ÖZEL E T M VE REHAB L TASYON MERKEZLER NDE ÇALI AN E T MC LER N MESLEK YETERL L K ALGISI LE DOYUMLARININ NCELENMES. S.Barbaros YALÇIN Haf z BEK

Transkript

1 TARHNPENDE ULUSLARARASITARHveSOSYALARATIRMALARDERGS Yl:2010,Say:3 Sayfa:5570 THEPURSUITOFHISTORY INTERNATIONALPERIODICALFORHISTORYANDSOCIALRESEARCH Year:2010,Issue:3 Page:5570 ÖZELETMVEREHABLTASYONMERKEZLERNDEÇALIAN ETMCLERNMESLEKYETERLLKALGISILEDOYUMLARININ NCELENMES S.BarbarosYALÇIN HafzBEK ÖZET BuaratrmadaÖzelEitimveRehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerinmeslekiyeterliliklei doyumlarincelenmitir.buçalmadaözeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerin meslekiyeterlilikveidoyumlarnincelemekamacylacinsiyetegöreidoyumuvemeslekiyeterliliklerin karlatrlmasndattesti;bran,ya,meslekikdemegörekarlatrmalardaiseftestiveanlamllbelirle mekiçintukeytestitekniklerikullanlmtr.aratrmagrubunu,konyalisnrlariçindekimillieitim BakanlnabalRehabilitasyonMerkezlerindeçalanÖzelEitimÖretmeni(N=44),PsikolojikDanman lkverehberliköretmeni(n=35),çocukgeliimiöretmeni(n=16),snföretmeni(n=15),okulöncesi Öretmeni(N=10),ElSanatlarÖretmeni(N=11)vebualandaçalanBedenEitimiÖretmeni(N= 1)oluturmutur.Aratrmada, KiiselBilgiFormu, DoyumuÖlçei ve MeslekiYeterlilikanketikul lanlmtr.buaratrmadaortayaçkanbulgularagöre,özeleitimalanndaçalanfarklbrantanöretmen lerinbranlarnagöreidoyumundaanlamlfarkbulunmutur.bunagöreözeleitimalanndaçalan eitimcilerarasndaözeleitimöretmenlerininözeleitimalanndayeterlimeslekieitimaldklarnabala nabilir.özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerinörenimbranlarnagöreidoyu mundaanlamlfarkbulunmu;meslekiyeterlikteisemanidarbirfarkbulunamamtr.doyumundanelde edilendeerlerebakldnda,farközeleitimöretmenlerilehinedir.özeleitimöretmenleriözeleitim dedahaçokilgigöstererekkendilerinidahaçokverimlihissediyorlar.dolaysylaidoyumlarndaanlamllk ortayaçkyor. AnahtarKelimeler ÖzelEitim,MeslekiYeterlilikveMeslekiTatmin,Doyumu COMPARINGTHERELATIONSBETWEENTHEPROEFESSIONALCOMPETENCEANDTHE PROFESSIONALSATISFACTIONOFTHEEDUCATIONISTSWORKINGINTHESPECIAL TRAININGCENTRUMS Abstract Inthissurvey,relationbetweentheProfessionalcompetenceandtheprofessionalsatisfactionofthe educationistswhoworksinthespecialtrainingcentrumshasbeenanalysed.intheexploration,pearson CorrelationParameterandTTestTechnicswereusedincomparingprofessionalsatisfactionandProfessional sufficiencyaccordingtobranchesandgenders,andftesttechnicswereusedincomparingrelations accordingtooccupationalprecedence.thesurveygrouphasbeencomposedofspecialtrainingteachers Bu makale Ekim 2009 tarihinde Adana da düzenlenen X. Ulusal Psikolojik Danma ve Rehberlik Kongresinde Sözlü Bildiri olarak sunulmutur. Uzman., P. Dan. Selçuk Üniversitesi Eitim Fakültesi Psikolojik Danma Merkezi. Yrd.Doç. Dr., Uak Üniversitesi Eitim Fakültesi PDR Anabilim Dal Öretim Üyesi.

2 56 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 (N=44),psychologicalconcellorsandguides(N=35),infantevolutionteachers(N=16)schoolteachers (N=15),preschoolteachers(N=10),handartificeteachers(N=11),andabodytrainingteacher(N=1)whoworks inthisscopeinrehabilitationcentrumswhichareconnectedwiththenationaltrainingministryandwhich areinkonya sboundaries).inthesearch IndividualKnowledgeForm, ProfessionalContentScale and OccupationalCompetenceScales wereused.inaccordancewiththefindingsofthissurvey,it sfoundout that;thereisanexpressiverelationbetweentheprofessionalcompetenceandprofessionalsatisfactionofthe educationistswhohasdifferentbranchsandwhoworksinthiscompassofspecialtraining. KeyWords SpecialTraining,ProfessionalCompetenceandProfessionalSatisfaction,Jobsatisfaction

