C.E. VS/2010/0496. Semineri. Ekonomik kriz ve yeniden yapılanma karşısında işyerinde iş sağliği ve güvenliği

Transkript

1 C.E. VS/2010/0496 Semineri Ekonomik kriz ve yeniden yapılanma karşısında işyerinde iş sağliği ve güvenliği Roma 1-2 Mart 2011

2 Sağlık ve Güvenliğe dair ek Anlaşmalar: öncelikler Roma,1-2 Mart 2011

3 İş ortamı ve toplu pazarlıklar İşyerlerindeki sağlık ve güvenliğin korunması bağlamında bugüne kadar önemli bir rol üstlenen toplu pazarlıklar, bundan böyle de bu görevini devam ettirecektir. Bu durum, özellikle de ilgili kişileri ve bunların arasındaki etkileşimleri ilgilendirmektedir (çalışanların hak ve yükümlülükleri, bilgilenme ve danışma hakları, güvenlikle ilgili işçi temsilcilerinin varlığı ve çalışma usulleri, önleme ve koruma hizmetlerinin organize edilmesi, iki yönlülük vs)

4 TOPLU PAZARLIKLARIN FARKLI DÜZEYLERİ - 81/08 sayılı KHK uyarınca Bakınız ek 1

5 Yakın tarihli yeni pazarlık şekilleri Öncelikler: Sağlık ve güvenliğin korunması ile iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi (SGSL) hedeflerinin paylaşılmındaki güçlenme Çalışanların yararına olan önleme, bilgilendirme ve eğitim stratejilerinin güçlendirilmesi RLS rol içerikleri ve usullerinin güçlendirilmesi (bilgilendirme, danışma ve girişim); RLS grup koordinasyonunun oluşturulması. İhalelere konu güvenlik şartlarının ve prosedürlerinin güçlendirilmesi. İşletme bünyesinde eşdeğer kurumun oluşturulması (81/08 sayılı KHK'nın 51. maddesine istinaden)

6 Ek 1 1- FARKLI SEVİYELERDEKİ TOPLU PAZARLIKLARA YAPILAN ATIFLAR 81/08 sayılı KHK tarafından TOPLU PAZARLIK NOT Yetki ikamesi ilkesine saygı çerçevesinde, ulusal boyuttakinin yanı sıra, özellikle işletme veya tamamlayıcı olanları kastedilmektedir. Madde 51, fıkra 1 Eşdeğer kurumlar, bir veya birden fazla işveren ve işçi dernekleri arasındaki "sözleşmeler" çerçevesinde, "bölgesel bazda teşkil" edilir (madde 2 fıkra 1). Madde 47, fıkra 5 ve 6 (bakınız ayrıca Madde 50, fıkra 2) RLS'lerin sayısını, atama veya seçim usulleri ve surelerini, ücretli çalışma sürelerini çalışmalarda kullanılacak araçları ve mekanları belirlemektedir. TOPLU ULUSAL VE IŞ DALI PAZARLIGI Madde 37, fıkra 11 RLS 1 'lerin formasyonuna ait usulleri, süreleri, spesifik konularını ve periyodik güncelleme zorunluluk usullerini belirlemektedir. Madde 48, fıkra 2 RSLT 2 veya ÜRETİM BİRİMLERİNİN seçim veya atama usullerini belirler. KONFEDERASYONLAR ARASI ANLAŞMALAR Madde 48, fıkra 2 RSLT veya ÜRETİM BİRİMLERİNİN seçim veya atama usullerini belirler. 1 RLS - İşçi Güvenlik Temsilcisi 2 RLST Bölge bazındaki İşçi Güvenlik Temsilcisi 1

7 2- FARKLI SEVİYELERDEKİ TOPLU PAZARLIKLARA YAPILAN ATIFLAR 81/08 sayılı KHK tarafından TOPLU PAZARLIK NOT Yetki ikamesi ilkesine saygı çerçevesinde, ulusal boyuttakinin yanı sıra, özellikle işletme veya tamamlayıcı olanları kastedilmektedir. Madde 48, fıkra 7 RLS'lerin veya ÜRETİM BİRİMLERİNİN formasyonuna ait spesifik içeriklerini ve sürelerini belirler. Madde 50, fıkra 1 RLS'nin görevleri konusunda, toplu pazarlık sırasında hükme bağlanan hususlar saklıdır. TOPLU ULUSAL VE IŞ DALI PAZARLIGI Madde 48, fıkra 4 Kendi görevlerini ifa etmek amacı ile RLST veya ÜRETİM BİRİMİNİN işyerlerine erişim usullerini ve önceden haber verme sürelerini belirler. Madde 50, fıkra 3 RLS'nin çalışma usullerini belirler. KONFEDERASYONLAR ARASI ANLAŞMALAR Madde 48, fıkra 4 Kendi görevlerini ifa etmek amacı ile RLST veya ÜRETİM BİRİMİNİN işyerlerine erişim usullerini ve önceden haber verme sürelerini belirler. 2

