ÇALIŞMA ORTAMI. Güvenliği. Yüksek Sesle Söyle. Devrim İçin Eğitim. Yeterli Güvenlik Önlemi Alınmayan Yükün Altına Girme. Can Kaygısı İle İşi Reddetme

Transkript

1 ÇALIŞMA ORTAMI İş Sağığı ISSN Güveniği İki Ayda Bir Çıkar / Sayı : 139 Yüksek Sese Söye Sanat ve Baskıcı Yöntemer Can Kaygısı İe İşi Reddetme O Bizerden Biri - Hukuk Tutkunu Bir Hukuk Adamı: Ord. Prof. Ernst E. Hirsch Az Zamana Çok İşer Yaptı - Laik Eğitimin Mimarı : Vasıf Çınar Öüm Sana Yakışmadı Be Kardeşim İki Dakika Düşün: Tehikeyi Tanıyaım : Tabanca Boyacıığı (Sprey Boyacıık) Devrim İçin Eğitim Yeteri Güvenik Önemi Aınmayan Yükün Atına Girme Mart - Nisan 2015 İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ ERGONOMİ İŞ HİJYENİ ÇEVRE TOPLUM ÖRGÜTÇÜLÜĞÜ ÇOCUK EMEĞİ KADIN SOSYAL POLİTİKA NÜFUS SOSYAL HEKİMLİK ÇALIŞMA ORTAMI Bu bir HAKEMLİ dergidir. Yıı. 3 n 3. Yıı ü n Çaışan Çocukara Vefa Borcu nuzu sü nın 23 ü t i nst rtamı Ödemek İster misiniz? E şek -mnisan a O FiMart ş ı Ça

2 B u konuşma daveti bana şu soruyu sordurdu: Acaba üç konuşmacının ardından, yüksek sese konuşan üç konuşmacının ardından, öğrencierin deyimi ie bir cezacı ya niye ihtiyaç duyuur? Yani manidar, hatta manidar omanın ötesinde diye düşünüyorum. Bu sorunun yanıtarını vermeye çaışacağım. Düşünce özgürüğü konusunda sistematik bir konuşma yapacak değiim. İçinde yaşadığım ükenin düşündürdükerini, bir ceza hukukçusuna hissettirdikerinin bir kısmını, bana ayrıan sürede payaşmaya çaışacağım. Ancak bu soruyu yanıtarken akıma geenere geçmeden önce söyemek istedikerim var. Bugünün Prof. Dr. Nusret Fişek in anısına düzenenmiş bir gün oması aynı zamanda bazı kazanımarı geeceğe taşımak için de bir fırsat. Prof. Dr. Nusret Fişek in sağık hizmeterinin sosyaeştirimesi mücadeesini hatırayarak başıyorum ve bu vesieye teme bir hukuk metninden yeterince yararanmadığımızı söyemek istiyorum. Bunu çeşiti topantıarda yineiyorum. Beki çok yineedim ama bir İnsan Hakarı Sözeşmesi var. Avrupa Konseyi İnsan Hakarı Sözeşmesi. Hemen aka geen İnsan Hakarı Sözeşmesi deği. Biyooji ve Tıbbın Uyguanmasında İnsan Hakarı Avrupa Sözeşmesi. Türkiye taraf 2004 ten beri. Ve iç hukukumuzun da bir parçası. Kanunara çeişme hainde önceiki oarak uyguanabimekte ve bu metnin içinde günümüz açısından son derece önemi düzenemeer var. Doğrudan uyguanmaya everişi hükümer var. Ayrıca gene hükümer var. Bu hükümerden biri örneğin insanın önceiği. İnsan diyor Sözeşme, 2. Maddede, biimse ve topumsa menfaaterin üstündedir. 3. Madde asında sağık hizmeterinin sosyaeştirimesini kapsayan, bir şekide güvence atına aan bir madde. Sağık hizmeterinden adi şekide yararanma hakkı. Bütün taraf devetere getirien bir yükümüük. Maddeyi okuyacağım ve bir şeyere bağayacağım, sonra akıma geen sorunun yanıtarına geçeceğim. Tarafar, (taraf deveteri kastederek) sağığa duyuan ihtiyaçarı ve uyguama kaynakarını göz önüne aarak kendi egemenik aanarında uygun niteiki sağık hizmeterinden adi bir şekide yararanımasını sağayacak önemeri aacakardır. * Prof. Dr. Nusret H. Fişek i Anma Etkinikerinde yaptığı konuşma (3 Kasım 2013) ** Prof. Dr. Bikent Üniversitesi Hukuk Fakütesi Öğretim Üyesi Adaet YÜKSEK SESLE SÖYLE (*) Tuğru KATOĞLU ** Sözeşme bu anamda taraf devetere yükümüük getiriyor. Başka önemi düzenemeer de var. Mesea hasta mahremiyeti ie igii çok ciddi düzenemeer var. Örneğin gebeik sonandırmaarıya igii oarak igiinin yakınarıya bigi payaşıması uyguamasını hatırayacak oursak, bu gibi düzenemeerin önemi ortaya çıkıyor. Ciddi iha ve tartışmaarın yaşandığı bir dönemden geçtiğimizi hatırayacak oursak. Bunun gibi hasta mahremiyeti ie igii başka birçok konu veya bu tür tıbbi veya biyoojik müdahaeere igii konuar son derece önemi. Eğer uyguatabiirseniz İnsan Hakarı Sözeşmesi çok önemi bir metin. Prof. Dr. Nusret Fişek in anısına düzenenen bu topantıda, Bu Sözeşme yi, Hoca nın 1960 ardan itibaren verdiği sağık hizmeterinin sosyaeştirimesi mücadeesine devam bakımından hukuki güvence sağamış oduğu için sizere payaşmak istedim. Öte taraftan gebeiğin sonandırıması meseesi, arkadaşımızın, sayın Böükbaşı nın bahsettiği öğrenci everme poitikası, evendirme poitikasının yanı sıra, apartman daireerine izin verimemesi uyguaması; doğuruacak çocuk sayısını beiremek; ekmeğin rengine, kız ve erkekerin bankta yan yana oturup oturamayacağına karar vermek.. Bütün bunar bir resmi ortaya koyuyor. Bu otoriter bir bakış deği. Bu, yaşamı bütün yöneriye kuşatan bir bakış oduğu için totaiter bir bakış. Bunu görmek azım. Bu demokratik kavramara, kaıpara fian kabu ediebiecek, yumuşatıabiecek bir hadise deği. Yaşamın bütün yöneriye kuşatıdığı, insanın düşünceerine dahi müdahae eden bir bakış. O yüzden, sanıyorum ki, çok dikkati omak gerek. Şimdi soruya döneim. Niçin bir cezacı ya çağrı yapıdı sorusu. Oağan bir dönemde konuşumayacak kadar çok ceza hukuku konusunda konuşuyoruz ki, sanıyorum ondan ihtiyaç duyudu bugün bir ceza hukukçusuna. Ama oağan zamanarda hiçbir topumun ceza hukuku konuarından bu kadar çok bahsettiğini zannetmiyorum. Bugün, Amanya Federa Cumhuriyeti ya da Fransa da tutukuuk süreerinin kitese oarak tartışıdığını hiç zannetmiyorum. Yakaama, gözatı rejimerinin kitese oarak tartışıdığını zannetmiyorum. Yandaş mı dersiniz, merkez mi dersiniz ietişim araçarı dışında kaan, kite ietişim araçarının başıca konusunun ceza hukuku, ceza muhakemesi hukuku kurumarı oduğu herhade açıktır. Bu nedene içinden geçtiğimiz koşuarın çok oağan koşuar omadığını ifade edeyim. Çağrıma sebebimin de asında oağan koşuardan geçmememiz oduğunu düşünüyorum. Bir tespitim, bazı izenimerim var. Bunar izenimdir. Tespitim, önceike ik izenimim, günümüz Türkiyesi nin 1789 öncesi Fransa sını ve Aydınanma düşünürerinin yaşadıkarını hatırattığıdır. Aydınanma düşünürerinin, yazararının, çoğu kez edebiyata karışık biçimde, rahat okunur biçimde kaeme adıkarı o düşünse yapıtarın çok önemi bir kısmı işkence, ceza adaeti ve uzun özgürükten yoksun bırakma temaarına iişkindir. Mesea Votaire in Ingénu Micromegas ı. Başkaarı da var. Birçokarı, uzun tutukuuk, uzun gözatı, işkence, ceza kurumarı, zaim infaz gibi konuarı ee amıştır. İçinden geçtiğimiz dönem bana bunu hatırattı. Yani ne odu da o dönemde bu insanar oturup, birçoğu hukukçu omadıkarı hade, (gerçi Votaire hukuk fakütesi mezunuydu ama araarında hukukçu omayan birçok düşünür var) ceza hukukuya uğraştı. Niçin oturup hukukçu omayanar, edebiyatçıar, ceza hukuku konusunda konuştuar, ceza muhakemesi konusunda yazdıar? Çünkü dertiydier, çünkü hepsi mazumdu ve namunun ucundaydı. Çünkü hepsi devetin hukuk mekanizmasının önünde savunmasızdıar. Doayısıya ceza hukukunu düşünmekten başka çareeri yani çözümeri yoktu. Doayısıya ceza ne zaman veriir, ne zaman insan cezaandırımaıdır, cezaandırma yetkisinin kaynağı nedir? Oturup tartıştıar. Dertiydier onun için. Bugün, o 2 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2015

