İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI

Transkript

1 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI Bütün çalışanların, insan haysiyetine uygun çalışma şartlarında, kendini geliştirebileceği ve toplum için fayda sağlayabileceği, sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışma hakkı vardır (BM, İnsan Hak. Bil. (1948) Md, 23 ve BM, Eko. Sos. Kül. Haklar Söz,( 1975) md. 7). İş sağlığı ve güvenliği tıp, hukuk, mühendislik ve iktisat disiplinlerinin ortak ilgi alanını oluşturan çalışanların sağlık ve güvenlik konuları ile ilgili çok yönlü ve geniş kapsamlı bir alandır.

2 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) nin beraber çalıştığı disiplinler Tıp Mühendislik Hemşirelik Psikoloji Fizyoterapi İş hijyeni Ergonomi Beslenme Eğitim Biyoloji Kimya Fizik Biyomekanik Antropoloji Sosyoloji Epidemiyoloji İstatistik Bilişim

3 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI İş sağlığı ve Güvenliği nin paydaşları: Çalışanlar İşverenler Devlet Sendikalar Meslek Odaları/Sivil Toplum Kuruluşları Üniversiteler Kamuoyu vb.

4 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI İşyeri ortamında bulunan teknik ekipmanlar ile çalışma koşullarından kaynaklanan çeşitli riskler nedeni ile çalışanların sağlığı bozulabilir. Sağlığı bozulan ve hastalananların teşhis ve tedavisi de bu uğraşıların içine girer, ama bu çalışmaların asıl amacı, işyeri ortamında bulunan bu riskleri kontrol altına almak suretiyle işyerini sağlıklı ve güvenli bir yer haline getirmek ve sonuç olarak da bu ortamda bulunan ve çalışan kişilerin sağlığının olumsuz etkilenmesinin önüne geçmektir. Çalışma şartları, çalışan kişinin bedensel ve ruhsal sağlığını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebildiğinden, iş güvenliğinin sağlanması ile toplumun mutluluğu arasında bir ilişki kurmak da mümkündür.

5 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI İşverenler; maddi ve manevi menfaatleri nedeniyle, çalışanlar; doğrudan etkilenen kişiler olarak, devlet ise, vatandaşlarının sağlığını ve mutluluğunu düşünmek zorunda olduğu için İş Sağlığı ve İş Güvenliği konusu ile yakından ilgilenmek durumundadır. Buna göre iş sağlığı ve iş güvenliğinin amacı aşağıdaki üç madde ile özetlenebilir. A. Çalışanları korumak : Çalışanları işyerinin olumsuz etkilerinden korumak, rahat ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamak işçi ve iş güvenliğinin ilk amacıdır.

6 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI B. Üretim güvenliğini sağlamak : İş kazaları ve meslek hastalıkları sebebiyle oluşabilecek iş gücü ve iş günü kayıplarının en aza indirgenmesi, dolayısıyla iş veriminde artışın sağlanması ile üretim korunması işçi sağlığı ve iş güvenliğinin diğer bir amacıdır. C. İşletme güvenliğini sağlamak : Çalışma ortamlarında alınan tedbirlerle, işletmeyi tehlikeye sokabilecek yangın, patlama, makine arızaları ve devre dışı kalmalarını ortadan kaldırılması işletme güveliğini sağlayacaktır.

7 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI İş sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarının iki temel boyutu vardır: Bunlardan birisi, çalışanların sağlığının yapacakları işle ilgisini araştıran, belirleyen ve işyeri ortamında oluşabilecek bazı risklere karşı alınacak tıbbi koruma yöntemlerini uygulamak ve işyerindeki çalışmalar esnasında sağlık sorunu olanların hastalıklarının teşhis ve tedavisi ile hastalığın yapılan işle ilgisini araştırarak gerekli önlemleri almak şeklinde ifade edilebilecek olan tıbbi boyuttur. Bu ilgi alanına "İş Hekimliği" adı verilebilir.

8 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI İkinci boyut ise, işyeri ortamındaki sağlık ve güvenlik risklerinin saptanması, bununla ilgili ölçümler yapılması ve bu risklerin kontrol altına alınması şeklindeki uğraşıları içeren ve konunun daha çok teknik-mühendislik yanını oluşturan "İş Güvenliği" boyutudur. Bu boyut, işyeri ortamında sağlıklı ve güvenlikli bir ortam oluşturmak için yapılan tüm çalışmaları kapsadığı için "İş Hijyeni" olarak da adlandırılmaktadır.

