İAÜ MÜH MİMARLIK FAKÜLTESİ, MİMARLIK BL. GÜZEL SANATLAR VE BAUHAUS EKOLLERİ

Transkript

1 İAÜ MÜH MİMARLIK FAKÜLTESİ, MİMARLIK BL BAHAR DÖNEMİ MİM206: MİMARLIK TARİHİ TEORİSİ II DERS: 5 GÜZEL SANATLAR VE BAUHAUS EKOLLERİ GÜZEL SANATLAR OKULU (ECOLE DES BEAUX ARTS) AKADEMİK KLASİKÇİLİK VE CITY BEAUTİFUL HAREKETİ BAUHAUS MODERN MİMARLIK

2 GÜZEL SANATLAR OKULU (ECOLE DES BEAUX ARTS) Güzel Sanatlar Okulu demek olan Ecole des Beaux Arts sözcükleriyle ifade edilen bu okul ilk olarak Resim ve Heykel Kraliyet Akademisi olarak 1648 de Louis xıv zamanında açılmıştır da farklı bir binaya taşınan okula 1863 de Güzel Sanatlar Okulu adı verilmiştir. Okul, 1663 den 1968 yılına kadar sürdürülen ve sadece birincilik başarısı elde mezunlarına sağlanan Prix de Rome adı verilen burs ile ünlüdür. Bu bursa sahip olan mezunlar Roma da kısa süreli çalışma ayrıcalığı elde etmiştir. Okulun 19. Yy sonlarına doğru oldukça gelenekselleşip bağımsızlaştığı görülmüştür. Bu durum sonucunda ülkenin Paris te ve başka yerlerinde de aynı nitelikte yeni okulların açıldığı görülmüştür. Ne var ki Almanya da 1919 da Bauhaus un açılmasına değin bu okulun temel bir sanat okulu modeli oluşturduğu gerçeği yaygın bir kanaattır. Mimaride Beaux Arts sözcükleriyle ifade edilen mimari stil genel olarak bu okulda öğretilen mimari tasarım öğretilerininin temel alındığı bir mimariyi temsil ettiği varsayılmıştır. Bu tasarım eğitiminde ağırlık, estetiği temel alan yapı ve yapı elemanlarının hızlı eskizleme yöntemiyle ayrıntılı biçimde oluşturulmasına verilmiştir. Ayrıca üslubun tarihsel Batı mimari geleneklerine bağımlılığı temel aldığı görülmüştür. Söz konusu üslup hem 19. Yy boyunca hem de 20. Yy başlarında 1930 a kadar olan dönem içinde dünya çapında bir ilginin de odağı olmuştur. Zira üslup bu dönemde Avrupa ülkelerinde kamusal yapıların adeta vazgeçilmez bir üslup tercihi oldu.

3 GÜZEL SANATLAR OKULU (devam) Bu yapılar genellikle şu türlerden oluşmuştur: adliye sarayı, kütüphane, müze, opera ve demiryolu istasyonu. Ayrıca üslubun konut yapılarından oluşan sivil mimari örneklerinde de kullanıldığı görülmüştür. Beaux Arts Üslubunun Özellikleri: Tasarımda tarihsel temalı güçlü biçimsellik anlayışı Simetrik plan Kesme taş dekorlu, kemerli pencere boşlukları olan kargir duvar işçiliği Yontma taş dokulu subasman duvarı Heykel figürlü süs elemanları içeren cepheler Sıklıkla rastlandığı gibi, içinde merkezi konumda, kapalı çıkmalı mekansal ünite barındıran masif ve simetrik yapı cephesi Anıtsal görünümlü çekme kat (çatıda) Cephede kısa sütuncuklardan oluşan korniş bantlar Dekor unsurlarıyla zenginleştirilmiş kolon üst bağlantı hatılları Anıtsallaştırılmış merdiven kolları Sıklıkla görülen ikişerli düzen içinde klasik tarz cephe kolonları Gömme kolonlar ve da ikili plastrlar Dekor ağırlıklı ve plastrlı çatı parapetleri Balkonlar Heykel dekorlu kemer aralıkları (spandrel ler) Dekor ağırlıklı çıkmalar (bracket ler) Süs içerikli bitkisel figürler/yunan figürleri/madolyonlar, dekorlu paneller

