ÜRDÜN OTOMOTİV YEDEK PARÇA YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI

Transkript

1 ÜRDÜN OTOMOTİV YEDEK PARÇA YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI Hazırlayanlar Mustafa Süleyman BEŞLİ Alpaslan EMEK Nisan 2014 T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü Ülke Masaları I Dairesi

2 İçindekiler Tablosu 1. GENEL ÜLKE BİLGİLERİ Genel Ekonomik Görünüm Nüfus ve İşgücü Yapısı Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı Karayolu Havayolu Demiryolu DIŞ TİCARET Genel Dış Ticaret Türkiye İle Dış Ticaret ÜRDÜN OTOMOTİV YEDEK PARÇA PAZARI Otomotiv Pazarına İlişkin Temel Eğilimlerin Değerlendirilmesi Otomobiller Ticari Araçlar Minibüs ve Otobüsler Dağıtım Kanalları Ürün İmajı Oto Yedek Parça Dış Ticareti Türkiye Ürdün Serbest Ticaret Anlaşması PAZARA İLİŞKİN BİLGİLER İthalat İşleminin Aşamaları İthalatta Standart Uygulamaları Türk Ürünlerinin Ürdün e İhracatında Lojistik Sorunu Pazarda Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar Resmi Tatiller Ve Çalışma Saatleri

3 TABLOLAR Sayfa Tablo 1: Temel Sosyal Göstergeler... 4 Tablo 2: Temel Ekonomik Göstergeler... 4 Tablo 3: GSYİH'nin Sektörlere Göre Dağılımı... 5 Tablo 4: Nüfusun Şehirlere Göre Dağılımı... 6 Tablo 5: İstihdam İşgücü İstatistikleri... 6 Tablo 6: Dış Ticaret Göstergeleri (1000 Dolar)... 9 Tablo 7: Ürdün ün İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)... 9 Tablo 8: Ürdün ün İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) Tablo 9: Ürdün ün Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracatı (1 000 Dolar) Tablo 10: Ürdün ün Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalatı (1 000 Dolar) Tablo 11: Türkiye Ürdün Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar) Tablo 12: Türkiye'nin Ürdün'e İhracatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) Tablo 13: Türkiye'nin Ürdün'den İthalatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) Tablo 14: Kayıtlı Araç Sayısındaki Değişim ( ) Tablo 15: Yaş Aralığına Göre Ürdün de Araç Sahipliği Oranı Tablo 16: Ürdün ün Başlıca Ülkelerden Otomotiv İthalatı (1000 $) Tablo 17: Ürdün Ürün Gruplarına Göre Otomotiv İthalatı (1000 $) Tablo 18: Ürdün Araç Parkı Tablo 19: Ürdün Oto Yedek Parça ithalatı (1 000 $) Tablo 20: Ürün Gruplarına Göre Ürdün Oto Yedek Parça İthalatı (1 000 $) Tablo 21: Türkiye nin Ürdün e Otomotiv Yedek Parça İhracatı (1 000 $)

4 1. GENEL ÜLKE BİLGİLERİ 1.1 Genel Ekonomik Görünüm 2012 yılının ilk çeyreğinde yurtdışı işçi gelirlerinde, ihracatta ve turizmde yaşanan toparlanmayla, Ürdün ekonomisi %3 oranında büyümüştür yılında büyüme oranının %3,9 düzeyinde gerçekleşmesi, 2015 yılında ise yaşanacak toparlanmalar ve başlıca inşaat projelerinin yeniden artması ile birlikte büyüme oranının % 4,3'e yükselmesi öngörülmektedir. Tablo 1: Temel Sosyal Göstergeler Yüzölçümü Yönetim Nüfusu Resmi Dili Din Başkenti Başlıca km2 Anayasal Monarşi 7,5 milyon (2013 Yılı Tahmini) Arapça. İngilizce de yaygın biçimde kullanılmaktadır. % 92 Müslüman, % 6 Hıristiyan, % 2 Diğer Amman 12 idari bölge (muhafazat): Amman, İrbid, Zarka, Balqa, Mafrak, Kerak, Etnik Yapısı % 98 Arap, % 1 Çerkez, % 1 Ermeni Kaynak: Economist Intelligence Unit Jordan Country Report, 2014 CIA The World Factbook Tablo 2: Temel Ekonomik Göstergeler b 2014 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Milyar Dolar) Kişi Başına GSYİH (Dolar) b b b Reel GSYİH Artışı (%) 2,3 2,6 2,7 3,2 3,9 Sanayi Üretimindeki Büyüme (%) 1,2 3,3 0,8 2,6 3,5 Tüketici Fiyatları Enflasyonu (ort; %) 6,1 3,3 7,2 4,5 3,5 Bütçe Dengesi (GSYİH nin % si) 7,7 12,7 9,7 10,4 8,7 Mal İhracatı, fob (Milyar Dolar) 7,0 8,0 7,9 7,9 8,5 Mal İthalatı, fob (Milyar Dolar) 13,8 16,9 18,5 19,6 20,2 Cari Hesap Dengesi (Milyar Dolar) 1,9 3,5 5,4 3,5 3,7 Cari Hesap Dengesi (GSYİH nin % si) 6,2 4,3 2,9 10,3 10,0 Dış Borç (Yılsonu, Milyar Dolar) ,7 22,6 25,3 Döviz Kuru ÜD=ABD$ (ort) ,709 0,709 Döviz Kuru ÜD: (ort) ,950 0,893 Kaynak: Economist Intelligence Unit Jordan Country Report, 2014 Tahmin, Öngörü 4

