AİLE TUTUMLARI ANNE BABA TUTUMLARI VE ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİSİ ŞAHİN OKULLARI ŞAHİN OKULLARI. 1) Aşırı Baskıcı ve Disiplinli Anne Baba Tutumu

Transkript

1 Aralık 2012 AİLE TUTUMLARI 1) Aşırı Baskıcı ve Disiplinli Anne Baba Tutumu Bu tutumun temel niteliği, ebeveynin çocuğuna kar ı gösterdiği baskıdır. Annebaba çocuklarına kesin olarak hâkim olduklarına inanırlar. Onlar için anne-babaya itaat esastır. Çocuk, ayrı bir birey değildir. Bazılarımız işkoliktir, bazılarımız çok rahat.bazılarımıza göre vakit nakittir, bazılarımıza göre anı yaşamak önemlidir.bazılarımız mükemmeliyetçidir, bazılarımız hayatında küçük hatalara yer verebilir.bazılarımız için kurallar kesinlikle çiğnenmemelidir, bazılarımız için bütün yasaklar çiğnenmek içindir. Bazılarımız canlı, hareketli, neşelidir, bazılarımız ise duruşuyla herkesi ciddiyete davet eder. İş, aile, arkadaşlık, eğitim gibi hayatımızın farklı alanlarında her birimiz farklı tutumlar sergileriz. Tutumlarımız, farkında olmasak da dünyayı nasıl algıladığımızı, durduğumuz noktayı ve hayatımızı belirler. Tutumlarımız, yolumuza yalnız devam ederken sadece kendi yaşamımıza yön verir. Peki, anne ya da baba olduğumuzda? Artık yalnız değil de çocuğumuzla birlikte yürürken, tutumlarımız onun da yaşamına yön verir ve kişiliğini geliştirmesine katkıda bulunur. Anne baba olarak tutumlarımız hakkında farkındalık kazanmamız, bu gelişime olumlu katkıda bulunabilmemiz açısından önemlidir. Bu bültenimizde anne-baba tutumlarını ve çocukların kişilik gelişimine etkisini ele alacağız. Çocuğunuzun davranı larını biçimlendirmeye, denetlemeye ve değerlendirmeye çalı ıyor Tüm kararları anne-baba olarak siz mi veriyorsunuz? Çocuğunuzdan mutlak itaat bekliyor Çocuğunuzun istenmeyen davranı larına kar ı fiziksel ceza kullanıyor Yanlı davranı ları ile alay edip, küçümsüyor Ba ka çocuklarla kıyaslayıp sürekli kötü yanlarından bahsediyor Peki, Bu Tutumla Yeti en Çocukların Ki ilik Geli imleri Nasıl Olur? Çocuğun doğal öğrenme isteğinden gelen merak dürtüsü ve doğal hareketliliği bastırılır. Çocuk-ebeveyn ili kilerinde daha çok korku egemendir. Genellikle baba, ailede otorite simgesi olarak görülür. Çocuk stres içindedir. Acaba yine mi hata yaptım? Yoksa yaptığım yanlı mı? Annem babam bunu duyarsa ne der? Bu çocuklarda kaygı durumu ve panik bozukluklar görülebilir. Fiziksel cezalar nedeni ile çocuk, sorunlarını saldırgan davranı lar sergileyerek çözmeyi Bu çocuklar öfke ve kızgınlıkla doludur, bu sorunlarını ya ça kendilerinden küçük ve güçsüz olanlardan çıkartabilirler. Otorite figürleri ile sıkıntıları vardır; çocukluklarında otoriteden korkan sinen bir ki iliğe sahipken; ergenliklerinde isyankâr ve kural yıkan çocuklar olabilirler.

