Toplum, kendi kendini devam ettiren, belli bir fiziksel yeri olan varlığını uzun zaman sürdüren ve bir hayat şeklini paylaşan insanlar topluluğudur.

Transkript

1 Toplum, kendi kendini devam ettiren, belli bir fiziksel yeri olan varlığını uzun zaman sürdüren ve bir hayat şeklini paylaşan insanlar topluluğudur. Toplumların beş önemli işlevi bulunmaktadır: 1. Ekonomik işlevler-malların ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve tüketimi, 2. Sosyalleşme ya da toplumun üyesi olmak için gereken eğitim, 3. Sosyal kontrol, insanların birlikte yaşamasına imkân tanıyan ve sosyal normlardan sapmayı düzelten yasama, mahkeme sistemi, yönetim ofisleri, yasalar, yönetmelikler ve kurallar gibi politikanın tüm boyutlarını bir araya getirme, 4. Sosyal katılım ya da insanların toplumdaki etkileşme biçimleri, 5. Sorunları olanlara yardım etmek amacıyla karşılıklı destek. GENELCİ SOSYAL HİZMET Genelci sosyal hizmet uygulamsının özü; sorunu, çevresi içinde birey çerçevesinde ele almak ve gerektiğinde birçok farklı düzeyde bu düzeylerin gerektirdiği rolleri gözeterek uygulama yapmaya istekli ve yetenekli olmaktır. Genelci sosyal hizmet uygulaması ile ilgili, üzerinde anlaşmaya varılmış tek bir tanım yoktur. Ancak uygulamanın üç özelliği, bu konu üzerinde tüm çalışanlarca benimsenmiştir. 1. Çoklu müdahale düzeyi (birey, aile, grup, toplum) 2. İlgili teorilerden özenle seçilmiş bilgi temeli 3. Sosyal adaleti sağlama yönünde çaba Mikro düzeyde; sosyal kişisel çalışma yöntemi kullanılır. Sosyal kişisel çalışma, birey ve aileye sıkıntıya düştükleri ya da güçlükle karşılaştıklarında bunların üstesinden gelebilmeleri için yardım etmek amacıyla geliştirilmiştir. Mezzo düzeyde; sosyal grup çalışması ile grup yöneticisi tarafından yönlendirilen bir grupta ortak ilgi, ihtiyaç ya da sorunu olan bireylerin, grup ortamında diğer grup üyeleriyle aralarında gelişen iletişim ve etkileşim aracılığıyla belirlenen ortak grup ve birey amaçlarına ulaşılmasının sağlanması hedeflenmiştir. Makro düzeyde; toplumla çalışma yöntemi kullanılır. Toplumla çalışma temelde toplumun bütünleşmesi ve toplum katılımı esasına dayalı olarak toplumun ihtiyaçlarının karşılanması ve barınma, sağlık, eğitim ve toplum kalkınması gibi alanlardaki eksikliklerin giderilmesinde, geliştirilen toplumla çalışma projeleri aracılığıyla işlevsel olan bir sosyal hizmet yöntemidir. Genelci Sosyal Hizmette Uygulama Düzeylerine İlişkin Bir Örnek Genelci sosyal hizmetin temel özelliği, uygulama düzeyleri arasında bütünleştirici bir bağ kurmasıdır. Toplumla sosyal hizmet, müracaatçının bireysel olarak güçlenmesi ve toplumsal değişimi sağlamak üzerinde odaklanır. Toplumla sosyal hizmet, müracaatçının bireysel olarak güçlenmesi ve toplumsal değişimi sağlamak üzerinde odaklanır. MAKRO UYGULAMA Toplumla sosyal hizmet uygulaması sosyal hizmetin tarihsel gelişimi boyunca, mesleğin güçlendirme geleneğini ve sosyal adalet değerini somutlaştıran ana yöntemlerden biridir. Toplum çalışması, öncelikle bir değerler dizisi; ikinci olarak teknikler, beceriler ve yaklaşımlar dizisi olarak en iyi biçimde tanımlanabilir. Toplumla sosyal hizmet uygulaması; toplum örgütlenmesinden insani hizmetlerin planlanması ve eşgüdümüne kadar kapsamlı uygulamaları içerir. Toplum örgütlenmesi, arzulanan değişimi sağlamak için insanları bir araya getirme sürecidir. Toplum planlaması; veri toplama, bir durumu çözümleme ve bir sorundan yola çıkarak çözüme ulaşmak için stratejiler geliştirmeyi kapsar. Toplum kalkınması, sosyal ve ekonomik süreçlere artan bir katılım göstermek suretiyle toplumun yaşam koşullarını iyileştirmek için yardım etme sürecidir. Toplumla çalışan sosyal hizmet uzmanları, en başta toplumu tanıma, toplumun güçlerini ve sorunlarını belirleme, değişim çabalarını planlama, gerekli kaynakları oluşturma ve yapılan çalışmaları değerlendirme işlevlerini içerir. Kirst-Ashman ve Hull (1997) makro uygulama ile ilgili dört temel unsuru vurgulamaktadır. Birinci unsurun üç görevi içerir: Kaynakların müracaatçılara dağılımını düzenleyen politika ve prosedürleri değiştirmek ya da düzenlemek, Müracaatçıların ihtiyaçlarının elde edilebilenlerle karşılanamaması hâlinde yeni kaynaklar geliştirmek, Müracaatçıların haklarını almalarına yardım etmek, müracaatçıların haklarını kullanabilmeleri için sistemde ihtiyaç duyulan değişiklikleri yapmak. İkinci unsur nerede ve hangi değişikliklerin yapılması gerektiğini tespit etmek için sistemi hedef almaktır. Üçüncü unsur, ihtiyaçların karşılanması için müdahaleyi içeren savunuculuğu merkeze almaktadır. MAKRO UYGULAMAMODELLERİ Toplumsal değişimi gerçekleştirmeye yönelik birçok yaklaşım geliştirilmiştir. Bunlar; bölgesel gelişme modeli, sosyal planlama modeli ve sosyal aksiyon modelidir. Bölgesel Gelişme Modeli: Bölgesel gelişme (veya toplum gelişmesi) modeli, toplumsal değişimin en iyi yerel toplum düzeyindeki geniş çaplı toplum katılımının sağlanmasıyla gerçekleşebileceğini vurgular. Sosyal Planlama Modeli: Sosyal planlama, hem yerel hem toplumsal düzeyde uygulanan, akılcı problem çözme metodlarının kullanılmasıyla gelişme, genişletme, sosyal hizmetlerin ve sosyal politikaların koordinasyonu şeklinde tanımlanmaktadır. Sosyal Eylem Modeli: Bu model, toplumda daha fazla kaynak vey sosyal adalet için güç oluşturmada organize edilmesi gereken dezavantajlı bir kesim olduğu varsayımına dayanır.

2 MAKRO UYGULAMANIN YÖNTEMLERİ Toplum Örgütlenmesi Yöntemler problem alanlarını, tanımını, nedenlerin analizini, planları oluşturmayı, strateji geliştirmeyi, gerekli kaynakları harekete geçirmeyi, topluluk liderlerini belirlemeyi, bir araya getirmeyi ve çabalarını kolaylaştırmak için bunlar arasındaki ilişkiyi özendirmeyi kapsar. Bu tekniğin ilk tohumları 1843 te New York şehrinde kurulmuş olan Yoksulların Koşullarını İyileştirme Örgütü ile atılmıştır. Toplum örgütlenmesinde toplum tanımları genellikle üç ölçüte göre yapılır: 1. Fiziki ya da coğrafi ölçüt 2. Ortak davranış ve çıkarlar (fonksiyonel ölçüt) 3. Benimseme (psikolojik ölçüt) Toplum Kalkınması 1. Toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel koşullarını iyileştirmek 2. Ulusal bütünleşmeyi sağlamak 3. Ulusal kalkınmayı küçük toplumların katılmalarını sağlamaktır. Bu amaçlara varmak için yapılacak işler ise şu şekilde sıralanabilir: 1. Halkın girişkenliğini teşvik 2. Devlet hizmetlerinin bu girişkenliği destekleyecek şekilde düzenlenmesi 3. Halkın girişkenliği ile hizmetlerin eşgüdümün sağlanması

3 TEMEL KAVRAMLAR TARİHÇE Makro sosyal hizmetin tarihsel süreci sosyal hizmet mesleğinin ortaya çıkmasından başlamaktadır. Toplum ve sosyal hizmet birbirleri ile var olan kavramlardır. Makro sosyal hizmet veya toplumla çalışma; kurumlarda ve toplumlarda planlı değişim gerçekleştirmek için tasarlanan profesyonellik rehberliğinde gerçekleşen müdahalelerdir. SOSYAL HİZMETİN GELİŞİMİ Etnik azınlıkların, kadınların, cinsel azınlıkların ve yoksulların baskı görmesi sosyal hizmet mesleğinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sosyal hizmet mesleği görüldüğü gibi sosyal değişim ihtiyacı olan bir çevrede ortaya çıkmıştır. Yerel Hayırseverlik Organizasyonları 1870 li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri nde ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu organizasyon kurumları; iş bulma amacıyla kuzey şehirlere göç eden insanların çeşitli problemleriyle ilgilenen aktivitelerin sunulduğu şemsiye kurumlardı. ERKEN SOSYAL HİZMET EĞİTİMİ Bahsedilen hizmetler; zaman içinde gönüllülükten para ödenen iş olanaklarına dönüşmüştür yılında New York Hayırseverlik Organizasyonu Topluluğu bünyesinde New York Hayırseverlik Okulu kuruldu yılında ise Harvard ve Simmons kolejleri iş birliği ile Boston Sosyal Hizmet Okulu açılmıştır. Ayrıca yoksul evleri hareketine katılan bireylerin çalışmaları ile 1907 yılında Chicago Yurttaşlık ve Hayırseverlik Okulu kurulmuştur. Jane Addams tarafından temsil edilen paralel bir yaklaşım politik aktivizm konusunda eğitimin önemini ortaya koymuştur. Mikro model ise vakaya dayalı yardım ve alan çalışmasının öğrenilmesinin önemli olduğunu savunmuştur yılında Mary Richmond, Sosyal Teşhis kitabını yayımladı. Bu kitap, bire bir vaka uygulamasını öne çıkarıyor ve uygulamayı geleneksel ve mesleki bir kalıba sokuyordu. TOPLUM ORGANİZASYONU VE SOSYAL REFORM Mesleki olarak özellikle odak noktası olmamakla birlikte makro sosyal hizmetin gelişimi devam etmiştir li yıllarda toplum organizasyonuna odaklanan ilk kitap yayımlanmıştır yılında borsanın çökmesi ile başlayan Büyük Buhran, makro sosyal hizmet uygulamaları için bir dönüm noktası olmuştur yılına kadarki dönemde Amerika Birleşik Devletleri nin gayrisafi millî hasılası yarı yarıya düşmüştür ve işsizlik oranı %2.5 a çıkmıştır. SOSYAL HİZMET VE SOSYAL DEĞİŞİM Bu değişim atmosferi içinde radikal sosyal çalışmacılar, gelenekçi sosyal çalışmacı liderleri ile 1930 ların sonlarında çalışmaya başlamışlardır. Radikal bir dergi olan Social Work Today yayın hayatına başlamıştır ve 1940 lı yıllardaki gelişmeler daha sonrasında birçok gelişimlere yol açmıştır lerde pek bir gelişim görülmese de 1960 lı yıllarda sosyal değişim alanında radikal değişimler yaşanmıştır 1964 yılında Lyndon Johnson ın yoksulluğa savaş açması ile sosyal refah programlarının önü açılmıştır. Bu programlar; makro uygulamaların denenmesi için fırsatlar ortaya çıkarmıştır. SOSYAL HİZMETİN TOPLUMSAL BAĞLAMI Toplumlar; tüm sosyal hizmet uzmanlarının etkileşim içinde olduğu ve uygulama modellerinin ortaya çıktığı makro sistemlerdir. Fakat toplumlar da kendi içindeki diğer organizasyon ağları ile etkileşim hâlindedir ve bu organizasyonlar toplumun temel işlevlerini gerçekleştirmekten sorumludur. İngiltere de 1601 Elizabeth Yoksulluk Yasası; hükümetin yoksullara yardım etmesi için yazılan ilk yasal dokümandır ve adem-i merkeziyetçilik yaklaşımını içermektedir ve 1969 yılları arasında toplum çalışması eğitimi veren sosyal hizmet okullarının oranı %37 oranında artmıştır ve sonunda ülkedeki tüm okulları kapsamıştır. Bu şekilde toplum çalışması, sosyal hizmet uygulamasının resmî bir parçası hâline gelmiştir yılında Robert Pruger; sosyal çalışmacıların kurumlar içinde nasıl etkili çalışacağına dair bir çalışma yayınlamıştır. Sosyal hizmet çalışmacılarının iki temel rolü vardır; yardım edici ve kurumsal rol. GÜNCEL YAKLAŞIMLAR SOSYAL KOŞULLAR Nüfusun artması, kentselleşme, sanayileşme ve kurumsal değişimler toplumların, sosyal hizmet mesleğinin ilk ortaya çıktığı zamanlardan farklılaşmasına neden olmuştur. Şehirleşmenin bir diğer olumsuz yönü coğrafik bütünlüğün kaybedilmesidir. Küçük kasabalarda yaşayan insanlar genellikle aynı toprak üzerinde çalışıp aynı mahallelerde yaşarlar ve sel, kuraklık gibi sorunları beraber deneyim ederler. Toplumsal sorunların yanında insani hizmetler veren kurumların yapılarının değişmesi de önemli bir konudur. Bu kurumların ve toplumların ortak özelliği, sürekli gelişip karmaşık hâle gelmeleridir. Bu karmaşa ve gelişme hizmet veren kurumların bürokratik hâle gelmesine neden olmuştur İDEOLOJİK ÇATIŞMALAR Psikososyal açıdan bireyin kendini bir toplum ait hissetmesi çok önemlidir. Eski zamanlarda insanlar toplum içinde sadece bir rol sahibi olurlardı. Bir vatandaş çiftçi, bakkal veya öğretmen olurdu. Fakat modern toplumlarda vatandaşların sahip olduğu roller kesin olmayabilir ve topluma olan katkıları açıkça görülemeyebilir. Toplum duygusunun kaybolması ise insanlarda yabancılaşma yaratır. Kişi içinde bulunduğu toplum ile bağ kuramazsa içinde bulunduğu toplumsal grubun içinde kendini yabancı hisseder.