5 Ürdün de 2014 yılında işsizlik oranının %13,7, kamu harcamalarının ise GSYİH nin %29 u düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Enflasyon, 2013 yılı sonunda % 2,7 olarak gerçekleşmiş olup, enflasyonun 2014 yılında ise %3,3 olacağı öngörülmektedir. Önemli yerleşim bölgeleri daha çok ülkenin kuzeyinde ve orta kesimlerinde yoğunlaşmıştır. Ülkenin başlıca ticaret şehirlerinden olan Amman, turizm açısından önemli bir bölgedir. Irbid ve Zarqa şehirlerinde sanayi üretimi gelişmiş düzeydedir. Karak şehrinde ise madencilik, potas ve fosfat işlenmektedir. Suriye sınırı yakınındaki Mafraq kenti ise imalat ve tarım merkezi olma yönünde gelişimini sürdürmektedir. Akabe şehri, sanayi ve turizm faaliyetleri nedeniyle her zaman yoğun bir liman olmakla birlikte; Akabe Sanayi Bölgesi nin 1 Ocak 2001 de faaliyete geçmesiyle birlikte Liman yoğunluğu ve bölgedeki emlak yatırımları daha da artmıştır. Diğer bölgelerin de kalkınması amacıyla yatırımcılar ve işadamları Amman ın dışındaki bölgelerde yatırım yapmaya teşvik edilmektedir. Bu amaçla 2007 yılında Mafraq ve Irbid de özel ekonomik bölgeler (SEZ) kurulmuştur. Ürdün de yıllardır düşük gelirli iç piyasaya üretim yapan ve güvenilir ihraç pazarları bulmakta zorluk çeken imalatçılar, nitelikli sanayi bölgelerinin oluşturulması (QIZ Qualifying Industrial Zones) ile (ABD ye 2005 yılından bu yana gümrüksüz ihracat yapma imkanı sayesinde) ihraç ürünlerini de çeşitlendirmişlerdir. Su, petrol ve doğal kaynakların yetersizliği, dış yardımlara bağımlılık, yoksulluk, işsizlik ve yüksek enflasyon Ürdün ekonomisinin başlıca yapısal sorunlarıdır. Devletin ekonomideki ağırlığının azaltılarak kamu özel sektör işbirliğinin güçlendirilmesi amacı ile yürütülen özel sektöre dayalı büyüme hedefine rağmen, kamu sektörü hala GSYİH ye en fazla katkı sağlayan sektördür yılında tarım sektörünün GSYİH ye katkısının % 3, sanayi sektörünün katkısının % 30 ve hizmetler sektörünün katkısının % 67 olarak gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Tablo 3: GSYİH'nin Sektörlere Göre Dağılımı Sektörler Finans ve Sigorta 9,7 9,6 Emlak 11,3 11,2 İmalat 16,2 16,4 Madencilik 2,0 1,9 Telekomünikasyon, Ulaştırma ve Depolama 14,6 14,8 Kamu Hizmetleri 11,8 11,7 Toptancılık ve Perakendecilik 9,7 9,6 Restorant ve Otel İşletmeciliği 0,9 0,9 İnşaat 3,8 3,7 Sosyal Hizmetler 0,4 0,4 5

6 Elektrik ve Su 1,7 1,8 Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 3,7 3,7 Kaynak: Jordan Ministry of Planning and International Cooperation, Nüfus ve İşgücü Yapısı Ürdün İstatistik Kurumu nun 2012 yılı tahminlerine göre, Ürdün ün nüfusu 6,4 milyondur. Genç bir nüfusa sahip olan ülkede 15 yaşın altındaki nüfusun toplam nüfusa oranı ise %37,3 olarak tahmin edilmektedir yılında 30 yaşın altındaki nüfusun oranının %57 ye ulaşması beklenmektedir. Ülkenin yaş ortalaması 22,1 dir yılı verilerine göre nüfusun %83 i kentlerde yaşamakta olup; başkent Amman 2,5 milyon nüfusu ile ülke nüfusunun % 40 ını barındırmaktadır. Nüfusun yaklaşık %60 ı Filistin kökenli vatandaşlardan oluşmaktadır. Tablo 4: Nüfusun Şehirlere Göre Dağılımı Şehirler Amman Zarka İrbid ArRusayfah Wadi as Sir Akabe Al Baqah Ar Ramtha Madaba As Salt Tablo Toplamı Toplam Nüfus İçindeki Payı (%) Kaynak: Euromonitor International yılı tahminlerine göre, Ürdün ün toplam işgücü 1,9 milyondur. Bu rakamın 2014 yılı itibarıyla 2 milyona ulaşacağı öngörülmektedir. İşgücünün %77,4 ü hizmetler, %20 si sanayi, %2,7 si tarım sektörlerinde istihdam edilmektedir yılı işsizlik oranını %14,7 dir. Tablo 5: İstihdam İşgücü İstatistikleri İşgücü (milyon) 1,6 1,7 1,7 1,8 1,8 1,9 1,9 İşgücü artışı (% değişim) 3,3 3,2 3,1 3,0 3,0 2,9 2,9 Kayıtlı İşsizlik oranı (% ) 12,7 12,9 12,5 12,3 12,3 12,1 12,0 Kaynak: EIU Jordan Main Country Forecast, Eylül

7 Ürdün deki çalışan nüfusun %75 inden fazlasını oluşturan erkeklerin çoğu ticaret, imalat ve eğitim sektörlerinde çalışmaktadır. Çalışan kadınların yarısından fazlası ise eğitim ve sağlık sektörlerinde istihdam edilmektedir. Ülkedeki yabancı işgücünün sayısının ve yıllık artış hızının %10 olduğu; Ürdünlünün ise Körfez İşbirliği Konseyi (GCC) ülkelerinde istihdam edildiği tahmin edilmektedir Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı Ürdün ün ulaşım ağında geçtiğimiz 50 yıl boyunca kaydedilen gelişim, Orta Doğu nun jeopolitik yapısı ile paralellik göstermiştir yılına kadar Hayfa Limanı na önem veren Ürdün, Liman İsrail e geçtiğinde Akabe de yeniden bir tesis inşa etmek zorunda kalmıştır li yıllarda oldukça önemli bir gelişim gösteren Akabe limanı, İran Irak savaşı sırasında da önemini korumuştur. Ürdün ün 1994 yılında İsrail ile imzaladığı Barış Anlaşması, ülkenin Akdeniz ve Arap hinterlandı arasında bir bağlantı noktası olacağı yönündeki umutları artırmış, ancak İsrail Filistin barış sürecinin başarısız olması nedeniyle umutlar sönmüştür Karayolu Ürdün, yaklaşık km lik karayoluna sahiptir. Ülkenin önemli tüm şehirlerine karayolu bağlantısı bulunmakta olup, ayrıca Suriye, Irak ve Suudi Arabistan ile karayolu bağlantısı mevcuttur. Ülkedeki karayolları oldukça iyi durumdadır. Irak ın 2003 yılında ABD tarafından işgali Ürdün ün ulaştırma sektörünü de etkilemiş, Irak sınırı ve Bağdat arasındaki otoyolda gerçekleşen hırsızlık ve kaçırma olayları nedeniyle Ürdünlü kamyon sürücülerinin çoğu Irak a taşımacılık yapmaktan kaçınır hale gelmiştir. Halihazırda iki ülke arasındaki taşımacılık, Iraklı sürücüler tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye den Ürdün e bir kamyon yükün karayolu vasıtası ile taşıma bedeli ile Dolar arasındadır Havayolu Ürdün de 18 adet havaalanı bulunmakla birlikte Ülke de, uluslararası havaalanı statüsünde faaliyet gösteren 3 adet havaalanı bulunmaktadır. Bunların ikisi Amman da yer alan Kraliçe Alia Uluslararası Havaalanı ve Marka Uluslararası Havaalanıdır. Diğeri ise Akabe de yer alan Kral 7

