HAFTA 11. KĠġĠLER ARASI ĠLĠġKĠLER VE ĠLETĠġĠM KENDĠNĠ TANIMA. HEDEFLER Bu üniteyi çalıģtıktan sonra;

Transkript

1 HEDEFLER Bu üniteyi çalıģtıktan sonra; KĠġĠLER ARASI ĠLĠġKĠLER VE ĠLETĠġĠM Kendini tanıma kavramı ve sürecini anlayabilecek Kendini tanımanın önemini kavrayabilecek Kendini tanıyan insanın özelliklerini sıralayabilecek Kendini tanımanın boyutlarını açıklayabilecek Kendini tanıma yollarını bilecek Kendini tanıma penceresini anlayabilecek Kendini tanımanın hemģirelik için önemini açıklayabileceksiniz. ĠÇĠNDEKĠLER GiriĢ Kendini Tanıma Kavramı ve Süreci Kendini Tanımanın Önemi Kendini Tanıyan Ġnsanın Özellikleri Kendini Tanımanın Boyutları Kendini Tanımanın Yolları Kendini Tanıma Penceresi Kendini Tanımanın HemĢirelik Ġçin Önemi Özet Değerlendirme Kaynaklar Yararlanabilecek Diğer Kaynaklar HAFTA 11

2 GĠRĠġ Bütün insanlarda, kendini tanıma isteği görülür. Ġnsanda kendisiyle ilgili bilmediği bir Ģeyleri öğreneceği düģüncesi büyük bir heyecan yaratır. Aslında bu heyecan, korkuyla karıģık bir merak duygusudur. Ġnsanların zaman zaman kendisini anlayamadığı, yaptığı davranıģı anlam veremediği durumlar olabilir.. KENDĠNĠ TANIMA KAVRAMI VE SÜRECĠ Kendini tanıma bir insanın fiziksel özelliklerini, duygularını, düģüncelerini, istek ve gereksinimlerini, güçlü ve zayıf yönlerini, amaç ve değerlerini, yeteneklerini ve becerilerini tanıması / bilmesi ve bunların farkında olmasını ifade eder. Kendini tanıma sözüyle, insanın kendisiyle, duygu ve düģünceleri ile iliģki kurması, kendisinde olup biten duygusal ve düģünsel süreçlerle ilgili bir anlayıģa kavuģması anlatılmaktadır. Kendini tanıma sürecinin doğumdan baģlayarak yaģam boyu sürdüğü söylenebilir. Yeni doğan, bedenine ve çevresindeki nesnelere dokunarak ya da önce kendi parmaklarını daha sonra diğer nesneleri ağzına götürerek kendi bedenini ve diğer nesneleri tanımaya baģlar. Çocukluk yıllarında anne-babanın çocuğa verdikleri değer yargıları, ona yönelttikleri eleģtiriler, onaylama ya da cezalandırma davranıģları; aile bireyleri ve diğer insanların verdiği geri bildirimler çocukta kendini tanımayı artırır. Kendisiyle ilgili olumlu ve olumsuz bir takım bilgiler edinir, kendini değerlendirir. Gençlik döneminde kendini tanıma bedensel, ruhsal, toplumsal yönlerden daha da geliģir. Genç geçmiģle geleceği iliģkilendirmeye çalıģır. Gençlik döneminden sonraki yıllarda insanın, davranıģlarının görünür ve altta yatan anlamlarının farkında olması beklenir. Gerçek duygularının ve düģüncelerinin ne olduğunu, davranıģlarının ne anlam taģıdığını, bunların geçmiģ yaģantıları ile iliģkileri olup olmadığını, gelecek planlarının Ģimdiki duygularını, düģüncelerini ve davranıģlarını nasıl etkilediğini bilmesi gerekir. Kendini tanıma sürecinde birey çeģitli duygular yaģar, davranıģlar gösterir. Bunları uygun biçimde konuģma diliyle ortaya koyar. Ġnsanın kendini tanımasında kendi beden dilinin farkında olması, beden dilini iyi ve doğru okuyabilmesi önemlidir. 2