3 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 57 GR Türkçedemeslekterimioldukçakapsamlbirkavramifadeetmekiçinkulla nlmaktadr. Oysa bat dillerinde meslekler, görülen eitimin düzeyi ve yaplan görevlerinniteliinegöre,uzmanmeslek(professions),beceriyedayalmeslekler (Vocations)olarakfarklterimlerleadlandrlmaktadr(Kuzgun,2000:1). nsanlargündelikhayattaçalrkenbazilerihobiiçinbazileridekendive ailesinin ihtiyaçlarnn kazanmak için yerine getirdiine tank olmaktayz. Hobi, kiinin holand alanda doyum elde etme amac ile yerine getirdii uratr. Ama meslek ise, kiinin sadece kiisel doyumu için deil bakalarn yarar için yerine getirdii ve karlnda kazanç etme niteliiyle hobiden ayrlmaktadr. Gerekhobigerekmeslekolsuneitimlekazanlanbecerilerledevamettirilir. Hermeslektezamanzamançalanlarnbazdurumlardabask,verimsizlikve stresyaadklargörülebilmektedir.stressiz iya da meslekyokturancakilerin stresdüzeyleribirbirlerindenfarkllkgösterebilir.çalanlarnileriüzerindeçok azkontrolimkânolduudurumlardayüksekstresoluur,ayrcatehditedicifi zikselkoullar,insanvefinansmankaynaklariçinarsorumluluunolmasda böyledir.meslekolaraközeleitimalanoldukçastreslibiralanolarakkabuledi lebilir. Bunaözeleitimsektöründekisistemindaha yeniliide eklenince ilerin dahadaarlatsöylenebilir. Meslekedinirkenyaanantercihetmedurumu,meslekleriistenirlikaçsndan srayakoymaktr.buanlamdabirmesleitercihetmeninilgi,toplumsalsaygnlk vekazançgibifaktörlerdenetkilendiinisöyleyebiliriz.yanikiiseçeceimeslein yailgiçekicietkinlikleriiçerdiiveyakendisiiçinönemlikiilercebeenilirolduu içinbumesleegirmekistediinibelirtir(kuzgun,2000:5).günümüzdemeslekle rin artmas meslek seçimi gibi bir zorluu karmza getirmektedir. Dolaysyla dorumesleinseçilmesiisteristemezkaçnlmazbirokadardazorolmaktadr. Meslekseçerkenözelliklekiiomeslekteileridebaarl(doyumsalamas,kendi ni iyi hissetmesi ve kendini gelitirmesi) olabilmesi, i bulabilmesi ve ihtiyaçlar karlayabilecekparakazanmasdurumlarndikkatealmaktadr.birbakaaçdan baklacak olursa meslek seçiminde; her meslein gerektirdii özellikleri, meslei seçecekkiiöncedenaratrpörenmelidir.ayrcakiikendisahipolduuyete neklerle meslein gerek duyduu özerlikleri karlatrp meslei seçmeye karar vermelidir. Hermeslekkendisektöründeçalacakkiilerdenkendiihtiyaçlarnkarla yacaközellikleresahipelemanlararar.dolaysylahermesleingereklerinisala yacakyetimikalifiyeelemanlaraihtiyaçvardr.eitimsektörüdeiyieitimve rebilmek için donanml iyi yetimi öretmenlere ihtiyaç duyar. Özel eitim ise eitimsektörü içerisindeapayr bireitimveözveri isteyenbirikoludur.özel Eitimalanndaçalaneitimcileriçinözellikleaadabelirtilenmeslekiyeterli likleresasalnmaldr.buözelliklerebirbütünolaraksahipolanöretmenleran

4 58 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 cakhemilerindebaarlolurlarbubaarnnardndaidoyumaulaabilmeleri mümkünolabilir.özeleitimalanndagörevalacaköretmenler; ÖzelEitiminilgilikuramsaldayanaklarveözeleitiminyasaltemellerini anlar. ÖrencininÖzelliklerinelikinyetersizliklerini(bilisel,fiziksel,duygusal, toplumsalveiletiimgeliimi)bilirvebualanlardatümörencileringereksinimle rinegöredesteklersalar. Eitseldeerlendirmesürecinianlarvefarkldeerlendirmetekniklerikul lanr. Öretimindüzenliplanlarveuygular.Programhazrlarken,snfdisiplini ni,örencileri,programnamaçlarnvetoplumailikinbilgileridikkatealr. Örenme Ortamn çocuun dikkatini datmayacak nitelikte hazrlar ve hertürlüdikkatdatcunsurlarortadankaldrr.eitimaraçgereçlerinönceden düzenlihazrbulundururveüzenlekullanr. Öretimin etkili Sunar ve aratrma yöntemleriyle ilgili temel kavramlar anlar. Örencinin eletirel düünme, problem çözme ve performans becerilerini gelitirmek için çeitli öretimsel teknikleri kullanr. çerii örenci için anlaml halegelmesineüzengösterir. birliilikileriönemiüzerindedurur,anababalar,dieruzmanlarveö rencilerledestekleyiciibirliiyapabilmeyisalayacaketkiliyazl,sözelvegörsel iletiimtekniklerininaslkullanacanbilir. Meslekidareveyönetmeiiniprofesyonelbiriolduunanlar. MeslekiGeliimaçsndankendisinigelitirecekolanakvefrsatlargözetir. Davranpsikolojisininilkelerindenbiriolan herdavranngerisinde,gide rilmeyeçallanbirihtiyaçolmasdr.builkemeslekliaktiviteleriçindegeçerli dir. ve ya mesleklerin kiilere salad imkân ve olanak srasyla önemsedii ihtiyaçlarn karlama açsndan yeterli ise meslekten memnuniyet söz konusu olabilecektir.bumemnuniyetkiininyaptitendoyumsalamasnanedenola caktr. Kiilerin baarl, mutlu ve üretken olabilmelerinin en önemli gereklerinden biri olan i doyumu, iin bireye saladklarnn alglanmasyla oluan honutluk duygusudur(aksayan,1990:29).tümçalanlar,çalmakoullarnniyiletirilme sini, çalma yaamna ilikin ekonomik, psikolojik ve toplumsal gereksinimleri nin, özlem ve isteklerinin karlanmasn istemektedirler. Çalanlar, çaltklar kurumlarda gereksinimleri karland sürece doyumlu olmaktadrlar (As lan,1996:49).genelolarakdoyum,sosyolojikvepsikolojikboyutlararasndayeri olan ve bireysel gereksinimler ile kurumsal beklentiler arasndaki bir uzlama ileviolaraktanmlanabilir. doyumu ile ilgili farklkuramlar arasndaençarpcolanherzberg in iki etmenliidoyumukuramdr.herzbergtarafndanönerilenikietmenliidoyumu kuram1959ylndayaynland.buteorimaslow unhtiyaçlarhiyerarisiteorisi