8 Hüseyin Uluslararası Havaalanıdır. Türk Havayolları İstanbul dan Amman a her gün, Akabe ye ise haftada üç sefer gerçekleştirmektedir. Ürdün iç hat uçuş seferleri ise oldukça azdır Demiryolu Ülkede toplam 507 km uzunluğunda demiryolu bulunmaktadır. Mevcut demiryolu hatlarından en önemlileri Amman Suriye arasındaki Hicaz demiryolu ve Akabe Maan arasındaki, genel olarak maden taşımacılığında kullanılan, Akabe demiryoludur. Ürdün Ulaştırma Bakanlığı, ülke geneline yayılmış bir demiryolu ağının kurulması için çalışmalar yürütmektedir. Bu kapsamda, Ürdün de iki adet ana demiryolu hattı projesi mevcuttur. Bu hatlardan birinin ülkenin kuzey ve güneyini Mafrak, Zarka, Amman, Maan, Akabe şehirlerinden geçmesi, diğer hattın ise ülkenin doğu ve batısını birbirine bağlayarak Mafrak, İrbid şehirlerinden geçmesi planlanmaktadır. Daha sonraki yıllarda, bu demir yolu hatlarının İsrail ve Irak a bağlanması planlanmaktadır. Denizyolu ve Limanlar Amman ın 400 km güneyinde yer alan Akabe, Ürdün ün sahip olduğu tek limandır. Irak ın işgalinin ardından kapasite sorunlarının ortaya çıktığı Akabe Limanı nda trafik sıkışıklığı yaşanmış, uluslararası taşımacılık şirketleri Akabe Limanı na gönderilen navlunlar için fazla fiyat talep etmeye başlamıştır yılı sonunda Liman yönetimi Danimarkalı bir firmaya devredilmiş; 2005 yılının başından itibaren Liman daki bekleme süresi azalmış, uluslararası taşımacılık şirketlerinden fiyatlarını normal düzeye indirmeleri istenmiştir. Akabe Limanı bir tanesi 340 metre diğeri ise 215 metre uzunluğunda olan iki adet genel limana ve 210 metre uzunluğunda olan bir adet fosfat limanına sahiptir. Turizm taşımacılığına yer açılması ve Liman ın genişletilmesi amacıyla Akabe Limanı nın, Suudi Arabistan sınırına yakın bir bölgeye kaydırılması gündemdedir. Halen toplamda 12 adet liman hizmet vermektedir. 8

9 2. DIŞ TİCARET 2.1. Genel Dış Ticaret Kısıtlı sanayi altyapısı ve hammadde kıtlığı nedeniyle Ürdün, dış ticaretinde geçmişten bugüne kronik açıklar vermiş bir ülkedir. Hızlı nüfus artışı ile beraber, petrolde ve gıda maddelerinde dışa bağımlılık durumu daha da artmıştır yılından itibaren ithalatın ihracatla dengelenmesine çalışılmış; özellikle medikal, sağlık ve tekstil gibi sektörlerde gelişim desteklenmiştir. İthalat, ihracata göre yüksek seyretmekte olup; hükümetin hedeflediğinin ötesinde artmaya devam etmektedir. Küresel krizin son bulması ile birlikte 2010 yılında tersine dönmüş, ihracat %10, ithalat ise %7 artmıştır yılında ise ihracat bir önceki yıla göre %13 artarken, ithalat ise %20 oranında artış göstermiştir. Tablo 6: Dış Ticaret Göstergeleri (1000 Dolar) Yıl İhracat İthalat Denge Hacim * Kaynak: ITC TradeMap * Mirror Data (partner ülkelerin açıkladığı verilerden Ürdün verileri hesaplanmıştır) Tablo 7: Ürdün ün İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) GTIP Ürün * Toplam Tabii kalsiyum; tabii alüminyum kalsiyum fosfat ve fosfatlı tebeşir Potaslı mineral/kimyasal gübreler Kazak, süveter, hırka, yelek vb. Eşya (örme) Azot, fosfor ve potasyum gibi; iki/üçünün karışımları

10 6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) Difosfor pentaoksit; fosforik asit ve polifosforik asitler Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) Erkek/erkek çocuk için gömlek (örme) Kadın/kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, pantolon vs. (örme) 2908 Fenollerin ve fenol alkollerin halojenlenmiş/sülfolanmış/nitrolanmış/nitrozolanmı Etilen polimerleri (ilk şekillerde) Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası Bakır hurda ve döküntüler Nitritler; nitratlar Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme) Tedavide/korunmada kullanılmak üzere karıştırılmış ilaçlar (dozsuz) Başka yerde belirtilmemiş ürünler Flor, klor, brom ve iyot Kadın/kız çocuk için dış giyim (örme) Alüminyum döküntü ve hurdaları Kadın/kız çocuk için bluz, gömlek, gömlek; bluz (örme) Sodyum hidroksit (kostik soda) potasyum hidroksit (kostik potas) Live bovine animals Aluminum container (cap <= 300l)

11 6302 Yatak çarşafı, masa örtüleri, tuvalet ve mutfak bezleri Kaynak: ITC TradeMap * Mirror Data (partner ülkelerin açıkladığı verilerden Ürdün verileri hesaplanmıştır) Tablo 8: Ürdün ün İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) * GTIP TOPLAM Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlndırılmış) Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Diğer hava taşıtları, uzay araçları Telli telefon telgraf için elektrikli cihazlar Demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller Başka yerde belirtilmemiş ürünler Buğday ve mahlut Sığır eti (dondurulmuş) Arpa Diğer örme mensucat Demir/çelik filmaşin (sıcak haddelenmiş, rulo halinde) Kauçuktan yeni dış lastikler Pirinç Ayakkabı; dış tabanı, yüzü kauçuk ve plastik diğer Kontrplaklar, kaplama panolar, benzeri kaplama ağaçlar Kara taşıtları için aksam, parçaları Koyun ve keçi eti Elektrik enerjisi Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri genişlik 600mm. Fazla Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları Soya fasulyesi yağı üretiminden arta kalan küspe ve katı atıklar Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakkaroz (katı halde) Mısır Kaynak: ITC TradeMap 11

12 * Mirror Data (partner ülkelerin açıkladığı verilerden Ürdün verileri hesaplanmıştır) Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti 2011 yılı rakamlarına göre, Ürdün ün ihracat ortakları arasında Irak ın %15 lik payla ilk sırada yer aldığı görülmektedir. ABD %13,1, Hindistan %10,9, Suudi Arabistan %8,5, BAE %3,7 ve Suriye %3,6 pay ile Ürdün ün Irak tan sonra ihracat yaptığı başlıca pazarlardır. Ürdün ün ihracatında başlıca ürünler sırasıyla; gübreler, örme giyim eşyaları, eczacılık ürünleri, sebze, kalsiyum fosfat ve elektrik elektronik ürünleridir. Tablo 9: Ürdün ün Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracatı (1 000 Dolar) Partner Ülke 2011 yılı İhracat Değeri Toplam Irak ABD Hindistan Suudi Arabistan Lübnan B.A.E Suriye Endonezya Çin Kuveyt Cezayir Mısır İsrail Malezya Etiyopya Türkiye Katar Sudan Filistin İsviçre İtalya Kaynak: ITC TradeMap 12

