Bazı temel linux komutları ve sistem bilgisi içermektedir.

Transkript

1 Bazı temel linux komutları ve sistem bilgisi içermektedir. - GNU/Linux : Açık kaynak kodlu işletim sistemi çekirdeğidir. Serbest paylaşım ve değiştirilebilme özelliği bulunmaktadır. - İşletim sisteminin açılması -Rom/Bios -MBR (master boot record) (Hdd, cd-rom vs.) -Grub (Kernelin olduğu bölümü bildirir. Linux çekirdeğini yükler) -Kernel (İşletim sistemi çekirdeği) -Hw Check (donanım testi) -File system (ext3, ext4 vs.) -Init: İlk çalışan programdır ve tüm prgramlardan sorumludur. Süreç no: 1 -inittab /etc dizini altında bulunur - Linux çalışma seviyeleri: Temel olarak 6 çalışma seviyesi bulunur. Görüntülemek için; chkconfig list (servis) komutu kullanılır. - Servisleri değiştirme: chkconfig --level number servis (on - off reset) - Herhangi bir çalışma seviyesi değişikliği yapılmaz ise 3, 4 ve 5. seviyeler default olarak verilir. - 0 ve 6. seviyeler sistemin açılış ve çalışmasını etkilememek için seçilmez.

2 - İşletim sisteminin işleyişi -User (Kullanıcı) -Shell (kabuk) (bash, sh, ksh, csh, tchs) Komut ara birimi -Apps/Commands (Uygulamalar) -Kernel (çekirdek) Donanım ve yazılım arasında haberleşmeyi sağlar. Ayrıca yönetimlerine olanak verir. Her türlü donanım ve programın kullanımını sağlar. -Hw (-5, +5 voltaj) Dosya tipleri: Temel olarak 2 dosya tipi bulunmaktadır. -Ordinary (Sıradan dosyalar) Donanım dosyaları haricin de olan dosya tipleridir. Text, image gibi dosyalardır. -Device (Aygıt dosyaları) Hdd, cd-rom Dizin hiyerarşisi - Root / (kök dizin) : Kök dizinin bulunduğu disk bölümünün sahip olması gereken önemli bir özellik bulunmaktadır. Kök dizinini içeren disk bölümü sistemi tek kullanıcılı açmak için gerekli tüm dosyaları içinde barındırmalıdır. Bu işletim sistemin açılabilmesi için gerekli bir kuraldır. /usr : Paylaşılabilir dosya, döküman ve prgramlar bulunur. Altında ; -doc -lib -man -src -sbin /etc : Sistem dosyaları, özel dosyalar, dizinler, psswd dosyası ve tüm konfigürasyon dosyaları bulunur. Altında ; -skel -rc.d -passwd -fstab -group -inittab -motd -profile -shells /home : Kullanıcılara ayrılan dizinler bulunur. /var : Log dosyaları ve geçici dosyalar bulunur (e-posta, e-posta kuyruğu gibi) /tmp : Sistem tarafından geçici dosyaların yazıldığı bölüm. Reboot sonrası silinir. /bin : Kullanıcılar tarafından çalıştırılabilir dosyaları içerir. /sbin : Sistem yöneticisi tarafından çalıştırılabilen programlar. bulunur. /lib : Sistem kütüphanelerini içerir. /mnt : Geçici olarak sisteme bağlanacak bölümlerin ve sisteme bağlanma noktalarının bulunduğu bölüm. /dev : Sistem de bulunan ya da bulunabilecek donanımlara ulaşmak için aygıt dosyalarının bulunduğu bölüm. /boot : Sistemin yüklenmesi için (Grup) gerekli dosyaların bulunduğu bölüm

3 Root altında temel olarak bulunan dosyalar / var usr /usr/bin (kullanıcı için) sbin /sbin(sistem yöneticisi) bin /usr/lib Dosya ve dizinleri listelemek: Dosya isimleri nasıl yazılıyor ise sisteme o şekil de kayıt olur. (Büyük ve küçük harf önemli) Her bir dosya 256 karakter olabilir. - ls -l : Dosya ve dizinleri detaylı olarak verir.

4 ls -la : Gizli dosyaları gösterir. Bir dosyanın gizli olduğunu başında bulunan nokta (.) anlayabiliriz - pwd : Bulunulan dizini belirtir.