5 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 59 yaklamndan sonra gelitirilen en önemli klasik teoridir (Whittington ve Evans,2005:116). sletmepolitikasveyönetimi,çalmakoullar,ücretdüzeyi,özelyasamdaki mutluluk düzeyi, organizasyonda altüst arasndaki ilikiler vs. unsurlar hijyen faktörler olarak adlandrlr. Hijyen faktörler mevcut olduunda is tatmini ger çekleir ve bireyleri çalmaya motive edebilir. Hijyen faktörlerin negatif olmas durumunda ise, (örnein, çalma koullarnn çok iyi olmamas, aile yaamnn çokdüzenliolmamas)motivasyonsalaycetkiortadankalkar.herzberg egöre hijyenfaktörlerpozitifisebusadeceçalanlartarafndankabulgörür.herzberg e göremotivasyonfaktörleribireyimutluklan,iyerinebalayan,çalmayaözen direnvedoyumsalayanunsurlardr.hijyenfaktörlerisebireyinistenayrlmas na,tatminsizlieyolaçabilecekunsurlarolarakgörülebilir.hijyenfaktörlerinmo tiveediciözelliklerinispetendahaazdr.bakabirifadeylehijyenfaktörlerinbu lunmas bireyleri daha fazla çalmaya sevk etmek için yeterli olmayabilir(eren, 1996:423). Herzberg,Maslow unkuramngelitirmiveçiftfaktörteorisiolarakisim lendirdii teziniaratrmalaryladesteklemeye çalmtr.bu aratrmada birkaç yüzmuhasebecivemühendistenoluandeneykitlesineaadakiikisorusorul mutur: 1. inde kesinlikle baarliyi olduunu hissettiin durumu ayrntl ekilde tanmlarmsn? 2.indekesinliklebaarszkötüolduunuhissettiindurumuayrntlekil detanmlarmsn? Herzbergbuikisorununcevaplarndeerlendirerekbireylerinorganizasyon içindekidavranlarnetkileyenfaktörler,ikiana faktörkümesi ndeincelemitir: HijyenFaktörleri: MotiveEdiciFaktörleri: irketkurallarvepolitikas Baar YönetiminTipiveKalitesi Tannma(recognition) ÇalanlarlaOlanlikiler YaplaninKendisi ÜcretveDierMaddiFaydalar Terfimkânlar KoullarveGüvenlii SorumlulukveYetki Bufaktörkümeleriileilgiliikitemelkuraluekildedir: HijyenFaktörleriolmazsatatminsizlik(dissatisfaction)doar. MotiveEdiciFaktörlerolursatatmin(jobsatisfaction)doar. Bukuramagöre,ileilgiliolumlututumudestekleyenetmenler;baarma,ta nnma,iinkendisi,sorumlulukveilerlemedir.buetmenler,iiniçeriiileilikili dir.buetmenlerleilgiliolumlututum,ikonusundadaolumlututumgelitirmeyi saladiçin,buetmenler güdüleyen yada doyumsalayan etmenlerola raktanmlanr(koçel,2005;642)..

6 60 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 leilgiliolumsuztutumudestekleyenetmenler;iletmepolitikasveyöneti mi,teknikgözetim,kiilerarasilikiler,gözetimveçalmakoullardr.buetmen ler ise çalann i etkinliiyle deil, i çevresi ile ilgilidir ve hijyen etmenleri olarakadlandrlr.kuramagöre,güdüleyenetmenlerinbeslenmesiidoyumunu artrrken,hijyenetmenlerininbeslenmesiidoyumsuzluununönlenmesinekat kda bulunmakta ancak i doyumunu artrmamaktadr (McCormick and Tiffin,1974). doyumu,çalanlarniiniveiortamndeerlendirmesiyoluylagelitirdi i duygusal bir tepki olarak tanmlanmaktadr. Bireysel özellikler, gereksinimler ve deneyimler i çevresi ile etkileime girerek i doyumu ya da doyumsuzluu duygusunuoluturur.doyumukiilerinbaarl,mutluveüretkenolabilmeleri nin en önemli gereklerinden biridir. Özellikle meslek d yaamlar dorudan etkilenen vesürekliözveri gerektiren hekimlik vehemirelikgibimesleklerde i doyumubüyükönemtamaktadr(aksayan,1990:43). Çalmaortam,idoyumunuetkileyenetmenlerdenbiridir.Özeleitimmer kezlerindeçalmaortamnndüzenivekalitesiamaçlananeitimiverecekdüzeyi vestandartttamashalindehemçalanlarhemeitimalanbireylerhemdebu bireylerinaileleriaçsndanmemnuniyetvericiolacaktr.karlklbumemnuniyet durumuçalanlaraçsndanidoyumuvemeslekitatminidouracaktr.çalma ortam i doyumunu, i doyum düzeyi de çalma ortamn etkiler. Bu karlkl balantvedengeiçinde,idoyumuyüksekçalanlar,özeleitimeihtiyacolan bireylere gerekli olan eitici ortam salayabilirler. Eitim hizmetinin verildii ortamnsalklolmaseitimalanbireylerinailelerinideolumluetkileyecekonla rndabueitimedahafazlainanmalarnsalayacaktr. Eitiminverildiiortameitimalanbireylerinksasüredekendilerinitoplum salyaamahazrhissederekgeliimleriniartrmalarnavealdklareitimdendaha fazlayararlanmalarnaolanaksalayacaktr.özeleitimismindendeanlalaca üzereözelbireitimdirveözelortamaihtiyaçduyar.bueitimeihtiyaçduyanve alanbireykadaronudesteklemesigerekenailesinindetamamlaycbirfonksiyo nu salamas en az eitimi verenler kadar önem tamaktadr. Eitim verildii ortamn iklimi ailelerin katksn artracaktr. Sonuçta verilen eitimden ilerleme salandngörmekailelerdendahafazlaeitimcilerisevindirecektir,sonuçonla rnidoyumuvemeslekitatminlerininartmasnavekendilerindemeslekiyeterli likduygusuyaamalarnanedenolacaktr. Yaplançeitliaratrmalaruygunolmayaniyerikoullarnnidoyumuve tükenmilii olumsuz ekilde etkilediini göstermektedir. doyumu, stres, i çevresi ve örgütsel iklim genellikle tükenmilikle ilgili olarak görülmektedir( Akçemeteveark.2001:75,Aslan,1996:50,Henne,1985:230). Çeitli tanmlar olmakla birlikte genel anlamda i doyumu, çalan bireyin yaptii,içevresiniveiyerindekiçalmakoullarndeerlendirmesisonucu oluan duygusal bir tepkidir (Aksayan, 1990:44). doyumu, kiilerin baarl,