13 Ürdün ün 2011 yılı ithalat rakamlarına bakıldığında, %22,8 pay ile ilk sırada Suudi Arabistan yer almaktadır. Söz konusu ülkeden en fazla petrol ürünleri ithal edilmektedir. Suudi Arabistan ı sırasıyla Çin, ABD, İtalya, Almanya, Mısır ve B.A.E. takip etmektedir. Türkiye 2011 yılında % 3 pay ile Ürdün ün ithalatını gerçekleştirdiği ülkeler sıralamasında 10. dur. Ürdün ün ithalatında başlıca ürünler; petrol ürünleri, makine ekipmanları, binek otomobiller, elektrik elektronik ürünleri, plastik, demir ve çelik, eczacılık ürünleri ve tahıl ürünleridir. Tablo 10: Ürdün ün Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalatı (1 000 Dolar) Partner Ülke 2011 yılı İthalat Değeri Toplam Suudi Arabistan Çin ABD İtalya Almanya Mısır B.A.E G.Kore Rusya Türkiye Hindistan Suriye Fransa Japonya İngiltere Tayvan Arjantin İspanya Brezilya Ukrayna Romanya Irak Kaynak: ITC TradeMap 2.2. Türkiye İle Dış Ticaret Türkiye nin Ürdün e gerçekleştirdiği ihracat ve Türkiye lehine seyreden dış ticaret dengesi yıllar içinde düzenli bir şekilde artmaktayken 2010 yılında bu ülkeye ihracatımız bir önceki seneye göre %25 artarak 572 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. Ancak 13

14 2011 yılından itibaren Ürdün e olan ihracatımız inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir yılında ihracatımız %11 gerilemiş; 2010 yılına göre 65 milyon dolar azalarak 507 milyon dolara düşmüştür yılında ihracatımız % 52 artışla 771 milyon dolara yükselirken, 2013 yılında ise bir önceki yıla göre % 3,5 azalarak 744 milyon dolara gerilemiştir. Ürdün den gerçekleştirdiğimiz ithalat, 2012 yılında bir önceki yıla göre % 49 artarak 96 milyon dolar seviyesinde gerçekleşirken, 2013 yılında ise ithalatımız bir önceki yıla göre % 27 azalarak 70 milyon dolara düşmüştür. Tablo 11: Türkiye Ürdün Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar) Yıl İhracat İthalat Dış Ticaret Dengesi Dış Ticaret Hacmi Kaynak: TÜİK Tablo 12: Türkiye'nin Ürdün'e İhracatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) GTIP GTİP Madde Tanımı Toplam Tüm Ürünler Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. İle boş ilaç kapsülü mühür güllacı vs Ağaçtan kutu, kafes, sandık vb. Ambalajlar, kablo makarası vb 7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş)

15 6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs Homonize edilmiş tütün ve tütün yerine geçen madde hülasaları 5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb) 5515 Diğer devamsız sentetik liften dokumalar Bakırdan ince, kalın, örme vb. Halatlar (elektrik izole hariç) 7216 Demir/alaşımsız çelikten profil Bakır teller Demir çelik tanklar, varil, fıçı, kutular (hacmi <300lt) 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları 8481 Muslukçu, borucu eşyası basınç düşürücü, termostatik valf dahil 1704 Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil) 8705 Özel amaçlı motorlu taşıtlar Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş) 3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 3923 Eşya taşıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül 8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k 9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları Demir/çelik filmaşin (sıcak haddelenmiş, rulo halinde) 8422 Yıkama, temizleme, kurutma, doldurma vb. İşler için makine, cihaz 6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. Kaynak: ITC Trademap Tablo 13: Türkiye'nin Ürdün'den İthalatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) GTIP GTİP Madde Tanımı Toplam Tüm Ürünler Azot, fosfor ve potasyum gibi; iki/üçünün karışımları Difosfor pentaoksit; fosforik asit ve polifosforik asitler Nitritler; nitratlar Dokunmamış mensucat (emdirilmiş)

16 2815 Sodyum hidroksit (kostik soda) potasyum hidroksit (kostik potas) Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş) Klima cihazları vantilatörlü, ısı, nem değiştirme tertibatlı Tufte edilmiş halılar, tufte edilmiş (yer kaplamaları) İşlenmemiş alüminyum Pamuk (kardesiz, taranmamış) Hurma, incir, avokado ve guava armudu, mango, mangost (taze/kurutulmuş) Sığır ve at cinsi hayvanların dabaklanmış derileri Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları Fosfinatıar, fosfonatlar, fosfatlar ve poıifosfatlar Metalleri/metal bileşiklerini içeren küller ve kalıntılar Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs Ekim amacıyla kullanılan tohum, meyve ve sporlar Koyun ve kuzuların dabaklanmış derileri Sentetik polimerler esaslı; susuz ortamda eriyen/dağılan, boya ve vernik Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme) Metalleri dövme, işleme, kesme, şataflama presleri, makineleri Sıvı, tozları püskürtmeye, dağıtmaya mahsus mekanik cihazlar Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs Süpürgeler, fırçalar, yer süpürgeleri, paspas, toz süpürgesi vb Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Kaynak: ITC Trademap 16

17 3. ÜRDÜN OTOMOTİV YEDEK PARÇA PAZARI Yüksek benzin fiyatlarına, ithal otomobillere uygulanan yüksek vergi oranlarına ve satın alma paritesine göre tüketici gelirlerinin düşmesine rağmen Ürdün de, her geçen gün otomobil sahipliği oranı giderek artmaktadır. Bu durumun en önemli sebeplerinin başında şehirlerin dağınık bir yerleşime sahip olması, toplu ulaşımın yaygın olmaması ve toplu taşımanın artan talebi karşılanmasında yetersiz kalması gelmektedir. Amman otomobil müzesi gezildiğinde görülen Kraliyet ailesinin otomobillere verdiği önemin bir yansımasının halk nezdinde kabul gördüğü gözlemlenmektedir. Son on yıl dikkate alındığında Ürdün ünde araba sahipliği oranı ciddi bir artış sergilemiştir. Euromonitor istatistiklerine göre 2006 yılında ev başına %33,9 olan araç sahipliği oranı 2011 yılında %48,9 a yükselmiştir. Ürdün İstatistik Birimi nin verilerine göre 2012 yılında otomobillerin toplam araçlara oranı %70,1 olarak belirtilmektedir. Yine aynı istatistiklere göre kayıtlı araç sayısındaki yıllık artış oranı %5,8 olarak belirtilmektedir. Tablo 14: Kayıtlı Araç Sayısındaki Değişim ( ) Yıl Araç Sayısı Değişim (% ) , , , , , , , , , , ,8 Kaynak: Jordan Statistical Yearbook, 2012 Tablo 15: Yaş Aralığına Göre Ürdün de Araç Sahipliği Oranı Binek Araç Sahipliği (% ) 17