8 3- FARKLI SEVİYELERDEKİ TOPLU PAZARLIKLARA YAPILAN ATIFLAR 81/08 sayılı KHK tarafından TOPLU PAZARLIK NOT Yetki ikamesi ilkesine saygı çerçevesinde, ulusal boyuttakinin yanı sıra, özellikle işletme veya tamamlayıcı olanları kastedilmektedir. Madde 51, fıkra 2 EŞDEĞER KURUMLARIN işleyişi ile ilgili olarak toplu pazarlıklar ile öngörülen hükümler saklıdır: ilk önce bu kurumlar, mevcut mevzuat ile hükme bağlanan temsil, bilgilenme ve eğitim haklarının uygulanmasındaki olası ihtilafların öncelikli çözüm merciidir. Madde 52 İLAVE toplu pazarlıklar ile KOBİLERİN, RLST'lerin ve eşdeğer temsilin iyileştirilmesi için fonlar tahsis edilebilir; bahse konu fon, INAIL 3 bünyesinde tahsis edilen ile aynı olabilir. TOPLU ULUSAL VE IŞ DALI PAZARLIGI Madde 52 ULUSAL toplu pazarlıklar ile KOBİLERİN, RLST'lerin ve eşdeğer temsilin iyileştirilmesi için fonlar tahsis edilebilir; bahse konu fon, INAIL bünyesinde tahsis edilen ile aynı olabilir. KONFEDERASYONLAR ARASI ANLAŞMALAR 3 INAIL İş Kazaları Ulusal Sigorta Enstitüsü. Bu enstitü, 2010 yılından bu yana ISPESL - İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önlenmesi Enstitüsü - nün görevlerini ve teşkilatını kendi bünyesine katmıştır. 3

9 Avrupa Birliği içinde iş sağlığı politikaları Laurent Vogel

10 Sunumun içeriği 1. Sosyal boyut: sağlıkla ilgili sosyal eşitsizlikler çerçevesinde iş şartlarının rolü 2. Kurumsal boyut: Avrupa Birliği iş sağlığı politikasının geliştirilmesi 3. Avrupa'da mevcut araçlar 4. Bu araçların uygulanması: ne tür bir önleme stratejisi?

11 Birinci bölüm 1.Sosyal boyut: sağlıkla ilgili sosyal eşitsizlikler çerçevesinde iş şartlarının rolü

12 İş sağlığının küresel sosyal boyutu Sağlıkta mevcut eşitsizliklerin devam ettirilmesi ve hatta kötüleşmesi Hiç bir profesyonel faaliyeti muaf tutmayan bir dizi maddi ve maddi olmayan faktör Çalışma şartlarının ve istihdam şartlarının rolü

13 «Kadın işçilerin çifte zorlukları» (FR ) 35 yaşında malüllü ömür beklentisi 35 yaşında malülsüz ömür beklentisi 35 yaşında ömür beklentisi toplamı Üst kadrolar 15.5 yıl 35,4 yıl 50,9 yıl Kadın işçiler 21,8 yıl 26,8 yıl 48,6 yıl Nüfus toplamı 20,0 yıl 28,8 yıl 48,8 yıl

14 «Kadın işçilerin çifte zorlukları» (H) FR yaşında malüllü ömür beklentisi 35 yaşında malülsüz ömür beklentisi 35 yaşında ömür beklentisi toplamı Üst kadrolar 12,6 yıl 34,0 yıl 46,6 yıl İşçiler 16,5 yıl 24,4 yıl 40,9 yıl Nüfus toplamı 15,1 yıl 27,7 yıl 42,8 yıl

15 Bazı tümör türleri: profesyonel faaliyetlere atfedilebilir oran (Imbernon, 2003) Lokalizasyon Profesyonel faaliyetlere atfedilebilir oran Düşük tahminler Profesyonel faaliyetlere atfedilebilir oran Yüksek tahminler Akciğer 13% 29% Plevral mezotelyoma 85% 88% Mesane 10% 14.2% Burun ve *burun sinüsleri 24% 41% Lösemi 5% 18%

16 Somut önleme şartları tarafından ağırlaştırılan kanserojen faktörlere maruz kalma (SUMER 2003, Fransa) Maruz kalanlar Maruz kalanlar arasında: toplu önleme tedbirleri olmadan İŞÇİLERİN TAMAMI 25 YAŞIN ALTINDADIR İNŞAAT SANAYİ TARIM HİZMET KADROLAR ARA MESLEKLER KALİFİYE İŞÇİ VASIFSIZ İŞÇİ

17 GISCOP 93 Kanser olan hastaların çalışma geçmişlerinin, Seine-Saint-Denis bölgesinin 3 hastanesinde incelenmesi ( ) Halen maruz kalan hastalar ile karşılaştırılması (SUMER2003) Bildirilen hastalar Çalışma geçmişinin incelenmesi Mesleki maruz kalmaya tabi kişiler MP

18 Sağlık sorunları bulunan ve yaşı ellinin üzerinde olan kişi yüzdesi (SVP 50, 2003, FR) Hiç baskı altında çalışmamış Geçmişte baskı altında çalışmış Yoğun baskı altında Ağrılar 53% 65% 66% Yorgunluk 43% 55% 61% Uyku bozuklukları 35% 46% 51% Hafıza kayıpları 24% 34% 37% Son yıllarda ağırlaşan sağlık durumu 23% 35% 41%