7 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 61 mutluveüretkenolabilmelerininönemligereklerindenbiridir.doyumunuya, cinsiyet,eitimdüzeyigibikiiselözelliklerinyansrayaplaniiniçerii,ücret, yönetimpolitikas,çalmakoullargibiörgütselveçevreseletkenlerinetkiledii belirtilmektedir. Aratrmaclar,idoyumuyeterliolmayaniçilerde,idoyumuyeterliolani çilerenazarandahayüksekseviyedetükenmilikdurumuolduunuveidoyu mununtükenmilikleilikiliolduubildirilmektedir.ayrcakiiselbaarvedu yarszlama ile karlatrldnda i doyumu ve duygusal tükenmilik arasnda negatifbirilikiolduunubildirmitir(bacharach,bamberger,veconley1991:48). Tükenmiliinaynzamandaidoyumuileilikiliolandierdeikenlerlede kuvvetli bir biçimde ilikili olduu; örnein düük seviyede kontrol,yaamdo yumu,salkseviyesivehalihazrdakiitenayrlmaylailikiliolduubelirlenmi tir(cordes&dougherty,1993:623). Kuzgun (2000: 42) na göre; genellikle u alanlarda bireyin beklentileri ile meslein ve iin salad olanaklarn uygun olmas halinde i veya meslek do yumunungerçekletiisöylenebilir: 1.Mesleingerektirdiifaaliyetlerin,bireyinyetenek,bilgivebecerileriiletu tarlolmas 2.Meslekfaaliyetlerininbireyiçinilgiçekiciolmas 3.Çalmaortamndafizikseldurumununuygunolmas 4.Çalmaortamndainsanilikilerininiyiolmas 5.Salanankazançdüzeyi 6.Ödülvetakdir 7.Salanangüvence 8.lerlemeolana 9.Verilenyetkivesorumluluk 10.Günlükçalmasüresi 11.Yarmavekendinigöstermeolana 12.bulabilmeolana Vebununyanndaidoyumunuetkileyenbireyselözelliklerolarakcinsiyet, ya,eitimdurumu,medenidurumuveçalannkiiliiniekleyebiliriz. Sonyllardaülkemizdeçokhzlbirözeleitimmerkeziaçlmasürecigerçek lemitir.busüreçteaçlanrehabilitasyonmerkezlerininverdiieitiminkalitesi, verileneitimingerçekletirildiiortamnuygunluuvebualandaistihdamedile cekeitimcilerinmeslekiyeterliliiiyideerlendirilmelivehattadenetlenmelidir. Hzlaçoalanmerkezlerinuyguneitimortamlarsalayamamasbumerkezlerde eitimalanbireylerineitimlerininhedeflenenamacaulaamamasnanedenola caktr. Ortaya ckacak kötü sonuç herkesi olumsu etkileyecektir. Sonuçlarn bu ekilde olumsuz olmamas için açlan ve açlacak olan kurumlarn gerekli fiziki artlartamalarardndandaiyiyetimiiinisevenuzmanlarnveyöneticilerin çaltbirortamnoluturulmasgerekmektedir.

8 62 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 Özeleitimalanndayeterikadariyieitimlielemanbulmakçokgüçtür.Ül kemizdeözeleitimalanndaihtiyaçduyulaneitimcilerinyetitirilmesiningerek liliisonyllardadahafazlafarkedilmi,ancakbualandaözelyeterliliesahipbu elemanlarhenüzkurumlarnihtiyacnkarlamayayeterliolmamaktadr. zci(2004)eitimfakültesiilköretimsnföretmenliibölümündeörenim görmekte olan 4. snf örencilerinin özel eitim konusundaki yeterlikleri ve ihtiyaçlarnndeerlendirilmesikonulugaziantepüniversitesiadyamaneitim Fakültesinde eitimöretimylII.yarylndaörenimgörmekteolan 132sonsnförencisiüzerindebiraratrmaçalmasyapm.Buçalmadaelde edilen bulgu, sonuç ve getirilecek öneriler ile Eitim Fakültelerinin Snf Öret menlii programlarndaki ders ve uygulamalarn tekrar ele alnmas ve gerekli düzenlemelerin yaplmas umulmaktadr. Bu çalma 4 yllk özel eitim alan dndakiöretmenlik bölümünü bitirenöretmenlerinözel eitim alanyla ilgili yeterlieitimalmadklarnortayakoyar.özeleitimadndandaanlalacagibi özelhazrlkveyeterlilikgerektirir. Özellikle bu alanda çalan kiilerin sadece üniversitelerde aldklar eitimle yetinmeleri ve kendilerini gelitirmek için çaba göstermemeleri kabul edilemez. Heralandaolduugibiözeleitimalanndaçalanpersonelindeüniversiteson ras çalma hayatnda gerek hizmet içi eitimlerle gerekse de dardan çeitli seminer veya kurslarla mesleki yeterlilikleri gelitirilmelidir. Ancak bu ekilde özelbilgivedonanmgerektirenbumesleingeliençangerisindekalmasön lenerekdahaileridüzeydeeitimverilmesisalanabilir.bukurumlardaneitim alançocuklarçoközelçocuklardrveolaragerekenönemancakbualanlardaçal anlarnmesleklerineverecekleriönemlesalanabilir. Eitimcilerinbuçocuklarnaileleriylededüzenligörümeleryaparakbireysel eitimprogramnbirliktehazrlamalarveonlardinleyerekkurumveaileibirli inisalamalargerekmektedir. Uzmanlar hernekadariyi birer eitimci olsalar dabualandaverilecekeitimlerayrbirçaba,eitimvehazrlkgerektirdiiunu tulmamaldr.alanndayeterliolmayaneitimcilerinbukonudaheptedirginlikle rivezorlandklargörülebilir.hattaailelerdenkaçmalardaolasdr.budakurum veaileibirliinibozarakbaarleitiminönündeengeltekileder. Eitim ve öretimde verimlilik dorudan öretmenlerin nitelii, nicelii ve kendilerini yeterli hissetmeleri ile ilgilidir. Yeni özel eitim yaklamlarnn, tek niklerinin, yöntemlerinin gelitirildii günümüzde; gerek özel eitim alannda çalanöretmenlerinyeniliklereparalelolarakyetitirilmesi,gerekseözeleitim okullarndaki çalma koullarnn iyiletirilmesi özel eitimin nitelii açsndan kaçnlmazgörünmektedir(akçameteveark.2001:17). Özeleitimalanndaistihdamedilmiöretmenlerindahayararlveverimli olarak çalabilmeleri için i doyumlarnn yüksek olmas gerekmektedir. Özel EitimÖretmenleri,eitimizorvezamanalanengelliörencilerleçalmaktave