18 Yaş Aralığı ,8 58,1 61,6 62,9 63,7 64, ,6 50, ,3 56,1 56, ,6 42,4 45,2 46,4 47,2 47, ,7 35,6 38,4 39,6 40, ,7 22,7 25,1 26,2 26,9 27,4 20 9,6 12, ,8 15,4 15,7 Toplam 40,2 43,4 46,5 47,9 48,9 49,7 Kaynak: Euromonitor International Ürdün de zayıf ulaştırma altyapısı nedeniyle her ne kadar binek araç sahipliği halk nezdinde önem kazansa da gelir dağılımı dikkate alındığında orta ve düşük gelire sahip kesimin ev başına bir araca sahip olduğu görülmektedir. Ürdün ün nüfus istatistikleri incelendiğinde ev başına ortalama 5,4 kişinin düştüğü görülmektedir. İstatistiklere bakıldığında ise 5,26 kişiye bir araç düştüğü ve bu bağlamda hane başına bir araç düştüğü ifade edilebilir. Diğer taraftan, araç fiyatlarındaki artış ve yüksek benzin fiyatları yeni araç satın alımlarında az yakıt tüketen ve daha hesaplı araçların ön plana çıkmasına sebep olmuştur. Bu bağlamda, Güney Kore menşeli araçların yaygınlık açısından pazarda önemli bir yer edindiği ifade edilebilir. Yapılan araştırma sırasındaki, gözlemlerden ve görüşmelerden edinilen bilgiler de bu durumu doğrulamaktadır. Orta ve düşük gelir grubuna sahip olan Ürdünlüler çoğunlukla yılları arası modellerde kullanılmış Kia, Daewoo ve Hyundai gibi Kore menşeli araçlar edinmektedir. Ürdün ün madde bazında ithalat istatistiklerini yayımlamadığından, söz konusu ülkenin ithalat istatistikleri, muhtemel ithalat yaptığı başlıca otomotiv ana sanayi ihracatçı ülkelerin ihracat istatistiklerinden temin edilmiştir. Bahse konu istatistikler de, Ürdün ün otomotiv ana sanayi ürünlerini % 57 payla en fazla Güney Kore den gerçekleştirdiğini doğrulamaktadır. Diğer taraftan, Ürdün ün yıllık 2,1 milyar dolardan fazla otomotiv ithalatı olduğu anlaşılmaktadır. Tablo 16: Ürdün ün Başlıca Ülkelerden Otomotiv İthalatı (1000 $) Ülke % Pay Kore ,1 18

19 ABD ,8 Almanya ,8 Tayland ,7 Japonya ,1 Çin ,9 İtalya ,9 Hindistan v/y 0,8 Hollanda ,6 Fransa ,5 İspanya ,5 Türkiye ,2 Toplam ,0 Kaynak: ITC Trademap Ürdün ün ürün bazında otomotiv ithalatına bakıldığında, 2013 yılında % 74 pay ile binek otomobilleri ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Tablo 17: Ürdün Ürün Gruplarına Göre Otomotiv İthalatı (1000 $) GTİP GTİP Madde Tanımı % Pay Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar , Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar veya daha fazla kişi taşımaya mahsus (sürücü dahil) motorlu taşıtlar 8705 Özel amaçlı motorlu taşıtlar (kurtarıcılar, vinçli, itfaiye, beton karıştırıcılı, yol süpürme, zift vb taşıtları) , , ,9 Kaynak: Trademap 17 Aralık 2001 tarihinde yürürlüğe giren ABD Ürdün Serbest Ticaret Anlaşması nın ithal ikinci el araç sayısının artmasında önemli bir etken olduğu ifade edilebilir. Söz konusu dönemde, anlaşma sonrası araba yaşına bakılmaksızın kullanılmış araç ithaline izin verilmesi ABD den önemli miktarda motor hacmi yüksek araç ithalatına yol açmıştır. 19

20 Vergileri yükselten yeni mevzuatla birlikte gelen bir diğer yenilik ise yeni araç ithalatının teşvik edilmesi, kullanılmış araç ithalatına talebin ise azaltılmasına yönelik uygulamadır. Hükümetin 2012 yılı Temmuz ayında yaptığı düzenlemeyle beş yaş üzeri otomobillerin ithalatına sınırlama getirilmiştir. Yeni araç satıcıları Hükümetin bu kararını memnuniyetle karşılarken, ikinci el araç satıcıları ise bu düzenlemeye olumlu yaklaşmamışlardır. Basında yayınlanan haberlerden, söz konusu uygulamanın ikinci el araç ithalatını azalttığı anlaşılmaktadır. Otomobil ve Yedek parçaları Acenteleri Birliği Başkanı ile yapılan görüşmede Ürdün de satılan otomobillerin %22 ile %25 arasındaki bir kısmının yeni otomobiller olduğu belirtilmiştir yılına kadar dikkate değer bir ikinci el araç ithalatı gerçekleştirilmiştir. Bu dönem için Ürdün ün dünyanın ikinci büyük ikinci el otomotiv ithalatı gerçekleştiren ülke olduğu belirtilmektedir. Ayrıca, 2012 yılının ilk altı ayında ithal edilen araçların %70 i beş yıldan daha yaşlı olduğu, bu oranın 1990 lardan itibaren ithal edilen araçların %30 una tekabül ettiği ifade edilmektedir. Güney Kore Ticaret ve Yatırım Ajansı nın (KOTRA) 20 Mart 2012 tarihinde yayınlanan bir haberine göre ikinci el Kore araçları ihracatı yapılan ülkeler arasında Ürdün ün en büyük alıcı olduğu ve birbirini takip eden dört yıl boyunca bu durumun devam ettiği belirtilmektedir. Söz konusu, haberde 2011 yılında Ürdün e adet kullanılmış otomobil satışı gerçekleştirildiği; Kore nin toplam kullanılmış araç ihracatının ise araçla toplam ikinci el kullanılmış araç ihracatının %30 una tekabül ettiği belirtilmiştir. Yukarıda belirtilen Kore menşeli araçların en çok rağbet gören modelleri orta sınıf araçlarından Hyundai nin ürettiği Avante olarak isimlendirilen Elantra ve Accent modelleridir. Kotra nın değerlendirmelerine göre Ürdün otomobil piyasasının %60 ını Güney Kore li firmaların araçları oluşturmaktadır. Yukarıdaki habere bağlı olarak The Jordan Times ta çıkan ilgili haberde Ürdün Serbest Bölge Yatrımcıları Birliği Başkanı Nebil Rumman ile yapılan bir söyleşide, Ürdün için her yıl adet üzerinde Kore menşeli kullanılmış araç ithalatı yapıldığı, 2011 yılında serbest bölgeye gelen kullanılmış araç sayısının diğer ülkelerden yapılan ithalatlarla birlikte