4 GÜZEL SANATLAR OKULU (devam) Düşük ya da dik eğimli kırma çatı veye mansard çatı Kubbeler veya rotundalar Simetrik düzenlde lentolu dikdörtgen pencereler Kemerli çatı güvercinlikleri, söveli ve pedimentli pencereler ya da pencerili balkoncuklar Cam tonozlu, kolon ve veya plastrla desteklenmiş geçit Dökme demir süs unsurları içeren giriş kapısı Beaux Arts ekolü aynı zamanda 19 yy sonlarında Fransa da 2 nci İmparatorluk Baroku olarak da bilinen üslubun temsilcisi olan Paris Opera yapsının temel tasarım anlayışını oluşturmaktadır. Beaux Arts ekolünün tipik örneklerinden Prix de Rome sahibi Charles Garnier in Paris Opera House yapısı, 1875

5 GÜZEL SANATLAR OKULU (devam) Paris Opéra House yapısının anıtsal iç merdiven detayı Kanada da Beaux Artrs: Government Conference Centre, Ottawa

6 AKADEMİK KLASİKÇİLİK VE CITY BEAUTİFUL HAREKETİ ( ) Avustralya da Beaux Arts: Port Authority building in Melbourne Akademik klasikçilik, Klasik Canlandırma veya Güzel Sanatlar Klasizmi olarak da ifade edilen bir tasarım üslubudur. Bu ekol aynı zamanda Yunan ve Roma tarzı tasarım modellerini Rönesans biçimselliği ile bütünleştiren bir ekol olarak bilinmektedir. Söz konusu üslubun ağırlıklı olarak kullanıldığı, Chicago da 1893 de inşa edilen Dünya Kolombiya Fuarı yapıları, Akademik Klasikçiliğin zamanın diğer üsluplar üzerinde kazandığı zaferi olmuştur. Ayrıca bu başarıyla üslubun City Beautiful hareketini de önemli ölçüde tetiklediği görülmüştür.

7 AKADEMİK KLASİKÇİLİK VE CITY BEAUTİFUL HAREKETİ (devam) Charles McKim, William Mead, and Stanford White : Boston Public Library Boston Public Library Bld

8 AKADEMİK KLASİKÇİLİK VE CITY BEAUTİFUL HAREKETİ (devam) McKim, Mead & White: Penn Station NYC McKim, Mead & White: Penn Station NYC

9 AKADEMİK KLASİKÇİLİK VE CITY BEAUTİFUL HAREKETİ (devam) C Atwood: Palace of fine arts 1893, Columbian exposition, Chicago RM Hunt: NYC Metropolitan Museum, 1895

10 AKADEMİK KLASİKÇİLİK VE CITY BEAUTİFUL HAREKETİ (devam) World s Columbian Exhibition, 1893, Chicago World s Columbian Exhibition, 1893, Chicago: Plan

11 AKADEMİK KLASİKÇİLİK VE CITY BEAUTİFUL HAREKETİ (devam) Richard Morris Hunt: Konut Yapısı Newport, RI, ABD, 1895

12 AKADEMİK KLASİKÇİLİK VE CITY BEAUTİFUL HAREKETİ (devam) Cass Gilbert 1902_1907_ Alexander Hamilton Custom House NYC Cass Gilbert 1902_1907_ Alexander Hamilton Custom House NYC 2

13 AKADEMİK KLASİKÇİLİK VE CITY BEAUTİFUL HAREKETİ (devam) ABD de inşa edilmiş tipik bir Beauxarts Evi Library of Congress Yapısı, Washington DC, ABD: 1897