3 KENDİNİ TANIMA BİREY KENDİSİNİ NASIL GÖRÜR? BAŞKALARI BİREYİ NASIL GÖRÜR? BİREY GERÇEKTE NASIL BİRİSİDİR? KENDĠNĠ TANIMANIN ÖNEMĠ Kendini tanıma, mutluluğun ilk yasasıdır. Kendini tanıma, düģünce ile eylemin bir araya getirilmesidir. Kendini tanıma, insanın psikolojik ve fiziksel açıdan kendinde olanları bilmesi, kendinde olanların farkında olması ve bunları doğru değerlendirmesi ile ilgilidir. Kendini tanımak, davranıģların ve oluģturduğu etkileri farkında olmak, bunları kontrol etmek, sonuçlarını bilmek ve kabullenmektir. Kendini tanıma, sürekli ve zor bir süreçtir. Sağlıklı bir iletiģim kurabilmenin ve karģı tarafı anlayabilmenin ilk koģulu kendini tanımadır. 3 KENDĠNĠ TANIYAN ĠNSANIN ÖZELLĠKLERĠ DıĢ dünyadaki olayların ve iç dünyasındaki yaģantıların çoğunlukla farkındadır. Hem çevresindeki insanlar ve durumların kendisini nasıl etkilediğini hem de kendisinin çevresini nasıl etkilediğini bilir. Böylece kendi yaģamını nasıl yönlendirebileceği konusunda farkındalık sahibi olur. Bedenindeki duyumların farkındadır, bunların kendisi için ne anlam taģıdığını bilir. DavranıĢlarının altında yatan gerçek nedenleri bilir.

4 Ġç dünyasında olup bitenlerle dıģ dünyadaki gerçekleri birbirinden ayırt eder ve doğru olarak değerlendirir. Diğer insanlarla daha iyi iletiģim baģlatabilir, kurabilir, geliģtirebilir ve sürdürebilir. Kendi bireysel özelliklerini daha anlaģılır hale getirebilir, yetilerini ve sınırlarını anlayabilir. Kendi içinde olan yetilerden daha fazlasını gerçekleģtirebilir, kiģilik potansiyelini tam olarak kullanabilir. Her durumda ve ortamda, yanlıģ "roller" oynayarak kendisine olan inanırlılığı kaybettireceğine, kendi kiģiliğine uygun davranabilir, böylece diğer kiģilerin karģısında etkisini arttırabilir. BaĢarısının ve aynı zamanda baģarısızlıklarının gerçek sebeplerini anlar; böylece baģarı Ģanslarını arttırabilir ve olası baģarısızlıklarını, mumkun olduğu kadarıyla, önleyebilir. Kendine ulaģılabilir hedefler koyabilir ve kendine gerçekçi örnekler seçebilir, diğer taraftan ulaģamayacağı hedeflerin peģinden koģmaz. KENDĠNĠ TANIMANIN BOYUTLARI Tüm Ġnsanların kendileri hakkında bilgileri olmasına ragmen, bu Kendini tanıdıkları anlamına gelmemektedir. Kendini tanıma birbiriyle bağlantılı dört temel boyutta gerçekleģir: 1. Psikolojik boyut; insanın duygularını, güdüleyici faktörleri, nelerden etkilendiğini, benlik kavramını, kiģiliğini tanımasıdır. 2. Fiziksel boyut; insanın fiziksel durumunu, fiziksel potansiyelini, beden imgesini tanımasıdır. 3. Sosyal boyut; insanın iliģkilerinin ve iletiģiminin farkında olmasıdır. 4.Felsefi boyut; insanın yaģam ve ölüme verdiği anlamın, insana ve kendine iliģkin değerlerinin, inançlarının farkında olmasıdır. 4 KiĢi Kendini tanımak için bilmesi gereken özellikler: Beden (Fiziksel özelliklerinizi, bedeninizin genel görünümünü tanımlayınız) Duygu(YaĢadığınız duyguların farkında mısınız? ) DüĢünce(Her zaman aklınızdan geçenleri ve neden böyle düģündüğünüzü bilir misiniz?) DavranıĢ (YaĢadığınız olaylar karģısında nasıl bir davranıģ göstereceğinizi tahmin edebiliyor musunuz? ) Ġstek ve gereksinimler(ġstek ve gereksinimlerinizi tanımlayınız) Amaç ve değerler(birey olarak yaģamdaki amaçlarınızı tanımlayınız ) Yetenek ve beceriler(yeteneklerinizi, becerilerinizi, güçlü ve zayıf yönlerinizi tanımlayınız) Sosyal çevre(ġnsanlarla iliģki kurma biçiminizi tanımlayınız) KiĢilik özellikleri( Nasıl bir insansınız tanımlayınız)

