I. ULUSAL BİLDİRİM VE ÜLKEMİZ POLİTİKALARI

Transkript

1 I. ULUSAL BİLDİRİM VE ÜLKEMİZ POLİTİKALARI Dr. Mustafa ŞAHİN Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Hava Yönetimi Dairesi Başkanı 23 Mart 2007 Dedeman Oteli, ANKARA

2 * İklim Değişikliği * Sera Etkisi * İklim Değişikliği SUNUM İÇERİĞİ * BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi * I. Ulusal Bildirim * Türkiye nin Sera Gazı Emisyon Envanteri * Senaryo ve Politikalar * Mevzuat * Sonuç ve Değerlendirme

3 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ FOSİL YAKITLAR ENERJİ ÜRETİMİ SANAYİ ORMANSIZLAŞMA

4 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Sera Sera Gazları SERA GAZLARI UNFCC ODS H 2 O CO 2 CH 4 N 2 O HFCs PFCs SF 6 CFCs Su Buharı Karbondioksit Metan Nitrözoksit Hidroflorakarbonlar Perflorakarbonlar Kükürtheksaflorür Kloraflorakarbonlar

5 SERA ETKİSİ

6 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ CO CO 2 Değeri 2 Değeri (Son (Son Yılın) Yılın). 379ppm (2004) Kaynak: University of Berne and National Oceanic and Atmospheric Administration Yıl

7 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İklim İklim Değişikliğinin Potansiyel Etkileri

8 Küresel Sıcaklığın Değişimi İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ (IPCC, 2001)

9 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İklim İklim Değişikliğinin Potansiyel Etkileri Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) Raporuna (29 Ocak-1 Şubat 2007, Paris) göre; İnsan aktiviteleri sonucu olarak 1750 yıllarından itibaren karbondioksit, metan ve diazot monoksitin küresel atmosferik konsantrasyonu belirgin bir şekilde artmıştır. Fosil yakıtlar ve yer yüzeyi kullanımı değişiklikleri karbondioksit miktarını değiştirirken metan ve diazot monoksit ise birincil olarak tarım alanlarından kaynaklanmaktadır.

10 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İklim İklim Değişikliğinin Potansiyel Etkileri IPCC raporu (devam) Sanayi öncesi yaklaşık 280 ppm. olan küresel CO2 konsantrasyonunun 2005 te 379 ppm. olduğu ve yılları arasında CO2 artışının yıllık 1.9 ppm. olduğu belirtilmektedir. Ayrıca fosil kaynaklı yıllık CO2 emisyonu 6.4 milyar ton(gtc) olan 1990 lı yıllar ortalaması yılları arasında ortalama 7.2 milyar ton (GtC) olmuştur.

11 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İklim İklim Değişikliğinin Potansiyel Etkileri IPCC raporu (devam) -Metan, sanayi öncesi yaklaşık 715 ppb iken 1990 lı yıllarda ortalama 1732 ppb olmuştur ve 2005 yılında ise 1774ppb. çıkmıştır. - Global atmosferik diazot monoksit konsantrasyonu ise sanayi öncesi yaklaşık 270 ppb iken 2005 yılında 319 ppb ye çıkmıştır.

12 IPCC raporu (devam) İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İklim İklim Değişikliğinin Potansiyel Etkileri -Aletli ölçümlerin başladığı 1850 li yıllardan itibaren son 12 yılın ( ) 11 yılı en sıcak yıllar arasında yer almaktadır. Bir önceki raporda yayınlanan 100 yıllık ( ) ortalama sıcaklık artışı 0.6 o C (0,4 o C -0,8 o C) iken periyodunda ortalama sıcaklık artışı ise 0,74 o C (0,56 o C -0,92 o C) olmuştur. - Küresel deniz seviye artışı ise yılları arasında yıllık ortalama artış 1.8 mm. (1,3-2,3 mm.) iken periyodunda ise yıllık ortalama artış 3.1mm.(2,4mm.-3,8mm.) olarak hesaplanmıştır.

13 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Türkiye İkliminde Öngörülen Değişiklikler Yağışlarda genel olarak Ege ve Akdeniz kıyıları boyunca azalış, Karadeniz kıyısı boyunca artış öngörülmektedir; Özellikle kış mevsiminde Türkiye'nin su kaynakları bakımından son derece önemli olan Fırat ve Dicle havzasının üst bölümlerini de kapsayacak şekilde azalma öngörülmektedir; Yakın gelecek dönemi için ise model sonuçlarında önemli değişiklikler öngörülmemektedir.

14 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Yıllık Ortalama yağışlar Türkiye Geneli ( ) Yıllık Ortalama yağışlar Türkiye Geneli ( ) 900 Türkiye Yıllık Toplam Yağış Ortalaması (646.8 mm.) Yıllık Hareketli Ortalama Yıllar Ortalama Yıllık Yağışlar Ortalama Yağış Miktarı Hareketli Ortalama ( 5 Yıl ) Yağış Miktarı(mm.)