19 Whitehall I & II araştırma projesi Michael Marmot (1976'dan sonra) 'de yayınlandı + 10 yılda 'den fazla erkek kamu görevlisi 4 ayrı grup: Devlet yüksek görevlileri Profesyoneller/yöneticiler Büro elemanı, asistanlar Diğer (mavi yakalılar dahil) Araştırma, hem erkek hem de kadınları kapsayarak devam etmektedir

20 Araştırmanın ele aldığı konular... gelir stres seviyesi ve strese cevap verme bireysel risk faktörleri: sigara, kan basıncı, kolesterol gibi eğitim düzeyi konut aile yaşamı vs.

21 Aynı prensip, belli başlı tüm ölüm nedenlerine uygulanmaktadır: gastrointestinal rahatsızlıklar böbrek hastalıkları sigaraya bağlı olmayan tümörler akçiğer tümörleri KV olay kaza sonucu şiddetli ölümler kronik hastalıklarımızın tümü: şeker obezite artrit astım

22 Sosyal tabakanın ne kadar alt kısmında yer alınıyorsa, iyi bir yaşam kalitesine erişebilme olasılığı azalmakta, zamanından önce hastalanma ve ölme olasılığı o denli artmaktadır.

23 Birden fazla faktöre bağlı nedenler Maddi faktörler Maddi olmayan faktörler Karasek Modeli: Görev talepleri/karar verme (kontrol + beceri) Siegrist Modeli: Çaba/kazanç Adalet, düzenli iş güvenliğl Varolma şartlarına yayılma (hayat projesi, sosyal ağlar) ** Richard Senett: Le travail sans qualité : les conséquences humaines de la flexibilité, Albin Michel, 2000 Profesyonel kariyerin önemi (yukarı/aşağı hareketlilik, ömür boyunca sağlık öngörüsü)

24 İkinci bölüm Kurumsal boyut: Avrupa Birliği iş sağlığı politikasının geliştirilmesi

25 Referanslar 1952: CECA 1958: CEE + CEEA (Euratom) Genişleme: 6'dan 27'ye 1973: UK, DK, IR 1981: GR 1986: ES, PT 1995: SW, FN, AU 2004: : RO, BG

26 Antlaşmanın Gözden Geçirilmesi 1958: Roma Antlaşması 1986: Avrupa Tek Senedi 1992: Maastricht 1997: Amsterdam 2001: Nis 2005: Anayasa projesinin kabul edilme sürecinin iflası 2007: Lisbona (yürürlüğe giriş 2009)

27 AB'nın sosyal yetkileri Roma Antlaşması (1958) Verimli döngü ye inanç (117. madde) Genel mevzuat eksikliği Piyasaya bağlı yetkiler Dağınık hükümler 1974 dönüm noktası (birinci sosyal eylem planı)

28 Tek pazar projesi 1985 Beyaz Kitap: 300 yeni direktif. Sosyal konu ele alınmamışdır 1986 Avrupa Tek Senedi Uyumun kolaylaştırılması Madde 118A (137 ve akabinde 153 sayılı madde haline geldi) Madde 118B (138/9 ve akabinde sayılı maddeler haline geldi) Madde 100A (95 ve akabinde 114 sayılı madde haline geldi)

29 Uzman komite ve ajanslar İşyeri hijyeni ve güvenliği Lüksemburg Komitesi Dublin Vakfı Bilbao Avrupa Ajansı SLIC SCOEL ECHA CEN-CENELEC

30 3. Bölüm Belli başlı topluluk araçları

31 12 Haziran 1989 tarihli çerçeve direktifi İşveren için genel güvenlik zorunluluğu + araç zorunluluğu + önleme tedbirlerinin derecelendirilmesi. Önleme politikaları alanı oldukça genişlemiştir Çalışanların nesne olmaktan çıkıp, önlemenin öznesi oldukları sosyo-teknik yaklaşım. Direktifn uygulama alanı, önceden var olan ulusal mevzuatların çoğununkinden daha geniş kapsamlı. Ancak "ev çalışanları" kapsam dışındadır. Önleme hizmetleri Alarm ve geri çekilme hakkı

32 Sağlık ve güvenlik ile ilgili yirmi kadar spesifik direktif + sair direktifler Spesifik direktifler 25 Haziran 1991 tarihli direktif; kadrolu/geçici işçilerin sağlığı ve güvenliği 23 Kasım 1993 tarihli direktif; çalışma saatlerinin organizasyonuna dair bazı hususlar + değişiklikler yılı düzenlemesi gözden geçirme halen zor bir müzakere aşamasındadır 22 Haziran 1994 tarihli direktif: gençleri/reşit olmayanların çalıştırılması

33 Pazarın düzenlenmesi Malların serbest dolaşımı ilkesi Nicelikli kısıtlamaların ve"eşdeğer etki tedbirlerinin" yasaklanması 36. madde ile öngörülen istisnalar (30 ve akabinde tekrar 36. madde olarak düzenlendi) Farklı mümkün stratejiler Karşılıklı tanınma Uyumlaştırma