14 BAUHAUS I nci Dünya Savaşı sonrası Alman Dükalığı düşmüş, yerine Weimar Cumhuriyeti kurulmuştur. Bu değişiklik le birlikte Almanya da kültür ve sanat faaliyetleri, (1917 Rus Devriminin de etkisiyle) sol eğilimli radikal akımların öncülüğünde gerçekleştirilen çok sayıda etkinliğin egemenliğinde sürdürülmeğe başlanmıştır. Bauhaus Almanya nın içine düştüğü böyle bir kaos ortamında, Grand Ducal School of Arts & Crafts ile Weimar Academy of Fine Arts okullarının birleştirilmesini takipeden olaylar sonucunda kurulmuş bir sanat okuludur. Radikal eğilimlere bağımlılığı kurucusu mimar Walter Gropius tarafından kesin dille reddedilen Bauhaus, 1919 da başkent Weimar da kurulmuştur. İlk kurulduğunda mimarlık eğitimi için özel bir bölüm dahi içermeyen bu okulun adı kuruluşunu takibeden yıllarda Modern Mimarlık ya da Modernizm kavramlarıyla ifade edilen uluslar arası bir tasarım stiliyle özdeş hale gelmiştir te ülke yönetimini devralan Nazi rejimi kararıyla kapatılan oklulun 15 yıllık kısa geçmişine sıkca yapılan yönetici ve yer değişiklikleri damga vurmuştur. Okulun kuruluşuna ait önemli bir ayrıntı ise, söz konusu okulun açılış öncesinde yılları arasında faaliyet gösteren ve direktörlüğünü Belçika asıllı ünlü, Art Nouveau mimarı Henry van de Velde nin yaptığı bir el sanatları okulunun yerine kurulmuş olmasıdır.

15 BAUHAUS (devam) Belçikalı olması nedeniyle direktörlükten ayrılması gündeme gelen bu okulun yeni direktörlüğüne Walter Gropius un getirilmesinde Henri van de Velde nin rolü olduğu yaygın bir kanaattir. Okulun açılışında Gropius, amacının tüm sanatkar ve sanatçıları kapsayan, koruyucu bir sanat barınağı oluşturmak olduğunu dile getirmiştir. Öğretim kadrosu İsviçre li ünlü ressam Paul Klee, Rus ressam Wassily Kandinsky, ve Macar Moholy Nagy nin 1922 yılındaki katılımlarıyla güçlenmiştir. Aynı yıl, Hollanda asıllı Theo van Doesburg da söz konusu kadroya sözcülüğünü yaptığı De Stijl adlı sanat akımının tanıtımını yapmak amaçlı olarak katılmıştır. Bauhaus un kısa tarihinde okul direktörü olarak görev yapan yöneticiler ile okulun hizmet verdiği kentler aşağıdaki gibidir: Walter Gropius : , Weimar Hannes Meyer : , Dessau Mies van der Rohe: , Dessau ve Berlin Adı uluslar arası stil olarak da kabul gören Bauhaus stilinin en belirgin özelliği her türlü süslemeden yoksun olması ve de objenin işlevi ile biçimi arasında uyum olması tezini savunmasıdır. Söz konusu tezleri savunan böyle bir okulun, gelenekselliğin güçlü olduğu Almanya da açılmış olması, başlangıcı 1880 lere dayanan Modernizm in bu ülkedeki varlığının en büyük kanıtı olmuştur.