3 Adaet döneme çok benziyor bence. Çok dertiyiz. Ceza hukuku ve ceza muhakemesi hukuku kurumarının uyguanışı veya daha doğrusu uyguanamayışı doayısıya çok dertiyiz. İk izenimim bu. İkinci söyemek istediğim şey hukuk deveti kavramı üzerine. Bu söyedikerimize çok yakından iişkii. Hukuk deveti hep uaşmaya çaıştığımız bir hedef hainde. Uaşmaya çaışıyoruz hukuk devetine, bir hedef gibi. Habuki tarihse oarak hukuk deveti bir ütopya deği. Hukuk deveti Thomas Moore un, Marksizmin ütopya sında yer aan türden bir ütopya deği. Hukuk deveti, egemen sınıfın ve egemen omaya çaışan yeni sınıfın sırtını duvara yasama mücadeesidir. Duvara yasama, kendini güvenceye ama teşebbüsüdür. Asgari standartarda can ve ma güveniği, bütün bunarı sağamak; kendisini korumak, devetin tasarrufarından kendini korumak. Doayısıya bir asgari standartar bütünü. Libera dünya görüşünün, ibera amentünün bir ürünü. Sırtını duvara vermek, bunu hukuksaaştırmak meseesi. Bir hedef deği o bakımdan. Şimdi biz neyi tartışıyoruz Türkiye de? Ve bunu ceza hukuku bağamında, bu resime birikte düşüneim. Hukuk devetine uaşmayı tartışıyoruz. Bu hukuk devetine aykırı uyguamaarı tartışıyoruz, Türkiye de hukuk deveti yok diyoruz. Yani biz asında, asgari standartarı ütopyaaştırmış vaziyetteyiz. Asgari standartarı ütopyaaştırmış vaziyetteyiz. İkinci izenimim de bu. Asgari standartarı ütopyaaştırma. Yani, zaten mevcut oması gereken, zaten onun güvencesi atında yaşamamız gereken standartar, hukuki güvenik budur. Hukukun üstünüğü ve uyguanması. Gene, objektif ve soyut bir şekide uyguanması ve buna duyuan güven. Güven insanın bir tehikeden ari oduğuna iişkin inancı. Ama bugün onu güvende tutması gereken hukuk, bir Fransız hukukçunun deyimiye tehikenin ta kendisi omuştur. Son payaşacağım izenimim ve duygum, hukukun aeteşmesi ve devetin siyasa zor aracı haine gemiş oması. Bu bir hukukçu için çok ızdırap vericidir. Hekim mesektaşarımız var, kanserden bahsedidi; çarenin, çaresinin oduğu birçok vakadan bahsedidi, çok umut verici şeyer de söyendi. Çok önemi bigier payaşıdı bizere. Her hade hukuk ve hekimikte ortak birçok nokta var. Tanı ve tedavi ikisi birikte, tanı koymak azım tedavi edebimek için sorunu. Tıpta, aynı şekide meseğin icrasında önce tanı koymanız azım sonra tedavi mümkünse Hukukta da tanıyı koymanız, adandırmanız azım sorunu, sonra hukuki çözümünü gösterirsiniz. İşimiz bu biz hukukçuarın. Bize de hekimere oduğu gibi derti insanar geir, derti insanar geir. Ama bir farkımız var, çok önemi bir farkımız var. Hekimer tanıarını uyguayabiiyorar çoğunuka. Tanıyı, koyduğu tanıyı takip edip uyguamak, birini tedavi etme şansı var. Hukukçu için, bu çok zor. Niçin? Siz tanıyı koyup çözümü gösterirsiniz ama hakim uyguamayabiir. Yani doğruyu bidiğiniz hade veya doğruyu bidiğinizi düşündüğünüz, çözümü bidiğiniz, hukuka uygun çözümü bidiğinizi düşündüğünüz hade onu uyguatamamak, göz göre göre hukukun uyguanmaması söz konusu our. Bu şundan farkıdır: Tıbben amansız bir vaka söz konusudur, hiçbir tedavi yöntemi taboyu düzetmemektedir. Izdırap çekersiniz ve sonuca katanırsınız hekim oarak. Bizerin bu dönemde katandığı en büyük ızdırap hukuken yanış oana katanmak. Çözümü oduğu hade, hukuki bir yorumun oduğu hade o youn uyguanmaması veya uyguanamamasını seyretmek zorunda kamak. Çünkü çaresiz bir vakadan bahsetmiyoruz. Şu anda kamuoyuna yansıyan birçok davada veya yansımayanarda bu durumara karşı karşıya kaıyoruz. Ve bunun büyük bir ızdıraba yo açtığını, en azından hukukçu vicdanına sahip oanar bakımından söyemek bir borç diye düşünüyorum. Doayısıya zor bir dönemden geçiyoruz. Ben açıkçası umutsuzuk yaymak istemiyorum, ama manzaranın da iç açıcı bir manzara omadığını yüksek sese söyemek için buraya gedim. ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

4 Sanat, insan soyunun güzeik ve uyum ihtiyacından doğdu. En eski sanat koarından oan müzik ve şiirin, hasat türküeri nden köken adığı, biindiği üzere, gene kabu görmüş bir açıkamadır. Biz biraz daha geriye bakıp, kökeni anneye çocuk arasındaki bağardan birine, ninni ye dayandırabiir miyiz? Böyece sanatın, emek ve imece kavramarı ve derteri zevk edinme ie oduğu kadar, içi duyguar, bedense bütünenişer, uyku, rüya ve biinçatı ie oan iişkierine de uaşabiir miyiz? Sanattaki uyum, hem sanatçı ve uğraşı arasında, hem sanat yapıtının parçaarı ie bütünseiği arasında, hem de sanat yapıtı ie aımayıcısı arasında kuruan uyumdur; ve aynı anda aımayan birden faza kişi varsa örneğin konser dineyicieri bu kişier arasında kendiiğinden ouşan uyumdur; tıpkı hep birikte türkü söyeyerek hasat kadıran toprak emekçierinin payaştıkarı uyum gibi. Sanat, sanatçının açısından, gündeik konuşma diiye ifadeendirimesi güç ya da imkansız oanı, söze, görse, sesse imgeer aracıığıya, doğrudan aımayıcının iç dünyasına gönderebimektir. Sanatçı oabimek bir yaratıış ya da yetenek meseesi. Sanatçı, iradesi dışında zihninde imgeer ouşturan ve bu imgeere somut bir biçim verip, onarı kendi bedeninin dışında var edemedikçe iç huzuruna kavuşamayan kişidir. Yeteneğin tek başına bir anam ifade etmediğini vurguamak gerekir. Aydınanma devrimine 250 yı geç kamış ükemizde, ortam ve eğitim yetersiziği yüzünden yeteneği güdük kamış, hatta hiç keşfediemeden bu dünyadan geçip gitmiş binerce insanımızı düşünmek