9 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 63 çalmaartlarnnzorluunedeniileöretmenlearasndatükenmilikduygusu nuyaamayaenyaknçalmagrubundadrlar. ÖzelEitim,görmeengelli,iitmeengelli,iitmeengellivezihinselengelliö rencilerineitimiileilgilenenbireitimalandr.herbirözeleitimalanndaçal anlar,çaltklaralandaki özel eitimörencisinin niteliineuygundavranmak ve onlar için konulmu olan özel eitim hedeflerine ulamakla sorumludurlar (Kulakszolu,2003:16). ARATIRMANINAMACI Bu aratrmann amac, özel eitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalan eitimcilerinmeslekiyeterlilikleriileidoyumlarbazdeikenleraçsndanince lemektir.buamaçdorultusunda,aratrmadaaadakisorularmacevaparan mtr. 1.Özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerincinsiyette göredoyumuvemeslekiyeterliliklerindeanlamlbirfarkvarmdr? 2.Özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerinyalarile idoyumvemeslekiyeterliliklerindeanlamlbirfarkvarmdr? 3. Özel eitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalan eitimcilerin mesleki kdemlerinegöreidoyumuvemeslekiyeterliliklerindeanlamlbirfarkvarm dr? 4.Özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerinbranlar nagöreidoyumuvemeslekiyeterliliklerindeanlamlbirfarkvarmdr? YÖNTEM Buaratrma,özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerin mesleki yeterlilikle i doyumu arasndaki ilikinin karlatrlmas incelemeyi amaçlayanbetimselbirçalmadr. EVRENVEÖRNEKLEM Aratrmannevreni,Konyailiiçersindefaaliyetgösterenrehabilitasyonmer kezlerinde çalan Özel Eitimi Öretmeni, Psikolojik Danman ve Rehberlik, ÇocukGeliimiÖretmeni,SnfÖretmeni,OkulÖncesiÖretmeni,ElSanatlar ÖretmenleriveBedenEitimiÖretmenlerinikapsamaktadr. AratrmannörnekleminiKonyailsnrlariçindefaaliyetgösterenÖzelEi tim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde çalan eitimcilerden tesadüfî örnekleme yöntemiyletespitedilen62sikadnve70sierkekolmaküzeretoplam132öret menkatlmtr.buöretmenlerleilgilidalmtablo1 degösterilmitir.

10 64 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 Tablo 1CinsiyeteveBranlaraGöreDalm VERTOPLAMAARAÇLARI Aratrmadabirkiiselbilgiformu,meslekiyeterlilikölçeiveidoyumuöl çeiolmaküzereikiölçekuyguland.konyailiiçindefaaliyetgösterenmilliei timbakanlnabalözeleitimverehabilitasyonmerkezlerinegidilerekbuku rumlardaçalaneitimcilerearatrmactarafndanuygulanmtr.meslekiyeter lilikveidoyumuölçeklerinidahaöncedebirçokdefafarklalanlardauygulanm ve standart ölçekler olmas nedeniyle özel eitim alannda çalan eitimcilere uygulandnda uygun sonuçlar alnabilecei kanaatiyle uygulamaya uygun gö rülmütür. Kiisel Bilgi Formu: Bu çalmada aratrmaya katlan eitimcilerden kiisel bilgileri toplamak amacyla aratrmac tarafndan gelitirilen Kiisel bilgi formu kullanlmtr.buformda,formudoldurankiilerleilgiligenelbilgileryeralmak tadr. MeslekiYeterlilikAnketi: Özel eitimkurumlarndaçalmaktaolanöret menlerin yaptklar ilerde kendilerini yaptklar ilerdeki yeterlilik durumlarn deerlendirmelerinisalamaküzerearatrmactarafndanoluturulmuolan26 sorulukanketformudur. DoyumuÖlçei(JobSatisfaction):Çalanlarialanlarndaverimli,mutlu vebaarlolmalaraçsndanönemliunsurolanidoyumuileilgilibirçokara trmayapldnbiliyoruz.tabiidoyumuölçmekiçinbirçokölçekgelitirilmi tir.bunlardanbirisihackmanveoldham(1980)tarafndangelitirilenidoyumu ( Job satistifaction) ölçeidir. Ölçek, çalanlarn i doyumunu ölçmek amacyla gelitirilmi,14maddedenoluan,5seçeneklibirderecelemeölçeidir(akt:güler, 1990:93).ÖlçeinTürkçeyeuyarlamavegeçerlilikçalmasGüler(1990:94)tara fndanyaplm veölçeininiçtutarllkkatsays(cronbachs alpha) 0.92olarak bulmutur.yarmbraklmolumluifadelerdenoluan,5 lilikerttekniinegöre düzenlenmi14maddelik birözbildirimölçeidir.ölçeioluturanmaddelerin tümüolumluyöndeolduuiçin1 den5 edorupuanlanmaktadr.