9 İş Sağlığı Kavramı İş sağlığının en geniş kapsamlı tanımı; Çalışma hayatı ile sağlık arasındaki ilişkiyi inceleyen bir bilimdir şeklindedir. Çalışanlara yönelik olarak verilen koruyucu ve tedavi edici hekimlik uygulamaları olan iş hekimliği uygulamaları ile çalışılan ortamın sağlığı etkileyen faktörlerinin kontrol altına alınması için yapılan uygulamalar olan iş hijyeni uygulamalarının bütününe İş sağlığı adı verilir.

10 İş Sağlığı Kavramı Hem ILO hem de WHO'nun katılımıyla ortak kararlaştırılan tanıma göre "İş sağlığı; bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerini sürdürme ve daha üst düzeye çıkarma çalışmalarıdır.

11 İş Sağlığı Kapsamı 1.) İş hekimliği; bireylere yönelik olarak sağlık personeli tarafından verilen, tanı tedavi ve bireysel korunma faaliyetlerini ifade eder. Başlıca iş hekimliği uygulamaları şunlardır: a. İşe giriş muayeneleri, b. İşkolunun özelliğine göre erken tanı arama testlerinin uygulanması (örneğin gürültüyle çalışılan işyerlerinde odiografi ile işitme kaybının erken aşamalarında yakalanması veya kurşun etkilenimi olasılığı bulunan işyerlerinde kan kurşun düzeyi ve ilgili enzim düzeylerinin takibi vb.) c. Hastalık semptomlarından çalışanların haberdar olmasını sağlamak amacıyla bireylere yönelik sağlık eğitimi faaliyetlerinde bulunulması

12 İş Sağlığı Kapsamı d. Çalışanlar açısından risk oluşturuyorsa biyolojik risklere karşı bağışıklama yapılması (örneğin gıda sektöründe çalışanların hepatit, A, Hepatit B, Tetanoz gibi hastalıklara karşı korunmasını sağlayıcı tıbbi ve hijyenik önlemlerin alınması) e. Çalışanların vücut direncinin sağlanması amacıyla düzenli, dengeli ve yeterli beslenmesinin sağlanması f. Çalışanların kişisel hijyenlerini sağlaması, el yıkama uygulamasının öğretilmesi, uygun koruyucuları kullanmayı öğrenmesi ve kullanabilme becerisine sahip olması,

13 İş Sağlığı Kapsamı 2.) İş hijyeni; çalışma ve yaşama ortamlarında sağlığı tehdit eden faktörlerin saptanması ve kontrol altına alınması faaliyetlerini kapsayan "iş ve çevre sağlığı" (iş hijyeni) faaliyetleridir. Bu ana faaliyet alanı; sağlık risklerinin saptanması, ölçümlerin yapılması ve risklerin kaldırılması gibi alt faaliyetleri içerdiğinden iş sağlığının "teknik boyutu" olarak da isimlendirilmiştir. Bu kapsamda yapılabilecek faaliyetlerin başlıcaları şunlardır: a. İşyeri sağlık risklerinin saptanması amacıyla ölçümler yapılması. Örneğin, toz ölçümü, gürültü ölçümü, kimyasal maddelerin havadaki konsantrasyonlarının tespit edilmesi, ortam hijyenik kontrollerinin yapılması vb.

14 İş Sağlığı Kapsamı b. Saptanan sağlık risklerinin kontrol altına alınmasını sağlamak amacıyla teknik önlemler alınması (Örneğin kullanılan tehlikeli madde değiştirilebilir, ya da tehlike arz eden yöntem değiştirilebilir) c. Söz konusu etken(ler) ortaya çıkmak zorunluluğu varsa çalışanların bu risklerden korunması, bu amaçla etkenin çıktığı çalışma ortamı çalışanlardan izole edilebilir, havalandırılabilir, ya da çalışanların kişisel koruyucu ekipman kullanması sağlanabilir.