hep içimi sızatmıştır. Bugünkü eğitim fukaraığında, bundan böye Toros dağarından bir Yaşar Kema, ıssızaşmış köyerimizden bir ressam Baaban yetiştirme oasııkarımızı da yitirdiğimizi görmek, o kadar, o kadar acı ki Baskıcı yönetimer niye sanata ve sanatçıya cephe aıyor? Niçin kendi güdümerindeki sanat oamayan bir sözde sanatı yaratmak için çırpınıyor? Sanatçı siyasi açıdan bu kadar tehikei bir insan mı? O sanatçı ki -evet yaratma sürecinde sıra dışı bir insandır- ama diğer açıardan her hangi bir kişidir; üsteik her sanatçıda değise de demografik * Prof. Dr. Nusret H. Fişek i Anma Etkinikerinde yaptığı konuşma (3 Kasım 2013) ** Prof. Dr.Yazar Sanat SANAT ve BASKICI YÖNETİMLER (*) Erendiz ATASÜ ** bir topuuk oarak sanatçıarda sıkıka rastanan megoamani, ben-merkezciik, kıskançık, yanızığa düşkünük gibi, kişinin poitik gruparda erimesine pek de oanak tanımayacak oumsuz huyara donanmış oması güçü bir ihtimadir! Kiteye hitabeden şiir ve tiyatro dışında örneğin topuuğa yüksek sese okunan poitik şiir ya da Brecht tiyatrosu benzeri poitik oyunar- bireyin yanızığında aımanan, onun iç dünyasına sesenen sanat esereri bir resim, bir öykü, hatta sinema- kısa vadede kitese sonuçar doğurabime gücünden yoksundur! Sanat dünyayı değiştirir ifadesi, ebette doğruuk payı içerse de bu bağamda hayi abartımış bir söyemdir. Değişen hayatın ve değişen teknoojinin sanatı değiştirdiği daha gerçekçi bir gözemdir. Öyeyse diktatör ve hempaarı sanattan ne istemektedirer? Yanıt sanatın doğasındansa, diktatörün doğası ie igiidir. Baskı yönetimi, buyruğundaki kiteerin kendi kurguadığı poitik ve tarihse söyem içine hapsomasını; kiteeri ouşturan bireyerin iç dünyaarının ise dar ve bir örnek omasını ve öye kamasını ister. Yönetimini sürdürebimesi bu koşuara bağıdır. İç dünyaarı geniş ve değişken bireyerden ouşmuş topuukar diktatörün güttüğü süre omayacakardır. İşte tam da bu noktada, sanat baskıcı rejime çatışacaktır: Eskier, üç türü bimek var derermiş. Aynen (görerek, tanık oarak) bimek; imen (okuyup öğrenerek) bimek; ve yakinen bimek, yani başına geerek öğrenmek. Sanatın en büyük gücü, sesendiği kişinin zihnine, duygu dünyasına, çağrışım gücüne, anıarına ve haya gücüne doğrudan iettiği imgeere, o kişiyi yaşamadığı bir hayat deneyimine başından geçmişçesine yakaştırabimesidir. Özeike roman, öykü, tiyatro ve sinema bu aanda gerçekten etkii oabiir. Süreki bir edebiyat okurunun geniş bir iç dünyası, ogun duyguarı, geişmiş bir düşünme yetisi vardır. İyi bir edebiyat okuru soru sormasını bien kişidir. Sanat özeike edebiyat, etkiediği bireyer aracıığıya baskı yönetimerine rastgee bir bakışa fark edimeyen derin bir topumsa karşıtık inşa eder. Gerçek bir yazar yüzeydeki adatıcı ciayı kazıyıp ası gerçeğe uaşabiendir ve işte bu nedene özeike edebiyat bir topumun hem beeği, hem vicdanı hem kimiğidir. Orta öğrenimde edinimiş tarih bigieri unutuabiir; ama, Nazım Hikmet in, Hasan İzzettin Dinamo nun, Samim Kocagöz ün, Kema Tahir in, Attia İhan ın kaeminden Kurtuuş Savaşımızı okuyan kişi, gereksiz kimik bunaımarına düşmez. Abdühak Şinasi Hisar ın Çamıca daki Eniştemiz adı kısa romanı, yazıışından yıar sonra bie okurun, Abdühamit istibdadını iikerinde duymasına yo açar. Haide Edip in Sinekibakka ı Müsümanığın güer yüzü yorumuya, softaığın, bağnazığın, yobazığın kesin çeişkisini beynimize çizer. Orhan Kema in anattığı 1930 ar Çukurovası, aydınanma ve sanayieşme atıımımızı borçu oduğumuz Cumhuriyetimizin, adaeti bir toum younda yürüyecek hayi mesafesi oduğunu ortaya serer. Evet, edebiyat, bir topumun kimiği, beeği ve vicdanıdır. Edebiyat okuru bo oan topum, baskı yönetiminin örmek istediği çuvaa ne girer ne de sığar. Bağnaz dinciiği baskı kurma aracı oarak kuanan bizdeki yönetim anayışarının, sanat ie başka bir çeişki yaşamaarı söz konusudur. Geenekçi odukarını var sayan, ama tarihimizin büyük esererine de yakınık duyamayan bu anayışın takipçieri arasından gerçek sanatçı çıkmamakta, çıkamamaktadır. Bu verimsiziğin kanımca üç ana sebebi vardır. Bunardan iki topumsa yapı ie igiidir diye düşünüyorum. Doğu sanatı, çok tanrıı ya da tanrısız (Budist) Uzak Doğudan Müsüman Orta Doğuya kadar, zamanında ebette büyük eserer vermiştir. Ancak, sanatsa yaratıcıık, topumsa çeişkiere çarpa çarpa canı yanan yaratıcı bireyere yaratma özgürüğünün tanındığı ortamarda geişir. Bu bağamda değişime açık Batı kütürerinde sanat deyim yerindeyse- kendi kendini döer; yeni akımar, yeni biçimer, yeni türer çıkar ortaya. Oysa, tüm Doğu kütüreri çeişkieri bastırarak susturmayı hedefemiş; bu 4 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2015

5 Sanat sinme haine de uyum ve saygı adını vermiştir. Sanat, uyum arayışıdır, dedik. Uyumsuzukarın varığı kabu ediebimeidir ki, uyum arayışı başayabisin. Uyumsuzukarın, baskı ya da topumsa beyin yıkama yöntemeriye görünmez kıındığı ortamarda, kim neyi arayabiir? Böyece yüzyıar birbiri peşi sıra yuvaranırken Doğu sanatı, usta çırak iişkisinin kaçınımaz yineemeciiğine düşüp özgünükten uzakaşmıştır. İşte o nedenedir ki, Doğu sanatının çıkmazını gören Cumhuriyet, sanatımıza batıı bir aşı yapma gereğini duymuş ve bu aşı sayesinde Türk sanatı bugünkü düzeyine uaşmıştır. İkinci sebep, Uzak Doğu için deği, Orta Doğu için geçeridir ve dinin yorumanmasıya bağantııdır. Sanat, insana igiidir. Geenekse görse sanatımızda, minyatürer hariç tutuursa, dini sebepere insan yoktur. Portre ve heyke Orta Doğuu Müsüman hakarının tümüne yabancıdır. Kuşkusuz uu bir söz söyeme hazinesi oan Divan Şiirimizde, insana ait duyguar ebette vardır ama, tüm kişiik yapısıya bir insanın inceenip anatıması diye bir oay yoktur. İnsana bu uzak duruş, geeneğimizdeki söz sanatarını da görse sanatarı da süsemeciiğe itmiştir. Süsemeciiğin yüce örnekeri tarihte verimiştir; ama bugünün dünyasını gerek ifadeendirmekte, gerek günümüz insanına sesenmekte süsemeciik yetersiz kamaktadır. Ayrıca eski zaman ustaarının açakgönüü sabrı günümüzün hırsı insanarında var mıdır? Üçüncü sebep, inanmanın yapısıya igiidir. Bireyin yüreğindeki inanç, tek başına yaratıcı etkiniğe enge değidir; hatta