V. DANILEVSKY İMALAT MÜHENDİSLİĞİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "V. DANILEVSKY İMALAT MÜHENDİSLİĞİ"

Ekin Oz
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 tmmob makina mühendisleri odası V. DANILEVSKY İMALAT MÜHENDİSLİĞİ Çeviren: Malt. Müh. Emin Bahadır KANTAROĞLU YAYIN NO: 121

2 TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI r. J 0CAK1M7 k YAYIN NO: 121 j BASKI: Yom» BMM Y«y»Sw^M Ud. Ştl. Tffc29612O ANKARA

3 İKİNCİ BOLÜM KALIP ve BAĞLAMA APARATI DİZAYNININ ESASLARI 10. KISIM KALIP ve BAĞLAMA APARATLARI 10,1 Kalıp ve Bağlama Aparatlarının Çeşitleri Bağlama aparatı, bir iş parçasını işlenmesi sırasında veya bir makinaya monte ederken tutmaya ve yerleştirmeye yarayan bir yardımcı alettir. Aynı zamanda iş parçalarını veya bitmiş parçalan kontrol etmek veya ölçmek amacıyla kullanılan özel yardıma aletler de bağlama apatan grubuna girerler. Kabp ise bağlama aparatı gibidir ancak sadece iş parçasını yerleştirmek ve tutmakla kalmaz aynı zamanda kesici takımlara kılavuzluk yapar. Ana amaçlarına göre kalıp ve bağlama aparattan (K,B«) şu şekilde sınıflandırılabilirler: 1. Takım tezgahlan ile kullanılan kalıp ve bağlama aparatları, iş parçalarını tutar ve kenetlerler. Dizayn edildikleri işleme cinsine bağlı olarak kalıp ve bağlama aparattan, delme, frezeleme, delik işleme, torna ve taşlama bağlama aparattan, (veya kalıplan) olmak üzere gruplara ayrılırlar. Takım tezgahlan ile birlikte kullanılan kalıp ve bağlama aparattan, imalatta kullanılan kalıp ve bağlama aparatlarının % kadardır. Onların verimli bir şekilde kulllanılmalan ile şunlar sağlanır: (a) İşçi üretimi artar. Çünkü, işin her seferinde ayarlanmasına gerek kalmaz^olayınyla iş parçasının ayarlama ve kenetleme zamanı, azaltılmış olur, makinada işleme ve elleme zamanlan tamamen veya kısmen üst üste bindirilir (çakıştırılır). Çok parçalı işlemlerde elleme süresi azaltılabilir operasyon elemanları birleştirilebilir. Kesme ve ilerleme hızlan arttırılabilir, (b) İşleme hassasiyeti artar. Bunun nedeni de hizaya getirme işinin ortadan kaldırılması dolayısıyla iş parçasının ayarlanmasına bağlı hatalara meydan verilmemeğidir, (c) Takım tezgahı operatörü için daha iyi çalışma olanaktan sağlanın. (d) Teçhizatın üretim kapasitesi artar, (e) Operatör emniyeti artar. Kalıp ve bağlama aparatiannın kullanılması, üretim maliyetlerinin düşmesini sağlar. Bir takım tezgahı ile birlikte kalıp ve bağlama aparatı kullanılmasının verimlilik ölçüsü, her kesin durum için yapılacak ekonomik analizlerle saptanır. 2. İşleme takımlarının yerleştirme ve kenetlenmeleri için kullanılan aletler (geniş an- 139