15 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 400 Türkiye Türkiye Geneli Geneli Ekim-Kasım-Aralık Ayları Yağış Toplamları ( ) ( ) Yağış Miktarı (mm.) Yıllar Ek im -Kas ım-aralık Küm ülatif Yağış lar Hareketli Ortalama 5 Yıl Ortalam a Yağış

16 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Faaliyetler Sonucunda Ortaya Çıkan Sera gazlarının Önlenmesi İçin İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ gündeme gelmiştir.

17 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Temel İlkeleri 1.. İklim sisteminin eşitlik temelinde, ortak fakat farklı sorumluluk ilkesine uygun olarak korunması,. İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişme yolundaki ülkelerin ihtiyaç ve özel koşullarının dikkate alınması, İklim değişikliğinin önlenmesi için alınacak tedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması,. Sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi ve alınacak politika ve önlemlerin ulusal kalkınma programlarına entegre edilmesi,

18 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Ek-II Ülkeleri OECD Ülkeleri (1992) + Avrupa = Ek-II Birliği Ülkeleri ABD Almanya Avustralya Avusturya Belçika Danimarka Finlandiya Fransa Hollanda İngiltere İrlanda İspanya İsveç İsviçre İtalya İzlanda Japonya Kanada Lüksembourg Norveç Portekiz Türkiye Yeni Zelanda Yunanistan

19 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Ek-II Ülkeleri Ek-I Ülkeleri + = PEGSÜ* Ek-I Ülkeleri ABD Almanya Avustralya Avusturya Belçika Danimarka Finlandiya Fransa İngiltere İrlanda İspanya İsveç İsviçre İtalya İzlanda Japonya Lüksembourg AVRUPA BİRLİĞİ Norveç Estonya Rusya Fed Portekiz Hırvatistan Slovakya Türkiye Litvanya Ukrayna Yeni Zelanda Macaristan Letonya Yunanistan Polonya Slovenya Kanada Romanya Bulgaristan Hollanda Belarus Çek Cumh. *Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki Ülkeler

20 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Sözleşmeye göre göre Türkiye nin konumu 2001 yılında Marakeşte gerçekleştirilen 7.Taraflar Konferansında(COP7), sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye nin özel koşullarının tanınarak, isminin EK- I de kalarak EK-II den silinmesi yönünde karar alınmış, ve Türkiye, Sözleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle 189. ülke olarak taraf olmuştur.

21 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KOORDİNASYON KURULU İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KOORDİNASYON KURULU (Başbakanlık Genelgesi-2004) ÇALIŞMA GRUPLARI 1.İklim Değişikliğinin Etkilerinin Araştırılması (DMİ) 2.Sera Gazları Emisyon Envanteri (TUİK) 3.Sanayi, Konut, Atık Yönetimi ve Hizmet Sektörlerinde Sera Gazı azaltımı (EİEİ) 4.Enerji Sektöründe Sera Gazı azaltımı (EİGM) 5.Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltım (DLH) 6.Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (ÇOB-Ar-Ge) 7. Politika ve Strateji Geliştirme (ÇOB-ÇYGM) 8. Eğitim ve Kamuoyunu Bilinçlendirme (ÇOB-ÇYGM)

22 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL BİLDİRİMİN HAZIRLANMASI 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle taraf olduğumuz Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında, Sözleşme Sekretaryasına sunmakla yükümlü bulunduğumuz, I. Ulusal Bildirim Raporunun hazırlıkları UNDP katkıları ve GEF finansal desteği ile 1 Ağustos 2005 tarihinde başlamış ve 2006 yılı sonunda tamamlanmıştır. Ulusal Bildirim, Çevre ve Orman Bakanlığı nın koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşlarla, üniversitelerle, sivil toplum örgütleri ve proje ekibinin işbirliği ile hazırlanmış olup, Başkanlığını Çevre ve Orman Bakanı nın yaptığı İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu tarafından onaylanarak İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekreteryasına sunulmuştur.

23 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL BİLDİRİMİN HAZIRLANMASI Bakanlığımız koordinasyonunda; - Dışişleri Bakanlığı, - Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, - Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, - Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, - Ulaştırma Bakanlığı, - Sağlık Bakanlığı, - Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı,

24 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL BİLDİRİMİN HAZIRLANMASI Proje Çalışmaları 1- İklim Değişikliği Araştırma Projeleri 2- İklim Etki Projeleri 3- Emisyon Envanteri Projeleri 4- Enerji Projeleri 5- Ulaştırma Projeleri 6- Sanayi-Konut Projeleri 7- Arazi Kullanımı ve Değişimi Projeleri 8- Politika ve Strateji Projeleri 9- Eğitim ve Kamu Bilinçlendirme 10- Diğer Çalışmalar: a) Kapasite Geliştirme Çalışmaları b) İş Dünyasını Bilgilendirme

25 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL BİLDİRİMİ I.Ulusal Bildirimin Ana Ana Başlıkları Özet Mevcut Durum Seragazı Emisyonları Envanteri Politikalar ve Önlemler Projeksiyonlar; Duyarlılık analizi, İklim Değişikliği Etkileri ve Adaptasyon Finansal Kaynaklar ve Teknoloji Transferi Araştırma ve Sistematik Gözlem Eğitim ve Kamuoyunu Bilinçlendirme

26 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye'nin Sözleşmeye taraf oluşu ile birlikte her yıl UNFCCC sekretaryasına sunmakla yükümlü olduğu yıllarını kapsayan Sera Gazı Emisyonu Ulusal Envanteri, Türkiye İstatistik Kurumunca hesaplanmış ve 15 Nisan 2006 tarihinde Bakanlığımızca Sekretarya ya sunulmuştur.