34 Pazar düzenlemesi dinamiği Kimyasal ürünler (birinci direktif 1967) İş teçhizatları (birinci genel direktif 1989) Bireysel korunma araçları

35 Derin reform: REACH (2007) R: kayıt E: değerlendirme A: izin verilmesi CH: kimysal maddeler

36 Kayıt Kimyasal maddeler > beher üretici için yılda bir ton ( maddeden 'ini ilgilendirmektedir) Üreticiler/İthalatçıların tedarik ettiği verilerin toplandığı yer: Teknik bilgi formu (toksisite, eko toksisite) Kimysal güvenlik raporu (= risk yönetimi tedbirleri) nihai şeklinde sadece 10 tondan başlayarak Üretim hacmine göre talep edilen veriler Avrupa Kimyasallar Ajansı, fasikülleri toplamakta ve veri bankasını yönetmektedir

37 Değerlendirme Üye Ülkeler, sanayinin bilgi formlarını değerlendirmektedir 3 ayrı değerlendirme türü: Testlerin değerlendirilmesi (zorunlu) Bilgi formlarıın değerlendirilmesi (isteğe bağlı) Maddelerin değerlendirilmesi: bir maddenin insan sağlığı veya çevre açısından risk teşkil edip etmemesi (öncelik listesine göre) Değerlendirmenin sonuçları: Sorun yok = piyasaya sürme Sanayi daha fizli bilgi sağlamalı Madde izin almalıdır

38 Izin Son derece tehlikeli olan maddeler için: PBTs, vpvbs, CMRs kategori 1 veya 2 «eşdeğer çekince seviyesi yaratan maddeler» iznin verildiği durumlar: "etkisiz" eşiğe sahip CMR (DNEL): sanayi, riskin geçerli bir şekilde kontrol altında olduğunu ispat eder (alternatiflerin mevcut olduğu hallerde dahi) eşiksiz PBT, vpvb, CMR: Sosyo ekonomik faydalar > riskler ve alternatif eksikliği

39 Önceki sistemin ve REACH'in karşılaştırılması 31 Önceki sistem Kimyasal ürünler hakkındaki bilgilerimizde eksiklikler "Ispat yükümlülüğü" yetkili makama aittir 10 kg/yıldan başlamak üzere "yeni maddelerin" bildirilmesi European Chemicals Bureau Bir takvimin yokluğu veya oluşturulmasında yavaş davranılması REACH Bahse konu eksikliklerin giderilmesi (eksik verilerin oluşturulması gerek) "Ispat yükümlülüğü" sanayiye aittir 1 t/yıldan başlamak üzere her maddenin kayıt altına alınması Bir Avrupa ajansının oluşturulması 11 yıl zarfında kayıt altına alınacak madde

40 Önemli bir yenilik: tecrübenin dönüşü Üreticinin denetime devam etme zorunluluğu Kimyasal güvenlik raporunda tespit edilen kullanımların değerlendirilmesi Diğer kullanımlar için, kullanıcı için tercih imkanı: Kimysal güvenlik raporunda maruz kalma tahmini oluşturması ve değerlendirme yapabilmesi için bilginin üreticiye iletilmesi Raporun doğrudan tanzim edilmesi ve kayıt işlemine geçilmesi

41 Etkinlik şartları ECHA'nın doğru işleyişi: kimysal sanayi nezdinde yeterli kaynaklara ve gerekli özerkliğe sahipolabilecekmi? Ulusal ve AB kurumları arasında işbirliği Toplum ve işyerlerinde sosyal dinamikler Kamu ajansları tarafrından, bağımsız toksikolojik irdelemenin geliştirilmesi

42 4. Bölüm Hangi strateji? Daha fazla bilgi için:

43 Avrupa Birliği'nin stratejisi Nicelikli hedef: kazaların %25 oranında azaltılması Önceliklerin açık şekilde belirlenmemiş olması Komisyonun yetersiz çabası REACH'ın temsil ettiği en önemli gelişim ile gerçek bir bağın bulunmaması Önlemenin kesin yapısal elemanlarının geliştirilme şekli: çalışanların temsil edilmesi, çalışma teftişi, önleme hizmetleri?

44 Ana tema: 27 üyeli AB'ndeki çalışma şartlarının uyumlu hale getirilmesi Uç durumlar arasındaki farklılıkların büyümesi: Ülkeler, sektörler, nizamnameler Yasamanın rolü Belli başlı eksikler: Kanserojen madde direktifinin gözden geçirilmesi: reprotoksik maddelerin dahil edilmesi ve zorunlu sınır değerlerin hesaplanması Kas-iskelet rahatsızlıkları: iş organizasyonu ile ilgili işveren isteksizliği

45 2011 yılında... Kanserojen maddeler direktifinin gözden geçirilmesi ile ilgili henüz resmi bir öneri bulunmamaktadır Formaldehitin 3. tahmini sınır değerler listesinden çıkarılması (sanayinin sesini yükseltmesi ve ekonomik faciadan bahis yetmesi yeterli olmaktadır) TMS (Kas-iskelet rahatsızlıkları) direktifi ile ilgili olarak henüz resmi bir öneri bulunmamaktadır Komisyon çalışma saatleri ile ilgili önleme seviyelerini tekrar düşürmeye çalışacağını açıklamıştır