4 BASKI ALTINDAKİ NÜFUS GRUPLARI Toplumla çalışma yapacak uygulayıcılar için toplum içinde dezavantajlı olan gruplar hakkında bilgi sahibi olması çok önemlidir. Toplumla çalışma; bu dezavantajlı grupların genel olarak iyilik hâllerine odaklanır. Bu gruplar; azınlıklar, kadınlar, gay ve lezbiyenler, engelliler, yaşlılar olarak sıralanabilir. BİLİMSEL YAKLAŞIMLAR Sistem Teorisi Sistem teorisinin temel varsayımı; parçaların bütünleşik olduğu ve iyi işleyen bir yapıda olmasıdır. Bir araba yapım fabrikası veya okul bir sistem olduğu gibi herhangi bir birey de bir sistemdir. Kurumların kendi içindeki bu karmaşık ve etkileşimsel doğası gereği kurumsal kararların verilmesi zor olabilir. Kurumdaki karar verici yönetici; kararlarını verirken politik, sosyal, ekonomik sistemleri ve kurumsal ilişkiler ile yönetimsel yeteneklerini değerlendirmelidir. Sosyal Öğrenme Teorisi Sosyal hizmet alanındaki davranışsal yaklaşımlar genellikle bireysel ve grup terapisi alanlarında görülür. Bu yaklaşımlar; I.P. Pavlov, B. F. Skinner, Joseph Wolpe ve Albert Bandura gibi önemli sosyal öğrenme teorisyenlerinin çalışmalarına dayanır. Sosyal öğrenme teorisinin temel varsayımı; insan davranışının diğer insanlarla ve çevre ile etkileşimden ortaya çıktığı ve öğrenildiğidir. Kişilerin grup olarak ve kendi başlarına etkililiklerine inanmaları aynı zamanda politik bir farkındalık yaratmak için esastır. Makro sosyal hizmetin değişim yaratmak için ihtiyaç duyduğu bu farkındalığı geliştirmek ve bileşenlerinin anlaşılması ancak sosyal öğrenme teorilerinin kullanılması ile mümkün olur. Sosyal Alışveriş Teorisi Yaşamımız içinde diğer insanlarla ekonomik, sosyal veya psikososyal olarak karşılıklı alışveriş içinde oluruz. Bu alışveriş yaptığımız bir işe karşılık takdir almamız da olabilir. Sosyal alışveriş teorisi George C. Homans, Peter M. Blau ve Richard Emerson ın çalışmalarına dayanır. Bu teori toplumla çalışma alanı için de oldukça önemlidir. Teoriye göre insan ilişkilerinde ödül ve kazanımların en yüksek seviyede ve ceza ve maliyetlerin en az seviyede olması istenen bir durumdur. Örgütlerarası Teori Birçok toplum uygulaması; diğer gruplar ve kurumlar ile ilişkileri yönetme ve kurma süreçlerini içerir. Bu nedenle teorik temel, kurumlar arası ilişkileri anlamak için bize yardımcı olur. Örgütlerarası teorinin temel fikri, her kurumun daha geniş gruplar ve kurumlar ile birbirine bağlı olduğudur. Örgütlerarası bu ağ içinde, her bir kurumun kendine özel domine ettiği bir alanı veya işlev gösterdiği bir çevresi olmalıdır. - İnsan sorunları veya ihtiyaçları - Nüfus grubu veya müracaatçılar - Teknoloji veya tedavi yöntemleri - Coğrafik alan - Mali veya mali olmayan kaynaklar Daha önce açıklanmış olan alışveriş ilişkileri, kurumlar arası davranışları da içine alır. Makro sosyal hizmet alanındaki kurumların, diğer kurumlarla ve çevreleriyle olan ilişkileri ve davranışları verilen hizmetlerin başarısını etkilemektedir. Çatışma Teorisi Çatışmalar, insan hayatının doğal ve kaçınılmaz bir parçasıdır ve her zaman olumsuzluk anlamına gelmez. Sosyoloji alanının önemli teorisyenlerinden Karl Marx ve Ralf Dahrendorf ın teorileri sosyal hizmet alanını da etkilemiştir. Marx ve Dahrendorf un toplum düşünceleri farklılık gösterse de topluma dair bazı temel yaklaşımları ortaktır. Bu yaklaşımlar şunlardır: - Sosyal sistemler sistematik olarak çatışma ortaya çıkarır ve bu nedenle çatışma, toplumun geleceğini etkiler - Çatışma; toplumun sosyal yapısının kaçınılmaz bir parçası olan çatışan menfaatler sonucu ortaya çıkar - Çatışan menfaatler; eşit dağıtılmayan sınırlı kaynaklar ve baskın ve baskın olmayan gruplar arasındaki güç dengesizliklerinden ortaya çıkar. Marksistler; devletin sadece hükmeden sınıfın çıkarları için çalıştığını ve ucuz iş gücünün devamlılığını sağladığını düşünürler. Muhafazakâr politik ekonomistler; devletin pazar sistemi aktivitelerine ve çalışma ücretlerine müdahale etmemesini savunurken liberaller devletin ücret eşitsizliklerinden doğan gerginliği azaltması gerektiğini düşünmektedirler.

5 SORUN VE HEDEF NÜFUSUN ANLAŞILMASI Sosyal hizmet uzmanlarının çoğu genellikle bireylerle bire bir çalışarak doğrudan müracaatçı, aile ya da küçük gruplarda birlikte sorun çözmek üzerine odaklanır. Bazı uygulayıcılar toplumun genelinde var olan sorunlara odaklanır. Bazıları örgütlerin planlanması, yönetimi ve idaresinde çalışırlar. Sorunun Anlaşılması Sorun ile ilgili çeşitli perspektiflerin keşfedilmesi için birçok sebep bulunmaktadır. İlk olarak makro uygulama bağlamında hızlı çözümler öne sürmeye çalışmak, mikro uygulama durumlarında müracaatçılara sorunlarını tam olarak nasıl çözeceklerini anlatmayla tamamen paraleldir 1. Toplum ya da Örgütsel Durumun Belirlenmesi: Toplumsal ya da örgütsel durumun belirlenmesinde sorulması beklenen bazı sorular vardır: Durum ve sorun arasındaki fark nedir? Toplum ya da örgüt öncül sorunlarının neler olduğunu düşünmektedir? Değişimin bir evresine yaklaşmada, durum ifadesi nasıl oluşturulmalıdır? Durum ve sorun arasındaki ayrım makro seviye bir müdahale hazırlayan sosyal hizmet uzmanı için önemlidir. Bazı açılardan bir durum yasal olarak tanınmadıysa, ilk görev bu yasal tanınmayı sağlamak olmalıdır. 2. Destekleyici Veri Toplama Destekleyici veri toplama aşamasında sorulması beklenen bazı sorular vardır: Neden en fazla veriler durum, sorun ve fırsatın tanımlanmasında faydalıdır? Yararlı veri ve bilgiler nerede bulunabilir? Değişim konusunun açık ve kesin bir hâle getirilmesi için veriler nasıl sunulmalıdır? Devlet ya da ilçe sosyal hizmet, sağlık, ruhsal sağlık ve cefa infaz kurumları sosyal durum ya da sorunların varlığını belgelemede faydalı olabilecek veriler toplamaktadır. 3. İlgili Tarihî Olayların Belirlenmesi İlgili tarihî olayın belirlenmesi sürecinde sorulması beklenen bazı sorular vardır: Bu toplum ya da örgütte bu durum, sorun ya da fırsat ilk ne zaman tanınmıştır? İlk tanınmadan itibaren günümüze kadar meydana gelen önemli olaylar nelerdir? Eski çabalar bu sorunu ele almada neyi ortaya çıkarmaktadır? İlgili tarihî olayların keşfedilmesi değişim ajanının itibarının oluşmasını sağlar. Değişim çabasını organize eden kişiler geçmişte neler olup bittiğiyle aşina olmayan yabancılar olarak algılanıyorsa, birçok kişi, kendi toplumları ve örgütleri için değişimi desteklemeye açık değildir 4. Sorunun Çözümü için Engellerin Belirlenmesi Sorunun çözümü için engellerin belirlenmesi sürecinde sorulması beklenen bazı sorular vardır: İlgili tarihin incelenmesi, verilerin derlenmesi ve tarihin çalışılmasında bu sorunun çözümünde mevcut en önemli engellerin hangileri olduğu anlaşılmaktadır? Bu noktada, hangi engeller değişimin evresinde ele alınması gerekenler olarak gözükmektedir? Değişim çabasında yer alan sosyal hizmet uzmanları sorunu tanımladıkları, literatür incelemesi yaptıkları, kanıt topladıkları ve önemli tarihi olayları inceledikleri zaman en azından değişimin önünde duran şeylerin neler olduğunu anlayacak bir anlayışa sahip olmalıdırlar. 5. Durumun Bir Sorun Olup Olmadığının Belirlenmesi Durumun bir sorun olup olmadığının belirlenmesi sürecinde sorulması beklenen bazı sorular vardır: Süren sorun analizinden anlaşıldığı kadarıyla, bu toplum ya da örgüt içerisindeki karar vericilerin durumu sorun olarak düşünmeleri muhtemel midir? Soruna yönelik çabaların karar vericileri durumun sorun olduğuna ikna etmeye odaklanması gerekli midir? Kriz durumları hariç, değişen perspektifler, değişik siyasi gündemler ya da artan farkındalık nedeniyle sorunlar tanımlanmakta ve etiketlenmektedir. 6. Sorunun Anlaşılmasında Yer Alan Adımların Özeti Aşağıdaki önemli hususlar sosyal hizmet bakış açısıyla bir durumun tanınmasında ve o durumun sorun olduğuna dair farkındalığın yaratılmasında tanımlayıcı ve yardımcı olması açısından önemlidir: Örgüt ve toplumlarda makro seviye sosyal hizmet müdahalelerin başlatılabilmesi durum/sorunun belirlenmesi ile mümkündür. Bir durumun sorun olarak düşünülmesi için bir çeşit resmî tanınma olması gerekmektedir. Bu tanınmanın sağlanması müdahale sürecindeki bir sonraki adım olabilir. Bir durum ya da sorun ifadesi belirlendiği zaman, konu ile ilgili literatür, kavram ya da konuların anlaşılması için incelenmelidir. Sorunun var olduğu savının desteklenmesi için ve sorunun yapısı, boyutu ve kapsamının anlaşılmasına yardımcı olmak için ilgili veriler toplanmalıdır. Tarihî olayların kronolojisi mevcut durum ya da sorunun bağlama yerleştirilmesi ve kilit katılımcıların belirlenmesini sağlayabilir. Durum ya da sorunun çözümünde mevcut engellerin belirlenmesi, gerçekleştirilmesi planlanan müdahale sürecinde var olan kapsam ve karmaşıklığın açıklığa kavuşturulmasını sağlayabilir.