21 adet olduğunu belirtmiştir. Nebil Rumman a göre Bu araçlardan adedi iç piyasaya giderken; adedinin bölgesel pazarlara, özellikle de Irak ve Libya ya ihraç edilmiştir. Ürdün ün söz konusu yıllar içerisinde %70 lere varan oranda kullanılmış araç ithalatının sebebi temel olarak sosyo ekonomik duruma bağlıdır. Kişi başına düşen ortalama milli gelirin 5000 Dolar civarında olması, kullanılmış araçlara olan yüksek talepteki en önemli etkendir. Düşük ve orta gelir düzeyine sahip olan tüketiciler genel olarak orta sınıf Hyundai veya Kia marka araçları tercih etmektedirler. Bu araçlarında genel olarak arası modeller olduğu ifade edilebilir. Bu araçların tercih sebepleri arasında fiyatlarının uygun olması ve daha ucuza ve bol olarak bulunabilen yedek parça gösterilebilir. Temmuz 2012 de Ürdün Hükümeti otomobil ithalatına ilişkin vergi oranını arttırmıştır. Bu çerçeveden bakıldığında, yeni araç sahipliğinden çok ülke içi ikinci el piyasasının daha aktif olduğu ifade edilebilir yılında yapılan düzenlemenin ikinci el araç ithalatının oluşturmuş olduğu maliyet etkeni sebebiyle alındığı ifade edilebilir. Düzenleme çerçevesinde beş yıldan yaşlı olmamak kaydıyla ithal edilen araçlar kademeli olarak kıymeti üzerinden vergiye tabi olmaktadır. Gelir düzeyi arttıkça Ürdünlülerin talebi de değişmektedir. Düşük gelir grubuna ait kesim oldukça eski Güney Kore menşeli araçlara rağbet ederken orta gelirli tüketiciler ise daha yeni araçlara eğilim göstermektedirler. Söz konusu kesim imkanı dahilinde Japon otomobillerini ve özellikle de Toyota yı tercih etmektedir. Yüksek gelir düzeyine sahip Ürdünlülerin talebi ise ağırlıklı olarak başta Mercedes ve BMW olmak üzere Alman arabalarına yönelmektedir. Söz konusu pazar araştırması sırasında belirli bir gelir seviyesinin üzerindeki iş adamlarıyla yapılan görüşmede kullandıkları araçların Mercedes olduğu görülmüş ve söz konusu aracın bir prestij göstergesi olduğu müşahade edilmiştir. Ayrıca, Otomotiv Satıcıları ve Yedek parçacıları Birliği Başkanı Salameh Aljundi ile yapılan görüşmeye gidilirken bölgedeki oto galerilerindeki araçların da genel Mercedes ağırlıklı lüks araçlardan oluştuğu müşahede edilmiştir. Son yıllarda ağırlıklı olarak SUV segmentindeki Land Rover, Porsche Cadillac GMC diğer lüks araçlara da talebin arttığı ifade edilmektedir. 21

22 Ülkedeki genç yaşlı, bay bayan tercihleri de değişiklik göstermektedir. Örneğin genç erkekler spor arabalara eğilim gösterirken, genç kadınlar ise SUV segmentindeki araçları tercih etmektedir. Orta ve ileri yaş grubundakiler ise geniş ve çok koltuklu binek araçları tercih etmektedirler. Diğer taraftan çok çocuklu düşük gelir düzeyine sahip tüketiciler ise Kia Besta ya da Hyundai Perigio gibi çok koltuklu araçları tercih etmektedirler. Diğer taraftan genç Ürdünlüler araçlarında aksesuar kullanmaya eğilim göstermektedirler. Araçlarda kullanılan başlıca aksesuarlar ses sistemleri, xenon farlar ve alüminyum jantlardır. Ürdün ün nüfus kompozisyonu ve genç nüfusun araç sahipliği oranın her geçen gün artması sebebiyle aksesuar talebinin de ilerleyen dönemlerde artacağı tahmin edilmektedir. Kullanılmış araç ithalatı, yedek parça ihtiyacını da beraberinde getirmektedir. Ancak otomobillere ilişkin yedek parça ihtiyacı, araç talebine paralel bir eğilim izlemektedir. Orta gelir grubu ucuz yedek parça talebinde bulunurken, yüksek gelir grubunda olanlar araç tercihinde olduğu gibi fiyattan çok kaliteyi önceleyen bir talep oluşturmaktadırlar. İkinci el araçların pazarda baskın olması dolayısıyla, Ürdün piyasasında yıllık milyon Dolar civarında toplam yedek parça talebi olduğu tahmin edilmektedir. Ticari araçlarda (yük taşımaya mahsus araçlar; kamyon ve çekiciler) ise gerek araç gerekse yedek parça talebi konusunda otomobillerden ayrıştığı yapılan araştırma sırasında tespit edilmiştir. Ülkedeki araç parkının %90 ının üzerindeki bir bölümünün Mercedes marka kamyonlardan oluştuğu yapılan görüşmeler ve müşahadeler sonucunda tespit edilmiştir. Ürdün istatistik Kurumu nun 2012 yılı verilerine göre Ürdün ün araç parkı aşağıda yer almaktadır. Tablo 18: Ürdün Araç Parkı Bağlı Bulunduğu İdare ve Araç Binek Araçlar Otobüsler Van ve Kamyonlar Tankerler Treyler Diğerleri* Toplam Sahipliği Şekli AMMAN Özel

23 Kamu BALQA Özel Kamu ZARQA Özel Kamu MADABA Özel Kamu IRBID Özel Kamu MAFRAQ Özel Kamu JARASH Özel Kamu AJLOON Özel Kamu KARAK Özel Kamu TAFIELA Özel Kamu MA'AN Özel Kamu AKABE Özel

24 Kamu TOPLAM Özel Kamu Kaynak: Ürdün İstatistik Kurumu * Motosikletler, tarım araçları, inşaat makineleri ve özel kullanımlı araçları içermektedir. Ürdün ün ticari ve siyasi merkezi Amman dır. Amman nüfusun büyük bölümünü bünyesinde barındırdığı gibi, ticaretin de merkezini oluşturmaktadır. Söz konu durum ülkenin araç parkına da yansımış bulunmaktadır. Bu çerçevede yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere ülkedeki araçların yaklaşık olarak %80 inin Amman da tescilli olduğu görülmektedir yılından beri ülkede otomotiv fuarı düzenlenmemiştir yılı Kasım ayında bir otomobil ana sanayi fuarı düzenlenmiş olup söz konusu fuara yan sanayi veya yedek parça firma katılımı sağlanmamıştır Otomotiv Pazarına İlişkin Temel Eğilimlerin Değerlendirilmesi Ürdün e taşıt araçları açısından bakıldığında üç temel ayrımın yapılması mümkündür. Binek araçlar, ticari araçlar ve toplu taşımaya yönelik araçlar. Söz konusu üç grubun her biri diğerinden ayrı özellikler taşımaktadır. Otomobillerdeki talep ile kamyonlardaki taleplere yönelik kıstaslar değişkenlik arz ettiği gibi, toplu taşımaya yönelik araçlara ilişkin bakış açıları da farklı olmaktadır Otomobiller Otomobillere ilişkin tarihsel süreç incelendiğinde 1980 lere kadar Alman otomobillerinin başı çektiği Avrupa menşeli otomobillerin hakim olduğu Ürdün pazarında Amerikan arabalarının da yoğun bir şekilde kullanıldığı görülmekteydi lerde petrol fiyatlarındaki yükselişle birlikte, az yakıt tüketen, ucuz araç ve ucuz parça talebinde ciddi bir artış görülmeye başlandı. Söz konusu sebebe istinaden Ürdün pazarının talebi Asya ya doğru kaydı. Güney Kore Arabalarının pazardaki payı gittikçe artmaya başladı. Bu eğilim Avrupa menşeli araçların ithalatının ve böylelikle araç sayısındaki payının ise azalmasına sebep olmuştur. 24