46 Better Regulation: SST için önemli bir tehdit SST (iş sağılığı ve güvenliği ) yönetimi, bilginin toplanması, dağıtılması ve derlenmesine dayalı temel öneme sahip bir husustur Better Regulation taraftarlarının sloganı: aynı koruma seviyelerini muhafaza ederek bilgilendirme zorunluluklarını azaltmak mümkündür

47 AB politikası, münazara ve reformlar açısından katalizör görevi görmüştür Gelecek yıllar bizlere neler getirecek?

48 Daha fazla bilgi için:

49 José Javier Sánchez González KRİZ DÖNEMİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK: İSPANYA DAKİ DURUM Ekonomik kriz, tüm vatandaşları, Ülkeleri ve boyutlarından bağımsız olarak (serbest çalışanlar, mikro işletmeler, küçük ve orta ölçekli işletmeler ile büyük firmalar) tüm işletme türlerini küresel seviyede etkilemektedir. Etkiler, Ülkelere, her sektörün şartlarına ve işletmenin özelliklerine göre farklı vahamet sergileyebilmektedir. Ankara da düzenlenmiş olan bir önceki seminerde de belirtme fırsatı bulduğum üzere, ekonomik krizi maalesef çalışanların sağlığı ve güvenliği üzerinde de etkileri bulunmaktadır Ekonomik krizin sağlık ve güvenlik üzerindeki etkisi fazla olmuştur. Nitekim Avrupa İş Güvenliği ve Sağlığı Ajansı tarafından yayınlanan bir araştırmanın sonuçlarına göre İspanyol vatandaşları, ekonomik krizin iş sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkilerinden endişe duymakta, bu etkilerin son yıllarda elde edilen kazanımları tehlikeye düşürebileceği korkusunu yaşamaktadır. İspanyol nüfusunun yaklaşık %60 ı, ekonomik krizin iş güvenliği ve şartlarını kötüleştirdiğini düşünürken, gelecekteki olası sağlık problemlerinin bir ölçüde çalışmanın bir sonucu olabileceğinden endişe duyanların sayısı da oldukça fazladır. Bunların sübjektif değerlendirmeler veya kriz ortamında dile getirilen menfi kanaatler oldukları açıktır. Nitekim, Ankara da da görme fırsatı bulduğumuz üzere, iş kazalarına dair verilerde sürekli bir iyileşme kaydedilmektedir. Öte yandan, yeni göstergelerin kullanılması gerekliliğinin değerlendirilmesi uygun olacaktır. İfade etme fırsatı bulduğum üzere, İspanya da kaydedilen iş kazalarının sıklığı son yıllarda kesin bir azalma sergilemiştir yılına kadar olan verilerin sunulduğu Ankara sunumuma ilaveten, Ekim 2009 Eylül 2010 dönemi ile Ekim 2008 Eylül 2009 dönemi kıyaslandığında, İspanya da meydana gelen iş kazaları sayısında azalma tespit edilmektedir. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsüne göre İspanya da cereyan eden hafif nitelikli kazalarda %12,4, ağır kazalarda %9,6, ölümcül kazalarda ise %10,5 oranında gerileme kaydedilmiştir.

50 José Javier Sánchez González Tarım Sanayi İnşaat Hizmet Toplam Ağır iş kazaları sayısındaki değişim Ölümcül iş kazaları sayısındaki değişim Hafif iş kazaları sayısındaki değişim Ankara da da ifade etme fırsatı bulduğum üzere, bu gelişmeler farklı nedenlere dayanabilmektedir; bir yandan, Avrupa ve İspanya hedeflerine beş yıl yerine üç yılda ulaşılmış, hafif kazaların hesaba katılmamasına rağmen olumlu gelişmeler kaydedilmiştir. Öte yandan, ağır ve ölümcül iş kazalarındaki gerilemenin ekonomik faaliyetlerdeki gerilemenin, işsizliğin ve aynı zamanda da iş ortamındaki risklerin asgariye indirilmesi için uygulanan stratejik tedbirlerin bir sonucu olduğu da aşikardır. Buna rağmen iş ortamındaki riskler, iş kazaları sayısındaki azalmaya rağmen, artış sergilemektedir. Bu bağlamda, iş kazalarına ait istatistikleri ile yetinilmemesi, aynı zamanda da risklere ait istatistiklerinin de değerlendirilmesi gerektiğine inanmaktayım. Gerçekten de işe bağlı risklerde, aşağıda sıralanan nedenlerden dolayı artış kaydedilmektedir: İşletmelerin, iş risklerinin önlenmesine yönelik kaynaklarda önemli kesintilere gitmesi; işletmelerde gerçekleştirilen tıbbi muayenelerin sayısında, eğitim ve bilgilendirme faaliyetlerinde, sağlığın ve güvenliğin korunmasına yönelik planların güncellenmelerinde, denetimlerde vs. azalma meydana gelmiştir. İş ortamındaki risklerin önlenmesi faaliyetlerini bir maliyet olarak görmeye başlayan girişimcilerin sayısında önemli artış gözlemlenmiştir. Gerileyen gelirlerin kaydedildiği bir ortamda tüm maliyetlerin de düşürülmesi gündeme gelmektedir; bunların başında, iş kazalarının meydana gelmemesi hasebi ile gereksiz olarak değerlendirilen önlemeye yönelik maliyetler gelmektedir. İşletmelerde görevli iş gücünde azalış: aynı görevler daha az sayıdaki çalışan tarafından yürütülmektedir; sonuç itibari ile daha ağır iş yükleri, daha fazla yorulma, iş organizasyonunda değişiklikler, yeterli eğitime ve bilgiye sahip olmayan çalışanların yeni görevler üstlenmesi, iş yerinin değişmesi, yeterli koordinasyon olmadan iş akitlerinin düzenlenmesi vb. gibi unsurlar, çalışanların sağlığı ve güvenliği üzerinde önemli etkiye sahiptir. Bu bağlamda, İspanya mevzuatının çalışanlara işe bağlı risklerden korunma hakkını tanıdığını hatırlamak yerinde olacaktır. Yakın bir geçmişte İspanya önemli yasal düzenlemelere imza atmıştır; bunların başında, önleme yönelik hizmetleri ve Ulusal sağlık ve güvenlik stratejisi çerçevesinde yer alan hedeflere ulaşarak işe bağlı risklerin önlenmesini amaçlayan bonusmalus mevzuatını uygulayama geçiren reform bulunmaktadır.