27 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye nin Yılları YıllarıArasında Toplam Sera Sera Gazı GazıEmisyonu C02 eq Mt CO2 CH4 N2O F Gases

28 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye nin Türkiye nin durumu durumu Türkiye ve BMİDÇS ye taraf olan diğer ülkeler için Sera gazı ve CO2 Emisyon Göstergeleri (2003) C0 2 Emisyonu (milyon ton) Kişi başına düşen C0 2 Emisyonu (ton) Toplam Sera Gazı Emisyonları (milyon ton) Kişi başına düşen Sera Gazı Emisyonları (ton) AB-15 3, , AB-25 4, , OECD 12, Ek-I Ülkeleri 14, , PEGSÜ dışı 11, , Dünya 24, Turkiye

29 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye nin Sera Sera Gazı GazıEmisyonlarının Sektörlere Göre Göre Dağılımı ve ve Yutak Yutak Alanların Potansiyeli C02 eq Mt Energy Industrial Processes Agriculture Waste LUCF

30 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye de 1990 ve 2004 yılları arasında enerji sektörü %124 ile en yüksek emisyon artışının görüldüğü sektör olmuştur. İmalat sanayi (%82), ulaştırma (%55.9) ve diğer sektörler (%27.9) bu sektörü takip etmektedir teki toplam CO 2 artışı 1990 a kıyasla %74 oranında gerçekleşmiştir.

31 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye Sera Sera Gazı GazıEmisyonları ve ve Yutakları (CO2 (CO2 eq) eq) 100 Atık % 9.3 F- Gaz % 1,0 N 2 O % Tarım Sanayi % 5.1 % 8.9 CH 4 % Enerji % 76.7 CO2 % 81.5 % Sektörlere gross Göre Emisyon Miktarları emissions by sect or Sera gross Gazlarının Dağılımı emissions by gas % 25 Yutaklar sinks Net Emisyon net emissions

32 SERA GAZI EMİSYON TRENDİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER İndeks: CO2 Emissions without LUCF (Mt) GDP (Turkish Lira) Primary Energy Source Consumption (thousand tep) Population (million) Şekil Yılları Arasında SGE Trendlerini Etkileyen Faktörler.

33 SERA GAZI EMİSYON TRENDİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER GSYH bağlamında, ekonomik kalkınma ve birincil enerji kaynağı tüketimi nüfus artışına paralel olarak sera gazı emisyonlarını tetikleyen başlıca faktörler arasındadır. Bunun sebebi, toplam enerji tüketimini yılları arasında doğrudan etkilemiş olan, ekonomik krizin yaşandığı yıllarda görülen ciddi dalgalanmalarla da kanıtlandığı gibi bu faktörlerin iklim değişikliğinde de aynı modeli takip ediyor olmasıdır.

34 CO2 EMİSYONLARI % 27% C02 eq Tg % 30% Electricity Industry Transport other 17% % 18% 31% Şekil- Enerji Sektörü Kaynaklı toplam CO 2 Emisyonları Kaynak:TÜİK,2006

35 CO2 EMİSYONLARI ,1 % C02 eq Tg ,5% 6,4% ,9 % Mineral Products Chemical Industry Metal Production 2,5% 3,6% Şekil -Endüstriyel proseslere bağlı CO 2 emisyonlarının sektöre göre dağılımı Kaynak:TÜİK,2006

36 CO2 EMİSYONLARI Endüstriyel proseslere bağlı CO 2 emisyonları yılları arasında 12.9 Tg den 19.6 Tg ye yükselmiştir te kaydedilen emisyonların %85 i madencilik ürünü sayılan çimento üretim faaliyetlerinden (büyük oranda klinker üretimi) kaynaklanmıştır. Çimento üretimi kaynaklı emisyonlar 2004 te 16.7 Tg şeklinde kaydedilmiştir.

37 CO2 EMİSYONLARI % 35 C02 eq Tg % 2% 2% % % 3% 1% Road Transportation Civil Aviation Railways Navigation Şekil- Ulaştırma Sektörü Kaynaklı CO 2 Emisyonları Kaynak:TÜİK,2006

38 CO2 EMİSYONLARI Ulaştırma sektöründe 2004 yılında ki karayolu taşımacılığına bağlı CO 2 emisyonlarının, toplam CO 2 emisyonları içindeki oranı %84 olmuştur. Sivil havacılık (%12), gemicilik (%3) ve demiryolu (%1) kaynaklı emisyonlar bu rakamı takip etmektedir. Karayolu taşımacılığı sektöründe yeni teknoloji ile üretilen motorlar ve alternatif yakıt kaynaklarının kullanılması sonucu ortaya çıkan daha etkin enerji tüketimi araç başına km de ortaya çıkan emisyonları düşürmüştür yılları arasında araç başına km de ortaya çıkan CO 2 emisyonlarındaki toplam düşüş %8.7 dir. Bununla birlikte, 2003 ve 2004 yıllarında tüketicilere vergi indirimi sağlanarak, yaklaşık olarak 300,000 eski aracın trafikten çekilmesi sonucu CO 2 emisyon oranlarında, %4.87 lik bir azalma sağlanmasına neden olmuştur.

