İNTİHAR EYLEMLERİ NASIL ENGELLENİR?

Transkript

1 İntihar Eylemleri Nasıl Engellenir? USTAD Ön Çalışma 2016 / 5 Temmuz 2016, Mardin / TURKEY Ön Çalışma 2016 / 5 İNTİHAR EYLEMLERİ NASIL ENGELLENİR? (Artan Terör Olayları Bağlamında Öneriler) ÖZET: Bu çalışmada, Güvenlik bürokrasimizin sorun yaşadığı istihbarat üretimi üzerinde durulmuştur. Çalışmada, tam zamanlı, ayrıntılı ve kaynağı kurutmaya yönelik bir istihbarat anlayışının, başta intihar eylemleri olmak üzere ülkemizin güvenlik sorunlarına vereceği cevap üzerinde durulmuştur 1 Hazırlayan: Hasan Mesut ÖNDER / USTAD Ortadoğu Uzmanı * USTAD araştırmacılarınca kamuoyunun istifadesi amacıyla hazırlanan ön çalışmalar USTAD ın kurumsal fikrini birebir yansıtmayabilir.

2 Ön Çalışma 2016 / 5 İÇERİK GİRİŞ 3 A. Yeni terör türüne karşı Türk istihbarat sisteminin Mücadelesi 3 1. Reaktif istihbarat 3 2. Proaktif istihbarat 4 3. Davranış Simetrisi 4 B. İstihbarat Kurumlarının Veri Üretim Sorunu 5 1. Terör eylemlerini planlayan komuta kademesine sızmak 6 2. Sosyal ortam sürekli gözetim altında tutmak 7 USTAD Hakkında 8 2

3 Ön Çalışma 2016 / 5 GİRİŞ Türkiye de yaşanan her terör olaylarından sonra, bazı güvenlik uzmanları, istihbarat ve güvenlik sistemi oldukça gelişmiş ABD ve İngiltere gibi ülkelerde de benzer olayların yaşandığı, bundan dolayı bu tarz eylemleri engellemenin çok zor olduğu ve terörle yaşamaya alışmak zorunda olduğumuza dair açıklamalar yaptılar. Sorun yaratan güvenlik ve istihbarat modelini gözden geçirip onardıktan sonra terör, hiçbir toplum için alışılması gereken bir sorun olmaz. nelerdir? A. Yeni terör türüne karşı Türk istihbarat sisteminin Mücadelesi Türk istihbarat sisteminin cevap veremediği bu yapısal ve örgütsel sorunlar Son bir yıl içinde yaşanan terör eylemleri incelendiğinde, Türk güvenlik aygıtının; istihbarat modeli, üretimi ve elde edilen ürünün dağıtımı konusunda sıkıntılar yaşadığını söyleyebiliriz. 3 Genelden özele doğru sorunları ele aldığımızda, güvenlik örgütlerimizin, istihbaratı ele alış biçiminin biraz sorunlu olduğunu söylemek mümkün. 1. Reaktif istihbarat Doğası gereği terör tehditlerine odaklı çalışma sistemine sahip olan kurumlarımız, polis örgütü refleksi ile olayları ele almakta ve karşılaştığı sorunlara karşı savunmacı, reaktif istihbarat anlayışı ile hareket etmektedir. Reaktif istihbarat; bir eylemin hazırlık ve icra aşamasında, olayla ilgili elde edilen veriler ışığında, eylemin hasarını minimize etmeye yönelik faaliyetler olarak açıklanabilir. Terör eylemleri; hazırlık ve icra aşamasında bir yerde ön alıcı polisiye tedbirler geliştirmek sureti ile eylem engellenmeye çalışılır.

4 Ön Çalışma 2016 / 5 Bu yaklaşım klasik terör örgütlerinin eylemlerine karşı çözüm sağlamaktadır. Ancak mekân algısı olmayan, çok uluslu yapıdaki yeni terör türüne karşı başarı sağlamak mümkün değildir. 2. Proaktif istihbarat Bu yeni terör türüne karşı uygulanması gereken yeni istihbarat konsepti: proaktif istihbarattır. Proaktif istihbarat, asimetrik yapısı ile ön plana çıkan terör gruplarının, sorunun kaynağı olan merkezlerine yönelik kontrol ve dönüştürmeye yönelik atılacak adımların toplamıdır. Proaktif istihbaratın kurucu unsurları, hedefin tam olarak kontrolü, örgütün ideolojisinin biçimlendirilmesi ve örgütün sosyal tabanı ile bağının kopartılarak tasfiyesidir. Yani bu istihbarat modelinde, örgütün yarattığı tehditle uğraşmanın yanında, örgütün kaynağını kurutmak ve dönüştürmek gerekir Davranış Simetrisi İstihbarat servislerimizin, yeni terör türüne karşı mücadelede yaşadığı en büyük sorun, örgütlere karşı davranış simetrisi içinde olmaktır. Davranış simetrisi, hasım bir servisin terör örgütünü araç olarak kullanarak istihbarat örgütünün tüm çalışma temposunu yaratılan tehditlere odaklayarak, başka sorun alanları ile ilgilenemez duruma düşürmektir. Örneğin PKK tehditleri ile boğuşan Türk istihbarat servisi, tehdit odaklı çalışma prensibi ile hareket ederse, diğer terör eylemlerine yeterince zaman ayıramaz ve istihbarat zaafı ortaya çıkar. Bundan dolayı, istihbarat servisleri kendi gündemi doğrultusunda, tehditlere yönelik proaktif istihbarat yöntemi geliştirmelidir.