15 İş ve Sağlık İlişkileri İş sağlık ilişkisinin çok eski zamanlardan beri ilgilenilen bir konu olduğu bilinmektedir. Sağlık durumu işi etkileyebilmekte iken buna karşılık olarak işin gereklilikleri de sağlığı etkileyebilmektedir. Sağlık durumunun işi etkilemesi daha az konuşulan ve irdelenen bir konu olup daha çok sosyal çalışmaların ve sağlık ve sosyal politikaların konusu olmuştur.

16 İş ve Sağlık İlişkileri Chadwick'in 1800 lü yıllarda sözünü ettiği; yoksulluk ve sağlıksızlık kısır döngüsü iş-sağlık ilişkilerinin de karmaşıklığını göstermektedir.

17 İş ve Sağlık İlişkileri Çalışma ortamına ait faktörler ve bireysel faktörlerin hastalık oluşumundaki etkileşimleri aşağıdaki Şekilde şematize edilmiştir.

18 İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler İşyerlerinde, çalışanların sağlığı üzerinde etkili olan, bir anlamda İş ve Sağlık ilişkisini belirleyen başlıca iki grup faktör vardır; bunlar, kişisel bazı özellikler ve çevresel faktörlerdir. Kişisel faktörler olarak, kişinin yaşı, cinsiyeti, genetik özellikleri, beslenme durumu, sigara, alkol vb. alışkanlıkları yaşadığı çevrede bulunan bazı faktörler bir araya gelerek bir insanın sağlık durumunu belirler.

19 İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler Çevresel faktörler ise, işçinin çalıştığı işyeri ortamında bulunan çeşitli sağlık riskleridir. Değişik işyeri ortamında bulunan sağlık riskleri pek çoktur. Bu nedenle, bu faktörlerin; fiziksel faktörler ya da etkenler, kimyasal etkenler, tozlar, biyolojik etkenler, ergonomik etkenler, psikolojik etkenler şeklinde gruplandırılması, sık olarak yapılan bir yaklaşımdır.

20 İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler 1) Fiziksel Etkenler: Gürültü, Vibrasyon (Titreşim), Aydınlatma, Termal Konfor Şartları, Havalandırma, Radyasyon, Basınç Değişimleri olarak sıralanabilir. a) Gürültü; genellikle istenmeyen ve rahatsız edici sesler gürültü olarak tanımlanır. İşçi sağlığında ise gürültü işitme duyusunun azalmasına veya sağlığının bozulmasına ya da başka tehlikelerin oluşmasına neden olan seslerdir.

21 İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler b) Titreşim (Vibrasyon); Titreşim ses dalgaları gibi belirli aralıklarla tekrarlayan mekanik bir enerjidir. İletim ve etkileme derecesi, titreşimin frekans ve şiddetine bağlıdır. c) Aydınlatma; İyi bir işyeri aydınlatması yapılan işe göre yeterli şiddette, tek düze, iyi yayılmış, gölge vermeyen ve göz kamaştırmayan aydınlatmadır. Doğal aydınlatma, gündüz aydınlığı, güneş ile olan aydınlatmadır. Yapay aydınlatma, ampul ya da floresanlarla direkt, yarı indirekt ve indirekt olarak yapılan aydınlatmadır. Yetersiz veya uygunsuz aydınlatma sonucunda, görme fonksiyonunda zorlanmalar, göz yorgunluğu, gözlerde batma, yanma, kızartı olur, ileri derecede etkilenme ile görme bozulur.

22 İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler d) Termal Konfor Şartları; (Isı, nem, havalandırma); Çalışma ortamlarının ısısının ve neminin çalışılan iş koluna göre bulunması gereken miktarı değişiktir. Bazı iş kollarında belirli ısı ve nem teknolojik bakımdan gerekli olan fiziki koşullardır. (Tekstil sanayinde pamuk, yün ipliklerin yapımı, elyafın yumuşaklığı, bükülme uygunluğu vb. için) e) Radyasyon; enerjinin elektro manyetik veya parçacık modeliyle taşınması radyasyon olarak tanımlanır. Kısa dalga boylu olan ışınların (mor ötesi ışınlar) deri ve gözde tahriş edici etkisi vardır. (Kaynakçılıkta gözlük kullanmadan kaynak yapılması gibi). X ve gama ışınlan ise bazı kanserler ve genetik bozukluklara yol açar. Uzun dalga boylu radyasyonun ise sıcaklık arttırıcı etkisi vardır.