5 - df : Disk bölümlerini verir - df -h : Disk bölümlerini detaylı olarak verir. - touch : Dosya oluştuma rm -r : Dosya silme - stat : Dosya detayını verir - Kullanıcıların dosya ve dizin yetkileri: ls -l komutu ile root ya da diğer dizinler altında ki dosya yetkilerini görüntüleyebiliriz.

6 -r (read), w (write) ve x (execute) -Owner (sahip), Group (grubu) ve All (diğer tüm kullanıcılar) Tablo açıklaması: Root Root - r w - r - - r Group User 0 Jan 12 17: Dosya Tipi Owner Group All Alt dizin Owner - Group Size Oluşturma- Değiştirme Tarihi - Dosya tipleri - : regular file (sıradan dosya) b : block device (hdd, cd-rom, floopy) d : directory (dizin) l : link (kısa yol) c : special files (özel dosya) s : socket (2 process arası iletişimi sağlar) p : named pipe - Inode df -i Dosyaya ait tüm bilgiler bulunur. Sistemde bulunan tüm dosyalara verilir. Dosya boyutu 2 ile 8 Kb arasındadır. Disk boyutuna göre tanımlanır. Inode sayısı biter ise sistem yeni dosya kayıdı yapmaz. 1- Owner-Group 2- Dosya tipi (dizin, sıradan dosya) 3- İzinler 4- Oluşturulma tarihi, okuma tarihi, değiştirilme tarihi (c time)

7 5- Dosyaya verilmiş link sayısı 6- Dosya boyutu 7- Diskteki lokasyonu Access Time (atime) : Erişim tarihi Modify Time (mtime) : Inode değerlerinde olan değişiklikleri verir Change Time (ctime) : Dosya içi değişiklikleri verir - Hdd partitons: Sata disk: sda Ide disk : hda 1. Disk 2. Disk sda1 -> /boot sdb1 sda2 -> /root sdb2 -proc : memeory ve cpu bilgilerinin bulunduğu bölüm -fstab : Mount işlemlerinin kayıt edildiği bölüm. Sistem açılışında diskleri bulur. Ek disk eklendikten sonra bu dosyaya kayıt edilir. Kayıt yapılmaz ise sistem reboot olduktan sonra disk çalışmaz. -fdisk : Partitons belirler. - Shells (Komut ara birimi): cat shells komutu ile mevcut shelleri görüntüleyebiliyoruz. /etc dizini altında bulunur. - (centos default) -sh (fbsd default) -ksh -sh - Process (Süreçler) - Automatic : Herhangi bir terminale bağlı olmayan süreçlerdir. (getty)

8 - Daemonds : Sunucu süreçleridir. Sürekli çalışmak durumnda olan süreçlerdir. rc3.d altında takip edilebilir. http (d), ftp (d), smtp (d) - Interactive : Kullanıcının çalıştırabildiği ve sonlandırabildiği süreçlerdir. - jobs : Çalıştırılan süreçleri veriyor. - & : Arka planda çalıştırmak için eklenir (sleep 1000 & ) - jobs : Çalışan süreçleri verir. - kill % number : Süreci sonlandırır - fg : Çalışan üsreçleri ön plana almak için kullanılır. - ctrl+c : Süreci kapatır - fg %number : Süreçlere geçiş sağlanıyor. - ctrl+z : Pause - bg %number : Running -PID (process ID) - Processes Attiributes - ps : O anda çalışan süreçleri verir - a : Sadece bizim kullandığımız süreçleri verir. - af : Sunucuda Çalışan tüm süreçleri verir. - ps auxw : Süreçlerin tamamını verir. ps auxw more komutu ile sayfa sayfa görüntüleyebiliriz)

9 - grep : Herhangi bir dosya da kelime aramaya yarar. Ayrıca ps auxw grep username komutu kullanılan programları verir. - time : Programın ne kadar çalıştığını verir. - kill : Programları sonlanlandırır. kill (-9) PID Top : Çalışma süreçlerini detaylı olarak verir. - Load average : 3 seviye olarak belirlenmiştir. 5, 10 ve 15 Bu seviyelerin yükselmesi durumunda sunucu da bir problem olduğu anlaşılır - Tasks : Çalışan süreçler - Zombie : Çalışır gözüken ama durmuş olan süreçler - Cpu - %id : Sistemin kullanılmayan bölümü (önemli) - %wa : İşlemin bekleme oranı. Geciken disk işlemini verir. (önemli) - %us : Kullanıcı işlemi - %sy : Sistem işlemi - %nc (ni): Öncelikli işlemler (nice time) 0 ile -20 arası önem derecesi verir - Mem : Hdd ve ram kapasitelerini gösterir - Swap : Sistem üzerinde bulunan ram kapasitesinin yetmediği zamanlar da hdd üzerinde ayılm sanal bellektir. Cat /proc/swaps komutu ile ayrılan bölümü görüntüleyebiliriz