6 Bu sorun analizinin gerçekleştirilme amacı sorunun anlaşılmasına açıklık getirmek, sorunun ele alınmasında gerekli olan kişi ya da sistemleri ikna etmek ve çözüm ya da müdahalenin daha sonraki modelleri için temel sağlamaktır. Bu noktaya kadar değişim öznesi, durumun sorun olduğuyla ilgili olarak gerekli kişileri ya da grupları ikna etmiş olmalıdır ya da değişim çabasının odağı, ortak sorun çözmeyi kolaylaştırmaya kaymalıdır Nüfusu Anlama Birçok durumda, sorunun çerçevelenmesinde özel bir hedef nüfus ima ya da ifade edilmiştir. Ergen gebeliği gibi sorunlara odaklanmak, sorunu doğrudan yaklaşık 11 ile 19 yaş arası genç kadın nüfusu ile sınırlandırmaktadır. Yaşlı istismarı nüfusu 65 yaş üstü kişilere ve savunmasız ve bağımlı konumdaki kişiler ile sınırlanmaktadır 1. Hedef Nüfus ile İlgili Literatür İncelemesi Hedef nüfus ile ilgili literatür incelemesi sürecinde sorulması beklenen bazı sorular vardır: Bu nüfus ile ilgili literatürden elde edilen hangi faktör ve özellikler hedef nüfusun anlaşılmasında yardımcı olacaktır? Hedef nüfusun anlaşılmasında hangi teorik çerçeveler faydalıdır? Teoriler; olgunun açıklanması, hipotezlerin araştırılması ve test edilmesi için bir çerçeve sunmaya yöneliktir. 2. İlgili Etnik ve Cinsiyet Perspektiflerini İnceleme İlgili etnik ve cinsiyet perspektiflerini inceleme sürecinde sorulması beklenen bazı sorular vardır: Bu sorundan etkilenen etnik grup temsilcileri bu sorunu nasıl görmektedir? Cinsiyetle alakalı meseleler var mıdır? Bu sorundan etkilenen kadınlar bu sorundan etkilenen erkeklerden daha farklı bir perspektife mi sahiptir? Sosyal sorunun tamamen anlaşılması birçok perspektife dikkat edilmesini gerektirmektedir. Sorunlar birçok şekilde anlaşılabilir: 1) Sorunla birinci elden ilgilenmek, 2) Sorunu ortaya çıkaran kişilerle yakında çalışmak, 3) Sorunla ilgili literatürü incelemek. 3. Hedef Nüfus ve Sorunla Geçmiş Tecrübeleri Keşfetme Hedef nüfus ve sorunla ilgili geçmiş tecrübeleri keşfetme sürecinde sorulması beklenen bazı sorular vardır: Sorunla başa çıkma çabalarında bu nüfusun ne gibi tecrübeleri olmuştur? Bu grubun temsilcileri mevcut sistemi nasıl algılamaktadırlar? Nihai olarak değişim ajanı yerel seviyede mümkün olduğunca eksiksiz bir biçimde geçmiş tecrübeleri bir araya getirmelidir. 4. Nüfusun Anlaşılmasında Yer Alan Adımların Özeti Aşağıdaki adımlar ya da görevler önerilen değişiklikten yaralanması beklenen nüfusun (müracaatçı nüfus), önerilen değişikliğin etkili olabilmesi için (hedef nüfus) bir şekilde değişmesi gereken nüfusun ya da her ikisinin de anlaşılması için bir vasıta olarak sunulmuştur. Yaş, kültür, cinsiyet ve müracaatçı ya da hedef nüfusun perspektiflerinin anlayışının geliştirilmesi adına ilgili literatür incelemesinin tamamlanması, Değişim çabasında yer alanların (sosyal hizmet uzmanları vd.) literatürde yansıtılan önemli kavramları ve meseleleri anladığından emin olunması, Yaş, kültür, cinsiyet ve müracaatçı ya da hedef nüfus perspektiflerini temsil eden yerel insanların ve bölge sözcülerinin belirlenmesi, Değişim çabasında yer alanların (sosyal hizmet uzmanları vd.) bölgesel ve yerel sözcüler tarafından ortaya konulan önemli kavram ve meseleleri anladığından emin olunması, Nüfusla alakalı kavram ve meseleler hakkında değişim çabası içerisinde yer alan kişiler (sosyal hizmet uzmanları vd.) arasında bir fikir birliğinin geliştirilmesi, Yerel halk, uzman ve ilgili literatürden alının güncel durumla yakından ilişkili olmalıdır. SORUN İFADESİNİN ARITILMASI Bu son görev sorunun mevcut varlığının arkasında yatan nedenlerin odaklı, ortak bir anlayış içerisine veri ve bilgilerin aktarılmasını içermektedir. 1. Sorunun Etiyolojisi Üzerinde Düşünme Süren sorun analizine bağlı olarak neden sonuç ilişkilerinin anlaşılmasındaki baskın konular hangileridir? Etiyolojinin hipotezi nasıl çerçevelenmelidir? Etiyoloji bir sorun ya da karışıklığın altında yatan sebep olarak tanımlanmaktadır. 2. Sorun İfadesinin Arıtılması Bu görevle ilgili olarak sorulması gereken asıl soru: Sorun ifadesi nasıl çerçevelenmelidir? Sorun ifadesinin ve içeriğinin nasıl çerçeveleneceği makro düzey çalışan bir sosyal hizmet uzmanı için gerek müdahale planının belirlenmesi gerekse uygulanması aşamasında en belirleyici ve yönlendirici süreçtir. 3. Sorun İfadesinin Arıtılmasındaki Adımların Özeti Aşağıdaki adımlar ve görevler makro sosyal hizmet uygulamasının sorun tanımlaması ve analiz aşamasını tamamlamaktadır: Odak A: Sorunun anlaşılmasında belirtilen asıl kavram, mesele ve perspektiflerin incelenmesi Odak B: Nüfusun anlaşılmasında belirtilen asıl kavram, mesele ve perspektiflerin incelenmesi Sorunun altında yatan neden sonuç ilişkilerinin ortak bir anlayış geliştirilerek bir araya getirilmesi Destek durum ifadesiyle birlikte arındırılmış bir sorun ifadesi hazırlama Sosyal, toplumsal ya da örgütsel ana kavram, mesele ve perspektiflerin ortak bir anlayışının geliştirilmesinde kullanılacaktır.

7 TOPLUMSAL YAPI Toplumsal yapı; içinde toplumsal ilişkilerin, olayların oluştuğu, toplumsal grupların, kurumların yer aldığı, nüfus ile yerleşim tarzının biçimlendiği bir toplumsal varlıktır. Toplumsal yapı, aktör diye tanımlayabileceğimiz toplum içindeki bireylerden oluşmaktadır. 1. Fiziki Yapı a. Yer altı ve yerüstü zenginlikleri, iklim b. Yerleşme şekilleri (şehir, kasaba, köy) c. Ulaşım 2. Demografik Yapı 3. Üretim, Teknoloji, İş bölümü 4. Sosyal Örgütler (dernekler, mesleki ve ticari kuruluşlar...) 5. Sosyal Zümreler (cemaat, cemiyet, tabaka, sınıf...) 6. Sosyal Kurumlar (hukuk, eğitim, ekonomi...) 7. Kültürel Ögeler (normlar, değerler, yaptırımlar...) Toplumsal yapının özelliklerini Levi Strauss şöyle açıklamıştır: 1. Yapı bir sistem özelliği gösterir. 2. Çeşitli ögelerden meydana gelmiştir ve birinin değişmesi ötekilerini de değiştirir. Persons ve Merton sosyal yapıyı bir sistem olarak görmektedirler. Bu bakış açısında sosyal yapı, sosyal etkileşimlerden başlayıp sosyal münasebetler, rol ve statüler, sosyal süreçler vasıtasıyla yaratılan olgular ve kurumlar, kültürel normlar ve değerler sisteminin fonksiyonel bir bütünüdür. Sosyal yapı, sosyal etkileşimlerden başlayıp sosyal münasebetler, rol ve statüler, sosyal süreçler vasıtasıyla yaratılan olgular ve kurumlar, kültürel normlar ve değerler sisteminin fonksiyonel bir bütünüdür. Özetle toplumsal yapıda; 1-Toplum bütünlüğünü oluşturan gerek maddi, gerekse manevi unsurların kendine özgü biçimlenişi o toplumun sosyal yapısını ortaya koyar. Toplumdaki insanlar arası ilişkiler, bu ilişkilerin oluşturduğu gruplar, kurumlar toplumun yapısını meydana getirir. 2-Sosyal yapının temelinde sosyal ilişkiler, sosyal değerler, sosyal normlar vardır. 3-Bu unsurlar toplumsal bütünlüğün kendine özgü biçimlenişini, yapısını ortaya koyar. Örneğin, feodal toplum yapısı, Amerikan toplumunun sosyal yapısı kendine özgü bir yapı bütünlüğü sergiler. Çekirdek ailenin sosyal yapısı, geleneksel geniş ailenin yapısından farklıdır. 5-Toplumsal yapı; kültürel yapı ve fiziksel yapı olmak üzere ikiye ayrılır. 6-Toplumun üzerinde yerleştiği toprak parçası, iklimi, coğrafi konumu, yeraltı ve yerüstü zenginlikleri, yerleşme biçimi (köy, kasaba, kent) fiziksel yapı ögeleridir. 7-Sosyal ilişkiler, statüler, roller, kurallar, değerler vb. kültürel yapı ögeleridir. Sosyal Hizmet Açısından Sosyal Yapıyı Anlamak Toplum merkezinde çalışan bir sosyal hizmet uzmanı çalıştığı toplum merkezinin bulunduğu topluluğun soyla yapısını bilmesi gerekir Sosyal hizmet insanlarla iç içe olmayı gerektiren bir yapıdır. Pek çok kesimden sosyal hizmet uzmanlarına müracaatçı gelir. Ayrıca sosyal hizmet uzmanları bir toplumsal yapının içinde hizmet görürler. Sosyal hizmet uzmanları etkili hizmet vermesi için bulundukları, çalıştıkları yerdeki sosyal yapıyı bilmesi gerekmektedir. Ayrıca müracaatçılarının hangi sosyal yapı içinden geldiklerini, bu sosyal yapıların onları nasıl etkilediğini bilmesi gerekir. TOPLUMSAL DEĞERLER Değerler, toplumun sosyo-kültürel ögelerine anlam veren en önemli ölçütlerdir. Kişiye ve gruba yararlı, kişi ve grup için istenir veya kişi ve/veya grup tarafından beğenilen her şey değerdir. Hofstede e göre değerler, bireylerin ve toplumların özelliklerini ve kültürlerini belirler Geleneksel değerler, bireyin, toplumsal yapı içerisinde varlığını devam ettirmesini sağlayan değerlerdir. Evrensel değerler, başkalarının gelişimi ve kişisel ilgilerin aşılması ile ilgilidir. Evrensel değerlerin temelinde, dünyaya gelen her insanın yaşamına saygı duyulmasının gerekliliği, bu temelin üzerinde hayatın şekillendirilmesi yatmaktadır. Toplumsal değer; bir toplumda ya da toplumsal grupta bireylerin olumlu tepki gösterdikleri düşünceler, kurallar, uygulamalardır Toplumsal değerlerin temel özellikleri şunlardır: Toplumsal değerler, toplumun bütünü ya da toplumsal grup üyeleri tarafından bilinir, benimsenir ve çoğunluğu tarafından uyulur. Örneğin, dürüstlük, yurtseverlik birer değerdir. Toplumsal değerler, toplumsal yapı ve düzenin korunması ve sürdürülmesinde önemli bir güce sahiptir. Bazı yasalar toplumsal değerlerden güç alırlar. Toplumsal değerler, toplumsal ilişkilerin düzenleyicileri arasında yer alır. Bir davranış ya da ilişkinin çoğunlukla olumlu olarak kabul edilmesi, yürürlükteki toplumsal değerlerle uyum içinde olmasına bağlıdır. Toplumsal değerlerin bir kısmı birçok toplum ya da ulus tarafından benimsenir. Bu nedenle, bazı toplumsal değerler evrensel özellik gösterir. Örneğin, 10 Aralık 1948 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile ortaya konulan değerler evrensel niteliktedir. Toplumsal değerlerin yerine getirdiği önemli işlevler şunlardır: Toplumsal değerler, bireyler ya da gruplar tarafından ortak olarak benimsenip paylaşıldığı için dayanışmayı güçlendirir.