5 Duyguları tanıyabilmek için; Seçilebilen duygular isimlendirilmeli, Duygular mümkün olduğunca paylaģılmalı, mümkün değilse en azından yazılmalı, Duyguların diğerleri tarafından ne derecede anlaģıldığına dikkat edilmeli, Zaman zaman onaylanmayacak duyguların hissedilebileceği kabul edilmeli, Diğer insanlardan etkilenerek yaģanılan duygular, karģı tarafa ifade edilmeye çalıģılmalıdır. Duyguları tanımak, davranıģları tanımaktan daha güçtür. Kendini tanımanın adımları BaĢkalarının verdiği geri bildirimlere açık olmak, Kendini ifade edebilmek, Ġyi bir dinleyici olmak ve Ġletilenlerin yarattığı etkiyi fark etmek olduğu düģünülebilir. Kendini tanımayla ilgili açıklamalara bakılarak; tanıyabilmesi için; Öz bilincini değerlendirmesi, insanın Kendini daha iyi ĠliĢkilerde ve yaģamda varoluģ biçimine dair farkındalığını geliģtirmesi, Kendisine verilen geribildirimleri değerlendirmesinin önemli olduğu düģünülebilir. Kendini tanımak isteyen, iç gözlem ve özeleştiri yapmalı Insanın kendisini tanımak için kendine sorabileceği birkaç soru: Hayatımın anlamı ve amacı nedir? Var oluģumun bir sebebi var mı? Niçin yaģıyorum? Hayatımda hangi kararları almıģ olsaydım Ģimdi arzu ettiğim yerde olurdum? ġu an bulunduğum konum istediğim bir konum mu? Hayatımı ben mi yönetiyorum? Ruhsal yapımı kontrol edebiliyor muyum? Diğer insanlara göre daha iyi yaptığım Ģeyler var mı? DavranıĢlarım mantıklı mı yoksa duygulu mu? Yardımsever ve cömert miyim yoksa çıkarcı mıyım? Olgunluk derecem tepkilerimi kontrol edecek ve yönlendirecek kadar yüksek mi? DüĢünce sistemim soyut mu yoksa pratik mi? Huzur kavramından ne anlıyorum? Huzurun kaynağı ne? 5

6 Olayları abartan, yapmacık davranan, yapamayacağı iģlere kalkıģan, kendisinin mükemmel ve hatasız olduğuna inanan ya da kendi değerini bilmeyip kendini küçük gören, gücünü aģan yüklerin altına giren, aslında iyi olmasına rağmen bütün kötülüklerin kendisini bulduğunu düģünen, rol yapan, yalan söyleyen... birçok insan görülebilir. Peki kendi davranıģlarımıza, düģüncelerimize, duygularımıza baģkalarını gözlediğimiz gibi objektif ve gerçekçi bir gözle bakıyor muyuz? Olayları abartıyor, yapmacık davranıyor ya da yapamayacağımız iģlere kalkıģıyor muyuz, diye düģünmeli ve bakıģımızı asıl kendimize çevirmeliyiz. Birey kendisine "ben kimim, varoluģumun anlamı ne, nasıl biriyim, neler yapabilirim" gibi sorular sorarak kendisini tanımaya ve anlamaya baģlayabilir. Ġnsanın kendisine gerçekçi ve dürüst bir gözle bakması, davranıģlarını değerlendirebilmesi yani kendini tanıyabilmesi baģkasındaki yanlıģ, eksiği ve sorunu görmesinden daha zordur. "Kendini tanıma" kiģinin tek baģına, birinden yardım almadan gerçekleģtirebileceği bir süreç değildir. Zaten bu yüzden de hepimiz baģkalarının bizim hakkımızda ne düģündüğünü merak ederiz. Bu merakın temelinde de aslında kendini tanıma ve bilme isteği yatar. Zihnimizde idealize ettiğimiz kiģiler ve onların yaģam tarzları bizim nasıl birisi olduğumuzu ya da olmak istediğimizi gösterecek en önemli ipuçlarından biridir. 6 KENDĠNĠ TANIMANIN YOLLARI Ġç gözlem: Psikolojide bir insanın kendi kendini incelemesine, bir olay yada etki karģısında duydukları, düģündüklerini açıklamasına iç-gözlem(içe-bakıģ) denir. Ġç gözlem yönteminde inceleyen ve incelenen aynı varlıktır. Kendini değerlendirme ölçekleri: Bunlar insanların duygularını, düģüncelerini, davranıģlarını, kiģilik özelliklerini gözden geçirmek ve tanımak amacıyla geliģtirilmiģ ölçeklerdir. Ölçekler güvenilir olmakla birlikte, herkes için tümüyle doğru olmayabilir, hata payı vardır. BaĢkalarından geri bildirim almak: Geribildirim, alıcı ve gönderici arasındaki geriye bilgi akıģıdır. Geribildirimin gerçekleģmediği zamanlarda tek yönlü bilgi akıģı nedeniyle iletiģim gerçekleģmez. Oysa gerçek anlamda baģarılı bir iletiģim sürecinin oluģması için her iki tarafın da iletiģim sürecine dahil olması gereklidir. Empati: Empati, bir insanın, kendisini karģısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düģüncelerini doğru olarak anlamasıdır. Empati yapma yetisi yüksek olan kiģiler daha iyi iletiģim kurar ve sürdürürler.