39 CO2 EMİSYONLARI Tablo- Motorlu Araçların Yaş Dağılımı (%) (2005) Age (Years) Automobil Minibus Bus Small Truck Truck Total > Total (*) As of January 31, Eski araçların ya da kirlilik kontrol sistemleri çalışmayan araçların çeşitli sebeplerden dolayı Türkiye deki emisyonlar açısından önemli bir kaynak oluşturduğu unutulmamalıdır. Türkiye de hava kirliliği problemlerine yüksek oranda katkıda bulunan eski ve kontrol altında bulunmayan araçların sayısı oldukça yüksektir. Türkiye deki kamyonların üçte biri 20 yaşını geçmiştir (

40 CO2 EMİSYONLARI CO2 Emission (%) Passenger Cars Passenger (Diesel) LPG Truck LDV Minibus Bus Motorcyle Years Şekil. Araç sınıflarının CO2 emisyonlarına katkısı

41 CH4 EMİSYONLARI C02 eq Tg % 15% 63% % % 32% Waste Agriculture Energy and Industrial Processes Şekil -Toplam CH 4 Emisyonlarının Sektöre Göre Dağılımı Kaynak:TÜİK,2006

42 CH4 EMİSYONLARI 2004 yılında CH 4 emisyon oranı % 58.5 lik artışla, 1990 ve 2004 yılları arasında 29.2 Tg den 46.3 Tg CO 2 eq ye yükselmiştir. Ancak, nüfusu yoğun şehirlerdeki düzenli depolama alanlarının sayılarının artması sonucunda bu emisyon trendi daha istikrarlı bir hale gelmektedir. Örneğin, İstanbul daki depolama tesislerinden birinden geri kazanılan 8500 m 3 lük gazı ile kw/h elektrik üretildiği tahmin edilmektedir. Evsel Belediye atıkları içerisindeki organik madde payının ortalama %45 olduğu düşünülerek, Türkiye nin bu uygulamaları diğer büyük şehirlere genişletme potansiyeli yüksektir.

43 YUTULAN CO2 MİKTARI Tg C O 2 eq Şekil-1990 ve 2004 yılları arasında Orman ve Diğer Odunsu Biyokütle Stoğu tarafından yutulan CO 2 miktarı Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü

44 YUTULAN CO2 MİKTARI Artış trendi farklı sebeplere bağlıdır: kırsal kesimden kentlere olan göç sonucu ormanlar üzerindeki baskının azalması, büyük ve küçükbaş hayvanların ormanlarda ya da orman yakınındaki meralarda otlatılması ile ilgili geleneksel yöntemlerin azalması; ekonomik olmayan yönetim koşulları gerektiren dik yamaçlardaki ormanların terk edilmesi, sürdürülebilir orman yönetimi çerçevesinde orman kaynaklarının çok işlevli kullanımına yönelik olarak yapılan kavramsal değişiklikler, baltalıkların ormanlara çevrilmesi, çorak toprakların ağaçlandırılması ve bozulmuş ormanların kazandırılması.

45 ENERJİ

46 ENERJİ

47 ENERJİ Türkiye nin Durumu Nihai Enerji Talebi, %4,7 Tarım Sanayi %6,1 Ulaştırma %6, Konut ve Hizmetler Bin ton petrol eşdeğeri %5,3 Konut ve Hizmetler Sanayi Ulaştırma Tarım Yıllık Ortalama Artış Hızı % 5,9 63 Mtep 168 Mtep Kaynak : Enerji ve Tab ii Kaynaklar Bakanlığı,2006

48 ENERJİ Türkiye nin Durumu Kaynaklar Bazında Enerji Üretimi, Bin Ton Petrol Eşdeğeri Kömür Petrol ve Doğal gaz Hidrolik Diğer Yenilenebilir Nükleer Yıllık Ortalama Artış Hızı % 6,2 24 Mtep 66 Mtep Kaynak: Enerji ve Tab ii Kaynaklar Bakanlığı,2006

49 ENERJİ Türkiye nin Durumu Talebin Yerli Üretimle Karşılanma Oranı, % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,2006 Üretim Net İthalat

50 ENERJİ Günümüzde dünyadaki elektrik üretiminin yaklaşık %40 ı kömürden karşılanmaktadır (World Coal Institute-WCI). Bu nedenle, linyitin elektrik enerjisi üretiminde kullanılmasında, yeni ve verimli sürdürülebilir enerji sistemlerinin ve teknolojilerinin uygulanması önemlidir. Elektrik üretiminden kaynaklanan CO2 emisyonları, yeni ve verimli teknolojilerin uygulanması ile %25 ya da daha fazla azaltılabilmektedir (IPCC, 1996). Kömürle birlikte son 20 yılda doğalgaz kullanımında önemli bir artış görülmektedir. Bu artış doğalgazın karbon içeriğinin düşük olması sebebiyle enerji üretiminden kaynaklanan CO2 salımlarındaki artışın eğilimini düşürmüştür.