8 Değerler, toplumda istenilen düşünme ya da davranma yollarının belirleyicilerindendir. Böylece bireyler hangi durumlarda nasıl davranacaklarını önceden bilirler. Değerler, bireylerin toplumsal rollerini seçmelerinde ve gerçekleştirmelerinde rehberlik eder. Değerler, statülerin belirlemesinde de önemli işlevlere sahiptir. Statüler belirlenirken toplumsal değerler etkili olur Değerler, bireyler üzerinde toplumsal baskılar uygulayarak bireylerin davranışlarını kontrol eder. Toplumsal değerler, bireyin toplumsal kimliği ni oluşturma sürecinde de bir işleve sahiptir. Toplumsal değerler zorlayıcıdır. Bu nedenle ortaklaşa bir kimliğin oluşmasında rol oyar. Kimlik, bireyin kendisini nasıl tanımladığıdır. Sosyal Hizmet Açısından Değerleri Anlamak Değerler belirli durumlarda tercih edilen hayat tarzı ve davranışlar hakkında, seçimlerimizi veya olayları ve davranışları değerlendirmemizi yönlendiren, önem sıralamasına göre derecelendirilmiş görüş veya inançlar olduğuna göre değerlerde zaman içinde değişebilmektedir. ÇAĞDAŞ TOPLUM TEORİLERİ 1. Sosyal Teori Sosyal teori, toplumsal hayatın kalıplarını açıklamak yerine toplumsal kalıp ve büyük toplumsal yapıları açıklayacak ve çözümleyecek özet ve çoğunlukla karmaşık kuramsal çatıların kullanımına başvurur. Sosyal teori bir insan tipi meydana getirmiş ve bu insan tipine göre kavramsal çerçevesini oluşturmuş; sosyal olayı bu çerçeve içinde algılayarak sosyal değişmeyi gerçekleştirmiştir. 2. Sanayi Sonrası Toplum Kuramları Sanayi sonrası toplum kuramı Bell tarafından ortaya konmuştur. Sanayi sonrası toplum kuramlarını anlamak için öncelikle sanayi öncesi ve sanayi toplumunu tanımakta yarar vardır. Buna göre sanayi öncesi toplumda genel olarak doğadan kaynakları dönüştürmeye dayalı bir uğraş ve mücadele söz konusudur. Sanayi toplumunda gelişmiş makinelerle ve karmaşık örgütsel ve yönetsel süreçlerle bir uğraş veya mücadele söz konusudur. Sanayi sonrası toplumun en önemli ve ilk özelliklerinden biri üretim biçiminin farklılaşmasıdır. Geleneksel toplumun kültürel yapısı mekanik ve homojendir. Sanayi sonrası toplumda belirginleşen ikinci önemli değişim toplumsal sınıflarda gözlenen farklılaşmadır. Sanayi toplumlarında endüstriyel toplumda tarım ve sanayi sektörleri gerilemiş, bu alanda çalışanlar azalmış ve ticaret, finans, sigortacılık, emlak gibi hizmet sektöründeki mesleklerde çalışanlar artmıştır. Sanayi sonrası toplumda Bell e göre temel mesele (uğraş) öteki insanlardır. Bu toplum tipinde bazı insanlar diğerlerine hizmet sağlamaktadırlar ve bu hizmeti sağlayanlar genel olarak diğerlerinden çok daha bilgili, uzman kişilerdir. Bell e göre sanayi sonrası toplumda şu gelişmelerle karşılaşmak kaçınılmaz olmaktadır: Sanayide giderek daha az sayıda insanın istihdam edildiği ve çok az insanın fabrikalarda çalışabildiği bir durum ( robotik fabrikalar ya da topyekûn otomatikleşme olarak adlandırılabilecek bir dönem) Sanayi istihdamının düşmesine karşın, merhametsiz akılcılaştırma nedeniyle sürdürülen ve giderek artan bir üretim randımanı Refahta artışın sürdürülmesi İnsanların sanayi istihdamının dışında kalmaya devam etmesi Hizmet sektöründe sonu asla gelmeyen bir istihdam talebiyle insanların bu sektörlerde çalışmaya yönelmesi (örneğin; insanlar zenginleştikçe yeni tüketim kalıplarının ortaya çıkması ve bunun da yeni hizmet sektörlerini doğurması) Bell yaşanan teknolojik dönüşümlerden sonra toplumun ekonomik alandan ve eşya üreten bir ekonomiden hizmet üreten bir yapıya, daha az enformasyon gerektiren bir yapıdan daha çok enformasyon temelli bir yapıya ve sanayiye geçtiğini; istihdam açısından, el işçiliğinin değer kaybettiğini, profesyoneller ile teknik işçilerin önem kazandığını söylemektedir. 3. Bilgi Toplumu "Bilgi toplumu" kavramının 1900'lerden önce ortaya atıldığı; "iletişim çağı" kavramının ilk kez Kanada'lı iletişimci Marshall Mc Luhan tarafından 1962 yılında kullanıldığı ve ABD'li iktisatçı Fritz Machlup'un da aynı yıl "bilgi toplumu" kavramını kullandığı belirtilmektedir. Bilgi toplumu; bilginin temel güç ve ana sermaye olduğu, toplumsal yaşamın her aşamasını aydınlattığı, yönlendirdiği ve başlıca güç olduğu bir yaşam biçimidir. Bilgi toplumu, temelde bilgi insanı, bilgi organizasyonları, öğrenen birey ve öğrenen organizasyonların varlığı ile gerçekleşmektedir. Sosyal hizmet uzmanının temel görevi bilgi teknolojilerini etkin kullanmak olduğu kadar müracaatçılarının da bilgi teknolojilerinden yaralanması konusunda onları eğitmek, kaynak sağlamak olmalıdır. 4. Postmodernizm Kelime anlamı olarak postmodernizm; post sözcüğünün İngilizce ve Fransızca gibi dillerde sonrası anlamına gelmesi münasebetiyle birleştiği modern sözcüğüyle modern sonrası diye ifade edilmektedir. Postmodernist düşünce mimari ve edebiyattan ayrı olarak politika, felsefe, psikoloji, sosyoloji, teoloji, coğrafya, tarih, ekonomi, antropoloji, medya çalışmaları, hukuk ve birçok başka akademik uzmanlık alanlarında da açıkça etkisini göstermektedir. Postmodernizm, diğer -izmler gibi temel ilkelere sahip değildir. Kurama belirsizlik hâkimdir. Kuralsızlık, bu sistemde kural hâlini almıştır. Olamayacak hiçbir şey yoktur, her şey mümkündür. Psotmodernliğin temel özelliklerine bakacak olursak; 1. Derinsizlik ve yüzeysel bir dünyadır. Bir simülasyon dünyasıdır. Örneğin Disleynand da yapılan bir gezi gerçek vahşi orman gezisidir. 2. Etkileyicilik ve duygudan yoksun bir dünyadır. 3. Tarihteki yerle ilgili bir anlam kaybı olması, geçmiş, şimdi ve geleceği birbirinden ayırmak zordur.

9 4. Modernliğin gelişimci, patlayıcı, genişleyici üretici teknolojilerine karşın (örneğin otomobil üretim hatları gibi) postmodernin toplu, iç patlamalı, yassılaşan ve yeniden üretime yönelik (örneğin televizyon) teknolojileri vardır. 5. Genel geçerlilik iddiasını taşıyan önermelerin reddedilmesi 6. Dil oyunlarında, bilgi kaynaklarında, bilim adamı topluluklarında coğulculuğun ve parçalanmanın kabul edilmesi 7. Farklılığın ve çeşitliliğin vurgulanıp benimsenmesi 8. Gerçeklik, hakikat, doğruluk anlayışlarının tartışılmasına yol açan dilsel dönüşümün yaşama geçirilmesi 9. Mutlak değerler anlayışı yerine, yoruma açık seçeneklerle karşı karşıya gelmekten çekinmemek, korkmamak 10. Gerçeği olabildiğince (sonsuz) yorumlamak 11. Belli bir zaman ve markanın sözcüklerini kullanmak yerine gerçekliği kendi bütünlüğü, özerkliği içinde anlamaya çalışmak 12. İnsanı ruh, beden olarak ikiye bölen anlayışlarla hesaplaşmak 13. Tek ve mutlak doğrunun egemenliğine karşı çıkmak 14. Önemli olan hakikat/doğrunun ne olduğu değil, nasıl kurulduğu sorusudur. 15. Genel ahlaksal anlayışlar, ilkeler geçerli değildir; her şey çağın, zamanın gereklerine göre oluşur. Sonuç Sosyal hizmetin gelişimi, üstlendiği roller ve yerine getirdiği görevler büyük ölçüde sosyal devlet anlayışı ile ilgilidir. Sosyal hizmet 1601 tarihli Yoksullar Yasası ndan beri temelinde sosyal devlet anlayışının hâkim olduğu sistemlerde var olabilmiştir. Ancak 1970 lerin ortalarında itibaren neoliberal politikaların hükûmet politikalarında egemen bir konuma almasıyla değişmeye başlamıştır. Postmodern çağ, zamanın, mekânın, insanın, insan ilişkilerinin ve emeğinin anlamını değiştirmiştir. Tüm bu değişim kaçınılmaz olarak insan ve insanla ilgili beklentileri de değiştirmiştir. Postmodern toplumlarda eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, çok kültürlülük, problem çözme, bilgi ve iletişim becerileri, lokal olduğu kadar evrensel değerlerle donanmış, farklı durumlara adapte olabilen, esnek niteliklerde, iletişim, iş birliği, araştırma, yaşama ve üretim yeterliliği olan bireyler önceliklidir.

10 MAKRO MÜDAHALEDE SOSYAL HİZMET UZMANI -Toplum örgütlenmesi: Değişimi sağlamak için insanları bir araya getirme -Toplum planlaması: Çözüm için stratejiler geliştirme -Toplum kalkınması: Sosyal ve ekonomik süreçlere artan bir katılım gösterme -Toplumsal değişme: Gereksinim duyulan hizmetleri geliştirme, güç dengesini olandan olmayana doğru değiştirme olarak özetlenebilir. -İnsanları plan oluşturmak için harekete geçirme becerisi: Bu beceri liderlik rolü ile de ilgilidir. -Planlayıcılara ve politika yapıcılara toplum liderlerine ulaşma becerisi: Karar verme mekanizmalarındaki kişilere ulaşma becerisidir. -Fon oluşturma becerisi: Çalışma alanımızla ilgili var olan fonları ve başvuru ve temin koşullarını iyi bilmek, çalışma alanımızda kullanılabilmesi için yerel kaynakları harekete geçirmek ve böylece yeni fonların oluşmasına ön ayak olmaktır. -Savunuculuk ve sözcülük yapma becerisi: Kendini yeterince iyi ifade edemeyen ya da kendini ifade etme araçlarından yoksun birey ve toplulukların sözcülüğünü yapabilmektir. -Düzenleme (organizasyon) yapabilme becerisi: Bir olay, kampanya ya da etkinliği düzenleyebilme becerisidir. RİSK ALTINDAKİ GRUPLAR Dezavantajlılar; eşitsizlik, adaletsizlik, haksızlık ve toplumdan dışlanmışlıkla karşı karşıyadır. Sonuç olarak toplumsal dışlanma ve değersizlik duygusu, yoksul insanların var oluşlarının temel bileşenleri hâline geldiğinde, bu artık ekonomik bir sorun değildir; insani, varoluşsal bir sorundur. Kimler ve hangi gruplar risk altındaki toplulukları oluşturmaktadır? Bunlar; Özürlüler (fiziksel ve zihinsel ) Evsizler ve kimsesizler Kadın, çocuk ve insan ticareti sorunu İşsizler (uzun dönemli ve eğitimli işsizler vb. ) Yaşlılar Eğitim düzeyi düşük ve kalifiye olmayan iş gücü Düşük gelirliler Madde bağımlıları Kadınlar Çalışan çocuklar ve sokak çocukları Kayıt dışı çalışanlar Sosyal haklardan yararlanamayanlar (bilgi eksikliği) Göçmenler El sanatkârlarıdır. İşsizlik İşsizlik modern sanayinin bir sorunudur. İşsizlik sanayiye dayalı ekonomik sistemin yapısından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle de kişisel değil, sosyal bir sorundur. İşsizlilik kavramı geçmiş dönemlerden itibaren kullanılmaktadır. Ancak tanımın içeriğinin değişen koşullarla birlikte farklılaştığı söylenebilir lü yıllara bakılacak olursa yapılan işsizlik tanımlamalarında; kişinin herhangi bir becerisi olmaması dolayısıyla meslek edinememiş ya da sosyal uyumsuzluk gibi sebeplerden iş sahibi olamamış kişilere işsiz denildiğini görmekteyiz. Günümüzde yapılan tanımlamalarda ILO nun Cenevre de 1982 yılında yaptığı işsizlik tanımı temel belirleyicidir. İşsizlik üretim faktörlerinden emeğin üretime katılmaması durumunu ifade etmek için kullanılabilir. En yaygın tanımıyla çalışma istek ve arzusunda bulunduğu hâlde cari ücret düzeyinden iş bulamayanlara işsiz denilmektedir. Bu tanımda üç temel husus dikkat çekicidir: Birincisi kişinin çalışma isteği yani iş talep etmesidir. İkinci husus kişinin çalışmaya elverişli olmasıdır. Üçüncü olarak bu iki durum sağlanmış olduğu hâlde kişinin işsiz olması işsizliği açıklayan üç temel unsur olarak kabul edilmektedir. İş gücü piyasasında dezavantajlı olarak nitelendirilen kadınlar, gençler, uzun süreli işsizler, iş bulma ümidi olmayanlar ve engelliler, yasa önünde diğer gruplarla eşit olmalarına rağmen, iş gücü piyasasında kötü işler olarak adlandırılan kayıt dışı ve düşük ücretli işlerde istihdam edilmektedir. İşsizliğin Nedenleri İşsizlik için iki açıklama şekli vardır. Biri kişisel diğeri yapısal faktörler ile açıklanabilir. Kişisel nedenler, iş arayanın yeterli becerisinin olmaması, zayıf motivasyonu ve diğer kişilik özelikleri ile ilgilidir. Bu açıklama işsiz olmayı bireyin kendi sorunu, sorumluluğu olarak görmektedir. İkinci açıklamaya göre yapısal ve ekonomik faktörlere ulusal ekonominin bütün iş gücüne yetecek kadar iş olanakları sunmaması söz konusudur. Dolayısıyla burada işsizlikle mücadelede yapısal sorunlardan söz edilmektedir. İşsizliğin Sonuçları Toplumda, bireyin çalışmak istek ve yeteneğinde olup da işsiz kalması, bir başka ifadeyle çalışma olanağı bulamaması, insan yaşamı üzerinde derin ekonomik, sosyal ve moral etkiler bırakan bir olaydır. Kendilerine olan güvenlerini kaybettikleri, Algılanan yeterlilik ve özyeterlik düzeylerinde azalma yaşadıkları, Hayat tatminlerinin azaldığı,