4 lamda bunlara da bağlama aparatı denilebilir). Takım tezgahı ite kesici takım arasındaki bağlantıyı sağlarlar. Birinci tipten olan bağlama aparatları iş parçası ile takım tezgahı arasında böyle bir bağlantı kurarlar. İşleme tezgahı bağlama aparatı takım- iş parçası grubu birinci ve ikinci tip bağlama aparatları yardımı ile meydana getirilir. 3. Montaj bağlama aparatları eşlenik parçaların ünitelere ve makinalara montajlarında kullanılırlar. Bunların kullanılma yerleri şöyledir (a) Monte edilen makinaların (veya ünitelerin ) ana parçalarını kenetlemek için. (b) Monte edilen birleşen parçaların uygun şekilde yerleştirilmeleri için. (c) Elastik elemanların denemek için yapılan montajları (yaylar, segnıanlar v.b.) ve aynı zamanda geçişimli parçaların montajları için. 4. Kontrol bağlama aparatları işlenen iş parçalarının işlem sırasında ve bitmiş halde kontrollannın yapılması için, aynı zamanda monte edilen ünite ve makinaların kontrolü için kullanılırlar. 5. İş parçalarının kavranmaları, ellenmeleri ve çevrilmeleri için kullanılan aletler (Bağlama aparatları). Ağır ve hacimli parça ve makinaların işlenmelerinde ve montajlarında kullanılırlar. özelleştirilme derecelerine bağlı olarak kalıp ve bağlama aparatları şu şekilde sınıflandırılırlar (1) Standart bağlama aparatları veya aksesuar, çok çeşitli iş parçalarının işlenmesi için kullanılırlar. (Mengeneler, malafalar, mandrenler, divizör başlıkları, döner tablalar v.b.).(2) Stok (adapte edilebilir uydurulabilir^modiiler) kalıp ve bağlama aparatları, eklenebilir veya değiştirilebilir elemanlarından yararlanılarak belli bir iş parçasının işlenmesi için uygun hale getirilebilen kalıp ve bağlama aparatlarıdır. (Mengeneler için özel çeneler, aynalar için özel şekil verilmiş ayaklar v.b.) (3) özel kalıplar ve bağlama aparatları, belli bir iş parçası üzerinde belli bir operasyonu yapmak için kullanılırlar. Standart bağlama aparatları ve aksesuar, parça ve küçük yığın üretiminde kullanılır. Stok ve özel tipler ise büyük parti ve seri imalatta kullanılır. Bağlama aparatı veya kalıpların dizaynı büyük ölçüde imalatın tipine bağlıdır. Dolayısıyla yığın üretiminde oldukça basit kalıp ve bağlama aparatları kullanılır.bunların ana amacı iş parçasının işlenmesi sırasında istenen hassasiyeti garanti etmektir. Seri imalatta bu hassasiyet gereksinimi yanında kalıp ve bağlama aparatları yüksek üretim kapasitesi sağlamalıdırlar. Bu nedenle bu kalıp ve bağlama aparatları çabuk hareket eden kenetleme aksamı ile donatılmışlardır ve dizaynları daha komplikedir. Seri imalatta, yerine göre çok pahalı bağlama aparatlarının kullanılması bile ekonomik yönden uygun olabilir. Kalıp ve bağlama aparatı dizaynında; aynı anda çalışan kesici takım sayısının arttırılmasına, aynı anda işlenen parça sayısının arttırılmasına kesme ve ilerleme hızlarının arttırılmasına, iş parçasının yüklenme ve indirilmesi için gerekli zamanın azaltılmasına, hazırlık süresi üs esas işleme süresinin birleştirilmesine çaba harcanmalıdır. Kalıp ve bağlama aparatlarının büyük ölçüde standartlaşmaları, onların maliyetlerini düşürdüğü gibi onlann dizayn ve imalatları için gerekli süreyi de kısaltır. Bu aynı zamanda bağlama aparatlannm bakımını ve takım tezgahı operatönünün işini kolaylaştırır. Bağlama aparatlannm sürtünme yüzeyleri kire ve talaşlara karşı korunmalıdırlar. 140,/

5 10.2. Kalıp ve Bağlama Aparatlarının Temel Elemanları Kabplann ve bağlama aparatlannın ana elemanları şunlardır: (1) Yerleştirme elemanları. Bunlar iş parçasının kesici takıma göre pozisyonunu belirtirler. (2) Kenetleme elemantan. tş parçasmm sabit tutulması için kullanılırlar. (3) Takım kılavuzu (kalıp) veya kesici takım ayarlama (bağlama aparatı) elemanları: Kesici takıma istenilen yönde hareket vermek veya kea'ci takımı iş parçasına göre uygun pozisyona getirmek için kullanılırlar. (4) Indeksleyen veya döner elemanlar: İş parçasının kesici takıma göre pozisyonunu hassas bir şekilde değiştirmek için kullanılırlar. (5) Gövde, taban veya çerçeve, bütün diğer elemantan taşırlar. (6) SıktgBSUb&rçalB-rı, bağlama aparatı veya kalıp elemanlarını bir arada tutmaya yararlar. (7) Güç aletleri kenetleme elemanlarını çalıştırmak için kullanılırlar. Bazı kalıp veya bağlama aparatlannda iş parçası tek bir mekanizma ile yerleştirilip kenetlenirler. Bu yerleştirme ve kenetleme elemanı olarak adlandınkr.

Benzer belgeler

V. DANILEVSKY İMALAT MÜHENDİSLİĞİ

tmmob makina mühendisleri odası V. DANILEVSKY İMALAT MÜHENDİSLİĞİ Çeviren: Mak. Müh. Emin Bahadır KANTAROĞLU YAYIN NO: 121 TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASİ OCAK 1967 fit YAYIN NO: 121 BASKI: Y«w Um \*ym3umyü