51 José Javier Sánchez González Önleme politikaları ifadesi, çalışma şartlarının iyileştirilmesine ve işletmelerin üretim maliyetlerinin düşürülmesine yönelik tedbirler olarak açıklanabilir. Bu tanımdan hareketle, önlemenin bir masraf kaleminden ziyade bir yatırım olduğu kavramı tüm açıklığı ile ortaya konmaktadır. Ankara da da ifade ettiğim gibi, işe bağlı risklerin önlenmesi, bunu uygulayan işletmelerin rekabet edebilirliğini arttırmaktadır; önlemenin ekonominin tekrar canlandırılması açısından bir araç olduğunu düşünenler de mevcuttur. Diğer AB Ülkelerinde, istatistiklere göre, hayata geçirilen reel tecrübelere dayanarak, önleme faaliyetlerine harcanan her bir Euro nun, 2 ila 2,5 Euro luk bir geri dönüşü olmaktadır. Bunun nedeni oldukça açıktır: önlemeye yatırım yapan işletmeler daha düşük iş kazalarına sahne olmakta, daha düşük ekonomik kayıplara uğramakta, üretim süreci iyileşmekte ve neticede daha yüksek bir üretkenliğe kavuşmaktadır. Önleme alanındaki yatırımların teşvik edilmesini, İspanyol KOBİ leri nezdinde korumanın artırılmasını ve önlemeye yönelik hizmetlerin güçlendirilmesini hedefleyen ve İspanya da hayata geçirilen mezkur mevzuat değişiklikleri, dönemi İspanyol iş sağlığı ve güvenliği stratejisinde belirtilen hedefler ile birebir örtüşmektedir. Önlemeye yönelik hizmetlerin kalitesinin iyileştirilmesi ve eğitim aracılığı ile KOBİ lerdeki önleme faaliyetleri teşvik eden bir girişimdir. Bunun yanı sıra, teşvikler ile ilgili olarak yeni mevzuatın öngördüğü tedbirler, iş kazalarındaki azalışın toplumsal seviyedeki maliyet azalışını işletmelere yansıtmaktadır. İş kazalarındaki azalma, İspanyol Çalışma Bakanlığının dikkatini çekmiştir; Bakanlık, güvenliğe yatırım yapmanın işletmelerin rekabet edebilirliğini artıracak temel bir unsur olduğuna dair yaygın kanaati güçlendirecek değişiklikleri uygulamaya sokmak için ekonomik krizden hareket etme imkanını araştırmıştır. Sendikalar bunun da ötesine geçmiş, çalışmanın katma değerini ve daha yüksek önleme ve eğitim seviyelerini ihtiva edecek şekilde üretim modelinin değiştirilmesini istemiştir yıllarını kapsayan Strateji, iş kazaları sayısını %25 oranında azaltmayı hedeflemektedir. İspanya örneği göz önüne alındığında, Nisan 2009 ila Mart 2010 döneminde meydana gelen iş kazaları sayısı %19,8 oranında azalma sergilemiş, döneminde gerçekleşen %35 lik azalmanın devamını sağlamıştır. İspanyol iş sağlığı ve güvenliği stratejisinin dönemi için belirlemiş olduğu sekiz hedef aşağıda sıralanmaktadır: 1. Bilhassa KOBİ ler nezdinde, mevzuatın daha iyi ve etkin bir şekilde uygulanmasının temin edilmesi. 2. Özellikle de uzman kurumların rolüne özen göstermek sureti ile önleme sisteminin etkinliğinin ve kalitesinin arttırılması. 3. Sosyal tarafların rolünü güçlendirmek, işveren ve işçilerin katılımını artırmak. 4. Önleme kültürünün İspanyol toplumunda geliştirilmesi ve güçlendirilmesi. 5. Bilgilendirme ve araştırmanın iyileştirilmesi. 6. Formasyonun güçlendirilmesi. 7. İş risklerinin önlenmesi konusunda yetkili kurumların rolünün güçlendirilmesi. 8. Kurumsal katılımının ve kamu idaresinin koordinasyonunun iyileştirilmesi.