11 Depresif duygularının arttığı, Stres düzeylerinin yükseldiği, Genel olarak sağlık ve iyilik hâllerinde önemli bir düşüş yaşandığı Umutsuzluk, çaresizlik içine girdikleri, İçine kapanma, yalnızlık duygusu hissettikleri, Özsaygılarının zedelendiği gözlenmektedir. Bir ülkedeki işsizlik sorunu ekonomik, sosyal, siyasal ve psikolojik pek çok soruna yol açabilir. İşsizlik, toplam üretim ve refah kaybı yanında suç ve şiddet olaylarının da artmasına neden olmaktadır. İşsizlikten en çok etkilenenlerin alt sosyoekonomik düzeyde bulunanlar oldukları görülmüştür. İşsizlikle Çalışmada Makro Sosyal Hizmet Sosyal hizmet mesleği ilk meslekleşme sürecinden itibaren işsizlikle sürekli bağ kurmuş ve işsizlikle bağlantılı sorunlar karşısında kendi rolünü ve işlevini geliştirmiştir. İşsizliğin büyük bir toplumsal felaket olduğuna ilişkin en önemli deneyim 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ile ortaya çıkan gelişmelerle yaşanmıştır. Bu dönemde işsizliğe ilişkin geleneksel sosyal yardım anlayışlı yetersiz kalmış ve daha kapsamlı program ve hizmetlere gereksinim duyulmuştur. İşsizler için doğal olarak götürülecek en önemli hizmetler; 1. Kendilerini iş bulabilir hâle getirmek için gerekli beceri ve motivasyon kazandıracak eğitim programları sunmak, 2. İş sağlamak 3. Hükümet programlarında işsizliği önleyici yatırımlar yapmaktır. Makro Düzey Müdahale Roller -Toplumu bilinçlendirme -Toplum içindeki değerlerin değişmesi -Siyaset kurumu -Toplumla çalışma -Medyayla çalışma Vakıflar, İŞKUR, v.b. -Yasa yapıcıları etkileme - Bilgilendirme - Bilinçlendirme - Savunuculuk - Yönlendirme Göç Göç, oturma yerinin sürekli ya da geçici olarak değiştirilmesi; ait olunan sosyokültürel çevreden temelde farklı olan ve eski yaşam ile sürekli ilişkinin sürdürülmesini engelleyecek kadar uzakta bulunan bir başka çevreye geçici veya kalıcı olarak geçiş yapmak olarak tanımlamaktadır. Göç olgusuna neden olan birçok faktör vardır ancak göçün tek bir nedene bağlı olmadığı nedenler topluluğu sonucu meydana geldiği söylenebilmektedir. Buna göre nedenler aşağıdaki gibi gruplanabilmektedir: İtici nedenler: Dünyada ve ülkemizde ortaya çıkan yapısal değişimlerden göç olgusunun tek bir etmenin değil, birden fazla etmenin sonucunda oluştuğu görülmektedir. Yurt dışına yapılan göçler; yurt dışının çekiciliğinden çok, yaşanılan ülkedeki yetersizliklere yani iticiliğe bağlıdır. İtici nedenler; ekonomik yetersizlikler, fakirlik, işsizlik, nüfus artışı, yaşam biçiminin kısırlığı gibi nedenler olabilmektedir. İletici nedenler: Göçler itici ve çekici nedenler ile oluşmuş ve iletici etmenler ile de hareketlilik kazanmıştır. Ancak iletici nedenler tek başına bir göç etmeni değil, itici ve çekici nedenlerin etkinleşmesini sağlayan fiziksel bir koşul olarak tanımlanabilmektedir. Çekici nedenler: İtici nedenler kadar çekici nedenler de göç hareketini etkilemektedir. Ekonomik ve sosyal gelişim sağlama çekici nedenler arasında yer alabilmektedir. Siyasal nedenler: Ülkelerde değişen siyasi koşullar, savaşlar yönetimin ve hukuk kurumlarının uluslararası özendirici tutumları siyasal nedenler arasında yer alabilmektedir. Doğal nedenler: Bu tip göçe doğal afetler neden olabilmektedir. Depremler, tayfunlar, fırtınalar, sel, radyoaktif felaketler veya ekolojik ya da iklimsel değişimler gibi insanın kısıtlı olarak veya engelleyemeyeceği değişimler göçe neden olabilmektedir. Göç nedenleri şu şekilde sıralanabilir: 1- Endüstrileşme ve buna bağlı şehirleşme, 2- Kapitalizmin hızla gelişmesi, 3- Gelir adaletsizliği, 4- İş gücü talebi, 5- Siyasi kargaşalar, 6- Ekonomik buhranlar, 7- Dış/iç savaşlar ve terör, 8- Dinî sebepler, 9- Göçmen kaçakçılığı şebekelerinin rolü larda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği nin (SSCB) dağılması ile ortaya çıkan yeni Avrasya haritası ve bu haritada yer alan yeni ülkeler, Avrupa ya yönelen göç hareketlerinde önemli bir yer tutmuştur. Günümüzde, özellikle Soğuk Savaş

12 döneminde yıllarca yoksulluğa mahkûm kılınan Asya daki pek çok insan, daha iyi bir yaşam amacıyla hayat standartlarının yüksek olduğu gelişmiş ve güvenli ülkelere yasal ya da yasadışı yollardan göç etmektedirler. Türkiye de nüfus artışının 1945 lerden bu yana çok hızlanması ve Anadolu daki toprakların artan nüfusu barındırıp besleyecek yeterlilikte olmaması göç ve kentleşme hareketlerini de hızlandırmış ve içinden çıkılamayan sorunların yaşanmasına neden olmuştur. Bunların başında ve belki de en önemlisi, öteki kentleşme sorunlarının da yaratıcısı, bizce gecekondu sorunudur. Bu sorunun temelinde göç ve yerleşme sorunu bulunmaktadır. Göçmenlerin Yaşadığı Sorunlar Göçmenler ve mülteciler genellikle belli metropol alanlarında toplanmaya eğilim gösterir. Göçmenler ve mülteciler arasında kaynak ülke ve yasal statüleri temelinde, bireyler arasında önemli demografik ve sosyo-ekonomik çeşitlilikler vardır. Genel olarak yabancı ülkelerde doğan insanlar, ülkede doğanlara göre daha çok kamu yardımı fakat daha az sağlık ve akıl sağlığı hizmetlerini kullanırlar. Bununla birlikte yine hizmet kullanımında farklı etkenlere dayanarak önemli ölçüde çeşitlilik gözlenir. Göç kabul eden ülkelerde de bir dizi sorun barındırır. Bunlar kabul etme, yerleşme, katılım, ailenin kurulması veya yeniden birleşmesi, uyruk, fırsat eşitliği, eğitim ve benzeri maddelerle ilintilidirler. Bunlar göçmenleri kabul eden ülkelerin kurumlarında ve yaşam tarzında yer almaları mümkün kılındığı politikalar vasıtasıyla ele alınabilirler. Göç ve Sosyal Hizmet Sosyal hizmet uzmanları mesleki bilgi, becerilerini göçle ya da mülteci sıfatıyla gelen bireyleri ve aileleri yeni geldikleri topluma entegre olmaya yardım etmede kullanırlar. Sosyal hizmet uzmanları bireylerin dil farkları gibi belirli kültürel meseleleri aşmalarında onlara yardım etmek, göçmenle kolluk güçleri ve göç bürosu yetkilileri arasında bir aracı rolü üstlenmek ve göçmenin kabul eden ülke kalıcı ikamet için bir aday olarak duygusal ve psikolojik açıdan sağlıklı ve uygun olduğundan emin olmak üzere atanabilirler. Makro düzeyde, sosyal hizmet mesleğine göçmen ve sığınmacıların, ekonomik, psiko-sosyal, eğitim ve sağlık gibi alanlarda karşılanamayan gereksinimlerinin belirlenmesi için araştırma yapmak, söz konusu müracaatçıları ilgilendiren politikaların oluşturulmasına katkıda bulunmak ve bu kişilerin yararına toplum örgütlenmesi yapmak gibi roller düştüğü belirtilmiştir. Gecekondulaşma Gecekondu sorunu yalnızca kentleşme bağlamında değil, ülke düzeyinde de bir göç sorunu olarak önem taşımaktadır. Kent toplumu içinde yerleşme ve konut sorununu çözümleme olanağı bulamayan insanlar, bu gereksinmelerini yasal koşulların dışında gidermek amacıyla kentleşme olgusunun önemli bir boyutunu yani marjinal kesimi ve bu kesimin fizik mekândaki görünümü olan ve adına gecekondu denilen konutları, mahalleleri, bölgeleri oluşturmuşlardır. Genel olarak bu sorunlar şöyle özetlenebilir: Ülke genelinde nüfus dağılışında dengesizliklerin görülmesi Yatırımların orantısız dağılışı Kırsal kesimde uygun olmayan yatırımlardan dolayı meydana gelen verimsizlik Düzensiz kentleşmenin görülmesi Sanayi tesislerinin kent içinde kalması, Kentlerde konut sıkıntısının baş göstermesi ve gecekondulaşmanın yaygınlaşması Kent nüfusunda aşırı artışın meydana gelmesi Alt yapı hizmetlerinde (yol, su, elektrik) yetersizliklerin ortaya çıkması ve Kentlerde işsiz insanların oranının artması Gecekondulaşma Sorunlarında Sosyal Hizmet Gecekondu bölgeleri sıklıkla risk gruplarını içinde barındır. Bu sorunlar içinde işsizlik, düşük eğitim seviyesi, sağlıksız beslenme, yetersiz alt yapı, mülk hakkı gibi sıralanabilir. Gecekondu bölgelerinde çalışan sosyal hizmet uzmanlarının bütün bu sayılan sorunlarla baş etmek sorumluluğu vardır. Risk Gruplarıyla Çalışmada Sosyal Hizmet İşsizlik, göç, gecekondulaşma birbirinin içinden çıkmış, birbirini her zaman tetikler durumdadır. İşsizlik nedeniyle insanlar göç edebilir, göç ettiği yerde mesleki eğitimsel yetersizliklerden dolayı yeterli, kalıcı iş bulmayabilir ve işsizlikle mücadele etme zorunda kalabilir.

