ĐKĐNCĐ DAĐRE FETHULLAH AKPULAT - TÜRKĐYE DAVASI. (Başvuru no: 22077/03) KARAR STRAZBURG. 15 Şubat 2011

Transkript

1 AVRUPA ĐNSAN HAKLARI MAHKEMESĐ ĐKĐNCĐ DAĐRE FETHULLAH AKPULAT - TÜRKĐYE DAVASI (Başvuru no: 22077/03) KARAR STRAZBURG 15 Şubat 2011 Đşbu karar AĐHS'nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecektir. Şekli düzeltmelere tabi olabilir. T.C. Dışişleri Bakanlığı, Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.

2 USUL Türkiye Cumhuriyeti aleyhine açılan 22077/03 no'lu davanın nedeni, Fethullah Akpulat isimli Türk vatandaşının ("başvuran"), Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi'ne, 22 Nisan 2003 tarihinde, Đnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına Dair Sözleşme'nin ("AĐHS") 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu başvurudur. Başvuran, Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi ("AĐHM") önünde, Ankara Barosu avukatlarından F. Babaoğlu tarafından temsil edilmiştir. OLAYLAR DAVANIN KOŞULLARI 1971 doğumlu olan başvuran, AĐHM'ye başvuruda bulunduğu sırada Üsküdar Cezaevi'nde tutuklu bulunmaktaydı. Başvuran aleyhindeki ceza davası Başvuran, 6 Ocak 1993 tarihinde, terör örgütü PKK üyesi olduğu şüphesiyle Đstanbul'da gözaltına alınmıştır. 13 Ocak 1993 tarihinde, Đstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi hakimi huzuruna çıkartılmış ve tutuklanmasına karar verilmiştir. Đstanbul DGM Cumhuriyet Savcısı, 25 Ocak 1993 tarihli iddianameyle başvuran ile birlikte on yedi kişi hakkında sözkonusu örgüte üye olma suçundan dava açmıştır. 10 Ekim 2001 tarihinde, Đstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi, eski TCK'nın 125. maddesi uyarınca başvuranı suçlu bulmuş ve ömür boyu hapis cezasına çarptırmıştır. Yargıtay, Đstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin başvuranı 25 Ocak 1993 tarihli iddianamede yer almayan suçlardan mahkum ettiği gerekçesiyle, 12 Şubat 2002 tarihinde ilk derece mahkemesinin kararını bozmuştur. 12 Eylül 2002 tarihinde, Đstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Savcısı, başvuranla ilgili olarak devlet güvenlik mahkemesinin 10 Ekim 2001 tarihli kararında atıfta bulunulan suçlamaları kapsayan bir ek iddianame hazırlamıştır. 5 Kasım 2003 tarihinde, Đstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi, eski TCK'nın 125. maddesi uyarınca başvuranı bir kez daha mahkum etmiştir. Yargıtay, 12 Nisan 2004 tarihinde, 5 Kasım 2003 tarihli kararı onamıştır. 23 Eylül 2004 tarihinde, Yargıtay Cumhuriyet Savcısı, başvuranın karar düzeltme talebini reddetmiştir.