51 ENERJİ Dünyada ve Türkiye de kömür santrallerinden elektrik üretim şeklinin devamından yana bir eğilim vardır ve bunun uzun bir dönem devam etmesi söz konusudur. Ayrıca, dünyada olduğu gibi ülkemiz için de kömür kullanımından kaynaklanan emisyonların sıfırlanması yakın dönemde mümkün görülmemektedir. Bu sebeple kömür esaslı elektrik üretimi yapan santrallerin iyileştirilmesi, düşünülmesi gereken bir yaklaşım olarak ortaya çıkmıştır. Gelişmiş teknolojilerde, verimliliğin yüksek olması, birim elektrik enerjisi üretimi için kullanılan yakıt miktarını düşürmekte ve dolayısıyla, birim elektrik enerjisi başına düşen CO2 emisyonlarının azalmasına neden olmaktadır.

52 SENARYOLAR Çalışma, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB), Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) ve Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) yetkililerinden oluşan bir ekip tarafından, Argonne Ulusal Laboratuvarı Enerji, Çevre ve Ekonomik Sistemler Analizi Merkezi (CEEESA) desteği ve işbirliği ile tamamlanmıştır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından Türkiye nin İlk Ulusal İletişim Projesi PIMS 3367 [1] çerçevesinde desteklenmiştir. 1- Önlemler Gözetilmeyen Senaryo (Referans Senaryo) 2-Önlemler Gözetilen Senaryo (Talep Yönetimi Senaryosu)

53 SENARYOLAR Makroekonomik Makroekonomik Tahminler Tahminler Temel Temel Varsayımlar Varsayımlar ve ve Enerji Enerji Talebi Talebi Tahminleri Tahminleri Tablo. Nüfus, nüfus artış hızları ve GSYİH artış oranları Nüfus (milyon) Nüfus Artış Hızı (%) GSYİH Artış Oranı (%) Kaynak: DPT

54 SENARYOLAR Önlemler gözetilmeyen senaryo (Referans Senaryo) Önlemler gözetilmeyen senaryo (Referans Senaryo) temelinde sektörlerden kaynaklanan toplam CO 2 emisyonları 2003 ve 2020 yılları arasında yıllık ortalama %6.3 lük bir artış göstererek, 2020 yılında yıllık milyon tona ulaşacaktır. Sektörler arasında en dikkat çekici değişikliğin enerji sektöründe gerçekleşmesi beklenmektedir. Enerji sektörü kaynaklı emisyonlar 2003 yılında % 32 lik bir orana sahipken, yıllık %7.1 oranında büyüyerek 2020 yılına gelindiğinde %37.0 oranına yükselecektir. Bunun sebebi nihai elektrik talebindeki hızlı büyüme ve bu sektörün katı yakıtlara olan bağımlılığının devam etmesi olacaktır. Doğal gaz, nükleer enerji ve rüzgar enerjisinin artan oranlarına rağmen, 2020 yılında enerji ile ilgili yakıt tüketiminin %36 sı bu sektörde gerçekleşecektir.

55 SENARYOLAR Önlemler gözetilmeyen senaryo (Referans Senaryo) 1,000 Historical CO 2 EMISSIONS BY SECTOR CO 2 Emissions [million metric tons] Electric Industry+Own Use Transport Residential Agriculture Şekil. Önlemler gözetilmeyen Senaryoya Göre CO2 Emisyonları

56 SENARYOLAR Önlemler Gözetilen Senaryo (Talep Yönetimi Senaryosu) Talep Yönetimi senaryosu, enerjinin daha tutumlu ve etkin kullanımı sayesinde hem talep hem de arz fiyatlarının azaltılmasına katkıda bulunacaktır. Talep Yönetimi kapsamında CO2 Sera Gazı emisyonlarında yılları arasındaki dönemde %7.0 lik bir azaltım sağlanacaktır. Bu analizde yalnızca konut sektörü ve sanayiye odaklanılmıştır, bu potansiyelin daha yüksek olması ihtimali de mevcuttur. Verilerin yetersiz olması nedeniyle ulaştırma sektörü analize dahil edilememiştir. Türkiye de sera gazı emisyonlarındaki artış yada azalış eğilimi, ekonomik gelişme ve buna bağlı enerji tüketimi ile paralellik göstermektedir.