52 José Javier Sánchez González 1, 2 ve 6 numaralı hedefler, uygulama açısından en ileri noktaya ulaşan hedeflerdir; Stratejinin diğer hedefleri ise paralel bir gelişim süreci sergilemektedir. Hedeflerin tanımı dahi bu denli iddialı stratejinin içeriklerini zaten özetlemektedir. 337/2010 sayılı Kraliyet Kararnamesinde yer alan tedbirlerin büyük bir çoğunluğu KOBİ ler nezdinde uygulanacak normları kapsamakta olup, Stratejinin 1 numaralı hedefinin uygulanması amacı ile düzenlenmişlerdir; mezkur hedef aynı zamanda da iş sağlığı ve güvenliği konusunda uzmanlaşmış kuruluşların bulunduğu kayıtların dijitalleştirilmesini ve işletmelerin önlemeye dair prosedürlerini elektronik ortamda yürütebilmeleri için tek bir hizmet noktasının oluşturulmasını da öngörmektedir. Planın 1 numaralı Hedefin öngördüğü diğer tedbirler, iş kazalarının azaltılmasına yönelik bonus malus un geliştirilmesi (404/2010 sayılı Kraliyet Kararnamesi ile hayata geçirilen), iş kazaları oranları yüksek olan ve bölge dışında bulunan işletmeler nezdinde çalışma müfettişliğinin müdahale etmesi, işçi ve hizmetleri haricen temin eden veya taşeronlara devreden sektörlerin incelenmesi, serbest olarak çalışanların daha iyi korunması, artık çağdışı kalmış makine ve ekipmanların yenilenmesi planının uygulamaya geçirilmesidir. 2 numaralı Hedef, yönetmelikler ile zaten öngörülen, işletmelerin öz kaynaklarının güçlendirilmesi için teşviklerin uygulanmasını (404/2010 sayılı Kraliyet Kararnamesi), önleme hizmetlerinin etkinliğini e şeffaflığını temin etmeye yönelik tedbirlerin alınmasını (337/2010 sayılı Kraliyet Kararnamesi) kapsamaktadır. 6 numaralı Hedef çerçevesinde, Eğitim Planı rolünün altı çizilmelidir. Bu planın hedefi, iş sağlığına yönelik önleme faaliyetlerinin Ülkenin tüm eğitim seviyelerine entegre edilmesi, zorunlu eğitim, mesleki eğitim, iş eğitimi ve üniversitelere yaygınlaştırılmasıdır. Yasal mevzuatın gelişimi ve strateji, kamu idaresi, sendikalar ve işverenlerin katılımı ile tanzim edilmiştir. Bunun anlamı konu ile ilgili olarak geniş bir mutabakat sağlandığı ve, spesifik ve somut eksiklikler hariç olmak üzere, uygulama safhasında engellerin ortaya çıkmamasını sağlamaktadır. Bu arada sendikalar, iş sağlığı konusunun toplumdaki görünürlüğünü artırmak için gerekli sosyal şartların oluşturulmasını sağlamaya çalışmaktadır. Bunun sonucunda oluşturulacak politik ajanda, merkezi e bölgesel seviyedeki diyaloga mana ve içerik sağlamaya çalışacaktır. Bunun yanı sıra, işletmelerin içinde ve dışında çalışmak sureti ile güvenlik temsilcilerinin tayin edileceği seçimleri organize edecek, mesleki eğitim kurslarının geliştirilmesini ve yaygınlaşmasını sağlamak, destek ve rehberlik yapılarını geliştirecek, sendikaların işletmeler nezdinde müdahale etmesini sağlayacak araçları geliştirecek, ihtiyaç ve sorunları analiz edecek, profesyoneller ve önleme alanındaki uzmanlar ile sektör işbirliğini teşvik edecek, işletmeler bünyesindeki çalışmaları kolaylaştırmaya yönelik girişimleri (toplu müzakere aracılığı ile) temin edecek güçlü sendikal yapının geliştirilmesi ve organize edilmesi şarttır. İşletmelerin işe bağlı risklerin önlenmesine verdikleri önemin ve farkındalığın artması, mevzuatın da ötesine geçen sosyal sorumluluk politikaları ile birleşecek olan sendikal çabalar, daha güvenli bir geleceği ve krizden daha sağlıklı bir çıkışı tahmin etmemize imkan vermektedir. İspanyanın uyguladığı tedbirler ile işveren ve sendikaların çabaları sayesinde, ekonomik krizin ilk dönemlerinde artış sergileyen işe bağlı riskler, giderek azalan iş kazalarına dönüşmeye başlamıştır. Bunun nedeni, karşılaşılan sorunlara yapısal çözümler ile cevap verilmesidir. Tüm bu etkenler, İspanyol çalışanlar için daha güvenli bir geleceği temenni etmemize imkân vermektedir. Javier Sánchez González Roma, 1 Mart 2011