3 Başvuranın yazışmalarına el konması 19 Kasım 2003 tarihinde, Cezaevi Disiplin Kurulu, sakıncalı bulduğu gerekçesiyle başvuranın Đngiltere Başbakanı'na göndermek istediği mektuba el koymuştur. Başvuran, 3 Aralık 2003 tarihinde, 19 Kasım 2003 tarihli kararla ilgili olarak Üsküdar Ceza Đnfaz Hakimliği'ne itirazda bulunmuştur. 10 Aralık 2003 tarihinde, Üsküdar Ceza Đnfaz Hakimi, Cezaevi Disiplin Kurulu'nun kararını onamıştır. Hakim, mektubun PKK terör örgütü ve lideri lehinde propaganda unsurları içerdiğine karar vermiştir. 25 Aralık 2003 tarihinde, Üsküdar Ağır Ceza Mahkemesi, başvuranın 10 Aralık 2003 tarihli karara ilişkin itirazını reddetmiştir. HUKUK KABULEDĐLEBĐLĐRLĐK AĐHS'nin 35/3 maddesi uyarınca başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olmadığını kaydeden AĐHM, ayrıca başka açılardan bakıldığında da kabuledilemezlik unsuru bulunmadığını tespit eder. Bu nedenle başvuru niteliktedir. AĐHS'NĐN 5/3 MADDESĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI Başvuran, tutukluluk süresinin makul süre şartını aştığı konusunda şikayetçi olmuş ve bu şikayetini AĐHS'nin 5/3 maddesine dayandırmıştır. Hükümet, başvuranın tutukluluğunun suç işlediğine dair makul bir şüpheye dayandığını ve tutukluluğun yetkili makam tarafından ilgili kanunlar dikkate alınarak düzenli olarak gözden geçirildiğini ileri sürmüştür. Hükümet, başvuranın itham edildiği suçun ciddi nitelikte olduğunu ve başvuranın tutuklanmasının başka suçlar işlemesinin önlenmesi ve asayişin korunması açısından gerekli olduğunu ileri sürmüştür. AĐHM, sözkonusu davada iki tutukluluk döneminin bulunduğunu gözlemlemektedir. Đlk dönem başvuranın gözaltına alındığı 6 Ocak 1993 tarihinde başlayıp Đstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin başvuranı mahkum ettiği 10 Ekim 2001 tarihinde sona ermiştir. Başvuran, "yetkili bir mahkeme tarafından mahkum edilmesinin ardından", belirtilen tarihten Yargıtay'ın karara vardığı 12 Şubat 2002 tarihine kadar tutuklu kalmıştır. Sözkonusu durum AĐHS'nin 5/1(a) maddesinin kapsamına girmektedir. Dolayısıyla, ilk dönem sekiz yıl dokuz ay dört gün sürmüştür. Đkinci dönem, Yargıtay'ın ilk derece mahkemesinin kararını bozduğu 12 Şubat 2002 tarihinde başlayıp Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin karara vardığı 5 Kasım 2003 tarihinde sona ermiştir. Dolayısıyla, ikinci dönem bir yıl sekiz ay yirmi dört gün sürmüştür. Buna göre, sözkonusu davada göz önünde bulundurulması gereken süre yaklaşık on yıl altı aydır (Solmaz / Türkiye, no /02). AĐHM, tutukluluk süresine ilişkin benzer davalarda sıklıkla AĐHS'nin 5/3 maddesinin ihlalini tespit etmiştir (Tutar / Türkiye, no /03; Cahit Demirel / Türkiye, no /03). Elindeki belgelerin tamamını inceleyen AĐHM, sözkonusu davada farklı bir sonuca varması için Hükümet'in ikna edici herhangi bir delil veya iddia ortaya koymadığı kanısına varır. Konuya ilişkin içtihadını göz önünde bulunduran AĐHM, sözkonusu davadaki tutukluluk süresini aşırı bulmuştur.

4 Dolayısıyla, AĐHS'nin 5/3 maddesi ihlal edilmiştir. AĐHS'NĐN 6/1 MADDESĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI Başvuran, aleyhindeki ceza davasının süresinin AĐHS'nin 6/1 maddesinde öngörülen makul süre şartına uymadığı konusunda şikayetçi olmuştur. Hükümet, bu iddiaya itiraz etmiştir. Hükümet'e göre, davanın karmaşıklığı, sanıkların sayısı ve başvuranın itham edildiği suçun niteliği göz önünde bulundurulduğunda yargılama süresi uzun olarak nitelendirilemez. AĐHM, sözkonusu davadaki ceza davasının başvuranın yakalandığı 6 Ocak 1993 tarihinde başlayıp Yargıtay'ın davaya ilişkin nihai kararını verdiği 12 Nisan 2004 tarihinde sona erdiğini kaydeder. Dolayısıyla, ceza davası iki aşamalı yargı sürecinde on bir yıl üç ay sürmüştür. AĐHM, sözkonusu davadakine benzer sorunlar ortaya koyan başvurularda sıklıkla AĐHS'nin 6/1 maddesinin ihlalini tespit etmiştir (Bahçeli/Türkiye, no /04 ve Er/Türkiye, no /04). Sunulan belgelerin tamamını inceleyen AĐHM, sözkonusu davada farklı bir sonuca varması için Hükümet'in ikna edici herhangi bir delil veya iddia ortaya koymadığı kanaatine varır. Bu nedenle, AĐHM, yargılama süresinin çok uzun olduğuna ve "makul süre" şartının yerine getirilmediğine karar verir. Buna göre, AĐHS'nin 6/1 maddesi ihlal edilmiştir. AĐHS'NĐN 8. MADDESĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI Başvuran, ayrıca, Đngiltere Başbakanı'na göndermek istediği mektuba cezaevi yetkilileri tarafından el konmasının AĐHS'nin 8. maddesi tarafından güvence altına alınan haberleşme hakkını ihlal ettiğini iddia etmiştir. Hükümet, sözkonusu müdahalenin yasayla öngörüldüğünü ve ulusal güvenliğin, ülke bütünlüğünün ve kamu düzeninin korunması ve suçun önlenmesi gibi meşru amaçlar izlediğini ileri sürmüştür. Hükümet, ayrıca, kısıtlamanın, acil bir ihtiyaç sonucu uygulanması ve izlenen meşru amaçlarla orantılı olması nedeniyle demokratik bir toplumda gerekli olduğunu iddia etmiştir. Hükümet, cezaevi yetkililerinin takdir yetkilerini kullanırken mektubun gönderilmemesine karar verdiklerini belirtmiştir. Başvuran, iddialarını sürdürmüştür. AĐHM, aynı şikayeti Tan / Türkiye davasında incelediğini ve AĐHS'nin 8. maddesinin ihlalini tespit ettiğini kaydeder. AĐHM, Tan kararında, 647 sayılı Ceza Đnfaz Kurumları ile Tevkif Evlerinin Yönetimine ve Cezaların Đnfazına Dair Tüzüğün 146. ve 147. maddelerinde, mahkumların haberleşmesini denetleme konusunda cezaevi yetkililerinin takdir yetkilerini kullanım kapsamının yeterince açık bir şekilde belirtilmediğine karar vermiştir. AĐHM, ayrıca, takdir yetkisinin uygulanma şeklinin eksikliği telafi etmediğini gözlemlemiştir.