7 KENDĠNĠ TANIMA PENCERESĠ (Johari Penceresi) Johari Penceresi, kendini açma ve öz saygı süreçlerinin analizinde kullanılan bir araçtır. Johari Penceresi, insanın kendisi hakkında kendisinin bildikleri ve diğerlerinin bildikleri Ģeklinde benlik bilincinin iki boyutunun kesiģmesinden oluģan dört bölüme ayrılmaktadır. Bunlar; açık pencere, kör pencere, gizli pencere, bilinmeyen penceredir. Açık pencere: ĠliĢkiler açısından pencerenin en avantajlı bölgesidir. Çünkü bu bölge, birey hakkında hem kendisinin, hem de baģkalarının bildiği Ģeyleri ifade eder. Kör Pencere: KiĢinin kendisi tarafında bilinmeyen, baģkaları tarafından bilinen yönlerini kapsar. Gizli Pencere: Yalnız kiģinin kendisinin bildiği, baģkaları tarafından bilinmeyen yönlerini kapsar. Bilinmeyen Pencere: KiĢinin hem kendisinin hem de baģkaları tarafından bilinmeyen yönlerini kapsar. Johari Penceresi 7 Kişinin kendince ve başkalarınca bilinen yönleri Açık Kör Benlik Benlik 1 2 Kendisi tarafından bilinmeyen, başkaları tarafından bilinen yönleri Kişinin kendisinin bildiği, başkalarının bilmediği yönleri Gizli Karanlık Benlik Benlik 3 4 Kişinin hem kendince,hem de başkalarınca bilinmeyen yönleri Johari Penceresi Modeli ne göre pencereden birinden ortaya çıkan geniģleme ya da daralma gibi değiģiklikler diğer pencereleri de etkiler.

8 Kendini tanıyan ve açık olan kiģinin Johari Penceresi Kendini çok az tanıyan kiģinin Johari Penceresi KENDĠNĠ TANIMANIN HEMġĠRELĠK ĠÇĠN ÖNEMĠ Sağlık ekibinin vazgeçilmez bir üyesi olan hemģirenin insanların sorunlarına çözüm gücü geliģtirecek deneyimler kazanması önemlidir li yıllarda Peplau hemģireliği, kiģilerarası tedaviye yönelik vazgeçilmez bir süreç olarak tanımlamıģtır. Hastanın davranıģlarının tam olarak anlaģılması, sağlık bakımını gerçekleģtiren kiģi için genellikle güçtür. HemĢire hastanın davranıģlarına neden olan bilinçdıģı dinamiklerle ilgilenmelidir. Tedaviye yönelik bir iliģki kabullenme, ilgi ve güven yaklaģımıyla desteklenmelidir. HemĢire yargılayıcı olmayan ve tedaviye yönelik duygusal bir ortam yaratarak hastayı duygularını, düģüncelerini ve davranıģlarını tanıma ve açıklamaya cesaretlendirmelidir. Hasta, giderek sorumluluk duygusu, potansiyeli olduğuna inanç, özgüven ve bağımsızlığa doğru bir değiģim gösterecek, yaģamına yeni bir bakıģ ya da yön getirmeye çalıģacaktır. HemĢirenin kendini tanıması bu sürecin temeli olan ve hastayı anlamayı sağlayan en önemli araçtır. Travelbee`ye göre; kendiliğin terapötik kullanımı; kiģinin kiģisel bilincini ve tüm yeteneklerini hemģirelik yaklaģımına yapı oluģturması ve hastanın yararına kullanmasıdır. Kendini tanımayan, kiģilik dinamiklerinin farkında olmayan ve çoğunlukla da yakınlığı arzularken yakınlaģmaktan korkan insanlar gerçek iliģkiler kuramazlar. HemĢirelik ise, iliģki kurmayı, çoğunlukla ilk kez karģılaģılan insanlarla profesyonel sınırları koruyarak yakınlaģmayı gerektiren bir meslektir. Kendini tanıyan hemģirelerin hem kendi sınırlarının farkında olabileceği hem de karģısındakinin alanına ne kadar girebileceğini ayırt edebileceği düģünülebilir. HemĢirelik, baģkalarına yardım etmeyi gerektirir. Yardım etmeye temellenen iģleri seçerken kiģilerin iyi bir Ģeyler yapmak, insanlarla iliģki halinde olmak, para kazanmak, kiģisel doyum sağlamak gibi görünen nedenleri olduğu kadar, farkında olmadığı kiģisel gereksinimleri ve kiģilik dinamikleri de rol oynar. BaĢkalarının kendisine gereksinim duymasından hoģlanmak, insanlar üzerinde bir etki gücü olmasını arzulamak ve kendi sorunlarından uzaklaģmak buna örnek 8