16 BAUHAUS (devam) Gropius ve onun nezdinde Bauhaus un mimari ve sanatta savunduğu biçime ilişkin tezleri özet olarak radikallik boyutunda yalınlık, akılcılık, kullanışlılık ve seri üretime prim tanıyan sanatsal anlayış olarak tanımlanabilir de kurulan Alman Ulusal Tasarımcıları Örgütü (Deutsher Werkbund) ülke ekonomisinin İngiltere ile olan rekabetini seri üretim temelinde arttırmayı amaçlayan bir kurumdur. Bauhaus a verdiği destekle tanınan, ve kısaca Werkbund olarak bilinen bu kurum, kuruluşunu takibeden 7 yıllık dönemde başka ülkelerde taklid edilen, saygın bir kurum haline gelmiştir. O dönem 1870 üyesi bulunan kurumun ilgi duyduğu araştırma alanları aşağıdaki gibidir: Seri üretim - el sanatları ilişkisi Obje estetiği ile kullanışlılık arasındaki ilişki Sıradan objenin biçimsel güzelliği ile pratiksel amacı Uygun ve faydalı biçim tanımı olasılıkları Bauhaus un kurulduğu dönem Almanya da aynı zamanda Expresyonizm olarak da bilinen sanat akımının yerini yavaş yavaş yeni nesnellik (new objectivity) olarak bilinen yeni bir sanat anlayışına bırakmakta olduğu bir dönem olmuştur.

17 BAUHAUS (devam) Ülkede Erich Mendelsohn, Bruna Taut, Hans Poelzig vb tanınmış mimarlar Bauhaus un artan etkisiyle bağlı oldukları şatafatlı expresyonist biçimleri terkederek, mimaride daha akılcı, yalın, işlevsel ve standartlaşmaya yatkın yeni analayışlara yönelmişlerdir. Ayrıca, söz konusu mimarlar Werkbund un başlattığı Modern Tasarımın günlük hayata uygulanması amaçlı etkinliklere de destek olmuştur te sosyal sosyal demokratların Alman parlementosunda çoğunluğu aşırı ulusalcılara kaptırması sonrası, Bauhaus un Weimar daki faaliyetine son verilmiştir. Bu olayın hemen akabinde Dessau ya taşınan okul 1926 yılında tasarımı W. Gropius tarafından yapılan yeni kampüs inşaatının tamamlanmasıyla Dessau daki yeni tesislerinde hizmet vermeğe başlamıştır yılında Gropius un girişimiyle yeni açılan mimarlık bölümünün başına Hollanda asıllı Hannes Meyer getirilmiştir de Gropius okul direktörlüğünden istifa edince de yerine Meyer bu göreve getirilmiştir. Meyer tavizsiz bir komünist olmanın yanısıra mimaride estetik düşünceye karşı işlevselliği savunmasıyla tanınmıştır. Görüşlerinin tavizsiz olması beraberinde Meyer in okulun eğitim kadrosunda bazı memnuniyetsizliklerin ortaya çıkmasına ve de Gropius un değer verdiği Herbert Bayer, Marcel Breuer vb bazı değerli hocalar buradaki görevlerinden ayrılmasına neden olmuştur. Bunun sonucunda 1930 yılında Gropius, Meyer i bu görevinden azletmiş yerine de Mies van der Rohe u okul direktörlüğüne getirmiştir

18 BAUHAUS (devam) Ne var ki Nazilerin bu okulun eğitim politikaları hakkındaki geliştirdiği önyargılar kısa sürede okulun sonunu getirmiş, bu eğitim politikalarının Yahudilikle ilişkilendirilmesi sonucunda olkulun 1933 yılında kapatılmasına karar verilerek, direktörü Mies van der Rohe ülke dışına sürgüne gönderilmiştir. W Gropius: Bauhaus yapısı, 1927, Dessau

19 BAUHAUS (devam) W Gropius: Bauhaus yapısı, 1927, Dessau Bauhaus-Dessau; Atelyeler Bölümü

20 BAUHAUS (devam) Bauhaushouse stili ev: Tel Aviv Bauhaus mimarisi, İsrail de bu devletin 1947 de kuruluş sonrasında ihtiyaç duyduğu sivil mimari yapı örneklerinin yapımında çok yaygın olarak kullanıldığı bir tasarım stili olmuştur. Bauhaushouse stili ev: Tel Aviv

21 BAUHAUS (devam) Bauhaus stili ev, Pinsker Street, Tel Aviv Bauhaushouse stili ev: Tel Aviv

22 BAUHAUS (devam) Wassily Kandinsky (Bauhaus Eğitmeni): Laszlo Moholy-Nagy (Bauhaus Eğitmeni):