25 Mevcut durumda, Ürdün deki otomobillerin % 45 e yakın bir bölümünün Güney Kore menşeli Hyundai, Kia ve Daiwoo marka araçlardan oluştuğu ifade edilmektedir. Toyota Nissan marka araçların oranının ise %30 35 aralığında olduğu, Avrupa menşeli arabaları %15 lik bir kesimi oluşturduğu, geri kalan kısmın ise büyüme eğiliminde olan Amerikan arabalarıyla Çin arabaları tarafından paylaşıldığı yapılan görüşmeler sırasında muhataplar tarafından paylaşılmıştır. Ayrıca, şehir içi (aynı zamanda şehirlerarası) ulaşımda kullanılan araçlar taksilerden oluşmaktadır. Söz konusu araçlar taksi ve dolmuş olmak üzere iki şekilde kullanılmaktadır. Dolmuşlar genelde beş kişilik olup, dolduğunda hareket eden araçlar olarak kullanılmaktadır. Söz konusu araçların kullanımına yönelik beş yıllık bir ömür sınırı getirilmiştir. Söz konusu düzenleme çerçevesinde araçların beş yıl sonra yenilenmesi öngörülmektedir. Bu çerçevede, kullanılmış araçlar sadece özel kullanım için satılabilmektedir. Bu araçlar genel olarak Nissan ve Toyota markalarından oluşmaktadır. Hyundai ise pazarda yer almaya ve pazar payını arttırmaya başlamıştır. Ticari taksilerin diğer araçlardan farkı ise kat daha fazla yedek parça ihtiyacı duymasıdır. Bu çerçevede, taksinin, yaklaşık aracın yedek parça ihtiyacına denk bir talep oluşturacağı ifade edilebilir. Ürdün de binek araçların yaklaşık olarak %3 ü taksilerden oluştuğu Salameh Aljundi ile yapılan görüşmede belirtilmiştir. Ancak Ürdün ün araç kompozisyonuna ilişkin resmi istatistiklere bakıldığında 2012 yılı için binek araç olduğu görülmektedir. Mevcut binek araç sayısının yaklaşık %3 ünün ticari taksi olarak kullanıldığı düşünüldüğünde, 25 binin üzerinde ticari taksi olduğu tahmin edilmektedir Ticari Araçlar Taşımacılık sektöründe ise bu durumun tam tersi bir manzaranın hakim olduğu görülmektedir. Bu alanda büyük bölümünün Mercedes marka kamyonlardan oluştuğu Alman menşeli araçların hakimiyeti mevcuttur. Bu durumda iş yapan araçlarda kalitenin öncelenmesinin ve kamyonların yenilenmesinde vergi alınmamasının payının olduğu ifade edilebilir. Diğer taraftan 10 yıla yakın bir süredir, büyük taşıma araçlarında bir yaşından büyük araçların ithal edilmesi de yasaklanmıştır. Bu durumda, yeni kamyonların ithalinin önünü açmaktadır. Diğer taraftan, şehir içi taşımacılıkta ise daha küçük boyutlara sahip olan Toyota marka araçlar kullanılmaktadır. 25

26 Kamyon yedek parçası ithalatı ve toptancılığı yapan bir firma ile yapılan görüşme sırasında Ürdün de civarında Mercedes kamyon olduğu belirtilmiştir. Söz konusu görüşme sırasında yedek parça tercihleri konusunda yüzdesel bir oran vermesi istendiğinde tedarik skalasının %70 inin Çin den karşılandığı, %20 sinin Türkiye menşeli olduğu ve kalan %10 luk kısmı ise Almanya dan tedarik ettiklerini ifade etmiştir. Söz konusu firma ile yapılan görüşmede tercih yapması ve firma bulmak için takip ettiği yöntemlerin neler olduğu sorulduğunda; internet üzerinden yaptığı araştırmaların yanında Shanghai, Türkiye ve Dubai de yer alan Automechanica fuarlarını ziyaret ederek firma buldukları ifade edilmiştir Minibüs ve Otobüsler Toplu taşımaya ilişkin olarak ise uzak doğu menşeli, özellikle de Japon araçlarının pazarın önemli bir kısmına hakim oldukları görülmektedir. Özellikle şehir içi taşımacılıkta kişilik, basit, en fazla km ye kadar olan az mesafelerde çalışan ve büyük bölümünün Toyota dan oluştuğu küçük otobüsler ve genelde Amman içinde, kısa mesafelerde ve servis olarak kullanılan Nissan marka araçlar bulunmaktadır. Bu şekilde yapılanan toplu taşıma sistemi nüfus arttıkça elverişli olmamaya başlamıştır. Bu çerçevede, büyük otobüslere geçişin sağlanması için öneriler oluşturulmuştur. Burada temel açmazın taşıma yapan bütün araçların özel olmasından kaynaklandığı ifade edilebilir. Belediyenin de toplu taşımaya yönelik araçları bulunmaktadır. Küçük yolcu taşıma araçlarının yenilenme prosedürü sırasında aracın piyasadan çekilmesi durumunda vergi muafiyeti doğmaktadır. Ancak, aracın piyasadan çekilmesi yerine bir okula satması durumunda ise vergi uygulamasına tabi olunmaktadır Dağıtım Kanalları Ürdün de oto yan sanayine yönelik iki çeşit dağıtım kanalı bulunmaktadır. Söz konusu sistem tüketici ürünlerinin ya da yedek parça ihtiyacı duyan sektörlerin önemli bir bölümünde de uygulanmaktadır. İthalatçı toptancı ve ithalatçı perakendeci olmak üzere iki çeşit dağıtım kanalı bulunmaktadır. 26

