ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI MEVZUAT

Transkript

1 ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI MEVZUAT Endüstriyel Simbiyoz Projesi Mevzuat ve SEVESO Bilgilendirme Toplantısı Dr. Emrah Alkaya Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı 14 Ocak 2014, Adana

2 Avrupa Birliği Yaklaşımı İçerik 6. Çevre Eylem Programı ( ) Kaynak Verimli Avrupa Yol Haritası (2011) 7. Çevre Eylem Programı ( ) Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi (2005) Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/EC) Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste) Düzenlemesi İngiltere deki Mevcut Yasal Düzenlemeler Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions) Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols) Örnek Uygulama: Demir-Çelik Ark Ocağı Cürufları 2

3 AVRUPA BİRLİĞİ YAKLAŞIMI 3

4 6. Çevre Eylem Programı ( ) AB nin yılları arasında kabul ettiği 6. Çevre Eylem Programı nda (6th Environment Action Programme) tanımlanan 7 tematik strateji: 1. Air 2. Waste Prevention and Recycling 3. Marine Environment 4. Soil 5. Pesticides 6. Natural Resources 7. Urban Environment 4

5 Kaynak Verimli Avrupa Yol Haritası (2011) Atıkların Kaynağa Dönüştürülmesi başlığı altında belirlenen kilometre taşı (milestone) 2020 yılına kadar: Atıkların kaynak olarak değer görmesi Kişi başına üretilen atık miktarının düşürülmesi İkincil hammaddelere olan talebin artırılması Farklı ve daha fazla maddenin/malzemenin geri kazanımının sağlanması Düzenli depolamaya giden atığın tamamen sona erdirilmesi hedeflerine ulaşmaya yöneliktir. 5

6 7. Çevre Eylem Programı ( ) 6

7 7. Çevre Eylem Programı ( ) AB nin yılları arasında kabul ettiği 7. Çevre Eylem Programı nda (7th Environment Action Programme) tanımlanan 9 öncelikli hedef: 1. to protect, conserve and enhance the Union's natural capital 2. to turn the Union into a resource-efficient, green and competitive low-carbon economy 3. to safeguard the Union's citizens from environment-related pressures and risks to health and well-being 4. to maximise the benefits of Union environment legislation by improving implementation 5. to improve the knowledge and evidence base for Union environment policy 6. to secure investment for environment and climate policy and address environmental externalities 7. to improve environmental integration and policy coherence 8. to enhance the sustainability of the Union's cities; 9. to increase the Union's effectiveness in addressing international environmental and climate-related challenges. 7

8 Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi (2005) Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi (Waste Prevention and Recycling Thematic Strategy) çalışmaları Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi (EC Joint Research Centre - JRC) ile işbirliği içerisinde yürütülüyor. Bahsi geçen uzun vadeli strateji ( ), Avrupa yı geri dönüşüm toplumu haline getirme yönünde faaliyet gösterirken atık üretiminden kaçınmayı, üretiminin önüne geçilemeyen atıkların da hammadde olarak yeniden kullanımını (geri dönüşümünü) hedefliyor. 8

9 Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/EC) 2008 yılında revize edilerek yürürlüğe giren bu direktifte Atık : Sahibi/üreticisi tarafından atılması istenen, atılmaya niyetlenilen veya atılması beklenen malzeme veya madde. Direktifin 6. Maddesi bir malzemenin atık olma durumunun sona ermesi (End-of-Waste) konusunda da düzenleme getirmektedir. End-of-Waste (EoW) düzenlemesinin hedefleri: AB ülkeleri arasındaki ticarette karışıklık yaratan durumların önlenmesi Geri dönüşüm kapasitelerinin artırılması İdari yüklerin hafifletilmesi İkincil (geri dönüştürülmüş) malzemelerin kalitesinin artırılması İkincil (geri dönüştürülmüş) malzeme pazarının büyümesinin sağlanması amacıyla hayata geçirilmiştir 9

10 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste) Aşağıdaki şartları ve özellikleri sağlayan uygulamalar çerçevesinde ilgili atık tarifine giren maddelerin/ malzemelerin atık olma durumları sona ermektedir: Maddenin/malzemenin spesifik amaçlar için yaygın kullanım alanı olması ve sıklıkla kullanılması, Madde/malzeme için bir pazar ve/veya talebin olması, Maddenin/malzemenin spesifik amaçlar için teknik şartları sağlaması ve ürünler için geçerli olan mevzuat ve standartları karşılaması Maddenin/malzemenin kullanımının çevreye ve insan sağlığına olumsuz etkilerinin olmaması 10