2 2)Aşırı Koruyucu Anne-Baba Tutumu Anne-babanın a ırı koruması, çocuğa gereğinden fazla kontrol ve özen gösterilmesi anlamına gelir. Bebekle tirme, a ırı korumacı yakla ımın tipik özelliğidir. Büyümesine izin verilemeyen bu a ırı koruyucu yakla ımda, çocuğun toplumsal geli imi engellenmi olur. Çocuğunuza kar ı a ırı kontrollü ve müdahaleci misiniz? Yava yiyor ya da döküyor diye yemeğini kendisinin yemesine izin vermiyor Dı arı çıktığınızda yorulduğunda hala kucaklayıp ta ıyor Oyuncaklarını siz mi topluyorsunuz? Ağlamasına dayanamayıpkıyamayıp hemen istediklerini yapıyor Tuvalet temizliğini kendi ba ına yapamayacağını dü ünüyor Peki, Bu Tutumla Yetişen Çocukların Kişilik Gelişimleri Nasıl Olur? Çocuğun gelişimine has özgünlükleri kazanması engellenebilir. Hem ince motor (el becerileri) hem de kaba motor (beden kasları) gelişimlerinde sıkıntı olabilir. Hayata ve sosyal yaşama gereğince hazırlanamazlar. Hayattan edinmeleri gereken deneyimleri edinmeden gerçeklerle karşı karşıya kaldıklarında uyum sağlamakta güçlük çekerler Bu çocuklarda Ayrılma Kaygısı Bozukluğu görülebilir. Ebeveynin olmadığı yerde kendilerini korunmasız hissederler. Okul ortamına alışmada zorlanırlar. Ailenin aşırı hoşgörüsü ve çocuğa olan düşkünlüğü çocuğu bencil yapar. Çocuk dünyanın merkezi olarak kendisini görür. Bu nedenle paylaşım sorunları olabilir. Tuvalet eğitimi ile ilgili sıkıntılar yaşayabilirler. Devamlı olarak bir yetişkinin koruma ve kollanmasını arayan, özgüveni zayıf, girişimci olmayan, sorumluluk almaktan çekinen, kendi yapmaları gereken işleri başkalarının yapmasını bekleyen bireyler olabilirler. 3) Kayıtsız- İlgisiz Anne Baba Tutumu Bu tutumun en önemli özelliği ebeveynlerin çocuğun yaptıklarına hiç karı mayı larıdır. Çocuğun her yaptığı ho kar ılanır. Bu tür ailelerin çocukları ile olan ili kileri zayıftır. Kendinizi Değerlendirin ve Objektif Olmaya Çalı ın: *Ani duygu patlamaları ya ıyor, bazı dönemler ilgilenip bazı dönemler çocuğun bakımını aile büyüklerine ya da bakıcılara bırakıyor *Yorgun ve bitkin hissediyor, bu nedenle çocuğunuzun sizinleyken ne isterse yapmasına izin veriyor *İ lerinizin yoğunluğu nedeni ile çocuğunuzla yeterli zaman geçiremiyor *Çocuğunuzun ödevlerini, ne zaman yiyip içtiğini, okuldaki kutlamalarını takip edemiyor *Siz eve geldiğinizde o çoktan uyumu mu oluyor? *Özel günleri unutuyor Peki, Bu Tutumla Yeti en Çocukların Ki ilik Geli imleri Nasıl Olur? Bu çocuklar ruhsal dünyalarında derin bir hayal kırıklığı içindedir. Depresif bozukluklar geli tirmeye yatkınlardır. Kendilerini sevilmeye değer hissetmezler. Benlik saygıları dü üktür.!duygusal olarak yeterince doyurulmadıkları için konsantrasyon problemleri olabilir; bu nedenle akademik becerileri de dü ük olabil ir. Güvensiz, tedirgin çocuklardır, oyun kurmakta zorlanırlar. Ergenliklerinde ise ili ki kuramayan, sevmesini beceremeyen çocuklar olurlar.

3 4) İzin Verici- Disiplinsiz Anne Baba Tutumu ğ ğ ğ İ ğ ğ ğ İ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ İ ğ ğ ğ 5) Tutarsız ve Kararsız Anne Baba Tutumu ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ

4 5) Tutarsız ve Kararsız Anne Baba Tutumu Anne-babanın kararsız ve tutarsız tutumu, neyin uygun davranı olduğu konusunda çocuğu ikileme dü ürür. Bu tip anne baba tutumu çok sık görülen kusurlu tutumlardan biridir. Anne ve baba olarak çocuğa çeli en mesajlar veriyor Biriniz hayır derken diğeriniz evet mi diyor? E olarak da çocuğunuzla ilgili kararları alırken uyumsuzluk ya ıyor Çocuğunuzun istenmeyen davranı ları olduğunda bazen ho görüyor bazen ise sınırı a tığını dü ünüp ağır bir ekilde ceza veriyor Ceza vereceğinizi söyleyip bo a tehdit ederek, sonrasında davranı ı cezasız bırakıyor Çocuğunuzu ileride kendi kurallarını bulması için özgür mü yeti tiriyorsunuz? Peki, Bu Tutumla Yetişen Çocukların Kişilik Gelişimleri Nasıl Olur? Çocuk hangi davranışın nerede ve ne zaman yapılmayacağını kestiremez, neyin doğru, neyin yanlış olduğunu bilemez. Çocuk yaptığı davranışın doğru olup olmamasından daha çok Ne zaman yaparsam cezadan kurtulabilirim düşüncesiyle ilgilenirler. Her şeyi yap ama cezadan nasıl kurtulabileceğini bul tekniğini geliştirir. Anne babanın farklı tutumları, çocuğun davranışlarına rehberlik edecek dengeli değer yargılarının oluşumunu engeller. Çocuk, kendi davranışları konusunda emin olamamaktadır ve davranışını anne babasının durumuna göre ayarlamak zorunda kalır. Tutumunu anne babasının keyifli ya da öfkeli oluşuna göre ayarlamaya çalışır. Yetişkin olduklarında da kendilerinden emin olamayabilirler. Bu çocuklar çıkarcı bir kişilik geliştirebilirler. Kimden ne elde ediyorsa ona yönelebilirler. 5) Mükemmeliyetçi Anne Baba Tutumu Peki, Bu Tutumla Yeti en Çocukların Ki ilik Geli imleri Nasıl Olur? Mükemmeliyetçi anne baba çocuğundan her eyin en iyisini bekler. Kendi gerçekle tiremediği ya antıları çocuklarının gerçekle tirmesini ister. Böyle ailelerde çocuk asla çocuk olmaz. Bu tutumda olan anne babalar çocuğu olduğu gibi kabul etmez. Çocuğun kaldırabileceğinden çok daha fazlası ona yüklenir. Çocuğun yanlı yapmaya kesinlikle hakkı yoktur. Bu çocuklar kurallara itaat ederler. Sorgulamak bile ceza almaya neden olabilir. Bu nedenle çocukluklarında sorgulamayan ve ne denirse yapan çocuklar olurken, ergenliklerinde a ırı tepkiler verip ailelerinden uzakla abilirler. Çocuk aileyi mutlu etmek için her eyde üstün ve en iyi olmak isteyebilir. Hırslı, kıskanç ve rekabetçi olabilir. En iyi olmak için hileye ba vurabilir. Narsistik ki iler olabilirler. Çocuğunuzun hatalarına kar ı tahammülsüz müsünüz? Kibirli ve burnu büyük olabilir. İçten içe daha iyisini yapabileceğini mi dü ünüyor Aslında ne istediklerini bilmezler; çünkü kendileri için değil aileleri için ba arılı oluyorlardır. Çocuğun becerilerinin kısa zamanda ilerleme göstermesini mi bekliyorsunuz? Ebeveynlerine kar ı hem sevgi hem nefret hissederler. Kendilerinin iyiliğini istediklerini bilirler; ancak kendilerine fazla yüklenildiği için de isyan ederler. Özellikle derslerle ilgili sıkıntılarda çok endi eleniyor ve de sinirleniyor Çocuğunuzu kıyaslıyor ve hatalarını yüzüne vuruyor Anne baba olarak kesin kurallar ve kalıplarınız var mı? Bunları esnetemiyor Cezalarınız katı ve sert mi? Eri kinlikte çok katı bir ki ilikleri olabilir. Beyaz ve siyah vardır. Hayatta gri tonları yoktur. Ya ba arılıdır ya da ba arısız. Ba arılı ise değerlidir. Ba arısız ise değersizdir. Diğer insanları da böyle görür. Kendilerinden çok emin ve güçlü görünseler de ruhsal dünyaları hayal kırıklığı ile doludur.