5 Dolayısıyla, AĐHM, AĐHS'nin 8/2 maddesi uyarınca, başvuranın haberleşme hakkına yapılan müdahalenin "yasaya uygun olmadığına" karar vermiştir. AĐHM, sözkonusu davayı incelemiş ve yukarıda bahsi geçen kararda varmış olduğu sonuçtan ayrılmasını gerektirecek herhangi bir özel koşul bulunmadığına karar vermiştir. Dolayısıyla, AĐHS'nin 8. maddesi ihlal edilmiştir. AĐHS'NĐN 41. MADDESĐNĐN UYGULANMASI AĐHS'nin 41. maddesine göre: "Mahkeme işbu Sözleşme ve protokollerinin ihlal edildiğine karar verirse ve ilgili Yüksek Sözleşmeci Tarafın iç hukuku bu ihlali ancak kısmen telafi edebiliyorsa, Mahkeme, gerektiği takdirde, hakkaniyete uygun bir surette, zarar gören tarafın tatminine hükmeder." Tazminat Başvuran 25,000 Euro maddi, 25,000 Euro manevi tazminat talebinde bulunmuştur. Hükümet, bu talebe itiraz etmiştir. Tespit edilen ihlalle talep edilen maddi tazminat arasında herhangi bir illiyet bağı bulunmadığını kaydeden AĐHM, sözkonusu talebi reddeder. Bununla birlikte, AĐHM, sözkonusu davada tespit edilen ihlallerin niteliğini göz önünde bulundurarak ve adil temellere dayanarak, başvurana 16,000 Euro manevi tazminat ödenmesine karar verir. Yargılama Masraf ve Giderleri Başvuran, ayrıca, AĐHM önünde yapmış olduğu yargılama masraf ve giderleri karşılığında 5,000 Euro talep etmiştir. Hükümet, dayanaktan yoksun olduğu gerekçesiyle bu talebe itiraz etmiştir. AĐHM'nin içtihadına göre, bir başvuran gerçekliğini ve gerekliğini kanıtladığı makul miktarlardaki yargı giderlerini elde edebilir. Sözkonusu davada, başvuran talep ettiği yargı giderlerinin gerçekliğini kanıtlamamıştır. Başvuran, fatura, makbuz, kontrat, ücret sözleşmesi veya avukatının dava için çalıştığı saatlerin dökümü gibi yazılı deliller sunmamıştır. Dolayısıyla, AĐHM, bu başlık altında herhangi bir ödeme yapılmamasına karar verir. Gecikme faizi AĐHM, gecikme faizinin, Avrupa Merkez Bankası'nın marjinal kredi faiz oranına üç puanlık bir artış eklenerek belirlenmesini uygun görmektedir. BU GEREKÇELERE DAYANARAK AĐHM, OYBĐRLĐĞĐYLE,

6 Başvurunun kabuledilebilir olduğuna; AĐHS'nin 5/3 maddesinin ihlal edildiğine; AĐHS'nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine; AĐHS'nin 8. maddesinin ihlal edildiğine; (a)ađhs'nin 44. maddesinin 2. paragrafı gereğince kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden Türk Lirası'na çevrilmek üzere ve her türlü vergi ve kesintiden muaf tutularak Savunmacı Hükümet tarafından, başvurana, manevi tazminat olarak 16,000 Euro (on altı bin Euro) ödenmesine; (b) Yukarıda belirtilen üç aylık sürenin sona erdiği tarihten ödemenin yapılmasına kadar geçen süre için, söz konusu meblağlara, Avrupa Merkez Bankası'nın anılan dönem için geçerli olan marjinal kredi faiz oranına üç puanlık bir artış eklemek suretiyle belirlenecek basit faiz uygulanmasına; Adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddedilmesine karar vermiştir. Đşbu karar Đngilizce olarak hazırlanmış ve AĐHM Đçtüzüğü'nün 77. maddesinin 2. ve 3. paragrafları gereğince 15 Şubat 2011 tarihinde yazılı olarak bildirilmiştir.