13 İçinde yaşanılan bir toplum açısından ele alındığında, bir sosyal sorunun ve o sosyal sorunu yaşayan hedef nüfusun belirlenmesi düzeyinde, toplumlarda ele alınabilecek bazı temel nüfus grupları vardır: Çocuklar Gençler Aileler Yetişkinler Yaşlılar Gelişimsel engelli kişiler Fiziksel/zihinsel engelli kişiler Suç işlemiş bireyler Tıbbi tedavi görmekte olan bireyler (kanser, diyaliz, AIDS vb. hastalık sahipleri gibi) Göçmen ve sığınmacılar vb. 1. İhtiyaç Sürekliliğinin Tanımlanması Bir hedef nüfusun ihtiyaçları, bu ihtiyaçların ne ölçüde karşılanıp karşılanmadığının anlaşılması için nasıl kavramsallaştırılabilirler? 1) İhtiyaç, bireylerin ve/veya ailelerin belirlenen sosyal, ekonomik ya da sağlıkla alakalı sorunlarını temsil eder. 2) Sorun, benzer özelliklerle bireylerin (ya da ailelerin) kategorilerini etkiler. 3) Etkilenen kişi, tanımlı bir coğrafi alanda konumlanmış olabilir. 4) Belirlenen sorun, bir kuruluş ya da birey tarafından sunulabilen bazı güncel ya da gelecek hizmetlerle doğrudan ele alınabilir. 2. Hedef Nüfus İhtiyaçlarının Değerlendirilmesi Bu hedef nüfusla alakalı olarak belirlenen ihtiyaç alanlarının her birinde ne kadar ihtiyaç sahibi insan olduğunun anlaşılmasına yönelik uygulanabilir ve uygun yöntemler nelerdir? 1) Toplum içerisinde yer alan kişilerle yapılan görüşmelerden oluşan genel nüfus anketleri, 2) Seçilen grubun üyeleriyle görüşme yapan hedef nüfus anketleri, 3) Toplum içerisindeki hedef nüfusa hizmet eden grup ve örgütler ile görüşme yapan hizmet sağlayıcısı anketleri, 4) Bilgili ve nüfuzlu toplum liderleri üzerinde yoğunlaşan kilit bilgi kaynakları anketi, 5) Hedef nüfusla ilgili mevcut istatistiklerin ikincil veri analizi, 6) Hedef nüfusun gelir ya da mesleki seviyeleri gibi sosyal göstergelerin incelenmesi, 7) İdari ya da yönetimsel kayıt incelenmesi, 8) Başka kurumlardan alınan bilgilerin incelenmesi İdeal olarak makro düzeyde çalışan sosyal hizmet uzmanı; Sorunların her birini tecrübe eden hedef nüfus içerisinde yer alan insan sayısını, Mevcut kaynaklar kullanılarak hizmet edilebilecek insan sayısını bilmek isteyecektir. İlk sayıdan ikinci sayının çıkarılması toplumun karşılanmayan ihtiyaçlarını göstermektedir. Karşılanmayan ihtiyaç, yeterli bir biçimde karşılanmayan ihtiyaç ya da uygun bir biçimde karşılanmayan ihtiyaç genellikle makro seviye değişim çabalarının odağındadır. 3. Ortak Toplum İhtiyaçlarının Belirlenmesi Ortak toplum ihtiyaçlarının belirlenmesi sürecinde sorulması beklenen temel soru: Bu toplumda sosyal hizmet yanıtından başka bir şey gerektiren ihtiyaçlar mevcut mudur? Bu ihtiyaçların varlığını destekleyen veriler nelerdir? Bu ihtiyaçlar bu toplumda yaşayan insanlar tarafından nasıl açıklanır? İhtiyacı anlarken ve her bir seviyeye yönelik toplum yanıtlarını incelerken önemli görevlerin bir hiyerarşi içerisinde kavramsallaştırılması yeterli değildir. İhtiyaç ifade edilmesi güç ve karmaşık bir kavramdır ve çeşitli perspektiflerle anlaşılmalıdır. 4. Gayri resmî Hizmet Sunma Birimlerinin İncelenmesi Gayri resmî hizmet sunma birimlerinin incelenmesi sürecinde sorulması beklenen temel sorular: Bir yerel toplum içerisinde hedef nüfusa yardım edecek gayri resmî birimler nelerdir? Hanehalkı birimi bu toplum içerisindeki hedef nüfus için ne gibi bir önem arz etmektedir? Doğal destek sistemleri ya da sosyal ağları bu toplum içerisindeki hedef nüfus için ne gibi bir öneme sahiptir? Hangi gayri resmî birimler bu toplum içerisindeki hedef nüfusa hizmet sağlanmasında aktif bir biçimde rol alırlar?

14 Gayri resmî hizmetlerin ya da desteğin sağlanmasında ırk, etnisite ya da cinsiyet herhangi bir faktör müdür? Yerel toplum içerisinde gayri resmî komşu gruplar ve destek sistemlerinin boyutlarının göstergeleri mevcuttur. Komşu dernekler, çocuk bakım fikir alışverişleri, komşudan komşuya etkileşimin hepsi bu birim içerisinde yer alan desteğin boyutunun göstergeleridir 5. Aracı Hizmet Sunma Birimlerinin İncelenmesi Aracı hizmet sunma birimlerinin incelenmesi sürecinde sorulması beklenen temel sorular şunlardır: Hangi aracı birimler yerel toplum içerisinde yer alan hedef nüfusa yardım sağlayacaktır? Bu toplum içerisinde hedef nüfus için hangi bireysel gruplar mevcuttur? Hangi gönüllü dernekler bu toplum içerisindeki hedef nüfustan üye barındırmaktadır ya da üye ile ilgilenmektedir? Hangi aracı birimler bu toplum içerisindeki hedef nüfusa hizmet sunulmasında aktif bir biçimde rol alacaktır? Aslında, etnik gruplar, lezbiyenler, geyler ve diğer baskı gören kişiler diğer nüfuslara kıyasla gayri resmî ve aracı birimleri daha fazla kullanabilirler. Komşu gruplar, kendine yardım grupları ve gönüllü dernekleri karşılıklı destek, perspektiflerin aydınlatılma noktası ve eylem için odak noktası görevi görmektedir. 6. Resmî Hizmet Sunma Birimlerinin İncelenmesi Resmî hizmet sunma birimlerinin incelenmesi sürecinde sorulması beklenen temel sorular: Hangi kâr amacı gütmeyen kuruluşlar bu toplum içerisindeki hedef nüfusa hizmet sunmaktadır? Hangi kamu kurumları bu toplum içerisindeki hedef nüfusa hizmet sunmaktadır? Kâr amacı gütmeyen kuruluşlar bu toplumdaki hedef nüfusa neden hizmet sunmaktadır? Irk, etnisite, cinsiyet, cinsel yönelim, engel, yaş ya da dine bağlı gözüken resmî birimler arasında hizmet sunumunda farklılıklar mevcut mudur? Kâr amacı gütmeyen kurumlar sağlık ve sosyal hizmet sunumunun yasal araçlarıdır. Geleneksel olarak toplum içerisinde özel bir müracaatçıyı hedefleyen gönüllü bir girişim ve tercih edilen durum olarak görülürler. Kâr amacı gütmeyen kurumlar bağış, müşteri ya da sigortacılardan ödeme, devlet kurumlarından ödeme, özel ya da kamu hibeleri gibi başka kaynaklardan fon sağlarlar. SİSTEM YETERLİLİĞİNİN BELİRLENMESİ Sistemde hangi kurumların mevcut olduğunun bilinmesi yeterli değildir. Makro uygulayıcı için bu kurumların hedef grupların hizmet sunma sistemindeki boşluklardan etkilenmemesi için gerçekten çalışıp çalışmadığını bilmesi gerekmektedir. 1. Birimler Arası Bağlantıların Belirlenmesi Burada sorulması gereken sorular şunlardır: Bir toplum içerisindeki çeşitli hizmet birimleri genel olarak nasıl bağlantılıdır? Bu toplum içerisindeki hedef nüfusa hizmet veren birimler arasındaki kurulmuş bağlantılar nelerdir? İhtiyaç duyulan ancak şu anda kurulmamış olan hizmet birimleri arasındaki bağlantılar nelerdir? Ayrımcılığa maruz kalan ya da baskı gören grupların çıkarları birimler arasında kurulan ağlar içerisinde temsil edilmekte midir? 2. Sorun İfadesinin Arıtılmasındaki Adımların Özeti Aşağıdaki adımlar ve görevler, makro sosyal hizmet uygulamasının sorun tanımlaması ve analiz aşamasını tamamlamaktadır: Odak A: Sorunun anlaşılmasında belirtilen asıl kavram, mesele ve perspektiflerin incelenmesi. Odak B: Nüfusun anlaşılmasında belirtilen asıl kavram, mesele ve perspektiflerin incelenmesi. Sorunun altında yatan neden sonuç ilişkilerinin ortak bir anlayış geliştirilerek bir araya getirilmesi. Destek durum ifadesiyle birlikte arındırılmış bir sorun ifadesi hazırlama. Sosyal, toplumsal ya da örgütsel ana kavram, mesele ve perspektiflerin ortak bir anlayışının geliştirilmesinde kullanılacaktır.

15 ORGANİZASYONUN TANIMI VE KAPSAMI Sosyal hizmet organizasyonları, politika ve prosedürler olarak tanımlanan belirli kurallar bağlamında işler. Bununla birlikte insanların toplu ve yerleşik yaşamının olduğu her zaman diliminde organizasyon vardır ve ortak gereksinimlere karşılıklı yardımlaşma ile yanıt verilmiştir. Modern toplum, bir bakıma, bir organizasyonlar/kurumlar kompleksidir. Bu toplumda organizasyonlar/örgütleşmeler o denli ileri boyutlara varmıştır ki adeta, her bir insan edimi kadar değişik organizasyonlar ortaya çıkmıştır. Belirlenmiş amaçları ortak çaba harcayarak gerçekleştirmek üzere bir araya gelen, gerekli araç, gereç, malzeme, yer ve tesisle donatılmış olan ve her birinin görev, yetki ve sorumluluğu belirlenmiş kişiler veya gruplardan oluşan yapıya organizasyon denir. Sosyal hizmet sözlüğünde organizasyonlar, kurumsallaşmış stratejilerle önceden belirlenmiş amaçlara erişmek için insanların, araçların ve kaynakların biçimsel olarak yapılandırılması olarak tanımlanır. Uyum içinde birlikte çalışan kişilerin bağımsız olarak çalışan aynı sayıdaki kişiden çok daha fsosyal Hizmet Organizasyonlarının Türleri Sosyal hizmet uzmanlarının çalıştıkları organizasyonlar, sosyal hizmet literatüründe genel hatlarıyla beş gruba ayrılmaktadır: 1. Tekil veya Çoklu Hizmet Sunan Organizasyonlar 2. Hükûmete Bağlı Organizasyonlar 3. Özel Kâr Amacı Gütmeyen Organizasyonlar 4. Kâr Amacı Güden Organizasyonlar 5. Gönüllü Kendine Yardım Organizasyonları Bu organizasyon tiplerinin temel özelliklerine kısaca değinmemizde yarar vardır. azla ürün veya hizmet üretebilmesi, organizasyonların en önemli avantajıdır. Tekil veya Çoklu Hizmet Sunan Organizasyonlar Sosyal hizmet organizasyonlarının birçok işlevini yerine getiren ve doğrudan hizmet sunan organizasyonlardır. Kuruluşlar bazen çocuk veya yaşlı gibi belirli bir müracaatçı grubuna hizmet vermek için kurulsa da genelde birden çok nüfus grubuna hizmet verecek şekilde yapılandırılmaktadır. Hükûmete Bağlı Organizasyonlar Bu organizasyonlar kanunlarla kurulan ve devlet eliyle işleyen yapılardır. Dolayısıyla hükûmete bağlı organizasyonlar, toplumsal taleplere karşı duyarlı ve toplum yaptırımlarıyla karşı karşıyadırlar. Bu organizasyonların hizmetleri belirlidir, kanunlarla sınırlandırılmıştır ve müracaatçıların özel gereksinimlerine yanıt vermede genelde yetersiz kalan yapılardır. Türkiye de ve dünyanın birçok ülkesinde sosyal hizmet organizasyonları genelde devlete bağlı olan kurum ve kuruluşlardan oluşmaktadır. Özellikle sosyal yardım ve korunmaya muhtaç kişiler için çalışan bakım organizasyonları bu kapsamda yer almaktadır. Özel Kâr amacı Gütmeyen Organizasyonlar Kâr amacı gütmeyen organizasyonlar genelde bir yönetim kurulu tarafından yönetilir ve bu kurul organizasyonunun tüm politikalarını belirler, mali kaynakların harcanmasında yetkilidir ve yöneticilerle çalışanların performanslarını izler.kâr amacı gütmeyen organizasyonlar genelde bir yönetim kurulu tarafından yönetilir ve bu kurul organizasyonunun tüm politikalarını belirler. Gönüllü Kendine Yardım Organizasyonları Toplumların oluşumundan beri insanlar, birbirlerine karşılıksız yardım etme isteğini her zaman duymuşlardır. Ülkemizde sağlık, sosyal hizmetler, sosyal yardımlaşma, kalkınma, eğitim, kültür ve mesleki alanlarda çalışmalar yapan binlerce gönüllü kuruluş bulunmaktadır. Bunlardan bazıları çok köklü olan, toplumun güven ve desteğini sağlamayı, başarmış ve iyi çalışmalar yapan gönüllü kuruluşlardır. BÜROKRASİ VE ÖRGÜTSEL YAPI Günümüzde sosyal hizmet uzmanları çeşitli sosyal hizmet organizasyonlarında istihdam edilmektedir. Genel olarak bu kurum ve kuruluşlar bürokratik yapıya sahiptir. Bilimsel ve teknolojik gelişimdeki baş döndürücü hıza rağmen istihdam edilen organizasyonlardaki değişimin yavaşlığı, bu yapılarda müracaatçıların gereksinimlerine aynı hızda yanıt verilememesi, sosyal hizmet uzmanlarının sık karşılaştığı bir durumdur. Bürokrasi kavramının öncelikle Fransa'da ortaya çıktığı ve ilk kez Vincent de Gournay tarafından 1745'te kullanıldığı kabul edilmektedir. Latince, masaları örtmekte kullanılan koyu renkli kumaşı ifade eden "burra" sözcüğü ve Yunancada egemenlik ve yönetim anlamına gelen "kratos" kelimesinin birleşimi ile aslında "masaların ya da büroların egemenliği" anlamında kullanılan bürokrasi sözü ile öncelikle memurların toplum üzerinde giderek artan egemenliği vurgulanmak istenmiştir. Bilim adamları tarafından bürokrasi için değişik değerlendirmelerde bulunulmuş, kavramın farklı anlamları üzerinde durulmuştur. Bunları;