5 5) Mükemmeliyetçi Anne Baba Tutumu Bu tür ebeveyn yakla ımında, anne-baba çocuklarını destekler ama bunun yanında sınırlarını da koymayı ihmal etmez. Ebeveyn ile çocuk arasında sözel ileti im kanalları açıktır. Kendinizi Değerlendirin: Bu tutumu gösteren ebeveyn; çocuğuna insan olarak saygı gösterir. Çocuğunun geli imini takip eder; olumsuz da olsa bazı davranı ların ya ına uygun olduğunu bilir. Olumsuz davranı lara verilecek cezalar en ba tan konu ulur. Tutarlı davranılır. Mutlaka o ceza verilir ve neden ceza aldığı çocuğa anlatılır. Ardından çocuktan, neden ceza aldığını anlatması istenir. Böylece ceza annem beni sevmediği için verilmemi olur. Zihinsel olarak hangi ya ta hangi becerileri yapabileceğini ara tırır ve çocuğuna ona göre davranır. Ne bebekle tirir ne de yapabileceğinden fazlasını bekler. Sadece bakım vermez, sevgi de verir. Sadece akademik alanda ba arılı olmasını takdir etmez, farklı ilgilerini ke fetmesine olanak sağlar. Her çocuğun kendine has, biricik ve tek olduğunu kabul eder. Bazı çocukların ezberi zayıf olabilir, bazılarının resmi kötüdür, bazıları hala harf yutuyordur, bazıları ise fazla giri ken olmayabilir. Önemli olan çocuğun ne olmadığı mıdır, ne olduğu mudur? Çocuğunda fikirleri istekleri vardır ve bunları açıkça ifade etmesi desteklenir ve bu konuda cesaretlendirilir. Çocuğa, kendi ba ına karar vermesi ve bu kararın sorumluluğunu yüklenmesi öğretilir. Çocuklarına değer verdiklerini onlara hissettirirler. Çocuklarına bu ekilde davranan e ler, kendi aralarında da birbirlerine değer veren, birbirlerine saygı ve sevgi gösteren bir tutum içindedirler. Taraflar, çocuklarına kar ı olan davranı larında da ortak tutum içindedirler. Çocuğunuzu Gözlemleyin: Bu çocuklar, küçük ya tan ba layarak sorumluluk almaya hazır hale gelmi tir. Kendi yemeklerini yer, oyuncaklarını toplarlar, kendi i lerini halletmek için anne-babaya bağımlı olmadıklarını bilirler. Yeni bir durumla kar ıla tıklarında çekinmezler, ba arısız olma kaygıları yoktur. Yenilgi durumlarında olgun davranırlar. Yakıcı bir hırsları yoktur, payla ımcılardır; ancak yeri geldiğinde de kendilerini korumayı çok iyi bilirler. Kendilerine güvenirler. Benlik saygıları yüksektir. Akademik ilgileri vardır, ara tırır ve sorarlar. Neyin doğru neyin yanlı olduğunu bilirler. Ceza aldıklarında çok üzülürler, vicdanları geli mi tir. Hatalarına kar ı tahammülleri vardır. İkinci planda kaldıkları durumları kabullenebilirler; çünkü nedenini anlayabilirler. Ergenliklerini daha az çatı malı geçirmeleri, eri kin ya amlarında hayatın ini -çıkı larına ve zorluğuna kar ı psikolojik savunmaları güçlü sağlıklı bireyler olacakları öngörülmektedir. 1 Çocuklarımız için neleri değiştirmeliyiz?

6 Çocuklarımız için neleri değiştirmeliyiz? ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ ğ Gelişimsel sürecimizde ancak böyle bir yetiştirilme stratejisine maruz kalırsak bağımsız olabilen ama bağlılığı da yaşayabilen, uyum gücü yüksek, kendinden haberdar olabilen, kendisiyle ve başkalarıyla barış içinde, kendini ifade etme hakkının bilincinde ve bu hakkın kullanımına saygılı, içten denetimli, yaratıcı düşünceye sahip, empati becerisi olan, sorumluluk duygusu gelişmiş, öğrenmeye açık olabilen, bireyselliğini koruyabilen, olasılıkları yordayabilen, kendini gerçekleştirme yolunda ilerleyebilen yetişkinler haline gelebiliriz. EĞER BİR ÇOCUK; REHBERLİK SERVİSİ Aralık 2012 ANNE BABA TUTUMLARI VE ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİSİ Düşman bir çevrede yaşarsa, kavga etmeyi Korku içinde yaşarsa, korkmayı Kıskançlık içinde yaşarsa, nefret etmeyi Ona cesaret veren bir çevrede yaşarsa, kendine güvenmeyi Onu öven bir çevrede yaşarsa, o da takdir etmeyi Sevgi içinde yaşarsa, sevmeyi Kendine değer veren bir çevrede yaşarsa, bir gayesi olduğunu Dürüst muamele görürse, adaletin ne olduğunu Doğruluk içinde yaşarsa, hakikatin ne olduğunu Daima dostluk, güler yüz anlayış gösteren bir çevrede yaşarsa, dünyanın içinde yaşanacak güzel bir yer olduğunu Bir çocuk için annesi ve babası dünyayı temsil eder. Çocuk, annesi ve babası nasıl davranıyorsa, dünyadaki herkesin de aynı şekilde davranacağını düşünür. M.Scott Peck