bazen destektir. Dünya sanat tarihi, tanrıtanımaz oanar kadar, imanı büyük yaratıcıar da görmüştür. Bizim kütürümüzdeki Aevi semaharı ve Mevevi müziği dinin yaratıcıığa oumu katkısının örnekeridir. Ancak bağnaz inancın bireyin akını ve duyguarını adeta tutukayan cenderesi, yaratıcı souğa izin vermez. Bu cenderede souk aamayan ama durumunu da teşhis edemeyen ya da etmek istemeyen bağnaz yönetici, doğa ki, sanattan ve sanatçıdan hepten nefret edecektir. Türkiye nin bütün yaratıcı sanatçıarı kahredise de, dinci yobazığın kıraç toprağında sanat yeşermeyecek ama beki bu kesime kendi yetersiziğini anımsatacak örneker artık buunmayacaktır. Dini duyguarın katıdığı bir sanat yaratmayı arzuayanarın önündeki tek yo, Sinekibakka romanında Haide Edip in die getirmekten kaçındığı kapışmanın yaşanmasıdır; ebette kazanan tarafın sevgi ve hoşgörü ikiminde inananar oması koşuuya! Haide Edip romanında, insan sevgisini içeren inancıya Vehbi dedeyi ve hayata düşman körüğüye bağnaz imam İhami yi deği bir hesapaşmaya sokmak, karşı karşıya getirmekten bie kaçınmış, bize böye tiperin mevcudiyetini anımsatmaka yetinmiştir; her hade yazarın aşırı iyimser ümidi, İhamierin kendiikerinden Vehbi dedeerin youna girmeeridir Kurtarın kitese oarak kuzuaşması dünya tarihinde görümüş bir şey değidir. İhamier şiddete bu deni yakın dururken, Türkiye nin, dini kimiğini öne aan kiteeri böye bir hesapaşmaya hazır mıdır? Deği ise, o zaman bütün arzuar ve zuümer sonuçsuz kaacaktır. Kıraç arazide gü fidanı kendiiğinden bitmeyecek, ama akıarı ve duyguarı özgür oan ve insan denen varığın iç yüzüne bakmaktan korkmayan kişier, son nefeserine kadar yaratmaya devam edecekerdir. ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

6 Eğitim Devrim İçin Eğitim Taner AKPINAR* T ürkiye deki eğitim sistemi, tarihse oarak, üç farkı kesimin igi odağındadır. Eğitimi igi odağına aan her kesim, eğitime kendi bakış açısıya biçim vermeye çaışmakta ve böye oduğu için de diğereriye çatışmaya girmektedir. Ancak ittifakarın görüdüğü de omaktadır. Biraz sonra sözünü edeceğimiz ik iki kesim arasında böyesi bir ittifak oduğu gözenmektedir. Bu çatışmanın, ikiye-bir oarak gittikçe şiddetendiği bir dönemi yaşamaktayız. Eğitim sistemini igi odağına aan kesimerden biri, iktidar cephesidir. İktidarın eğitim sistemine igisi, kendierinin de açıkça beirttiği gibi, muhafazakar bir topum yaratmak amacı, hevesi ve de hırsı ie, eğitim sistemine yöneik panı ve sistematik müdahaeerini içermektedir. Bu müdahaeerin neer oduğu, kamuoyunun çok iyi bidiği bir konu oduğundan burada yeniden tekraramak gereksizdir. Eğitime igi gösteren ikinci bir kesim ise, uusararası kuruuşar kanaıya etki eden dış kesimerdir. Bu iginin içeriği ise biraz başkadır. Örneğin, OECD, yayınadığı raporara, Türkiye deki öğrencierin matematik, fen biimeri ve okuma konusundaki performansarının birçok başka ükedeki öğrenciere göre son derece düşük oduğunu ortaya koymaktadır (OECD, 2014). OECD ye göre, Türkiye de farkı topumsa kesimer arasındaki geir düzeyi uçurumu, eğitim düzeyinin düşüküğünden kaynakı bir sorundur (OECD, 2015: 299). Yapısa faktöreri hiçe sayan bu yakaşım, eğitimin iyieştirimesiye geir eşitsiziğinin de iyieştirieceği inancına yasanmaktadır. Türkiye deki geir uçurumundan yakınan OECD, bu konuda eğitim reformarı yanında, emek maiyeterinin düşürüerek, rekabetin önünün açımasını da saık vermektedir (OECD, 2015: 299). Geir uçurumunun emek maiyeterinin düşürümesi ie gideriebieceğini ieri sürerek akımıza aay edimektedir. Eğitimi igi odağından düşürmeyen bir diğer kesim de, eğitim sisteminin eden gitmesine gönü evermeyenerdir. Bu iginin içeriğinde ise, biri eğitim sistemini muhafazakar topum tahayyüerinin (düşerinin) ve diğeri de piyasacı anayışın aracı konumuna indirgeyen diğer iki kesimden geen bağnaz tehditere karşı gösterien direniş buunmaktadır. Sadırıarın ve direnişin gittikçe şiddetendiği bir durumda, OECD gibi kuruuşarın konuya igisinin, içerideki topumsa direnişe dışsa destek güç (Yüzak, 2015) * Yrd.Doç.Dr. Akdeniz Üniversitesi İİBF Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gönüüsü 1968 Devrimci Eğitim Şûrası Katıımcıarı (Mehmet Akif Akaın Web sitesi) oduğu türünden yorumara bir uyarıda buunmak durumundayız. Çünkü, OECD, Türkiye de yürürüğe giren Uusa İstihdam Stratejisi nin, eğitim ve diğer konuarda kapsayıcı bir girişim omasına karşın, siyasa birtakım engeere karşı karşıya kadığını ve bu nedene başarısının engeendiğini iddia etmektedir(!). OECD, bu iddiasıya, dışarıdan destek omak şöye dursun, içerideki topumsa muhaefete açıkça cephe amaktadır. Eğitime karşı yükseen topumsa muhaefet, gücünü ve direncini dışarıdan deği, tarihse kökerinden amaktadır. Türkiye de, Mii Eğitim Şuraarı erken cumhuriyet döneminden beri süregeen bir geenektir. Mii Eğitim Bakanı Reşit Gaip in çabasıya, 1933 yıında çıkarıan bir kanuna, üç yıda bir Mii Eğitim Şurası topanması yasa oarak zorunu tutumuştur. (1) Bu yasa zorunuuğa tam oarak uyumamış osa da, Mii Eğitim Şurası ağır aksak youna devam etmiş, ancak, eğitim sistemi istenien niteikse düzeye getiriememiştir. Zaten, bu geenek tarihse kökerinden kopmuş ve başka doğrutuarda youna devam etmektedir. Eğitim sisteminin niteiği, daha doğrusu niteiksiziği, 1960 arın ortaarında topumsa muhaefeti harekete geçirmiştir. Eğitim sisteminin içinde buunduğu durumdan rahatsız oan kesimer ik iş oarak, 1965 yıında, Türkiye Öğretmener Sendikası (TÖS) nı kurarak örgütenmiş- (1) 2287 sayıı Maarif Vekaeti Merkez Teşkiatı ve Vazifeeri Hakkında Kanun (Kabu tarihi: , Resmi Gazete Tarih ve Sayı: / 2434). erdir. TÖS çatısı atında bir araya geener, bu örgütü kendi meseki çıkararını sağama amanın aracı deği, topumsa muhaefeti örgütemenin bir adresi yapma çabasına girişmişerdir yıında düzenedikeri Devrimci Eğitim Şurası bu çabanın ürünüdür. TÖS, henüz üç yıık bir kuruuş iken, meseğin ve ükenin teme sorunarı üzerinde düşünme ve birtakım çözüm yoarı arayıp buma görevi ie karşı karşıya kamıştır. Henüz emekeme döneminde oan bir kuruuşun bu dönemdeki çaışmaarından tam başarı bekemek erken our. Hatta gereği kadar geişmemiş oan TÖS ün Şura topama gibi işere daması eeştiriebiir de. Ama karşı karşıya buunduğumuz sorunar çok zorayıcı oduğundan, işe girişmek gereği ağır basıyor. ( ) Bakanık, Şura topama işini temei ihma etmiştir. ( ) Yaşadığımız yıar, eğitim sorunarının iyice arttığı, ikokudan en yüksek okua kadar öğrencierin, öğretmen ve yöneticierin, çocuk ana babaarının iyice bunadığı yıardır (TÖS, 1969: 5). Devrimci Eğitim Şurası nı düzeneyener, topumsa muhaefetin bu Şura ie birikte deği, daha önceden ve kendiiğinden harekete geçtiğine dikkat çekmektedir. Haziran 1968 den beri yükseköğretimde hatta bundan da önce ortaöğretimde boykotar düzenenmiştir. Topumsa muhaefetin bu kendiiğinden harekete geçişini tetikeyen etmen, yanızca eğitim sistemindeki sorunar deği, bir bütün oarak siyasa ve ekonomik huzursuzukardır (TÖS, 1969: 5). 