11 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste) Atık olma durumunun sona ermesi konusunda önemli potansiyeli olan, metal hurda (demir ve alüminyum), kağıt-karton, cam, bazı organik atıklar, agregalar (inşaat atıkları, demir-çelik cürufları vb.) ve plastikler. Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi katılımcı bir süreç sonrasında her bir atık grubu için Teknik Değerlendirme Raporları yayınlıyor. Teknik Değerlendirme Raporları dikkate alınarak her bir atık grubu için yönetmelikler yayınlanıyor. 11

12 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste) Öncü/örnek çalışma olarak 2010 yılında demir ve alüminyum hurdalar için ayrı ayrı Teknik Değerlendirme Raporları yayınlandı: End-of-waste Criteria for Iron and Steel Scrap: Technical Proposals End-of-waste Criteria for Aluminium and Aluminium Alloy Scrap: Technical Proposals Bu çalışmalar neticesinde 2011 yılında demir ve alüminyum hurdaların atık olma durumlarının sona ermesi konusunda gereklilik ve kriterleri belirleyen yönetmelik yayınlandı: Commission Regulation EoW Regulation for Scrap Metal (333/2011) 12

13 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste) yılları arasında ise atık kağıtlar, bakır ve bakır alaşımlı hurdalar, hurda cam ve organik atıklar için Teknik Değerlendirme Raporları hazırlanmıştır. End-of-waste Criteria for Waste Paper: Technical Proposals End-of-waste Criteria for Copper and Copper Alloy Scrap: Technical Proposals End-of-waste Criteria for Glass Cullet: Technical Proposals End-of-waste Criteria for Biodegradable waste (compost/digestate): Technical Proposals Teknik Değerlendirme Raporları na dayanarak aşağıdaki yönetmelikler yayınlanmıştır: Commission Regulation on EoW for glass cullet (1179/2012) Commission Regulation on EoW for copper scrap (715/2013) 13

14 Atık Olma Durumunun Sona Ermesi (End-of-Waste) Mevcut durumda üzerinde çalışılan iki malzeme grubu ise agregalar ve atıktan türetilmiş yakıtlardır. Bu malzeme grupları için altyapı çalışmaları tamamlanmış olup EoW yönetmelikleri için teknik değerlendirmeler devam etmektedir: Background study on aggregates Tendered study on limit values for pollutants in aggregates Tendered study on waste-derived fuels for end-of-waste status 14

15 İNGİLTERE DEKİ MEVCUT YASAL DÜZENLEMELER 15

16 İngiltere de Endüstriyel Simbiyoz Uygulamaları Ulusal Endüstriyel Simbiyoz Programı (NISP) 2005 yılında Çevre, Gıda ve Köyişleri Bakanlığı DEFRA bir programı olarak başlatılmıştır. NISP programı International Synergies Limited (ISL) şirketi tarafından bölgesel bir yaklaşım ile yürütülmektedir. NISP kamu tarafından başlatılmış ve sahiplenilmiş, dünyadaki en başarılı endüstriyel simbiyoz programlarından bir tanesi olarak kabul edilmektedir. İngiltere de endüstriyel simbiyoz kavramının bu denli gelişmesi ve yaygınlaşmasının arkasında kolaylaştırıcı işlev gören bir dizi yasal düzenleme (ör: atık muafiyetleri, ürün kalite protokolleri) bulunmaktadır. 16

17 Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions) İngiltere de de atıkların geri kazanımı ve bertarafı yasal düzenlemeler ve izinler ile çerçevelenmiştir. İngiltere de 1994 yılında başlayan Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions) programı ile belirli atıkların belirli bir sürede, farklı uygulamalar için belirli miktarlarda kullanımı tüm izin ve yasal prosedürlerden muaf tutulmaktadır. Atık Muafiyetleri programının kapsamı 2010 yılı Nisan ayında genişletilmiştir. Bu gelişmenin en önemli nedeninin 1994 yılından bu yana atık yönetimi ve geri dönüşümünde gelinen noktada pek çok atığın endüstriyel ölçekte kullanım alanlarının ve pazarlarının oluşması olmasıdır. 17

18 Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions) Atıklardan çeşitli ürünler (yakıt, yol yapım malzemesi, boya, tarım ürünleri vb.) üretmek üzere başvuran özel sektör kuruluşlarına verilen atık kullanım izni: 3 yıllıktır ve ücretsizdir Süresi dolmadan yenilenebilmektedir Birden fazla atık çeşidi için alınabilmektedir DEFRA, lisanslar sayesinde hangi atığın, hangi miktarda, nerede ve nasıl kullanıldığı konusunda bilgi sahibi olmaktadır. Bu sayede kayıt dışı atık kullanımı ve bertarafının önüne geçilmekte, olası kirlilik ve halk sağlığı problemleri önlenmektedir. 18