10 - Res : Sürecin memory de kullandığı kapasiteyi gösterir - Shr : Paylaşımlı memory - S : Sürecin durumunu verir - R : Run - S : Sleep - T : Stop - Kullanıcı ve Grup Yönetimi - User - add : Kullanıcı ekleme - D : Detay verir - dell : Kullanıcı silme. user dell -r user name şeklinde silersek tüm bilgiler silini. Dosyaların kalmasını istiyorsak -r kullanmıyoruz. - mode : Kullanıcı yetkisi (grubu) usermode -g grup adı user kodu ile gerçekleştirilir. - passwd : Şifre oluşturma (/etc /shadow dosyasına yazılır) - Kullanıcı yetkilerinin belirlendiği bölüm - Change mode : chmod - owner : chown - group : chgrp /chown user:user dosya adı Owner Group Others Yetkisi Çalıştırma - - X Yazma - W -

11 3 3 3 Yazma - Çalıştırma - W X Okuma R Okuma - Çalıştırma R - X Okuma - Yazma R W Okuma - Yazma - Çalıştırma R W X OSI Modeli - Application Layer (Http, DNS, Smtp, Pop, Ftp) - Presentation Layer (Data paylaþýmýnda ki formatý belirler) - Session Layer (Güvenlik iþlemleri) - Transport Layer (Tcp, Udp) - Network Layer (Ip v4, Ip v6) - Data Link Layer (switch) - Pyhsical Layer (ethernet, wi-fi) DNS Domain Name System [DNS] (Alan Adı Sistemi) dağıtık yapıda bir veritabanıdır. Bu sistem makina isimlerini IPv4 (ya da ipv6) adreslere ya da IPv4 adresleri makina isimlerine çevirmeye yarar. Ayrıca bir alan için gerekli eposta sunucusunun adreslerini ya da alanadı sunucularının hangi IP adreslerinde bulunduğunu tutar. -> http -> PC (Ip,Gw,dns) -> DNS (esas Ip ile) -> Root DNS(com,gov,net vs.) Site uzantısına göre cevap verir ya da diğer domain serverlara yönlendirir (tr, fr, de vs.) -> Domain serverlar hosting işleminin yapıldığı kayda göre (ns1, ns2 ) yönlendirir. Nic.tr gibi diğer ülkelerin de belirli dns serverları bulunur. dig domainname +trace komutu ile sorgulatarak hosting serverı, Ip ve1 ns kayıtlarını görüntüleyebiliriz.

12 - UDP Client Src Ip - Src Port -> DST Ip - DST Root -> Data Server +A2 Server Src Ip - Src Port -> DST Ip - DST Root -> Data Client A Ip no. - Debian - apt-get install (paket adı).deb (ubuntu, kubuntu, mint) - dpkg -i paketadı.deb - Redhat, Fedora, Centos - rpm -i paket adı.rpm

13 - yum -i paket adı.rpm -r -u - DHCP Bir ağ üzerinde bulunan bilgisayarların birbirleri ile haberleşmelerini ve ayrıca internet bağlantısını kullanabilmeleri için TCP/IP ayarlarını her bir bilgisayar için otomatik olarak yapılandırır. Bu işlem az sayıda ki bilgisayar ortamın da el ile yapılabilir fakat ağ üzerinde ki bilgisayar sayısı 20, 30 ya da 40 tan fazla olması durumun da hem iş gücü hem de hata yapma olasılığını yükseltebilir. Bu sebepten dolayı DHCP server kullanımı oldukça yararlı ve pratiktir. Local networkte bağlı olan bilgisayar otomatik Ip ayarlarına sahip ise Mac Id ile Udp paket hazırlayıp DHCP server arar (broadcast mesajıyla) DHCP server dağıttığı Ip leri kayıtlı tutar ve yeni bir pc bağlandığında sırada olan boş Ip yi ona atar. Linux, Windows, MacOS işletim sistemlerinin tamamı DHCP protokolü ile IP yapılandırmayı destekler.