57 SENARYOLAR Önlemler Gözetilen Senaryo (Talep Yönetimi Senaryosu) 200 IMPACT OF DSM ON FINAL ENERGY CONSUMPTION Final Energy Consumption (mtoe) Reference Case Final Consumption DSM Case Final Consumption DSM Saving in Industry DSM Saving in Residential Şekil. Önlemler gözetilen Senaryoya Göre Nihai Enerji Tüketimi

58 SENARYOLAR Önlemler Gözetilen Senaryo (Talep Yönetimi Senaryosu) 2,000 Residential Fınal Energy (ktoe) 1, ,000-2,000-3,000-4,000 CHANGE IN RESIDENTIAL FINAL ENERGY CONSUMPTION DSM Minus Reference Case H. Coal+Coke Lignite+Asphaltite N. Gas Oil Products Electricity -5,000 Şekil. Önlemler gözetilen Senaryosu Konutlardaki Nihai Tüketimdeki Değişim

59 SENARYOLAR Önlemler Gözetilen Senaryo (Talep Yönetimi Senaryosu) 4,000 CHANGE IN INDUSTRIAL FINAL ENERGY CONSUMPTION (DSM Case-Reference Case) Industrial Final Energy (ktoe) 0-4,000-8, Hard Coal Lignite+Asphaltite Coke+Pcoke Natural Gas Oil Products Electricity -12,000 Şekil. Önlemler gözetilen Senaryo Sanayi Sektörü Nihai tüketimde Değişim

60 SENARYOLAR Önlemler Gözetilen Senaryo (Talep Yönetimi Senaryosu) Change in CO2 Emissons (metric tons) 25,000,000 5,000,000-15,000,000-35,000,000-55,000,000 CHANGE IN CO2 EMISSIONS BY SECTOR DSM Case Minus Reference Case ,000,000-95,000,000 Electric Residential Industry TOTAL Şekil. Önlemler gözetilen Senaryo da CO2 Emisyonları Değişimi.

61 SENARYOLAR Tablo Sera Gazı Emisyonu Tahminleri, Önlemler gözetilmeyen (Referans) ve Önlemler gözetilen (Talep Yönetimi) Senaryoları, ÖNLEMLER GÖZETİLMEYEN (REFERANS) SENARYO ÖNLEMLER GÖZETİLEN (TALEP YÖNETİMİ) SENARYO Milyon Metrik Ton CO 2 EMİSYONLARI Emisyon Kaynağı Elektrik 81,79 116,53 151,8 221,96 81,79 109,84 140,19 184,75 Sanayi 75,29 115,46 146,53 196,41 75,29 107,32 128,16 167,72 Ulaştırma 43,19 60,12 80,03 102,44 43,19 60,12 80,03 102,44 Konut 30,92 45,71 57,64 65,21 30,92 42,91 51,56 55,82 Tarım 9,53 11,99 14,97 18,61 9,53 11,99 14,97 18,61 TOPLAM 240,73 349,81 450,98 604,63 240,73 332,18 414,92 529,33

62 SENARYOLAR CO CO 2 Emisyonları 2 Emisyonları National CO2 Emissions for Reference and With Measures Scenarious 700,00 600,00 500,00 Expected Effects of implemented measures Without Measures Million Metric Tons 400,00 300,00 Actual Emissions With Measures 200,00 100,00 0, Year Şekil - Ulusal CO 2 Emisyonları, Önlemler gözetilmeyen (Referans) ve Önlemler gözetilen (Talep Yönetimi) Senaryolar

63 POLİTİKALAR COP-11/MOP 11/MOP-1 nın Temel Sonuçları: Öncelikli İlgi alanları: Enerji Verimliliği Yenilenebilir enerji Yeni Teknolojiler CO2 Depolama Ormanlaştırma

64 POLİTİKALAR Küresel ısınma ve iklim değişikliğine yol açan sera gazlarının türlerinin ve kaynaklarının çeşitliliği, çözüm yollarının da çok geniş bir yelpazeye yayılmasına yol açmaktadır. Ülkeler, ulusal iklim değişikliği politikalarını; mevcut teknoloji altyapısı, insan kaynakları, kısa-orta-uzun vadeli kalkınma öncelikleri gibi kendilerine özgü koşulları da göz önünde bulundurarak belirlemektedirler. Bu çerçevede ön plana çıkan temel politika ve önlemler; enerji, ulaşım, endüstriyel işlemler, tarım, atık ve arazi kullanımı değişikliği ve ormancılık sektörlerinde yoğunlaşmaktadır. Bu önemli sektörlerde yapılacaklara bakıldığında Türkiye nin sera gazı azaltım potansiyelinin yüksek olduğu görülmektedir.

65 Çevre ve Orman Bakanlığı POLİTİKALAR İklim Değişikliği ile ile ilgili Politika Oluşturan İlgili Kurumlar Mevzuat (hava, endüstri, atık) Çevre Politikaları Ulusal Çevre Eylem Stratejisini (UÇES) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Mevzuat (yenilenebilir enerji, enerji verimliliği) Enerji politikası Ulaştırma Bakanlığı Mevzuat Ulaştırma Politikaları, Master Plan Bayındırlık ve İskan bakanlığı Mevzuat (binalarda ısı yalıtımı)

66 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Mevzuat Tarım Politikaları Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Mevzuat Sanayi Politikaları Devlet Planlama Teşkilatı Kalkınma Planları Ulusal Çevre Eylem Planı Belediyeler Toplu taşıma araçları Katı Atık Depolama Alanları Sektörler (çimento, demir-çelik ) POLİTİKALAR Politika Oluşturan İlgili Kurum ve ve Kuruluşlar