9 olarak verilebilir. Bu gereksinimler ve dinamikler hizmet sunulan insanlarla etkileģimi biçimlendirir. KarĢısındaki insana, onun kendi sorununa çözüm getirmesini sağlayacak bir yardım sunmada kiģinin kendini tanımasının rolü büyüktür. Kendini tanımayan hemģire, mesleki iliģkilerinde ve iletiģiminde sıklıkla sıkıntılar yaģar. Özellikle hastaların ya da yakınlarının olumsuz davranıģlarını kiģiselleģtirerek, sorunun kaynağının kendisi olduğunu düģünebilir. Tedaviyi reddeden bir hasta karģısında kendini reddedilmiģ ve baģarısız hissetme, buna örnek olarak verilebilir. Bir insanın kendini anlaması zor durumlarla baģ etmesini kolaylaģtırır ve diğer insanları anlamasının temelini oluģturur. ĠNSAN ve DÜNYA Bir haftanın yorgunluğundan sonra pazar sabahı kalktığında tüm haftanın yorgunluğunu çıkarmak için eline gazetesini aldı ve tüm gün miskinlik yapıp evde oturacağını düģündü. Tam bunları düģünürken çocuğu koģarak geldi ve sinemaya ne zaman gideceklerini sordu. Baba çocuğuna söz vermiģti, o hafta sonu sinemaya götürecekti ama hiç dıģarıya çıkmak istemediğinden bir bahane uydurması gerekiyordu. Sonra gazetenin promosyon olarak dağıttığı dünya haritası gözüne iliģti. Önce dünya haritasını küçük parçalara ayırdı ve çocuğuna eğer bu haritayı düzeltebilirsen seni sinemaya götüreceğim dedi sonra düģündü; "Oh be kurtuldum, en iyi coğrafya profesörünü bile getirsen bu haritayı akģama kadar düzeltemez." 9 Aradan on dakika geçtikten sonra çocuk babasının yanına koģarak geldi ve "Baba haritayı düzelttim artık sinemaya gidebiliriz" dedi. Babası önce inanamadı ve görmek istedi. Gördüğünde de halen hayretler içindeydi ve bunu nasıl yaptığını sordu. Çocuk; "Bana verdiğin haritanın arkasında bir insan vardı" dedi... ĠNSANI DÜZELTTĠĞĠM ZAMAN, DÜNYA KENDĠLĠĞĠNDEN DÜZELMĠġTĠ... ÖZET HemĢirenin verdiği bakımın kalitesinin artabilmesi, terapötik iliģkiler kurabilmesi ve geliģtirebilmesi, iģinden doyum sağlaması ve kendi kiģisel geliģimini gerçekleģtirebilmesinin ilk basamağı ve en önemli koģulunun kendisini tanıması olduğu söylenebilir. Ġnsan-insana çalıģılan tüm mesleklerde olduğu gibi hemģirelikte de mesleki geliģimi sağlayabilme çabalarında iletiģim ve kiģisel geliģimi destekleyecek yeniliklere, hem eğitim hem de çalıģma alanlarında gereksinim olduğu düģünülmektedir.