16 Rasyonel organizasyon, Kamu yönetimi, Büyük yapılı örgütler ve modern toplum, Verimsizlik ve kötü yönetim, Memurlar tarafından yönetim Rasyonel Organizasyon Rasyonel organizasyon; örgütsel yapının, kurallarının ve işleyişlerinin, performansın belirlenmesindeki esas etken olduğu kabulüne dayalı bir mantığın hâkim olduğu düşüncenin ürünüdür. Rasyonel bürokratik model, belirli amaçların elde edilmesini amaçlayan, açık yapısal düzenlemeler ve yönetsel pratikler sunan bir yapıdadır. Söz konusu yapısal düzenlemeler genel itibarıyla altı başlık altında toplanmaktadır. Weber'in tanımlaması içinde bu altı merkezî başlık şunlardır : 1. Açıkça tanımı yapılmış iş bölümü ve otorite, 2. Kademeli yetki düzeylerine dayalı yapı, 3. Performans kriterlerini tanımlayan yazılı kurallar bütünü, 4. Uzmanlığa dayalı bir iş bölümü, 5. İşlerin bir meslek ve kariyer olarak yerine getirilmesi, 6. Görevlerin ve otoritenin kişilere değil pozisyonlara bağlı olması. Kamu Yönetimi Bürokrasi, özel yönetimden farklılığını vurgulamak üzere kamu yönetimi anlamında da kullanılmaktadır. Bu anlamda bürokrasi, devletin günlük yaşamda vatandaşa yansıyan yüzüdür. Büyük Yapılı Örgütler ve Modern Toplum Weber ve birçok sosyal bilimcinin de üzerinde durduğu biçimde, örgütlerin, büyümeleri ile doğru orantılı olarak bürokratikleşme eğiliminde oldukları görülmektedir. Günümüzde sosyal ilişkileri bürokratikleştiren organizasyonların sayıları ve yapıları giderek büyümektedir. Uzmanlaşmış fonksiyonlara sahip büyük yapılı organizasyonlar, modern hayatın çok önemli yapısal özelliklerinden biridir. Verimsizlik ve Kötü Yönetim Bürokrasi denildiğinde akla verimsizlik ve kötü yönetim de gelmektedir. Bürokrasinin zayıf yönlerinden hareketle birçokları kavramın olumsuz yönüne dayalı anlamlar ifade etmişlerdir. Bu yönüyle "işlerin ağır yürümesi, monotonluk, işlemlerin karmaşıklığı ve ihtiyaçların yeterince tatmin edilememesi vurgusu yapılmıştır. Her birimiz, kamu kurumlarında çoklukla karşılaştığımız sıkıntılarımızı, bürokrasi deyimi ile ifade etmişizdir. Verimsizlik, işlemlerin yavaşlığı, kırtasiyecilik, gizlilik, otoriteye aşırı bağlılık, sorumluluktan kaçınma, merkeziyetçilik, önemsenmeme gibi şikâyet mevzularını içeren bu ifadeler çok yaygındır. Memurlar Tarafından Yönetim Bürokrasi; demokrasi, aristokrasi ve monarşi gibi bir yönetim türü sayılarak yönetici unsur olarak memurları göz önüne koymuştur. Bu anlam, bürokratların siyasal yaşamdaki etkin gücünün yanı sıra yetki ve güçlerini halkın zararına kullanmaları olgusunu da ifade eder. Bürokratik memurların güçlü olma talepleri ve bilgi tekeli ile güçlerini artırma eğilimleri Weber de dâhil birçok düşünür tarafından eleştirilegelen bir husustur. Weber bu konuda şu uyarıda bulunmaktadır: Bütün bürokrasiler, bilgilerini ve niyetlerini gizli tutarak meslekten yetişmiş olanların üstünlüğünü artırmaya çalışırlar. Bürokratik yönetim her zaman için gizli oturumlar yönetimi olmak eğilimindedir; bilgisini ve eylemlerini eleştirel gözlerden olabildiğince saklamaya özen gösterir. Resmî sır kavramı, bürokrasinin özgül buluşudur Sosyal Hizmet Bürokrasisi Buraya çeşitli anlam ve çağrışımlarına yer verdiğimiz bürokrasi oldukça geniş yelpazede günümüz sosyal hizmet organizasyonlarını şekillendiren ve işler kılan temel çerçeve olmayı sürdürmektedir. 1. Sosyal hizmet organizasyonlarında amaçlar sisteme dışsaldır. Bunun anlamı amaçların kurum çalışanları için değil, kurumdan yararlanan müracaatçıların yararına göre şekillendirilmiş olmasıdır. 2. Çalışanlar üretmeyen, hizmet eden kişilerdir. Hizmet işlevi sosyal hizmet organizasyonlarını üretim ve pazarlama organizasyonlarından ayırır. 3. Organizasyon amaçları; bilgide, inançlarda, davranışlarda ve yeteneklerde değişim sağlama biçiminde tanımlanmıştır. Bu amaçları başarmanın araçları ve ölçülmesi oldukça karmaşıktır. 4. Sosyal hizmet organizasyonunun en önemli unsuru uzmanlığa sahip olan kişilerdir. Bu uzmanlar sıklıkla organizasyonun klasik işleyişi ile çatışabilir. ORGANİZASYON VE YÖNETİM KURAMLARI Modern topluma egemen olan organizasyon paradigmasının aslında birbirlerine oldukça yaklaşan, ancak çıkış noktaları ve kültürel olarak ayrışmaları olan iki temel söylemin üzerinde geliştiğini belirtmeliyiz. Bunlardan birincisi, mühendislik eğitimi almış olan Amerikalı Frederick Taylor'un 1911 yılında yayımladığı Bilimsel Yönetimin İlkeleri başlıklı kitabıyla belirlenen ve özel kesim üretim örgütlenmesi üzerine yoğunlaşan bilimsel yönetim söylemidir. İkincisi ise Alman sosyal bilimci Max

17 Weber'in toplumsal çözümlemeden yola çıkıp insan ilişkilerinde güç ve ondan kaynaklanan yetkinin meşrulaştırma biçimi olarak teknik yanlarını belirlediği bir yaşam tarzı olarak bürokrasi kuramıdır. Taylor ın Bilimsel Yönetimi Frederick Taylor'ın öncülüğünü yaptığı "bilimsel yönetim" akımı, Sanayi Devrimi nin sonucunda ortaya çıkmıştır. İşletmelerin büyük boyutlara ulaşması ve sanayide tekelci eğilimlerin baskınlaşması hem 19. yüzyılın ikinci yarısında fen bilimlerinde kaydedilen ilerlemeler sonucu bilimin amaçlı ve sistemli bir biçimde üretime aktarılmasını hem de üretimi bilimsel kurallara bağlayarak geliştirme çabalarını ve bu zincirin bir parçası olarak Taylorizm'i kaçınılmaz olarak gündeme getirdi. Bilimsel yönetimin kaldırmayı amaçladığı bu tutumun adı, Taylor'un deyimiyle sistematik aylaklıktır. İşçilerin kasıtlı ve örgütlü bir şekilde iş hızını düşürmeye çalışmalarını Taylor böyle adlandırmıştır. Taylor' ın önerdiği yöntem, birinci sınıf olarak çalışması beklenen işçilere bu sınıfa özgü görev, hız ve çaba ayrıntılarının yanı sıra çok daha yüksek bir ücret sunmaktır. İlk çarpıcı uygulaması Ford fabrikalarında gerçekleşen bu yöntemin mantıksal sonucu, Taylor' ın da önceden gördüğü gibi, yeterli alıştırma ve gerekli iş planı verildikten sonra her işçinin birinci sınıf olmasıdır. 1. Yönetim, işçilerin tüm birikmiş geleneksel bilgisini toplamalı ve sistematikleştirmelidir 2. Kol ve kafa işleri birbirlerinden ayrılmalıdır 3. Yönetim, yapılacak işin tüm ayrıntılarını ve kullanılacak zamanı önceden ve yazılı olarak vermelidir. Yani yalnızca ne yapılacağı değil, nasıl yapılacağı ve ne kadar sürede yapılacağı da belirtilmelidir

18 Weber'in Bürokrasisi Modern kamu yönetimi literatürünün çağdaş bürokrasileri incelemede hareket noktası olarak kabul ettiği bürokrasi modeli, teknik üstünlükleri sayesinde rasyonel, dolayısıyla verimli bir örgüt biçimini ifade eder. a. Yasalarla Düzenlenmiş Yetki Alanı Bürokratik örgüt, hedefine ulaşmak amacıyla kurduğu organizasyonel yapı içinde bütün çalışmaları belirli biçimler hâlinde resmî görevler olarak standartlaştırır. b. Görev ve Otorite Hiyerarşisi Örgütlenmede, her ne kadar tematik yapılar oluşturulabilse de tüm yapılar birbirleri ile hiyerarşik bir sıra ve düzen içerisinde ilişkidedir. Ast- üst ilişkisi içindeki bu organizasyon, en üst noktada bir kişi ile temsil edilir. c. Yazılı Belgeler Bürokrasinin yapısına ve işleyişine ilişkin hemen her şey resmî bir biçimde yazılı olarak belirlenmiştir. d. Uzmanlaşma Görevlerin yerine getirilmesinde gerekli iş bölümünün bir sonucu olarak belirli bir personelin belirli bir işte istihdamı ve o konu üzerinde zamanla uzmanlaşması görülür. e. Gayrişahsilik Rasyonel olmayan duygusal unsurları ortadan kaldırmada en önemli faktörlerden biri olan bu hususu Weber, bürokrasinin çok özel bir niteliği olarak değerlendirmiştir. Bu sayede çalışanların ve dolayısıyla organizasyonun performansının ve verimliliğinin çok daha yüksek olacağı düşüncesindedir f. Kurallar Sistemi Bürokrasi; kişiye değil, soyut kurallara dayanır. Memurun bağlılığı, üst konumdaki amire değil, makama ya da görevedir. Kurallar sistemi, bürokraside çalışanların sorumluluklarını ve kendi aralarındaki ilişkileri tanımlar. g. Kariyer Keyfiliğin önlenmesinde ve verimliliğin artırılmasında kullanılmak üzere öne sürülen bir diğer temel yapı taşı da kariyer sistemidir. Bürokraside memuriyet bir meslektir. Memurluk mesleği, belirli esaslara dayalı bir terfi sistemi içinde yürütülür. h. Kamu ve Özel Yaşamın Ayrışması Bürokrasinin hem yönetim hem de iş gören düzeyindeki bütün unsurları için çalışma alanındaki malzemelerin aidiyeti kendilerinde değil, örgütün zimmetindedir. Bürokratlar, bunları yalnızca örgütün amacının gerçekleştirilmesi yönünde iş görmek üzere emaneten kullanmaktadırlar. Fayol un Yönetim Süreci Henry Fayol un öncülüğünü yaptığı Yönetim Süreci Yaklaşımı, organizasyonun işlevsel birimleri arasındaki yapısal ilişkiler üzerinde dikkatini yoğunlaştırarak organizasyon ile ilgili birtakım ilkelerin oluşturulması ve uygulanması, yetkinin oluşumu, yönetim işlevleri, örgüt yapısı ile faaliyetler arasındaki mantıksal ilişkilerin gerçekleştirilmesi için amaçların oluşturulması konularıyla ilgilenmiştir. Fayol, üretimsel, ticari, mali gibi klasik fonksiyonların organizasyonlarda genel kabul gördüğü ve dikkate alındığı dönemlerde yönetim işlevlerinin önemine vurgu yapmakta ve bunları klasik organizasyon işlevleri içine dâhil etmektedir. Fayol a göre bütün organizasyonların temel işlevleri altı grupta toplanır: 1. Teknik işlevler (üretim, imalat ve transformasyon), 2. Ticari işlevler (alım, satım, değişim), 3. Mali işlevler (sermaye üretimi ve yönetimi), 4. Güvenlik işlevleri (malların ve kişilerin korunması), 5. Muhasebe işlevleri (envanter, bilanço, istatistik) ve 6. Yönetim işlevleri (öngörü, organizasyon, kumanda, koordinasyon ve kontrol). Taylor, Weber ve Fayol organizasyonu; yasal otoriteye dayanan, planlanan ve denetlenen mekanik bir sistem olarak tasarlamışlardır. Organizasyon alanında sistemli bilgi birikiminin ilk aşamasını oluşturan klasik yaklaşımca öne sürülen düşünceler küçük değişikliklerle günümüze değin etkinliklerini yitirmeden gelmiş olup yakın gelecekte de etkinliğini kaybedeceğe benzememektedir. Klasik Kuram ın, insanların davranış şekillerini, hislerini, inançlarını ve bunların birbiriyle olan ilişkilerini hesaba katmadığı için organizasyon teorisine etkisi büyük, katkısıysa sınırlıdır. Mayo nun İnsan İlişkileri Taylor ve Weber in organizasyon bilgi birikimine yaptığı katkılar çok önemli olmakla birlikte her ikisinin de çalışma ve yaklaşımlarında göz ardı edilen temel bir değişken, organizasyonun insani yönüdür. İnsan İlişkileri Okulu, organizasyon üzerindeki çeşitli görüşleri toplayan dağınık ve değişen bir düşünce akımıdır. Elton Mayo yönetiminde Hawthorne fabrikasında yapılan ünlü araştırmalara, insani ilişkiler alanında daha sonra yapılan tüm araştırmaların başlangıç noktası ve ilham kaynağı olarak bakılabilir. İnsan ilişkileri yaklaşımı; insanın sosyal bir varlık olması nedeniyle, sosyal gereksinimlerinin davranışlarını büyük ölçüde etkilediğini ve bu nedenle davranışlarında her zaman mantıksal - yasal ve ekonomik olmadığı düşüncesini taşır. Sistem Yaklaşımı Yönetim ve organizasyon disiplininin bugün kullanmakta olduğu sistem olgusu, bir biyolog olan Ludwig von Bertalanffy nin 1920 li yıllarda çalıştığı Genel Sistem Kuramı na dayalıdır. Bertalanffy, sistemlerin hiyerarşik basamaklarını ortaya koymuştur. Sistem yaklaşımı, tekil neden - sonuç ilişkisini reddetmektedir. Dolayısıyla insan davranışlarının da tek bir nedene dayandırılarak algılanmasını ve motive edilmeye çalışılmasını reddeder. Sistem yaklaşımı, hem organizasyonlar ve hem de bireyler için dinamik bir denge öngörmektedir