67 Enerji Enerji ve ve Ulaşım Ulaşım POLİTİKALAR Sürdürülebilir kalkınma ilkesiyle birlikte çevresel boyutu da dikkate alarak enerjinin üretimi Enerji kaynaklarının verimli kullanılması, Ulusal enerji kaynaklarının kullanılmasına ağırlık verilmesi, İthal enerji artışında olabilecek risk faktörlerinin azaltılması, Enerji üretimi için farklı enerji kaynaklarından yararlanılması, Yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarında daha fazla yararlanma, Enerji verimliliğinin sağlanarak enerji yoğunluğunun azaltılması, Karbon içeriği düşük yakıtların kullanılması, Termik santrallarda gerekli iyileştirme çalışmalarının yapılması, Toplu taşıma araçlarının kullanılmasının özendirilmesi, Yakıt kalitesinin iyileştirilmesi, Emisyona neden yaşlı taşıtların trafikten çekilmesi,

68 POLİTİKALAR Tarım, Tarım, Ormancılık ve ve Arazi Arazi Kullanımı Arazi Kullanım Planlarının yeniden gözden geçirilmesi ve rehabilitasyonu, Mevcut yutak alanların karbon depolama kapasitesinin korunması, Yeni karbon depolama ve yutak alanlarının oluşturulması, Fosil yakıtlı enerji kaynakları yerine biyokutlenin kullanılması, Tarım alanlarında en iyi tarım tekniklerinin kullanılması, Orman alanlarının tahribatının önlenmesi için orman köylülerinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzeltilmesi, Orman arazilerinin ve Biyo-çeşitliliğin korunması, * Kırsal kalkınma, Üretici birlikleri Sürdürülebilir Orman Kaynakları Yönetiminin sağlanması, Çevresel, ekonomik ve sosyal şartlar dikkate alınarak orman arazisinin yönetiminin oluşturulması,

69 POLİTİKALAR Atık Atık Düzenli depolama ve geri kazanma yöntemlerinin yaygınlaştırılması, Düzenli Depolama sonucu elde edilen metan gazının enerji temininde kullanılması, Katı atıkların yeniden kazanılması konusunda yerel yöneticilerin ve halkın bilinçlendirilmesi,

70 POLİTİKALAR F-GAZLAR F-gazların (HFC ler, PFC lar ve SF6 lar ) emisyon envanteri ve belirsizlikleri ortadan kaldıracak mekanizmanın oluşturulması, Bu maddelerin kullanıldığı sektörlerde emisyon kaçaklarının önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması, bu maddelerin yerine ikame edilecek maddelerin ekonomik ve teknik uygulamalarının araştırılması ve bunların ekonomik olması durumunda kullanımlarının yaygınlaştırılması, Yeni kurulacak tesislerde F-gazların kullanılmaması için gerekli alt yapının oluşturulması,

71 POLİTİKALAR Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Teşvik Edilmesi; Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretilmesi, yenilenebilir enerji kaynaklarının teşvik edilmesi kapsamındaki önemli bir politika aracıdır. Yenilenebilir enerji üretimi, 2004 yılında toplam birincil enerji kaynaklarının %12.3 üne (10.8 mtoe a ) karşılık gelmiştir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi 2004 yılında %31 olmuştur. Yenilenebilir enerji, kömürden sonra yerli üretime en büyük katkıyı yapan ikinci kaynaktır. Türkiye deki yaygın yenilenebilir enerji kaynakları hidrolik enerji ve biyo kütledir. Rüzgar ve güneş enerjilerinin katkısı sınırlı olmakla birlikte artması beklenmektedir.

72 POLİTİKALAR Enerji verimliliği stratejisinin amacı Devlet bünyesindeki paydaşlar için uyumlu ve hedefe yönelik faaliyetlerde uygun bir enerji verimliliği stratejisi uygulanmasına ilişkin kılavuz ilkeler oluşturmak Stratejinin uygulanmasında ilgili devlet kurumlarının bütüncül/uyumlu işbirliği içerisinde etkin katılımını sağlamak Hedefe yönelik/bütüncül enerji verimliliği projeleri ile ulusal enerji verimliliği programlarının tasarlanmasında önlemleri analiz ve tavsiye etmek, ilgili finansman sağlayıcıları teşvik etmek Önerilen faaliyetlerin uygulamaya geçirilmesine yönelik takvim ile maddi kaynakları belirlemek.

73 POLİTİKALAR Ulaştırma Sektörü Ulaştırma sektöründen kaynaklanan sera gazı emisyonlarının azaltılabilmesi için üç temel yol bulunmaktadır: İşletim esaslı enerji kullanımı ve emisyonları araçların kat ettiği km başına azaltmak. Stratejik araç kullanımının optimizasyonu, yolcu ya da ton başına aracın kat ettiği toplam km yi azaltmak. Talep esaslı seyahat için toplam talebi (yolcu km ya da ton km) azaltmak. Bu üç kategoride alınacak önlemelerin uygulanabilmesi için çeşitli politika araçları bulunmaktadır.