23 İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler f) Basınç Değişimleri: Alçak basınç ve yüksek basınç altında çalışanlarda birtakım etkilenmeler olur. Basınç değişikliklerinden etkilenmelerle dalgıçlarda, sünger avcılarında, dağcılarda, uçaklarda çalışanlarda kulak uğultusu, sinüslerde ağrı, duyma bozuklukları, kaşıntı belirtileri, karın ağrısı, kemik ağrıları, sarhoşluk hali gibi tüm vücudun etkilenmesiyle çalışma yeteneğinin kaybı ve hatta ölüme varan iş kazaları oluşabilmektedir. Yüksek rakımlı yerlerde düşük atmosfer basıncı nedeniyle oksijen basıncının azalmasına bağlı belirtiler görülebilir.

24 İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler 2) Kimyasal Etkenler : Çevrenin normal yaşama uygun kimyasal bileşimini az veya çok değiştiren elementlere genel olarak Kimyasal Etkenler denir. Endüstrinin her dalında, atölyeler, laboratuarlar, sokaklar hatta evlerde organik ve inorganik bileşiklerle, insektisitler, ilaçlar, gaz, buhar, duman ile insanlar birlikte yaşamaktadır. Bu maddelerin çevredeki oranlan belirli düzeylerin üzerinde olunca, sağlığa zararlı olurlar. Bunlar; Metaller; Solventler;

25 İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler Zehirli Gazlar; Asit ve Alkaliler; Boyalar; Madeni boyalar, sentetik organik boyalar Pestisitler; Plastikler; Kanserojen Maddeler;

26 İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler 3) Tozlar: Tozlar, çapları mikron büyüklüğünde olup, havada asılı duran katı parçacıklara "toz" denir. Çalışma ortamında bulunan tozların akciğerlere girip birikerek etki yapması sonucunda oluşan hastalıklara "Pnömokonyoz" denir. Pnömokonyozlar, insanlık tarihinde belirlenen ilk meslek hastalıklarıdır. 4) Biyolojik Etkenler: Çalışma ortamındaki tehlikeli biyolojik etkenler bulaşıcı hastalıklara neden olabilir. Bunlar mikroorganizmalar, bakteriler, parazitler, mantar ve virüslerdir. İşyerleri ve çevresindeki çöplük, açık kanalizasyon, bataklık gibi yerlerde, özellikle de hastanelerin belirli bölümlerinde çok yüksek dirençli mikroorganizmaların varlığı bilinmektedir.

27 6)Psikolojik Etkenler: Ruhsal veya fiziksel faktörlere bağlı olarak gelişen ve etkene özgü olmayan, koşullara uyum (adaptasyon) güçlüklerine karşı olan vücut reaksiyonlarına "stres" denilir. Nedenleri ruhsal ve sosyaldir. Örneğin işyerinde geçimsizlik, işini kaybetme endişesi, ücret azlığı, terfi edememe, vardiyalar, dengesiz ücret sistemi, iş değiştirmeler gibi nedenler en çok rastlanılan stres sebepleridir. İş ve Sağlık İlişkisini Belirleyen Faktörler 5) Ergonomik Etkenler : Çalışma yaşamında ergonomi, çalışma koşullarının insanın niteliklerine uygun hale getirilmesi olarak değerlendirilmektedir. İşyerlerinde ergonomik kuralların yerine getirilmesi, insanın sağlığı açısından olduğu kadar üretim ve verimlilik açısından da önem taşımaktadır.

28 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri Çağdaş İş sağlığı uygulamalarının temel amacı çağdaş sağlık hizmetinin amacına benzer şekilde hastalıklar daha oluşmadan tedbir almak, hastalık yapıcı etkenleri önlemek, yok edilemeyen etkenlerin ise insana temas etmemesi için gerekenleri yapmak olmalıdır. İş sağlığı uygulamaları Halk Sağlığı uygulamaları ile paralellik göstermektedir. Halk sağlığı felsefesine göre önce sorun tanımlanmalı, daha sonra risk ve koruyucu önlemle belirlenmeli, korunma stratejileri geliştirilip test edilmeli son olarak ta uygulamalar yaygınlaştırılmalıdır. Koruyucu sağlık hizmetlerinin uygulanma basamaklarına karşılık gelen bu aşamalar iş sağlığı uygulamalarının da sıralı basamaklarıdır.