6 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2015

7 Eğitim sisteminin özgü sorunarı ise, eğitimin, dünya egemenerinin baskısı (emperya tahakküm) atında oması, topumun gereksinimerine yanıt verecek panamadan uzak oması, fırsat eşitiği omaması vb oarak ortaya konmuştur (TÖS, 1969: 6). Yükseen topumsa tepkiyi Devrimci Eğitim Şurası zemininde bir araya getirme çabası, devrim için eğitim ikesinden harekete, özenen topumsa düzenin inşasında dönüştürücü gücün eğitim ve aydınar oabieceği inancına dayanmaktadır. Fakir Baykurt un, TÖS Gene Başkanı sıfatıya, Devrimci Eğitim Şurası nın kapanış konuşmasında söyedikerine kuak vereim: Türkiye Öğretmener Sendikası Gene Başkanı Fakir Baykurt (15 Haziran Ekim 1999) Devrimi ve her şeyi hak yapar diye bekemek doğru bir tutum oamaz bugün. Ebet hak yapar, hakın gücü yapar. Fakat ne zaman, nası? % 50 den çoğu henüz okuma ve yazma bie bimeyen ve devrimci yönde biinçenmemiş bir hak, hakkını hukukunu nası biir de devrimi yapar? Vaktiye o hakın göğüserinden besenmiş oan aydınarın, öğretmenerin bugün ona öncüük etmesi, onu uyandırması ve biinçendirmesi gerekir. Hakımız buna muhtaçtır, aydınar da mecburdur (TÖS, 1969: 504). Devrimci Eğitim Şurası beş gün sürmüş ve kütürden, beden eğitimine, din eğitiminden teknoojiye kadar, eğitime dair neredeyse ee aınmayan konu kamamıştır. Bunar arasında, din eğitimi konusunda sunuan bidiri (Yavuz, 1969) üzerine uzun tartışmaar omuş ve son sözü Fakir Baykurt aarak, Devrimci Eğitim Şurası nın dine bakışını son derece berrak bir şekide ortaya koymuştur. Devrimci, herkesten çok gerçekçi omak zorundadır. ( ) Biz din ie dinin Eğitim poitika ve ticarette istismar edimesini birbirinden ayırıp gericinin tanımını doğru yapmak zorundayız. Dindar insan, çaışan insan, namaz kıan insan gerici değidir. Gerici bugünkü düzenin değişmesini istemeyendir. Bizim hasmımız dinin kendisi ve gerçek dindarar deği, düzeni bugünkü sömürü niteiği ie sürdürmek isteyenerdir, onun değişmesine enge oanardır (TÖS, 1969: 242). Devrimci Eğitim Şurası, eğitimi ait oduğu tarihse ve topumsa bağamı içinde ee aarak, önceike eğitimin verii haiye bir hesapaşmaya girmektedir. Çünkü eğitim, verii haiye, yereşik düzenin sömürü iişkierini yeniden üreten bir parçası oarak görümektedir. Böye oduğu için de işçi ve köyü gibi sınıfsa kimiker yanında ırk, din, di ve cinsiyet temei eşitsiziker ve bögeerarası eşitsizikere de duyarsız omaka suçanmaktadır. Doayısıya, dönüştürücü güç oabimesi için, en başta, eğitimin kendisinin dönüştürümesi Şura nın önceiki hedefi oarak ortaya konmuştur. TÖS, sorunarı saptayıp, çözüme iişkin yöntemini ve araçarını da beiredikten sonra eyeme geçmiştir yıında, Baıkesir ve Ankara da yürüyüşer düzenemiş ve aynı yı, İLKSEN (Türkiye İkoku Öğretmeneri Sendikası) ie birikte, Büyük Öğretmen Boykotu oarak biinen eyemi gerçekeştirerek eğitim sistemi konusundaki taeperini yüksek sese die getirmiştir. O dönemde Türkiye de görev yapmakta oan topam 156 bin öğretmenin 119 bin i dört gün süren bu boykota katımıştır. Boykottan sonra da yürüyüş eyemeri omuş ama 1971 askeri darbesiye memur sendikaarı yasakanmıştır. Sendika çatı atında yürütüen mücadee dönemin yasakçı ortamında, 1971 yıında kuruan TÖB-DER (Türkiye Öğretmener Bireşme ve Dayanışma Derneği) çatısı atında sürdürümüştür askeri darbesinden sonra da TÖB-DER kapatımıştır. Böyece, eğitim sisteminin sömürü iişkierinin bir parçası oarak kurguanmasına karşı gösterien direniş, büyük öçüde zayıfatımıştır. Eğitim sisteminin egemen güç ve iktidar iişkieri ehine yeniden düzenenmesi 1980 sonrası dönemde artarak devam etmiştir. TÖB-DER in kapatımasıya topumsa muhaefet zayıfatımış osa da yok ediememiştir erin sonarına doğru abece dergisi ve Eğitimcier Derneği (EĞİT-DER) ve 1990 yıında kuruan Eğitim İşkou Kamu Görevieri Sendikası (EĞİTİM-İŞ) ie Eğitim ve Biim Emekçieri Sendikası (EĞİT-SEN) ie direniş yeniden cananmaya başamıştır yıında, bu iki sendika, EĞİTİM-SEN adıya tek çatı atında bir araya geerek güç biriği etmişerdir. Sonradan yoar ayrımıştır. Bu ayrıık karşııkı suçama ve ithamara besenmeye devam etmektedir yıında yapıan 19.Mii Eğitim Şurası nda ortaya atıan görüşer, bir yandan eğitim sistemine iişkin iktidarın zihin gerisinde bu konuda daha neerin buunduğunu ortaya dökerken, diğer yandan da, topumsa muhaefetin yeniden cananmasına etki etmiştir. Eğitim sistemini, topumsa ieremenin bigisi yerine, egemenerin çıkar iişkierinin bigisini üreten bir kuruma dönüştürmeye yöneik baskıara karşı tarihse direniş, bütün yok etme girişimerine rağmen kendini yeniden üretebimektedir. Bu umut vericidir. Ancak kampara böünmüşük, topumsa muhaefeti güçsüz kımaktadır. Bu umut kırıcıdır. Örgütü ve sistematik baskı karşısında güç biriği etmek gerek. Bunu yaparken de, Fakir Baykurt un Devrimci Eğitim Şurası nın kapanış konuşmasında söyediği şu sözeri hep hatırda tutmak gerek. Devrimcierin birbiriye takışmayı bırakıp, görüş ayrııkarını büyütmeden, ortak noktaarda bireşmeeri ve bu sosya mücadeeyi omuz omuza yürütmeeri gerekmektedir (TÖS, 1969: 504). Kaynakar OECD (The Organization for Economic Cooperation and Deveopment), (2014), PISA 2012 Resuts What Students Know and Can Do -Student Performance in Mathematics, Reading and Science, Voume I, Paris: OCED, keyfindings/pisa-2012-resuts-voume-i.pdf OECD (2015), Economic Poicy Reforms, Going for Growth, Paris: OCED, keepeek.com/digita-asset-management/oecd/ economics/economic-poicy-reforms-2015_growth en#page4 TÖS (1969), Devrimci Eğitim Şurası (4-8 Eyü 1968), TÖS Yayını, Ankara. Yavuz Fehmi (1969), Din Eğitimi, Devrimci Eğitim Şurası (4-8 Eyü 1968), TÖS Yayını, Ankara, s Yüzak Özem (2015), OECD nin Eğitim Reformu Çağrısı Ne Anatıyor?, Cumhuriyet Gazetesi, 11 Şubat 2015, ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