27 İthalatçı toptancı dağıtım kanalında, ithalatçı firma ithalatı gerçekleştirmekte ve ithal ettiği ürünleri ülkedeki toptancılara dağıtmaktadır. Söz konusu sistem çerçevesinde çalışan firmalar malları toptan olarak alt satıcılara ya da bayilere satmaktadırlar. Alt bayiler de nihai tüketiciye/kullanıcıya, ki çoğunlukla tamirciler olmaktadır, malları ulaştırmaktadır. İthalatçı toptancılar genel olarak büyük hacimli işletmelerdir. İthalatçı perakendeci olarak tanımlayabileceğimiz kesim ise, ithalatı yaptıktan sonra ürünleri nihai kullanıcılara/tüketicilere satmaktadırlar. Hacim olarak daha küçük olup, toptan satış sistemindeki ödeme/tahsil riskini üstlenmek istemeyen işletmeler bu yöntemi tercih etmektedirler. Ürdün piyasasının boyutları dikkate alındığında söz konusu iki sisteminde uygulandığı ifade edilebilir. Böylece firmaların bir kısmı, ithalatçı toptancı perakendeci gibi çalışmaktadırlar. Bu çerçevede, çalışan firmalar kendi dağıtım ağı bulunan firmalardır Ürün İmajı Ürüne ve kullanım alanına göre farklılık göstermekle birlikte, Türk ürünlerinin pazardaki imajı oldukça iyi bir konumdadır. Otomobillerde kullanılan yedek parça ile kamyonlarda kullanılan yedek parça için bakış açıları farklılık arz etmektedir. Genel olarak bakıldığında, Ürüdün oto yedek parça piyasasında, Alman ürünleri birinci sırada yer almaktadır. İtalyan ürünleri kabul edilebilir düzeyde olup ikinci sırada bulunmaktadır. Üçüncü sırada ise Japon ürünleri yer almaktadır. Güney Kore menşeli ürünler dördüncü sırada yer almakta olup, Türk ürünlerinin de Kore mallarıyla eşit imaja sahip olduğu ifade edilmektedir. Çin ürünleri ise bu sıralamada sonda yer almaktadır. Ancak ülkedeki gelir durumu dikkate alındığında ucuz yedek parça talebinin de oldukça yoğun olduğu ifade edilebilir. Örneğin Çin ürünleri imaj olarak en sonda yer almış olmasına rağmen binek araç lastik piyasasının %60 a yakın bir bölümünde Çin ürünlerinin hakim olduğu belirtilmektedir. Diğer taraftan, romörklerin %90 ının Çin lastiği kullandığı, Kafa kısmında %50 60 arasında olan Çin lastiği kullanma oranının ön aksamda ise %60 olduğunu ifade edilmektedir. İç piyasada, ürünlerin %40 60 arası bir krediyle müşterilere pazarlandığı belirtilmektedir. Amman daki, gelir düzeyi yüksek olan tüketici kitlesi bir kenara bırakılacak olursa genelde eski arabaların hakimiyeti bulunmaktadır. Bu araçların %80 e yakın bir kısmının ikin el kullanılmış araç olduğu ifade edilmektedir. Söz konusu araç sahiplerinin %70 i eğilimlerini 27

28 yedek parça ve lastik talebinde de göstermektedir. Bu çerçevede, ucuz lastik arayışı ön plana çıkmaktadır. Bu çerçevede, Ürdün tüketicisinin fiyat duyarlı olduğunu ifade edebiliriz. Otobüslerde en fazla beş yıllık olma şartı getirilmesi sebebiyle ucuz ürünler tercih edilmektedir. Bu çerçevede, Çin mallarının fiyatı ucuz olduğu için tercih edilmektedir. Çin de üretilen Japon ve Güney Kore mallarını ithal etmektedir. (röportajlardan) Kamyon piyasasının yaklaşık %99 unu Mercedes marka araçlar oluşturduğu ifade edilmektedir. Türkiye den yapılan yedek parça ithalatının da önemli bir bölümünü ticari araç yedek parçası oluşturmaktadır. Araçların menşei yedek parça talebinin de bu doğrultuda oluşmasını sağlamaktadır. Yapılan görüşmelerde Türkiye menşeli yedek parçaların Kore menşeli yedek parçalarla fiyat yönünden rekabet edemediği, ayrıca Ürdünlü kullanıcıların Kore arabasıysa Kore menşeli parça kullanılmalı görüşünde olmaları dolayısıyla eğilimin yedek parça ithalatını Güney Kore yönüne kaydırmaktadır. Ürdün yedek parça piyasasında, fiyat ve ürünün menşei tüketiciler için önem arz etmektedir. Tüketicilerin algısında menşei önemli bir kıstas olarak ortaya çıkmaktadır. Ürün menşeinin yukarıda belirtilen kalite sınıflandırmasında önemli bir yer tutmaktadır. Tüketiciler de yedek parça satın alımlarında ürün üzerinde üretim yapılan ülke isminin yer almasını talep etmekteler. Her ne kadar müşteriler ürünün menşeine dikkat etmektelerse de, Ürdün piyasasında ürünün fiyatı müşteri tercihlerinde öne çıkmaktadır. Fiyatın önemli olduğu bir pazarda, özellikle kar marjlarının düşük olduğu sektörlerde gümrük vergi ve harçları önem kazanmaktadır. Vergisiz ya da rakiplerden daha düşük vergi oranlarıyla malın ithalatının gerçekleştirilmesi ithalatçı için fiyat esnek bir piyasada oldukça önemlidir. ABD den ithal edilen her hangi bir ürüne %0 olarak uygulanan gümrük vergisi, Arap ülkeleri için de %0 olarak uygulanmaktadır. Avrupa menşeli ürünler için ise ortalama %3 olarak uygulanmaktadır. Bu çerçevede, Türkiye Ürdün Serbest Ticaret Anlaşması nın getireceği avantajlar ise Türk ürünlerine ilişkin talepte etkili olacağı düşünülmektedir. Söz konusu STA kapsamında, ülkemizden Ürdün e yapılacak sanayi ürünleri ihracatında 2018 yılına kadar gümrük vergisi sıfıra indirilecektir. Kaliteli parça 28

29 kullanmaya meyilli, gelir düzeyi kuvvetli %15 lik kesimi bir kenara bırakılırsa geriye kalan müşterilerin ağırlıklı olarak fiyat endeksli bir müşteri kitlesi oluşturmaktadır Oto Yedek Parça Dış Ticareti Ürdün, madde bazında ithalat istatistiklerini yayımlamadığından, söz konusu ülkenin ithalat istatistikleri, muhtemel ithalat yaptığı başlıca otomotiv yedek parçası ihracatçı ülkelerin ihracat istatistiklerinden temin edilmiştir. Bu kapsamda yapılan çalışmada, 4011, 4012 ve 4013 pozisyonlarında yer alan lastikler hariç, Ürdün ün yıllık oto yan sanayi ithalatının milyon dolar civarında olduğu değerlendirilmektedir alt pozisyonundaki dizel motorlar çıkarıldığında, bahse konu çalışmaya göre, Ürdün, en fazla ithalatı sırasıyla Çin, Güney Kore, Fransa, Almanya ve Japonya dan gerçekleştirmektedir. Ürdün de yeterli otomotiv ana ve yan sanayi üretimi olmadığından talebin büyük bölümü ithalatla karşılanmaktadır. Tablo 19: Ürdün Oto Yedek Parça ithalatı (1 000 $) Ülke % Pay İtalya ,8 Çin ,8 Kore ,4 Almanya ,5 Japonya ,4 ABD ,3 İngiltere ,4 Fransa ,7 Türkiye ,1 İspanya ,3 Tayland ,9 Hollanda ,9 Tayvan v/y v/y Mısır v/y v/y Hindistan v/y v/y Toplam ,0 Kaynak: ITC Trademap 29