19 Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions) Atık muafiyetleri bazı tehlikeli atıkları da içerecek şekilde oldukça geniş kapsamlı olarak uygulanmaktadır. Avrupa Atık Kataloğu ile de uyumlu bir şekilde hazırlanan Atık Listesi Yönetmeliği (List of Wastes Regulation) çerçevesinde kodlanan atıkların gruplandığı Atık Kullanım (Use of Waste U) kategorisi bir sonraki yansıda listelenmiştir: 19

20 Atık Muafiyetleri (Waste Exemptions) U1 Atıkların inşaatlarda kullanımı U2 Balyalanmış ömrünü tamamlamış lastiklerin (ÖTL) inşaatlarda kullanımı U3 Atıkların eğlence ve eğitim tesislerinin inşasında kullanımı U4 Atıkların küçük ölçekli sistemlerde yakıt olarak kullanımı U5 Atıklardan üretilmiş biyodizel kullanımı U6 Atıksu arıtma çamurlarının farklı arıtma tesislerinde kullanımı U7 Atıksuyun otoyol yapımında kullanılan çakıl ların yıkanmasında kullanımı U8 Atıkların spesifik amaçlı kullanımı U9 Atıkların mamül madde üretiminde kullanımı U10 Atıkların tarım arazilerinde kullanımı U11 Atıkların tarım dışı arazilerde kullanımı U12 Malçın kullanımı U13 Bitkisel maddelerin/artıkların arazi üzerinde kullanımı U14 Külün toprakta kullanımı U15 Domuz ve kanatlı hayvan artıklarının yakılmasıyla oluşan külün kullanımı U16 Ömrünü tamamlamış araç (ÖTA) parçalarının kullanımı 20

21 Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols) İngiltere de atıkların farklı alan ve sektörlerde kullanımını/geri kazanımını kolaylaştıran düzenlemelerden bir diğeri ise 2006 yılından bu yana ulusal çapta yürütülen Atık Protokolleri Projesidir (Waste Protocols Project). İngiltere Çevre Ajansı ve Atık/Kaynak Eylem Programı (Waste and Resources Action Programme WRAP) ve sanayi kuruluşu yetkililerinden oluşan Teknik Danışma Grupları (Technical Advisory Groups) tarafından hazırlanan kalite protokolleri hangi atıkların ne tür işlemler ile hangi ürünlere dönüştürülebileceği konusunda detaylı bilgi vermektedir. Atık işleme kriterlerini belirleyen kalite protokolleri üretilen ürünlerin sahip olması gereken standartlara da göndermeler yapmaktadır. 21

22 Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols) İngiltere de 2014 yılı Ocak ayı itibariyle 11 farklı kategoride kalite protokolü bulunmakla birlikte farklı sektörler ve atık grupları için devam etmekte olan çalışmalar ile kısa süre içerisinde bu listenin daha da genişlemesi beklenmektedir. 1. İnert atıklardan agrega üretimi 2. Kompost üretimi için kaynağında ayrıştırılmış biyobozunur atıklar 3. Anaerobik bozundurma için kaynağında ayrıştırılmış biyobozunur atıklar 4. Bitkisel ve hayvansal yağlar 5. Düz cam 6. Motor yağları 7. Alçı panel 8. Plastikler (Ambalaj dışı) 9. Pulverize yakıt külü ve fırın dip külü 10. Lastikler lastiklerden üretilmiş kauçuk maddeler 11. Kanatlı hayvan atıkları yakma tesislerinin külleri 22

23 Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols) Aşağıda listelenmiş atık grupları için kalite protokolleri hazırlanması çalışmaları devam etmektedir. 1. Demir-çelik ark ocağı cürufları 2. Asfalt atıkları 3. Biyometan 4. İnsineratör taban külü 5. Hayvansal organik madde (et ve kemik) yakma tesislerinin külleri 6. Kağıt hamuru yakma tesislerinin külleri 7. Ömrünü tamamlamış lastikler 8. Odun atıkları 23

24 Ürün Kalite Protokolleri (Quality Protocols) Örnek: İnert atıklardan üretilecek agregaların kalite protokülünde atıfta bulunulan bazı standartlar: 24

25 Örnek Uygulama: Demir-Çelik Ark Ocağı Cürufları 2002 yılında İngiltere nin Newport bölgesinde yapılması planlanan 9.4 km lik yolun demir-çelik tesislerinin cüruflarından inşa edilmesi kararlaştırılmıştır yılında tamamlanan yol inşaatı ekolojik açıdan hassas bir bölge olan ve koruma altında bulunan Usk nehrinin geçtiği bölgede gerçekleştirildiği için çevre açısından tüm yönetmelik ve süreçler hassasiyet ile takip edilmiştir. 25