8 İş Sağığı Güveniği YETERLİ GÜVENLIK ÖNLEMİ ALINMAYAN YÜKÜN ALTINA GİRME Mustafa TAŞYÜREK* Ben ne yaptımsa benden önce geen deverin omuzarında oturarak yaptım. Isaac Newton İş kazası 5510 Sayıı Kanunun 4-1/a maddesi kapsamındaki iş kazası geçiren sigortaıarın sayısı 2013 yıında Bu iş kazaarının ü kaza günü (çaışır), si de kaza günü (iş göremez) durumuna düşüen iş kazaarıdır. Süreki iş göremezik durumuna girenerin sayısı İş kazası/mesek hastaığından doayı öenerin sayısı ise; dir. Bireşik Kraık ta (İngitere) iş kazası (Çaışan sayısı hemen hemen Türkiye ia aynı oan) Bireşik Kraığın (İngitere) 2013/14 Sağık ve Güvenik İstatistikerine göre, (bu ükede); iş de yaraanmaı kaza omuştur. İşyererinde, işyeri çaışanarı ve atişveren / taşeronarın geçirdiği iş kazası sayıdı ise dir. 133 işçi de işyerinde iş kazası sonucu ö(dürü)dü (öüm oranı de 0,44) (1). Türkiye de öüme sonuçanan iş kazasının Bireşik Kraıktan (İngitere) 10 kat daha faza oduğu görümektedir. Neden ükemizde daha faza (iş) kaza(sı) ouyor? Prof.Dr. Doğan Kuban ın 23 Ocak 2015 tarihi Cumhuriyet gazetesindeki Dünyadan kendinizi soyutayamazsınız! başıkı makaesinde; Her şey her şey e bağıdır diyor (2). Budum, budum! ( eureka ) Bizim coğrafyada yaşamış oan Arşimet (M.Ö. 287 yıında Siciya da dünyaya gedi MÖ 212 Siracusa da ödürüdü), söyendiğine göre, bir gün Kra II Hieron un (işveren!) yaptırmış oduğu atın tacın içine kuyumcunun gümüş karıştırdığından kuşkuanmış ve bu sorunun çözümünü Arşimet e * Kim. Müh., İş Sağığı+İşetme Yönetimi Biim Uzmanı Çaışma Bakanığı Eski İş Güveniği Müfettişi ( ) İş Güveniği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikaı) Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Denetim Kuruu Üyesi (çaışan) havae etmiş. Bir hayi düşünmüş omasına rağmen sorunu bir türü çözemeyen Archimet, yıkanmak için bir hamama gittiğinde, hamam havuzunun içindeyken ağırığının azadığını hissetmiş ve Budum, budum (eureka) diyerek hamamdan (çırı çıpak dışarı) fıramış. Acaba Archimedes in buduğu neydi? Su içine dadırıan bir cisim taşırdığı suyun ağırığı kadar ağırığından kaybediyordu (sıvıarın dengesi kanununu ) ve taç için verien atının taşırdığı su ie tacın taşırdığı su mukayese edierek sorun çözüebiirdi (ve çözdü) (3,4). Arşimet böyece kendisine havae edien sorunun çözümünü bumuş. Ayrıca Arşimet in mekanik aanında yapmış oduğu buuşar arasında bieşik makaraar, sonsuz vidaar, hidroik vidaar, Roma gemierini kavrayıp havaya kadıran ve suya bırakan vinçer ve yakan aynaarda vardır (4). (Bugün de) gerek dünyada gerekse ükemizde son yıarda sayısı hıza artan Hidroeektrik Santraarı gibi tesisere suyun gücünden yaygın bir şekide yararanımaktadır. Hidroeektrik santrai, barajda biriken su Yerçekimi Potansiye Enerjisi içermektedir. Su, bei bir yüksekikten düşerken, enerjinin dönüşümü prensibine göre Yerçekimi Potansiye Enerjisi önce kinetik enerji (mekanik enerji) ye daha sonra da Türbin çarkına bağı generatör motorunun dönmesi vasıtasıya Potansiye eektrik Enerjisi ne dönüşür (5). Hidroeektrik Santraarı (HES) ; su tutma yapısı, su ama yapısı, ietim kana, cebri (basınçı) boruar, sayangoz, türbin, jeneratör, transformatörer, şat aanı ve diğer teçhizat dan ouşur. Düzeni araıkara bakım ve onarım gereksinimi doğar. Santraın tonarca ağırığındaki bir mekanizmasının, atına koayca giriip işem/bakım onarım yapıabiecek bir yüksekiğe kadırıması gerekir. Bunun için yaygın oarak kuanıan araçardan biri de kriko dur (Fransız mimar Viard de Honnecourt, 1250 yıında yaptığı bazı çizimerde, krikonun o dönemde kuanıdığına iişkin ipuçarı var! ) (6). Resim 1: Kriko ie kadırıan tonarca ağırığında HES mekanizması Resim 2 : Kriko ie kadırıan tonarca ağırığında HES mekanizmasının atında çaışanar Bu çaışma güveni mi? Deprem gibi oası bir sarsıntı durumunda tonarca ağırık çaışanarın üzerine düşer mi? Bu konudaki üke- deneyimimiz ne durumda? Bu konuda şimdiik basına yansıyan bir kaza haber yok. Peki kaza omaz mı? Kriko, ya da krikoar ie kadırıan bir ağırığın, aracın, sistemin atına girierek çaışmak güveni midir? Kadırma tesisi ve donanımarı (ekipmanarı) eğer güveni kuanımaz veya kötü muhafaza ediirer ve zamanında bakımarı yapımazsa kazaara neden oabiirer. Krikoar veya kriko standarı uygun/doğru omayan pozisyonarda kuanıdığında makinaarın, tesisatın veya araçarın düşmesine / yuvaranmasına neden oabiir. Özeike takozanmadıarında en önemi sakıncaarı öümcü kazaara neden omasıdır. Yaygın bir şekide bir aracın arızası, onarımı, düzeni kontro ve bakımı için (vb.) atına giriir, bu gene durum potansiye oarak öümcü ağırıkarın atında çaışmayı gerektirir (7). Ne yazık ki, yapıan çaışmaarın (bu durumunda) tehikeeri ve önemeri çok iyi biinse de, iki dakika düşünüp gereki önemer aınmadığından ciddi ve öümcü kazaar her yı our (7). 8 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2015