11 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 65 Ölçeinuygulanmasnda,kiikendisinesunulanseçeneklerdenkendisineen uygunolaniaretlemekte,iaretlediiseçeneklerinpuanlartoplanarakkiinini doyumpuanhesaplanmaktadr.ölçek,herörenimdüzeyindekikiilereuygula nabilmektedir. Ölçei oluturan maddelerin tümü olumlu olduu için 1 den 5 e dorupuanlanmaktadr.ölçektenalnabilecekenyüksekpuan70,endüükpuan 14 ve dizi genilii 56 dr. Ölçekten alnan puanlarn arasnda olmas i doyumunundüük,33 52arasndaolmasidoyumununortadüzeyde,53 76 arasndaolmasidoyumununyüksekolduunugöstermektedir. ÖlçeingüvenirlikçalmasHackman veoldhan tarafndan, testtekrar test yöntemiyleyaplm, birinciuygulamann puanortalamas34.27, ikinciuygula mannpuanortalamas34.71olarakbulunmutur.kiuygulamannpuanortala malarnnbirbirineçokyaknolmasgüvenirliingöstergesiolarakkabuledilmi tir (Akt: Güler, 1990:94). Hali hazrdaki aratrmada kullanlan 14 soruluk i do yumuölçeininiçtutarllkkatsaylar(cronbachs alpha) 0.9olarak, belirlenmi veölçeeverilencevaplarngüvenirliininyeterliolduubelirlenmitir. VERLERNANALZ Özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerinmeslekiye terlilikle i doyumu arasndaki ilikiyi incelemek amacyla Pearson Korelasyon Katsays,branvecinsiyetegöreidoyumuvemeslekiyeterliklerinkarlatrl masnttesti;meslekikdemegörekarlatrmalardaiseftestiveanlamllki minlehineolduunubelirlemekiçintukeytestitekniklerikullanlmtr. BULGULARVEYORUMLAR 1.ÖzelEitimveRehabilitasyonMerkezlerindeÇalanEitimcilerinCin siyettegöredoyumuvemeslekiyeterliliklerinelikinbulgular Tablo2:DoyumuveMeslekiYeterlikÖlçeindenAlnanPuanlarnDalm Cinsiyet N X S.S t p Doyumu MeslekiYeterlilik Kadn 62 48,89 10,068 0,806 0,422 Erkek 70 50,42 8,712 Kadn 62 94,92 12,799 1,008 0,316 Erkek 70 97,39 11,867 Tablo2 degörüldüügibiidoyumuölçeindenerkeklerinaldklarpuanla rnaritmetikortalamas( X =48,89),kadnlarnaldklarpuanaritmetikortalamas ( X =50,42)vemeslekiyeterlikölçeindenerkeklerinaldklarpuanlarnaritmetik ortalamas ( X =94,92), kadnlarn aldklar puan aritmetik ortalamas ( X =97,39) olduuortayaçkmtr.tablo3 degörüldüügibicinsiyettegöredoyumuve MeslekiYeterlikteFarkbulunamamtr.

12 66 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 2.ÖzelEitimveRehabilitasyonMerkezlerindeÇalanEitimcilerinYa lariledoyumvemeslekiyeterliklerilelikilibulgular Tablo3:YalaraGöreDoyumveMeslekiYeterlikPuanlarnaAitstatistikler Doyumu MeslekiDoyum Yalar Ortalama Ss Ortalama ss , ,56 11, ,67 7,50 97,13 19, ,67 11,64 94,33 19, ,17 9,92 106,67 19,99 Toplam 49,89 9,75 100,16 13,18 Tabloyagöreidoyumuölçeindenalnanpuanlarnortalamalaryalaragöre incelendiinde2130yaarasnda48,89,3140yaarasnda49,67;4150arasnda 50,67,5160yaarasnda54,17olarakbulunmutur.Meslekiyeterlilikveidoyu muölçeindenalnanpuanlarnortalamasnabakldnda2130yaaras100,56, 3140 ya aras, 94,33, 4150 ya aras, 97, ya aras 106,67 olduu görül mektedir.buortalamalararasndaanlamlfarknolupolmadnbelirlemekiçinf testikullanlmtr. Tablo4:DoyumuveMeslekiYeterlikÖlçeindenAlnanPuanlarnDalm KT Sd KO F P Doyumu MeslekiYeterlilik Gruplararas 172, ,483 Gruplariçinde 12175, ,869 Toplam 12347, Gruplararas 611, ,860 Gruplariçinde 21972, ,008 Toplam 22583, Tablo 4 e göre, i doyumu ve mesleki yeterlilik puanlar ortalamas arasnda yadeikeninegöreincelendiindeanlamlbirfarkortayaçkmamtr.birbaka anlatmla yan ilerlemesi i doyumu ve mesleki yeterlilikte artma veya azalma sonucuoluturmamaktadr. 3.ÖzelEitimveRehabilitasyonMerkezlerindeÇalanEitimcilerinMes lekikdemlerinegöredoyumuvemeslekiyeterliliklerinelikinbulgular Tablo5:DoyumuveMeslekiYeterlikÖlçeindenAlnanPuanlarnDalm KT Sd KO F P Gruplararas 172, ,483 Doyumu Gruplariçinde 12175, ,869,600,616 Toplam 12347, Mesleki Yeterli Gruplararas 535, ,633 lik Gruplariçinde 20109, ,341 Toplam 20645, ,60 1,18 1,128 Tablo5 degörüldüügibikdemegöre,idoyumuvemeslekiyeterliliinpu anlararasndaistatistikselolarakanlamlbirfarkbulunmamtr.,62,32,340