10 DEĞERLENDĠRME 1) Kendini tanıma ile ilgili verilen cümlelerden hangisi yanlıģtır? a) Kendini tanıma, doğumdan baģlayıp yaģam boyu sürebilir. b) Kendini tanıma, mutluluğun ilk yasasıdır. c) Kendini tanıma, düģünce ile eylemin bir araya getirilmesidir. d) Kendini tanıma, kolay bir süreçtir. e) Hiçbiri 2) AĢağıdaki boyutlardan hangisi insanın iliģkilerinin ve iletiģiminin farkında olması anlamına gelmektedir? a) Psikolojik boyut b) Fiziksel boyut c) Sosyal boyut d) Dinsel boyut e) Felsefi boyut 3) AĢağıdaki boyutlardan hangisi insanın yaģam ve ölüme verdiği anlamın, insana ve kendine iliģkin değerlerinin, inançlarının farkında olması anlamına gelmektedir? 10 a) Psikolojik boyut b) Fiziksel boyut c) Sosyal boyut d) Dinsel boyut e) Felsefi boyut 4) AĢağıdakilerden hangisi kendini tanıma penceresinin bölümlerinden değildir? a) Açık pencere b) Kör pencere c) Dilsiz pencere d) Gizli pencere e) Bilinmeyen pencere 5) AĢağıdaki cümlelerden hangisi kendini tanıma kavramının hemģirelik için önemini vurgulamaktadır? a) HemĢire hastanın davranıģlarına neden olan bilinçdıģı dinamiklerle ilgilenmelidir. b) Tedaviye yönelik bir iliģki kabullenme, ilgi ve güven yaklaģımıyla desteklenmelidir.

11 c) HemĢire hastayı duygularını, düģüncelerini ve davranıģlarını tanıma ve açıklamaya cesaretlendirmelidir. d) HemĢirenin kendini tanıması bu sürecin temeli olan ve hastayı anlamayı sağlayan en önemli araçtır. e) Hepsi CEVAP ANAHTARI 1. D 2. C 3. E 4. C 5. E KAYNAKLAR Cüceloğlu D (1996). Ġçimizdeki Çocuk. 13.Basım. Ġstanbul: Remzi Kitabevi, Özmen Erol (2006)Kendini Tanıma Rehberi Sistem Yayıncılık - Kıssadan Hisseler Dizisi Sistem Yayıncılık Doğan Orhan (2008)Sağlık Hizmetlerinde ĠletiĢim Elliott I, Coker S (2008). Independent selfjconstrual, self-reflection, and selfrumination: A path 11 model for predicting happiness. Australian Journal of Psychology, 60 (3): Silverstein CM (2006). Therapeutic ınterpersonal ınteractions: the sacrificial lamb. Perspectives in Özaltın G (1998). Öykü yazdırma yoluyla duyguların dıģa vurumu: bir olgu sunumu. Cumhuriyet Üniversitesi HemĢirelik Yüksekokulu Dergisi, 2 (1):27J34. Özcan A (2006). HemĢire-Hasta ĠliĢkisi ve ĠletiĢim. 2.Basım. Ankara: Sistem Ofset, Rogers CR (2003).EtkileĢim Grupları. Ankara: Ege Matbaacılık, s:141j143 (Çeviri:H. Erbil). Velioğlu P (1999). HemĢirelikte Kavram ve Kuramlar. Ġstanbul: Ala! Ofset, s:53j118. Silvia PJ (2002). Self-awareness and emotional intensity. Cognıtıon And Emotıon, 16 (2):

12 Danish JD, D`Augelli AR (1994). Yardım Etme Becerileri Temel Eğitim Programı. Ankara: Form Ofset, s:70j75 (Çeviri F. Akkoyun). Dökmen Ü (1999). ĠletiĢim ÇatıĢmaları ve Empati. 10.Baskı. Đstanbul: Sistem Yayıncılık, s:272j280. Barker P (1998). The future of the theory of interpersonal relations A personal reflection on Peplau s legacy. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 5 (1): 213J220. Terakye G (1995). Hasta HemĢire ĠliĢkileri. 4.Baskı. Ankara: Aydoğdu Ofset, s:16j34. AraĢ.Gör.Dr. M.Ü Sağlık Bilimleri Fakültesi HemĢirelik Bölümü Psikiyatri HemĢireliği ABD 80 Maltepe Üniversitesi HemĢirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: YARARLANILACAK DĠĞER KAYNAKLAR Özmen Erol (2006)Kendini Tanıma Rehberi Sistem Yayıncılık - Kıssadan Hisseler Dizisi Sistem Yayıncılık Doğan Orhan (2008)Sağlık Hizmetlerinde ĠletiĢim Özcan A (2006). HemĢire-Hasta ĠliĢkisi ve ĠletiĢim. 2.Basım. Ankara: Sistem Ofset