9 İş Sağığı Güveniği Kırda, köyde, yoda, şehirde, atöyede, serviserde, işyerinde, santrada, hemen hemen her yerde kuanıan motoru araça buunan krikoarın güveni kuanıması biiniyor mu? Sadece son dört yıda Türkiye de oan bazı trajik oayara söye bir bakarak bu soruyu yanıtayaım. Trajik kriko kazaarı mı yoksa deiik mi? Oay 1 : 03 Eyü Oto tamircisi, krikonun kayması sonucu tamir ettiği kamyonetin atında kaarak can verdi. boşaması üzerine aniden kapandı (ve RŞ yaşamını yitirdi) (10,11,12). Resim 5: Dampere sıkışan tamirci RŞ Oay 3: 26 Haziran Şanıurfa da bir traktörün ön astiğini tamir eden işçi, traktörün atında kaması sonucu yaraandı Resim 7: Yaıkavak - Kazanın yasandığı tamirhanetmeye başayan Akay birden krikonun havasının boşaması ie birikte tonarca ağırıktaki otomobiin atında kaarak ezidi (15,16). Oay 6: 13 Nisan Kriko düşünce nefesi kesidi Resim 3 : Kriko ve tamircinin sonu Kırıkkae nin Yahşihan İçesi nde oto bakım ve tamirciiği yapan 61 yaşındaki Hacı Ai Opak, krikonun kayması sonucu tamir ettiği kamyonetin atında kaarak can verdi. Uzun süre kamyonetin atında kanar içinde kaan Opak ı işyerinin önünden geçen bir dienci gördü ve çevredekiere haber verdi (8,9). Oay 2: 04 Ocak Tamire çaıştığı kamyonun damperi atında can verdi Resim 4: Tamircinin (RŞ) sıkıştığı damperi Manisa nın Soma İçesi nde Oto- Eektrik in sahibi Ramazan Şahin (49), kamyondaki arızayı gidermek için damperini kadırdı. Şahin in atına takoz koymadığı ieri sürüen damper, hidroiğinin Resim 6: Traktörün atındaki krikonun kayması Lastikçi Dükkanında işçi oarak çaışan Ai A., bir traktörün ön astiğini tamir ettiği sırada krikonun kayması sonucu traktörün atında kadı (13). Oay 4: 10 Ekim Saray içesinde krikonun kayması sonucu otobüsün atında kaan servis sürücüsü ödü Tekirdağ - Saray içesinde Büyükyoncaı bedesinde servisçiik yapan Cei Mutu (69), evinin önünde çamura sapanan otobüsünü kurtarmak için aracı krikoya kadırdı. Çamura sapanan arka astike uğraştığı sırada krikonun kayması sonucu aracın atında kaan Mutu, oay yerinde hayatını kaybetti (14). Oay 5: 27 Ocak Kriko canından etti! Muğa nın Bodrum içesine bağı Yaıkavak bedesinde buunan sanayi sitesinde oto tamir dükkanı buunan 52 yaşındaki Mehmet Akay tamiri için bırakıan otomobii kriko ie kadırarak otomobiin atına yattı. Otomobii tamir Resim 8: Lastik değiştirmek isteyen muhasebeci Çorum un Osmancık İçesi nde, arıza yapan otomobiini tamir etmek isterken atında kaan muhasebeci 58 yaşındaki Abduah Kır ödü. Kır ın otomobiini tamir için kriko ie kadırıp atına girdiği ve krikonun düşmesi sonucu ezierek nefessiz kadığı beirtidi (17,18). Oay 7: 12 Mayıs Ziyamet te akı amaz bir iş kazası Resim 9: Forkiftin çataının atında kaan forkift operatörü KKTC de, Yeşiköy-Ziyamet arasında buunan ancak Ziyamet toprakarında oan işyerinde çaışan Mehmet Aioğuarı (55), mazeme deposundan forkifte çimento yükü paeteri dışarı taşırken, bir ipin takıdığını görerek araçtan indi, İpi paet ie forkift arasın- ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

10 İş Sağığı Güveniği dan kurtarmaya çaıştığı sırada ise ip koptu ve forkiftin önündeki demir çata Mehmetaioğuarı nın üzerine düştü ve hayatını kaybetti (19,20). Oay 8: 25 Temmuz Aanya da akı amaz kaza Oay 12 : 18 Ocak Tamirhanede TIR dorsesi kapağının atında kaan işçi ödü (33) Resim 10 : Krikonun kayması sonucu kaportaya sıkışan İÇ Resim 12: Lastik tamircisi ZD nin kaza geçirdiği yer eğin buunduğu yerden otobüsü kadırdı. Zübeyir Dıraz daha sonra tekereği değiştirmek için otobüsün atına girdi. Henüz beirenemeyen sebepe krikodan boşanan otobüs o esnada astik değiştirmeye çaışan Dıraz ın üzerine düştü (27,28,29). Oay 11: 17 Ocak Kocaei nde otobüsün atında kaan tamirci ödü Resim 14: Dorse kapağının atına sıkışan işçi Ero İrç Adapazarı nda tamirhanede çaışan 48 yaşındaki Ero İr, TIR kapağının tamir sırasında (dorsenin yakaşık bir ton ağırığındaki kapağı nın) düşmesi sonucu ezierek (iki büküm) öürken Niyazi A. adı işçi yaraandı (33,34). Resim 11: Krikonun kayması sonucu kaportaya sıkışan İÇ Aanya nın Bucak köyünde İbrahim Çeik, otomobiinin patayan astiğini değiştirmek istedi. Lastiği söktüğü sırada krikonun kayması sonucu Çeik, otomobiin atında kadı (21,22,23,24). Oay 9: 19 Ağustos Tamir için kriko ie kadırdığı aracın atında kaarak hayatını kaybetti Resim 13: Gebze de SÖ nün iş kazası geçirdiği yer Kocaei nin Gebze içesinde krikonun kayması sonucu onarımını yaptığı otobüsün atında kaan tamirci Saffet Özer (55), hayatını kaybetti (30,31). Resim 15: Kapağın atında Ero İr in iki büküm oan cansız bedeni (34). Bu oayar nası odu? Hemen hemen hepsinin ortak yönü tek bir kriko kuanıması ve aracın ufak bir sarsıntısı sonucu krikonun devrimesi nedeniye çaışanarı ya da tamir etmeye kakışanarın araçarın atında kamasıdır. Kütahya nın Karsak Köyü nde ikamet eden Ahmet Duran (35), minibüsünün astiğini tamir etmek amacıya aracını krikoya kadırıp atına yattı. Bu esnada krikonun kayması sonucu aracın atında kaan Duran, oay yerinde ödü (25,26). Oay 10 : 15 Mayıs Kriko kaydı otobüsün atında kadı Lastiğini değiştirdiği sırada otobüsün atında kaan tamirci hayatını kaybetti. Osmaniye nin Kadiri içesinde astik tamirciiği yapan Zübeyir Dıraz (57), bir firmaya ait otobüsün ön tekereğini değiştirmek için kriko yardımıya teker- Resim 13: Gebze de SÖ nün iş kazası geçirdiği yer Hasköy Sanayi Sitesi ie Küçük Sanayi Sitesi nin kesiştiği noktada aracına bakım yaptığı sırada otobüsün kayması sonucu aracın atında kaarak feci şekide yaşamını yitirdi. Çevredeki esnafarın anattıkarına göre; otobüse kriko vuran Saffet Özer in krikonun boşaması sonucu otobüsün üzerine düşmesi sonucu yaşamını yitirdi (32). Şeki 1 : Sadece kriko ie araç kadırma (35) İş Güveniği mevzuatı ne diyordu? 11 Ocak 1975 tarih ve sayıı RG de yayınanarak yürürüğe giren (ve 25 Temmuz 2014 tarih ve sayıı RG ie de yürürükten kadırıan) İşçi Sağığı ve İş Güveniği (İSİG) Tüzüğü ne göre (Madde 365 ); Krikoar, yük kadırıırken yere sağam bir şekide ve dik oarak konuacak ve yüker istenien yüksekiğe kadırıdıktan sonra, krikoar dayanıkı ve uygun takozara besenmedikçe bu yükerin atında veya üstünde çaışımayacak ve yükerin kriko ie indirimesinde gereki tedbirer aınacaktır. 10 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2015