13 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE Özel Eitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Çalan Eitimcilerin BranlarnaGöreDoyumuveMeslekiYeterlilikleriilelikiliBulgular Tablo6:DoyumuveMeslekiYeterlikÖlçeindenAlnanPuanlarnDalm KT Sd KO F p Doyumu Mesleki Yeterli lik Gruplararas 1967, ,414 4,775,000 Gruplariçinde 10380, ,387 Toplam 12347, Gruplararas 1372, ,738 1,483,189 Gruplariçinde 19279, ,236 Toplam 20651, Tablo6 deortayaçkanpuandurumunagöre,öretmenlerinbranlarnagöre idoyumundaanlamlfarkbulunmu;meslekiyeterlikteisemanidarbirfarkbu lunamamtr. Tablo7:ÖretmenlerinBranlarnaGöreDoyumPuanlarndaGerçekletirilenTukeyTestiSo nuçlar BamlDeiken Deikenler Ortalamalar Fark Ss p ÖzelEitimÖretmeni PsikolojikDanmanveRehberlik 8,538 2,056,001 ÖzelEitimÖretmeni SnfÖretmeni 9,376 2,714,010 Tablo7 yagöreözeleitimöretmenipsikolojikdanmaverehberlikile Özel Eitim Öretmeni Snf Öretmeni deikenlerinde fark Özel Eitim Ö retmenlerilehinedir.bunagöreözeleitimöretmenlerininmeslektekikdemleri arttkçaidoyumlardaartmaktadr. TARTIMA Özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerinmeslekiye terlilikleidoyumuarasndayaplacakbilimselaratrmalargünümüzdebualan dahizmetalanvehizmetverenbireyleraçsndanisteristemezhizmetinnicelikve niteliiayrbirönemeortayakoyacaktr.ayrcabualandayaplanaratrmalarn snrllaçsndandaayrbirönemkazanmaktadr.alanlailgiliyaplançalma larabakldndaözelliklesonyllardabukonuyaarlkverençalmalargörmek mümkün. Bu alanla ilgili Akçemete ve arkadalar (2001) Öretmenlerde tüken milik, i doyumu ve kiilik çalmasn ki daha sonra bu çalmay kitap haline getirerek aratrmaclar ve eitimcilerin faydalanmas sunulmu. Selçukolu (2001)Aratrmagörevlilerindetükenmilikdüzeyiileyalnzlkdüzeyiveyaam doyumu arasndaki ilikinin baz deikenler açsndan deerlendirilmesi, zci (2004)eitimfakültesiilköretimsnföretmenliibölümündeörenimgörmekte olan4.snförencilerinin özeleitim konusundakiyeterlikleriveihtiyaçlarnn deerlendirilmesiverebiliriz. yerlerindeçalanbireyleriniyerindeverimliliklerininartmasiyerinden veçalmaartlarndanmemnuniyetlerinebaldr.erdemvearkadalarda(2008:

14 68 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 199)salkçalanlarüzerindememnuniyetietkileyenenönemlifaktörünçalma koullar olduu bulunmutur. Çalmalarnda hemire ve ebelerde motivasyon düzeylerine etki eden faktörler arasnda çalma koullarnn ön plana çktn belirlemilerdir.bubulgularçalmamznsonuçlarndesteklerniteliktedir. Günümüzde nicelik açsndan Türkiye de açlan özel eitim merkezi says belli düzeyde ihtiyac karlayabilecek düzeye gelse de verilen hizmetin nitelii açsndaistenendüzeyeulalamamasorunuyadsnamaz.budahaliilehizmeti vereneitimcilerinniteliiveçalmakoullaryladorudanilikilidir.dolaysyla eitimcilerinmeslekteyetersizlikleriidoyumlarn,idoyumlardabuhizmetten yararlananlar olumsuz etkilemektedir. Sar (2002:19) çocuk özel eitime muhtaç isedoalolarakonuneitimiveyetitirilmesidahadazorolacaktr.çünküözel eitime muhtaç olan çocuklarn ihtiyaçlar farkldr, eitimleri zordur, eitimleri özeldonatlanveyaonlaraözgüyaplandrlmortamlardauygulanmasgerekir. Dolaysyla mesleki yeterlilie sahip olan eitimcilerin i doyumunu yaayaca bilinmelidir. Çünkü bu çalmada ortaya çkan bulgular, eitimcilerin gereince meslekiyeterliesahipolmadklarnyanstmaktadr. Özel eitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalan eitimcilerin cinsiyette göreidoyumuvemeslekiyeterliliklerineilikinbulgularabakldndagibicin siyettegöreidoyumuvemeslekiyeterliktefarkolmadgörülmütür. Özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerinyalarilei doyumvemeslekiyeterlikleriileilikilibulgular,idoyumuvemeslekiyeterlilik puanlarortalamasarasndayadeikeninegöreincelendiindeanlamlbirfark ortayaçkmamtr. Özel eitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerinmeslekik demlerinegöreidoyumuvemeslekiyeterliliklerineilikinbulgularidoyumu ve mesleki yeterliliin puanlar arasnda istatistiksel olarak anlaml bir farkllk bulunmamtr. Ayrca Özel eitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalan ei timcilerinbranlarnagöreidoyumuvemeslekiyeterlilikleriileilikilibulgulara baktmzda,idoyumuvemeslekiyeterlilikpuanlararasndaistatistikselolarak anlamlbirfarkbulunmamtr. Özel eitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalan eitimcilerin örenim branlarnagöreidoyumundaanlamlfarkbulunmu;meslekiyeterlikteisema nidarbirfarkbulunamamtr.doyumundaneldeedilendeerlerebakldnda, ÖzelEitimÖretmeniPsikolojikDanmaveRehberlikileÖzelEitimÖretme ni Snf Öretmeni deikenlerinde fark Özel Eitim Öretmenleri lehinedir. BunagöreÖzelEitimÖretmenlerininözeleitimalannadahaçokilgigöstere rekkendilerinidahaçokverimlihissediyorlar.dolaysylaidoyumukaçnlmaz oluyor.izgar a(2003:140)göreiineilgiduyanlarileriniciddiyaparlar,duygular itecrübelerindenskçaetkilenir.ilgisiilesorumlulukarasndapozitifbiriliki vardr.ilgisiyüksekbireylerin,iindenmemnunolsunyadaolmasn,sorumlu

