yaralarının sarılması için firmaların öncelikli hedefleri ürünlerini farklı sektörlere yönelik olarak çeşitlendirmeleri ve yeni müşteri ve pazarlara ulaşmak olacaktır döneminde Türkiye dövme ve döküm sanayilerinin ihracata dönük olarak büyüme eğiliminin sürmesi beklenmektedir. Nitekim döküm üretimi çevreyi kirleten bir ağır sanayi dalı olarak değerlendirilmesinden ve emek yoğun bir sektör olmasından dolayı gelişmiş ülkelerden Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere doğru kaymaktadır. Bunun dışında tersanecilik, makine imalatı gibi alanlarda büyüme görüleceği ve bu gibi yeni sektörlerden döküm ürünlere yönelik talep geleceği tahmin edilmektedir. Ayrıca enerji üretiminde son yıllarda görülen yatırımlara paralel olarak hidroelektrik ve rüzgar enerjisine yönelik döküm parçalarına da talebin artması beklenmektedir. Öte yandan son dönemde yapılan nitelikli döküm yatırımlarının devreye alınmasıyla arz fazlasının oluşması muhtemeldir. 1 Kaynak: TÜDOKSAD 2 Başka bir üretim dalının girdisi olarak 25