11 İş Sağığı Güveniği Resim 16: Atına giriecek ağırığın en az 5-6 noktadan dengei detek üzerine oturtuması Yeni mevzuat ne diyor? Yürürükten kadıran İSİG Tüzüğündeki gibi net bir hüküm yoksa da; 25 Nisan 2013 tarih ve sayıı RG yayınanan İş Ekipmanarının Kuanımında Sağık ve Güvenik Şartarı Yönetmeiği nde; Yük kadırmak için tasaranmış seyyar veya söküüp-takıabiir iş ekipmanarının zemin özeikeri de dikkate aınarak öngörüen bütün kuanım şartarında sağam ve kararı bir şekide kuanıması sağanır Teknik zorunuuk omadıkça kadırıan yükün atında insan buunmaması için gereki tedbir aınır. Çaışanarın buunabieceği korunmasız çaışma yererinin üzerinden yük geçirimez. Bunun mümkün omadığı haerde uygun çaışma yöntemeri beirenir ve uyguanır. Kadırma aksesuararı bozumayacak veya hasar görmeyecek şekide muhafaza ediir Kadırma ve ietme ekipmanarının periyodik kontroeri, makine mühendiseri ve makine tekniker veya yüksek teknikereri tarafından (en geç yıda bir) yapıır. denierek gene bir öneyici hüküm getirimiştir. Kriko Standarı Nası Kuanıır? Kriko standarı oarak biinen gene meta aeter, araçar atında çaışmak isteyener için kritik güvenik öğeerdir. Kriko standarı ie araçarın güveni kadırıması ie istenen işer tamamanırken, oası bir hata trajik feaketere sonuçanabiir. Bazı basit adımar izenirse, kriko ve kriko standarı kuanan insanarın potansiye feaketeri önenebiir. 1. Bir düz çaışma aanını buun(maı). Bir yokuşta veya diğer düzensiz yüzey üzerinde bir aracı kadırmak son derece güvensiz bir durumdur. Çaışma aanının zeminin düz ve aracın atında kaan aanın doğru döşenmiş ve sıkıca destekenmiş oduğundan emin oun(maı), 2. Aracın (üretici tarafından verien kuanma) kıavuzuna başvurun. Bir araç için hazıranmış kuanım kıavuzunda, geneike yerden aracınızı yüksetmek için güveni uyguamaar hakkında bigi vardır. 3. Aracın boş ağırığını (e kitabından yararanarak) buun ve krikoarı doğru/beirtien yerere yereştirin. Şeki 3: E freni çekimei Resim 17: Araçarın astikeri ön ve arkaya takozanmaı 4. Aracın park frenini çekin. Bu durum kriko ie destekenirken aracın kaymasını öner. Buna ek oarak, arabanın ieri ya da geri hareketini önemek için, tekerekerin her iki tarafına (ön ve arkaya) takozar konumaıdır. İeri veya geri hareket, araba sarsıntısı gibi nedenere krikonun düşmesi/devrimesi oayı yaşanabiir. Sonuçta da yaraanma ya da öüme sonuçanabien kaza(ar) oabiir. İş için kuanıacak araçar - sağam bir zemin, kriko ve kriko standarıdır. Bu araçarı akııca ve araç kütesine göre seçin. Aracın atına krikoyu koymak, düzgün yereştirmek ve yeteri yüksekiğe kadırmak için panınızı yapın ve uyguayın, aracı yavaş yavaş kadırdığınız gibi düzgün yereştirien kriko standarı üzerine yavaş yavaş indirin. Şeki 4: Kriko standarı 5. Arabayı kadırmak için bir zemin krikosu kuanın. Birçok araba fabrikasından standart kriko (bir makas krikosu gibi) ie birikte geir. Bunar sadece aci durumarda astik değişimi içindir (standart kuanım için değidir). Düzeni işer için (ör:tamirhaneerde), bir zemin krikosu, hidroik kriko arabası gibi (tüm araçarı etkin ibr şekide kadırabiecek) gene bir kriko kuanıabiir. Sadece beton gibi sağam, düz bir yüzey üzerinde kriko kuanın. Krikoyu asa toprak, ısak zemin, ya da sıcak asfat üzerinde kuanmayın. Bu durum, kriko standarının arabanın ağırığı ie toprağa gömümesi, kayması, ve düşmesine neden oabiir. Şeki 5: Kriko standarı. Aracın beirenen kadırma noktasına yereştir. Şeki 2: Aracın zemini düz omaı Resim 18: Araç kadırmak için gereki oan kriko ve kriko standı Resim 19: Kriko ike kadırıan araç kriko standarı üzerine oturtuması ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

12 İş Sağığı Güveniği 6. Kriko standını araç şasisinin sağam, kuanma kavuzunda beirtien (kadırma için öze hazıranmış) yapısa parçasının atında takın. Krikonun seesinin tam oarak oturduğundan emin oun. Geneike araçarda, krikoarın konacağı tekerere yakın bir yerde küçük bir çıkıntı our. Şeki 6: Kriko ie araç az kadırıarak, atına girmeden kriko standarı çıkartıması 7. İk krikoyu çıkarın ve aracın diğer tarafında bu işemi tekrarayın. böyece uzmanar aynı boydaki en az iki kriko standarı kuanmanızı öneriyor. Bu durumda araç her iki tarafta eşit şekide destekenmiş our. Şeki 7: Çift stand kuanıması Resim 20 : Kriko ve kriko standarının kuanıması (36) Kriko standarını test esin. Kriko standarı yeri yerinde oduğunda, krikonun hareket etmediğini ve saanmadını görmek için iki einize aracı itin. Eğer bir saanma veya hareket gözenirse, bu durum ortadan kakana kadar ayaramaarı yapın (36). 8. Yedek güvenik nesneeri ekeyin. Kriko standarı ve tekerek takozarı iyi denge sağamak için osa da, çaışma yerinde iave gü- venik önemeri amak gerekir. Yedek ya da arızaı astiği atına koymak, aracın ağırığına dayabiecek uygun taskozar koymak gibi (37). Not: Hidroik Sistemer Hakkında Biinmesi Gerekener için; Çaışma Ortamı (dergisinin) (Mayıs Haziran 2006) Aci Müdahae Ekiperi ve Hidroik Ekipmanara Güveni Çaışma 86. Sayısına bakabirsiniz (38). Resim 21 : Bir TIR kupası için destek Resim 22: Dorse nin krikoanması Sonuç ve önerier İşyererinde bir görev gerçekeştirimeden önce (o görev/iş ie igii) güveni çaışma prosedüreri ouşturumaı ve güveni çaışma prosedüreri takip edimeidir. Tehikei yükerin/araçarın/ekipmanarın atına girecek oan çaışanar, kuanıacak ekipman ve donanımarı seçener tehikenin farkında omaarı için eğitimeidir (40). İşe başamadan önce iki dakika düşün, oası tehikeer ve bunarın riskerini beirenmei, oası riskeri kabuediebir düzeye indirecek önemeri aınmaı, ya da bu önemer aıncaya kadar işe başanımamaı. Yaygın bir hikayeye göre Arşimet in Romaı askerer tarafından ödürümeden, son sözünün Şekierimi bozmayın! oduğu anatıır. Bir sorunu çözmek için düşünmenin, okumanın önemini vurguamak için. Yukarıda özetenen haberer okunmaı ve derser çıkarımaıdır (4). Yeteri güvenik önemi aınmayan yükün atına asa girimemei. Şeki 8: Krikonun güveni kuanıması örneği Krikorar dayanıkı ve uygun takozara besenmedikçe bu yükerin atında veya üstünde çaışımamaı (35), Bakım ve onarım işi yanız yapımamaı. İşçi Sağığı ve Güveniği Tüzüğü günceenerek- Yönetmeik şekinde mutaka yayınanmaıdır. Kriko nun güveni kuanımı konusunda yazıı ve görse basında (kamu spotarı gibi) biinçendirme eğitimeri verimeidir. Kaynakar Dunyadan_kendinizi_soyutayamazsiniz_.htm Ar%C5%9Fimet htm haberi/ 9. htm htm#ixzz3t8dhevv haberi/ htm kocaei-nde-otobusun-atinda-kaan-tamirci-odu_ Sanayidefecioumukaza.htm motor_vehice_repair_and_associated_industries.pdf ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2015