29 Etken vücuda girmiş ve sağlık etkisi oluşturmuşsa verilecek hizmetin tersiyer korunma hizmeti yani etkin tedavi olduğu söylenebilir. Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri Sağlığı koruma üç basamakta sınıflandırılır. Buna göre Sağlığı tehdit eden etken vücuda girmeden önce alınacak her türlü tedbir birincil korunma olarak adlandırılır. Buna karşın etken vücuda girmiş ancak henüz hastalık düzeyine gelmemiş ancak bazı değişiklikler oluşturmuş ise erken tanı ve erkenden tedavi amacıyla yapılan uygulamalar sekonder korunma olarak adlandırılır.

30 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri Ancak primer korunma da kendi içinde basamaklandırılabilir. Elbette etkene yönelik mücadeledir ama etkenin ortaya çıkışını engellemek amacıyla yönetimsel, idari, teknik önlemler ve mevzuata ilişkin düzenlemeler yapmak primer korunmanın en kapsamlı ve etkili olanıdır.

31 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri İşyeri ortamındaki çeşitli faktörlerin sağlığa olan etkileri ve bu ilişkiyi karıştıran durumlar aşağıdaki Şekilde şematize edilmiştir. Buna göre sağlığı etkileyen faktörler işyerindedir ve sağlıklı işyeri sağlanırsa bütün sağlık sorunları çözülür şeklinde bir çıkarım yapmak uygun olmaz. Çünkü şekilde de anlatıldığı üzere çalışanın, Yaşı, Cinsiyeti, Beslenme durumu, bağışıklık durumu vb. kişisel özellikleri yanında temas süresi ve sıklığı gibi oluşan etkilenimin yapısı durumu karmaşıklaştırmaktadır.

32 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri Yukarıda sayılan karmaşık etkilenim mekanizmaları göz önüne alındığında iş sağlığı uygulamalarının bilimsel bir disiplin içerisinde kapsamlı bir modelde verilmesi uygun olacaktır. Bu amaçla iş sağlığı uygulamaları 6 temel ilkeden oluşan başlıklar altında incelenir. Bu ilkelerden ilk beşi çalışanın işe girdiği andan itibaren sırasıyla yapılması gereken uygulamalardır. Sağlık eğitimi ise bu sıralamanın her aşamasında vardır. 1. Uygun işe yerleştirme 2. İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi 3. Sağlık risklerinin kontrolü 4. Aralıklı kontrol muayenesi 5. İşyerinde sağlık hizmeti sağlanması

33 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri 1. Uygun işe yerleştirme : Öncelikle işe alınacak çalışanın fiziksel, ve mental kabiliyet, beceri ve özelliklerine göre uygun bir işe yerleşmesi sağlanmalıdır. Bunu sağlamak için çalışanın; Yaşı, Cinsiyeti, Beslenme durumu, Enfeksiyon öyküsü Bağışıklık durumu, Aktivite düzeyi Genetik yapısı, ırk vb. bireysel özellikleri yanında mesleki bilgi ve beceri düzeyi bilinmelidir.

34 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri Riskli iş kolları olduğu gibi riskli bireyler de söz konusu olabilir. İş sağlığı uygulamalarında riskli gruplar, başta çocuklar olmak üzere, gebeler, kadınlar, yaşlılar ve özürlülerdir. Bu risk grubunu yukarıda sıralanan özellikler çerçevesinde uzatmak mümkündür. Örneğin, alerjik bünyesi olanların irritan ve allerjen kimyasalların sıklıkla kullanıldığı bir işte çalışmaması, bağışıklık durumunda bozukluk olan birin biyolojik risklerin yoğun olduğu iş kollarında çalışmaması, ağır yük kaldırma gerektiren işlerde zayıf fizik yapılı kişilerin çalışmaması gibi uygulamalar "Uygun İşe yerleştirme" uygulamalarına örneklerdir.