19 Sistem yaklaşımının, geniş bir alana yayılmış, oldukça çeşitlenmiş ve farklılaşmış uzmanlık alanlarındaki bilimsel bilginin bütünleştirilmesi için bir temel sağlama işlevi gördüğü söylenebilir. Buna göre gittikçe artan uzmanlaşma nedeniyle, uzmanlık alanları arasında ilişkiler zayıflamakta, dolayısıyla belirli konularla ilgilenenlerin gittikçe karmaşıklaşan olayları anlamaları daha da güçleşmektedir. Sistem yaklaşımının sosyal hizmet mesleğiyle bağlantılı özelliklerini şöyle sıralayabiliriz : 1. Sistem yaklaşımı, çeşitli disiplinlerden alınan bilgileri belirli bir düzene koyar. Bu bilgi toplama ve düzenleme sistematiği, sosyal hizmetin eğitim ve uygulama süreçlerine işlerlik kazandırır. 2. Sistemlere bağlı kavramlar ve onların gelişmesi, işlevleri ve yapısı, birey ve toplum düzeyinde her müracaatçı sistemine uygulanabilir. 3. Sistem yaklaşımı, birtakım unsurların bir bütünü oluşturacak şekilde sıralanmasına ilişkin bir anlayışa sahip olunması için temel çerçevedir. 4. Sistem yaklaşımı, kişi ve çevrenin ayrı ayrı sahip olduğu özelliklerden çok, sistemler arası hareketliliğe önem verir. 5. Sistem yaklaşımı, aktif bir kişilik sistemi olarak insanın, kendi inisiyatifini kullanabilme, yaşama katılım gösterebilme, davranışlarını ve çevreyi değiştirebilme özelliğine sahip olduğunu kabul eder 6. Yaşayan bir açık sistem, gelişebilmek için diğer sistemlerle sürekli bir şekilde karşılıklı hareketlilik içinde olmayı beklediğine göre sosyal hizmet uzmanlarının temel rol ve işlevleri tüm nüfus grupları için bu tür bir hareketliliğe yönelik yardım ve tedbirleri sağlayabilmek olmalıdır. 7. Sistemin bir parçasında meydana gelen değişmenin sistemin bütününü büyük ölçüde değiştirmesi, müracaatçıların daha serbest hareket edebilmeleri için müdahalelere dikkat etmemiz gerektiğini göstermektedir. Durumsallık Yaklaşımı Yönetim üzerine olan klasik, neoklasik ve modern yaklaşımlar, örgütsel sorunlara çözüm getirecek tek bir model üzerine çalışmışlardır. Bu yaklaşımlar çoğunlukla, sundukları bu modellerin genel, evrensel ve her örgüt için geçerli olduğu iddiasındadırlar. Ancak değişik düşünürler tarafından farklı örgütsel koşullarda yapılan araştırmalar, her organizasyona uygulanabilecek evrensel modellerin olabileceği varsayımını reddeder niteliktedir. Durumsallık yaklaşımına göre, organizasyon yapıları ve işleyiş yöntemleri belirli genel ilkeler doğrultusunda değil, organizasyonun iç ve dış çevre özellikleri, kullanılan teknoloji ve organizasyonun büyüklüğüne göre tasarlanır. Toplam Kalite Yönetimi Güncel organizasyon yaklaşımlarının en önemlilerinden biri Toplam Kalite Yönetimi dir. Özellikle 1970 lerdeki petrol kriziyle birlikte Batı dünyasının ilgisini çeken bu anlayış, Japon yönetim felsefesinin bir alt sistemi olarak görülmektedir. Günümüzün sıkça vurgulanan sürekli değişen rekabet ortamı nda toplam kalite yönetimi, oldukça popüler bir kavram hâline gelmiş ve toplam kalite yönetimine yönelim hızlanmıştır. Toplam kalite yönetiminde müşteri odaklılığı, müşteri tatmini, müşteri memnuniyeti kavramlarının ön plana çıktığı görülmektedir. Toplam kalite yönetimi kavramı organizasyon kültürüne ve genel yönetim felsefesine son derece önemli değişiklikler getirmiştir. Bunlardan en önemlisi, yönetmekten yol göstermeye geçiştir. Toplam kalite yönetiminin ilkeleri literatürde şöyle sıralanmaktadır : 1. Katılımcılık 2. Müşteri Odaklılık 3. Liderlik 4. Sürekli İyileştirme 5. Motivasyon 6. Sürekli Eğitim 7. Ölçüm ve Denetim Toplam kalite yönetiminde katılımcılık olarak ifade edilen anlayışta iki önemli unsur söz konusudur. Bu unsurlardan biri tüm kalite çalışmalarında üst yönetimin liderliği, diğeri de takım çalışması ve takım ruhunun oluşturulmasıdır. Toplam kalite yönetiminin başarıya ulaşması, işletmelerin daha etkin ve verimli çalışmaları açısından motivasyon çok önemlidir. Çünkü motivasyon, özde insanların başarılı olmalarına, kişisel tatmine ulaşmalarına yardımcı olan bir unsurdur. Liderler de motivasyonun bu özelliğinden yararlanarak diğer çalışanları kalite hedefleri doğrultusunda yönlendirilebilmektedir. Toplam kalite yönetiminin temel unsurlarından olan katılımcılık, ancak motivasyon unsurundan yararlanarak sağlanabilmektedir Sosyal hizmet organizasyonları varlıklarını sürdürebilmek için hizmet sunum sistemlerini gözden geçirerek değişen koşullara uyum sağlamak, artan taleplere etkin yanıtlar vermek ve nihayetinde yaşanan kalite krizini aşmak zorundadır. Sosyal hizmet organizasyonlarının özellikle kamu sektöründe olanlarında kalite sorunu yaşanmaktadır. Çünkü bu tür organizasyonlara sağlanan kaynaklarda sürekli bir azalma yaşanmaktadır. Azalan kaynaklar, hizmetlere artan talebi, giderek hantallaşan bürokratik yapıları oluşturmaktadır.

20 TOPLUMLA ÇALIŞMA Toplumla çalışma, sosyal refah amaçları için toplumda değişiklik yapmayı hedef alan ve bu yöndeki çalışmaların en etkin biçimde toplumun demokratik katılımı ile gerçekleşeceğine inanan bir sosyal hizmet yöntemidir. TOPLUMLA SOSYAL HİZMET William Schwartz ın görüşüne göre ise, her mesleğin toplumda özel bir işlevi vardır. Sosyal hizmetin görevi, birey ile toplum arasında, her ikisinin karşılıklı doyum gereksinmelerini karşılayan süreçleri uzlaştırmaktır. Schwartz ın modeli, birey ile toplum ilgilerinin aslında aynı olduğu varsayıma dayanır. Sosyal Hizmet Mesleğinde Toplumla Çalişmanin Hedefleri: Yaşam kalitesini geliştirmek: Temel insan ihtiyaçlarını (beslenme, barınma, güvenlik, eğitim ve sağlık için fırsatlar, istismardan korunma, yaşamını etkileyecek karar ve süreçlere katılım gibi) referans alan çalışmalardır. Savunuculuk: hangi yapıların ve davranışların insanları ve toplumları onların tüm potansiyellerine erişmelerinde sınırladığını belirlemek için çalışma yapmayı, engelleri kaldırmada bireylerle çalışarak izleme yapmayı, amaca yönelik değişim faaliyetleri ile sağlıklı gelişim fırsatlarını geliştirmeyi içermektedir Sosyal ve ekonomik gelişim: Bireylerin geçim kaynaklarını artırmak ve geliştirmek için toplumdaki iyileştirmeleri içermektedir. Hizmet ve Program planlama: Tüm toplumun ve belirli bir nüfus grubunun ihtiyaçlarını değerlendirme ve bu ihtiyacı karşılayacak plan yapı ve kaynakları geliştirmeyi kapsamaktadır. Hizmet bütünleştirme: Toplumdaki bireylerin geniş kapsamlı ihtiyaçlarına yönelik mevcut müdahalenin devamlılığı ve her çeşit hizmetin bütünleştirilmesini içermektedir Politik ve sosyal aksiyon: Mevcut politikaları değiştirmek, daha ilerici kanunlar oluşturma ve politika yapıcıların değişimi için gerekli olan politik bir süreci yansıtmaktadır. Sosyal aksiyon insanların elde edebileceği, yönetebileceği ve açıkça ifade edebileceği özgür alanlar gerektirir. Politik ve sosyal aksiyon; içerme, katılımcı demokrasinin geliştirilmesi ve yerel, bölgesel ve uluslararası eşitlik için örgütsel değişimi gerektirir Sosyal adalet: İnsan eşitliği; ırk, etnisite, cinsiyet ve milliyet farkı gözetmeksizin fırsatlara eşit ulaşımı inşa etmeyi içerir. Bu hedefleri gerçekleştirmek için; Sosyal çevre ve toplumun örgütlenmesi, İşlevsel toplulukların harekete geçirilmesi, Sosyal planlama, Program geliştirme ve topluluk iş birliği, Siyasal ve sosyal eylem, Koalisyonu sağlama ve sürdürebilme ile Toplumsal hareketler önemli girişimler olarak karşımıza çıkmaktadır. Sosyal hizmet mesleğinde toplumla çalışma; grupların ve örgütlerin davranış düzenlerini ya da insanların toplum yapılarıyla ilişkilerini ve etkileşimlerini değiştirmeye yönelik becerileri gerektirmektedir. Toplumla çalışma; Toplumun örgütlenmesini ve gelişimini, Sosyal planlama, siyasal ve sosyal eylem ile ilgili becerileri, Bilişsel ve analitik becerileri, Çalışanların yükümlülüklerini güvence altına almayı ve ortaklıklar kurma yeteneğini, Sorunları belirleme ve etkili iletişim becerilerini, İkna ve temsil etme ile sorunlara farklı açılardan bakabilmeyi, Örgütsel, yönetim ve grup becerilerini, Halkla ilişkiler yeteneklerini, Sosyal kapitali, Savunuculuk ve lobiciliği, Sosyal adalete ve toplum refahını güçlendirmeye olan inancı ve bağlılığı, Gerektiğinde yeni teoriler geliştirme becerilerini, Uygulama alanını bütçeleme, hibelere ulaşmayı sağlama ile araştırma becerilerini, Güç analizine ilişkin analitik becerileri, ihtiyaçları değerlendirmeyi ve politik süreçleri anlama becerilerini gerektirmektedir. Sosyal hizmet uzmanlarının topluma yönelik etik sorumlulukları: 1. Sosyal refah 2. Toplumun katılımı 3. Toplumun acil gereksinimleri 4. Sosyal ve siyasal eylem Sosyal hizmet bilgi ve beceri temelinde, sosyal hizmet uzmanları; bireylerin yaşamlarının iyileştirilmesinde, sosyal adalet ve hak temelli yaklaşım odağında, sosyal politikalara ilişkin uygulamaların gerçekleştirilmesinde önemli sorumluluklara sahiptir. MAKRO UYGULAMA KAVRAMSAL ÇERÇEVE: PROBLEMİ, NÜFUSU VE ALANI ANLAMAK Toplumu ve örgütleri anlamak, sosyal hizmet uygulamalarına karmaşık bir boyut eklemektedir. Fakat bu anlayış, makro boyutta uygulamaların başarılı olabilmesi için önemli bir yordayıcıdır. Benzer şekilde alkolizm sorununun, yerel toplumu nasıl etkilediğini anlamalı (Problem ve alanın örtüşmesi); yaşlı, emekli ve bağımlı nüfusun ihtiyaçlarının boyutunu öğrenmeli ve yerel toplumun sorunları üzerine eğilmelidir (nüfus ve alan arasındaki örtüşme). Bu sorun alanında çalışan sosyal hizmet uzmanı ve diğer değişim ajanları; 1) Çevredeki alkolizm sorunları ve temel görüşler,