74 POLİTİKALAR Ulaştırma Sektörü Ulaştırma sektöründen kaynaklanan sera gazı emisyonlarını etkileyen temel faktörlerden bir tanesi motor ve araçlarda yaşanan teknolojik gelişmelerdir yılından itibaren yakın zamanda CO 2, yanmamış HC ve NO x emisyonlarını azaltmak amacıyla EURO I emisyon yönetmelikleri Türkiye de yürürlüğe girmiştir. Bu araçlarda kullanılan gelişmiş teknolojiler yakıt tüketimini ve dolayısıyla CO 2 emisyonlarını azaltmıştır.

75 POLİTİKALAR Ulaştırma Sektörü 2000 yılında tüketilen toplam benzin miktarı içinde kurşunsuz benzin tüketiminin artmış olması (%38) kısmen katalitik dönüştürücülü araç sayısının da arttığını göstermektedir yılında kurşunsuz benzin tüketimi toplam benzin tüketiminin %46 sına karşılık gelmiştir yılında ikinci el araçların katalitik dönüştürücü ile donatılmış olması beklenmektedir. Ocak 2002 tarihi itibariyle piyasada normal benzin satılmamaktadır yılı itibariyle tüm ithal ve yerli üretim yeni araçlar katalitik dönüştürücüye sahiptir ve Euro/95 standartları ile uyumludur. Mazotta maksimum kükürt içeriği ile ilgili standartlar, 2007 itibariyle AB Yönetmelikleri ile uyum sağlamak için sıkılaştırılmıştır.

76 POLİTİKALAR Ulaştırma Sektörü Ulaştırma Bakanlığı(DLH)/İstanbul Büyükşehir Belediyesi - Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi (Marmaray) projesi (76 km.) - Marmaray projesi sayesinde NOx, NMHC, CO and CO2 gibi sera gazı emisyonlarında sağlanacak azaltımın yıllık 130,335 ton İstanbul Büyükşehir Belediyesi - Metro, hafif raylı sistem (42 km.) Ankara Büyükşehir belediyesi -Metro, Ankaray (24 km.) İzmir Büyükşehir Belediyesi Otobüs-vapur-metro sistemleri entegre edilmiştir.

77 POLİTİKALAR Diğer Diğer Politika Araçları Yasal Düzenlemeler Kalkınma Planları Ekonomik ve Mali Düzenekler En iyi teknik ve teknolojilerin kullanılması, Gönüllü Anlaşmalar(sektörlerle) Araştırma Geliştirme Faaliyetleri Eğitim ve Kamuoyu Bilinçlendirme Projeler

78 MEVZUAT Çevre ve Orman Bakanlığı olarak başta Çevre Kanunu olmak üzere tüm mevzuat ve uygulamalarda AB nin genel çevre politikalarında da yer alan hususlar ön planda tutulmuştur. Bunlar; Kirlilik Kontrolü kavramı yerine Kirliliğin Önlenmesi kavramının ön planda tutulması, Kirliliğin kaynağında önlenmesi Atıkların minimuma indirilmesi, En iyi teknik ve teknolojilerin kullanılması, Enerjinin verimli kullanılması, İzleme-denetim sisteminin etkin uygulanması Kirleten öder prensibinin uygulanması

79 MEVZUAT Çevre Kanunu (Değişik 5491) -Enerjinin verimli kullanılması -Atıkların geri kazanılması - Çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (2005) - Yakıtlar - Yakma Sistemleri Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (2004) - Emisyon İzni - Enerji üretimi tesisleri Katı atıklar ile ilgili yönetmelikler

80 MEVZUAT Bakanlıkların Çıkarmış olduğu Mevzuat Yenilenebilir Enerji Kanunu Enerji verimliliği Kanunu Binalarda ısı yalıtımı yönetmeliği

81 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Fırsatlar * Yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları (hidrolik, rüzgar, jeotermal, güneş, biyokütle) potansiyeli, * Enerji kaynaklarının çeşitliliği * Enerji tasarruf potansiyelinin yüksekliği, * Yeni enerji teknolojilerinde yararlanılabilme imkanı, * Yeşil alana dönüştürülebilecek arazi potansiyeli, * Yatırım potansiyeli,

82 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Çevresel kaynakların sürdürülebilir yaşam ve kalkınma ilkeleri doğrultusunda etkin şekilde korunması ve kullanımının sağlanması için yasal, idari ve teknik düzenlemelerin yapılması, Yeniden yapılanma ve düzenlemelerde AB mevzuatı gerekliliklerinin de dikkate alınması, Denetim ve yaptırım mekanizmalarının etkin bir şekilde uygulanmasının sağlanması, Endüstriden alıcı ortamlara yapılan her türlü atık, emisyon ve deşarjın kontrolü, kirliliğin önlenmesi ve çevre yönetiminin bütüncül yaklaşım çerçevesinde ele alınarak değerlendirilmesi, Mevcut en iyi tekniklerin sektör bazında tespiti, uygulanması ve bunun için kurumsal altyapının güçlendirilmesi. İklim değişikliği ile mücadelede önem arz etmektedir.

83 TEŞEKKÜRLER