35 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri 2.İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi : Çalışılan iş koluna göre sağlığı tehdit eden etken farklılık gösterir. Bu nedenle hangi iş kolunda hangi ortam ölçümlerin yapılması gerektiği ilgili mevzuatta yer almıştır. İşyeri sağlık risklerinin saptanması amacıyla (işkoluna göre farklılık arzetmekle birlikte) ölçümler yapılması gerekir. Örneğin, toz ölçümü, gürültü ölçümü, kimyasal maddelerin havadaki konsantrasyonlarının tespit edilmesi, ortam hijyenik kontrollerinin yapılması gerekebilir. Ölçümlerde elde edilen değerlerin uluslararası norm ve standartlara uygun olması ve risk oluşturup oluşturmadığına karar verilmeli. Bu standartlardan en çok kullanılan ikisi MAK (Müsaade edilen Azami Konsantrasyon);ve ESD (Eşik Sınır Değer) 'dir.

36 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri 2.İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi : MAK (Müsaade edilen Azami Konsantrasyon); İşyerinde hiçbir zaman aşılmaması gereken düzeydir. Monitörize bir ölçüm yapıldığını varsayarsak, bir an bile aşılmaması gereken üst limitin alarm limiti olarak alınması gerekliliği vardır. ESD (Eşik Sınır Değer) ise zaman zaman aşılmasının bir tehlike oluşturmayacağı düzey olup önemli olan gün boyu (8 saat) boyunca yapılan ölçümlerin ortalamasının bu düzeyi aşmamasıdır.

37 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri 3. Sağlık risklerinin kontrolü : Yukarda sözü edilen korunmanın basamakları göz önüne alındığında önemli olan sağlık riski oluşturan etkenden primer korunmanın sağlanmasıdır. Bu amaçla kaynağında kontrol çok önemlidir. Bu kapsamda yapılabilecek başlıca uygulamalar öncelik sırasına göre şunlardır: Tehlikeli maddeyi kullanmama Tehlikeli madde yerine daha az tehlikeli olan başka bir madde kullanılabiliyorsa onun kullanılması (substitution) Tehlikeli maddeyi kullanmak zorunlu ise düşük miktarlarda kullanma Tehlike arz eden yöntem yerine tehlikesiz yöntemi kullanmak (process değiştirme)

38 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri 4. Aralıklı kontrol muayenesi : Korunmanın basmakları açısından incelendiğinde sekonder korunma anlamına gelen aralıklı kontrol muayeneleri (periyodik kontroller) iş kolunun özelliğine göre farklılık göstermektedir. Periyodik kontrollerin sıklığı işkoluna göre değişebilmekle birlikte en az yılda bir kez yapılması zorunludur. Bu periyodik kontrollerde sadece işkolunun tehlikelerinden kaynaklanabilecek sağlık sorunları değil aynı zamanda herkesin yaptırması gereken hipertansiyon, diyabet vb. genel sağlık kontrollerinin de yapılması uygun olacaktır.

39 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri 5. İşyerinde sağlık hizmeti sağlanması : İşyerlerinde sağlık hizmetinin ne şekilde olacağı "işyeri sağlık birimlerinin ve işyeri hekimlerinin görevleri ve çalışma usulleri ile ilgili yönetmelik" kapsamında düzenlenmiştir. Bu sağlık biriminin amacı gerek birinci basamak tedavi edici sağlık hizmetlerini sunarak kademeli sağlık hizmetinin uygulanmasını sağlayarak hasta veya kazazede için etkin ve kısa sürede sağlık hizmeti sunmak gerekse de işyerindeki olası sağlık risklerini saptayarak gerekli korunma tedbirlerinin zamanında alınmasını sağlamaktır.

40 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri 6. Sağlık Eğitimi: Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin ne şekilde olacağı sayılı Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik te açıkça belirtilmiştir. " Bu kapsamda; işverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının tesis edilmesi için gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler.

41 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri Bu amaçla, işverenler, çalışanları, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ve bunlarla ilgili alınması gerekli tedbirler konusunda işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim programlarını hazırlamak, eğitimlerin düzenlenmesini, çalışanların bu programlara katılmasını sağlamak ve verilecek eğitim için uygun yer, araç ve gereç temin etmekle yükümlüdürler.

42 Çağdaş İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama İlkeleri Bu eğitimin amacı, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir ortamı temin etmek, iş kazalarını ve meslek hastalıklarım azaltmak, çalışanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ile bu risklere karşı alınması gerekli tedbirleri öğretmek ve iş sağlığı ve güvenliği bilinci oluşturarak uygun davranış kazandırmaktır.