53

54 İSPANYOL İŞ HAKKININ ANLAŞILABİLMESİ İÇİN TEMEL İLKE: Çalışanları koruyan bir hak olup, karşılayıcı veya dengeleyici hak olarak da tanımlanabilmektedir; bu hakkın amacı, çalışanın yararına muamele ayrımcılığına hükmeden normların varlığını meşru hale getiren en vahim farklılıkları kısmen karşılamaktır (Anayasa Mahkemesi 3/1983).

55 UYGULANABİLİR MEVZUAT 20 Temmuz 1998 tarihli 98/59/CE KONSEY DİREKTİFİ Üye Ülkelerin toplu iş çıkarmalarına dair mevzuatların yakınlaştırılması. T. R.L.E.T. Madde 39 İŞLEVSEL HAREKETLİLİK Madde 40 COĞRAFİK HAREKETLİLİK Madde 41 ÇALIŞMA ŞARTLARININ ÖZÜNDE DEĞİŞİKLİKLER Madde 47 İŞ AKDİNİN ASKIYA ALINMASI Madde 51 TOPLU İŞTEN ÇIKARMALAR Madde 52 OBJEKTİF NEDENLER İLE İŞTEN ÇIKARMALAR

56 İŞLEVSEL HAREKETLİLİK İşlevsel hareketlilik, girişimcinin, hizmetin işletmenin organizasyon ihtiyaçlarına uyarlanması amacı ile çalışanı, oluru olmadan ve re'sen, ait olduğu profesyonel grup veya kategoriye, içinde bulunulan iş yerine tekabül etmeyen, görevleri yerine getirmesi üzere görevlendirmesidir. Hareketlilik dikey veya yatay olabilir; aynı profesyonel seviyeye ait olup olmasına bağlı olarak. Dikey hareketlilik yukarı veya aşağıya doğru olabilir; yeni görevin öncekinegöre daha alt veya üst bir konuma sahip olmasına bağlı olarak.

57 İŞLEVSEL HAREKETLİLİK YATAY; aynı profesyonel grup dahilinde veya eşdeğer kategoriler arasında DİKEY; aynı profesyonel grup dahilinde veya eşdeğer kategoriler arasında meydana gelmiyorsa

58 DİKEY İŞLEVSEL HAREKETLİLİK: spesifik kısıtlamalar a) GEREKÇELİ: bunu meşru kılan teknik ve organizasyon kaynaklı gerekçelerin bulunması şarttır b) SÜRELİ: hareketlilik, gerekli süre boyunca devam etmeli yani süreli olmalıdır c) ŞEKLİ: daha düşük seviyedeki görevlerin empoze edilmesi durumunda girişimci, belirli formaliteleri yerine getirmekle yükümlüdür. Tanımsal açıdan dikey karaktere sahip harici hareketliliğin yönü, AŞAĞI veya YUKARI olabilir.

59 DİKEY İŞLEVSEL HAREKETLİLİK: AŞAĞI: başlangıçtakine nazaran, daha düşük seviye veya kıdeme ait profesyonel kategoriye veya gruba ait görevler. MAAŞ TEMİNATI. Sadece aşağıda sıralanan üç şartın karşılanması halinde izin verilmektedir: 1.Tedbiri meşru kılan, üretim sürecine ait tahmin edilemeyen veya acil ihtiyaçların meydana gelmesi 2.Alt seviye görevlendirmesinin sadece gerekli olanasgari süre boyunca 3. devam etmesigirişimcinin tedbiri ve bunu gerekli kılan sğesifik ihtiyaçları, çalışanların yasal temsilcilerine tebliğ etme zorunluluğu.

60 DİKEY İŞLEVSEL HAREKETLİLİK: YUKARI: Eşdeğer profesyonel grup veya kategoriden daha üst işlevler. Bu durumda çalışan, ilk gündenitibareniki görev için öngörülen maaşlarda doğan farka hak kazanmaktadır. ÖNEMLİ: Uygulanabilir toplu sözleşme ile hükme bağlanan süre boyunca ya da, sözleşme olmaması durumunda, bir yıl zarfında altı aydan fazla, veya iki yıl zarfında sekiz aydan fazla bir süre boyunca yürüten çalışan, bu göreve tekabül eden boş kadroya daimi olarak atanmasını yönetimden talep edebili.

61 Madde 40 Girişimcinin talebine istinaden COĞRAFİK HAREKETLİLİK: ATAMA: değişikliğin daimi ve kesin olması durumunda GEÇİCİ GÖREVLENDİRME: geçici süreli olması durumunda İKİ USUL ARASINDAKİ FARK: ikamet yerinin değişmesi (TS ); süre Üç yıllık bir süre zarfında 12 ayı aşan geçici görevlendirmeler, yasal açıdan atama olarak değerlendirilmektedir (ETart º)