15 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 69 luklaryüksekolur.ilgisidüükbireylerise,hemitenmemnunolmazlar,hem desorumluluklardüükolur. SONUÇVEÖNERLER: 1.Özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerincinsiyette göreidoyumuvemeslekiyeterliliklerineilikinbulgularnda,cinsiyettegörei doyumuvemeslekiyeterliktefarkçkmamtr. 2.Özeleitimverehabilitasyonmerkezlerindeçalaneitimcilerinyalarile idoyumuvemeslekiyeterlikleriileilikilibulgularnda,idoyumuvemesleki yeterlilikpuanlarortalamasarasndayadeikeninegöreincelendiindeanlam lbirfarkçkmamtr. 3.ÖzelEitimveRehabilitasyonMerkezlerindeÇalanEitimcilerinMesleki Kdemlerine Göre Doyumu ve Mesleki Yeterliliklerine likin Bulgularnda, i doyumu ve mesleki yeterliliin puanlar arasnda istatistiksel olarak anlaml bir farkbulunmamtr. 4. Özel eitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalan eitimcilerin örenim branlarnagöreidoyumundaanlamlfarkbulunmu;meslekiyeterlikteisema nidarbirfarkbulunamamtr.doyumundaneldeedilendeerlerebakldnda, farközeleitimöretmenlerilehinedir. Busonuçlarçerçevesindeaadakiönerileryaplabilir. Öretmenyetitirenkurumlaraalnacakörencilerinbumesleeyönlen dirilmeçalmalardahaküçükyalardabalatlmal, Eitimfakültelerinintümbölümlerindeözeleitimleilgiliderslereyerve rilmeli, Hizmetverdiklerikurumda,idarevekurumyetkililerdeneyimliözelei timiöretmenlerindeneyimlerindenfaydalanarak ieyenibalayaneitimcilerle ibirliiyapmalarnözendiripdesteklemeli, KurumsahiplerikurumaeitimciistihdamederkendahaçokÖzeleitim alanndayetiençalanlartercihederekistihdametmeli,

16 70 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 KAYNAKLAR AKÇAMETEG,KanerS.,SucuoluB.(2001),TükenmilikDoyumuveKiilik,NobelYayn Datm,Ankara:12 AKSAYANS.(1990),KoruyucuveTedaviEdiciSalkHizmetlerindeÇalanHemirelerin DoyumuEtkenlerininrdelenmesi,YaymlanmamDoktoraTezi,stanbul,stanbulÜni versitesi, ASLAN H, Ünal M, Aslan O.( 1996 ) Pratisyen Hekimlerde Tükenme Düzeyleri, Düünen Adam;9:4852 BACHARACH,S.B.,Bamberger,P.,&Conley,S.(1991).WorkHomeConflictAmongNurses And Engineers, Mediating the impact of role stress on burnout and satisfaction of work. JournalofOrganizationalBehavior,12,3953. CORDES,C.L.,&Dougherty,T.W.(1993),AreviewAndAnntegrationOfResearchOnJob Burnout,AcademyofManagementReview,18, ERDEM R, Süheyla RAHMAN,LeventAVCI,Bayram GÖKTA, BirdalENOLUGülhan, FIRAT,(2008),InvestigatingJobSatisfactionandBurnoutLevelsofthePersonsWorking forthehospitalsatcitycenterofelazig,turkey,journalofappliedsciencesresearch, 4(2):188201EROL,E.,(1996),YönetimVeOrganizasyon,BetaYaynevi,stanbul GBSON,J.L.,Ivancevich,J.M.,&Donnelly,J.H.(2000),Organizations Behavior Structure Processes,10thEdition,Boston:McGrawHill. GÜLERM.,(1990),EndüstriletmelerininDoyumlarveDepresyon,KaygveDierBaz DeikenlerinEtkisi,(YaynlanmamDoktoratezi),HacettepeÜniversitesi,Ankara HENNE, D., & Locke, E. A. (1985), Job Dissatisfaction: What are the Consequences? InternationalJournalofPsychology.20, IZGAR H.(2003), Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, IZGAR Hüseyin (Editör), Eitim Kitap Evi YaynKonya ZCE.(2004),EitimFakültesilköretimSnfÖretmenliiBölümündeÖrenimGörmek teolan4.snförencilerinin ÖzelEitim KonusundakiYeterlikleriVehtiyaçlarnn Deerlendirilmesi,nönüÜniversitesiEitimFakültesi13.UlusalEitimBilimleriKurulta y,06 09Temmuz2004,PegamAYaynclkKatklarylaBastrlmtr. KULAKSIZOLU,A.,BülentDLMAÇ,AydanAYDIN,(2003),ÖzelEitimAlanndaÇalan ÖretmenleriTükenmilikDuygusuÜzerineKarlatrmalBirAratrma,TrakyaÜnv. SosyalBil.Dergisi,Cilt:3No:1,1524. KOÇEL, T. (2005), letme Yöneticilii, Yönetim ve Organizasyonlarda Davran Klasik ModernÇadaveGüncelYaklamlar,10.Bas,ArkanBasmYaymDatmLtd.ti,s tanbul. KUZGUNY.(2000),MeslekDanmanl:KuramlarveUygulamalar,NobelYaynDatm, Ankara MCCORMCK E.J.and Tiffin J.( 1974). Industrial Psychology, Printice Hall Psychology Series,USA. SARI H.(2002), Özel Eitime Muhtaç Örencilerin Eitimleriyle lgili Öneriler, Pegem A Yaynclk,Ankara SELÇUKOLUZ,(2001).AratrmaGörevlilerindeTükenmilikDüzeyileYalnzlkDüzeyi veyaamdoyumuarasndakilikininbazdeikenleraçsndandeerlendirilmesi, SelçukÜniversitesiSosyalbilimlerEnstitüsüEitimBilimleriAnaBilimDalEitimdePsi kolojikdanmanlkbilimdalyaynlanmamyükseklisanstezi WHTTNGTONJ.Lee,BruceEvans(2/2005). GeneralIssuesInManagement.TheEnduring ImpactofGreatIdeas.ProblemsandPerspectivesinManagement