5 Ön Çalışma 2016 / 5 B. İstihbarat Kurumlarının Veri Üretim Sorunu Güvenlik bürokrasimizin sorun yaşadığı ikinci husus istihbarat üretimidir. İstihbarat üretimi; politika yapımı için ihtiyaçların tespiti, planlama, toplama ve analiz süreçlerinden oluşur. Siyaset kurumunun politika oluşturabilmesi ve yeni ihtiyaçları tespit edebilmesi için istihbarat teşkilatlarının, terör örgütünün stratejik hedefleri, imkân ve kabiliyeti, örgütün komuta kademesinin biyografik özellikleri ve bütün bu güç potansiyelini kullanmak için gerekli olan niyet ve isteklerini net bir biçimde ortaya koymalıdır. İhtiyaçlar tespit edildikten sonra toplama süreçleri başlar. Bilgi toplama süreci insan unsuru ve teknik araçlarla yapılır. Ancak teknolojik araçlarla izlenmesi zor olan IŞİD gibi örgütlerde insan kaynağı önem arz eder. Yaşadığımız terör olayları incelendiğinde veri toplamada ciddi eksiklikler olduğu görülüyor. Bazı basın yayın organlarında MİT in, yaşanan terör saldırılarını haftalar öncesinden yer belirtilerek gerekli birimlere ilettiği yönünde haberler yayınlanıyor. 5 yoktur" diyenler çıkabilir. MİT bu bilgiyi paylaşmışsa "istihbarat zafiyeti Bu olayda ve son bir yıl içinde yaşadığımız terör olaylarında ciddi istihbarat zafiyeti bulunmaktadır. Zira haber raporlarında ya da dış makamlara gönderilen istihbarat notlarında; olayın nerede, ne zaman, nasıl,kim/ kimler tarafından yapılacağı ile ilgili ayrıntılı bilgiler veriler bulunmalıdır.

6 Ön Çalışma 2016 / 5 Sadece bir olayın nerede gerçekleşebileceğine yönelik bilgi, spekülatif nitelikli bir uyarıdan öteye geçemez. Çünkü eylem hücrelerine gerektiği gibi hulul edilemediğinden, mevcut kaynaklar vasıtasıyla elde edilen kopuk bilgilerden istifade edilmek zorunda kalınır. Böylece eksik bilgiler yorum ve değerlendirmelerle tamamlanır. Söz konusu tahmin ve yorumlar nitelikli istihbarat sayılmaz. Bu tür muğlâk ihbarlar arttıkça güvenlik kuruluşlarının dikkatleri ve konsantrasyonları bozulur. Nitelikli haber toplama için, hedef örgütün bütün katmanlarına ve eylem hücrelerine sızılmalıdır. Bunun için yapılması gerekenler: 1. Terör eylemlerini planlayan komuta kademesine sızmak Örgütlerin komuta kademesine sızmak klasik sınır ötesinden operasyon idare etmekle yapılamaz, bunun için istihbarat servislerinin örgütün eleman temin ettiği ağı kontrol etmesi gerekir. 6 Bunu oluşturmak için çok ciddi bir alt yapı çalışması, personel temini, lojistik destek ve yerel yardım kaynakları gerekir. İlgili risk bölgesine uygun personeli yetiştirmek veya yerel personel kaynağı oluşturularak, personelin adaptasyon-dil-kültür-yaşam tarzı gibi konularda hedef örgüte uyum göstermesi sağlanır. kurulmalıdır. Ayrıca kurulacak organizasyonu finanse etmek için tespiti zor finans ağı

7 Ön Çalışma 2016 / 5 Bu süreçten sonra örgütün içinde kontrol edilen bir istihbarat ağı oluşur ve yönetici kadro etki altına alınır. 2. Sosyal ortam sürekli gözetim altında tutmak Örgütün yönetim kadrosuna yönelik bu sızma yapılamıyor ise örgütün ülke içindeki hücrelerinin hayat bulduğu sosyal ortam sürekli gözetim altında tutulmalıdır. Bu ortamda olası hedeflerin psikolojik yapıları, tüketim alışkanlıkları, ekonomik, ideolojik ve dini duyarlılıkları, sosyal yapının bireye etkisi, okudukları gazete, kitap, dergi, izlediği programlar ve internet kullanımı gibi konularla ilgili veriler neticesinde, suça eğilimli ve hedef örgütün motiflerini içselleştiren ana tehdit yaratan hedefler ortaya çıkarılır. Teknik imkânlarla bu hedefleri izlemek mümkündür, ancak hedefin bir örgütsel bağ içinde olmadığından dolayı eylemi neyin, ne zaman, nasıl tetikleyeceğini teknik istihbarat ile tespit etmek mümkün değildir. Bunu tespit edebilmek için riskin var olduğu bölgede/bölgelerde istihbarat servisi, toplanan veriler ışığında hedefleri, sosyal alanda görünür hale getirecek bir örgüt kurulmalıdır. 7 Kurulan bu kontrollü örgüt sayesinde eylem hücrelerinin lojistiğini sağlayan unsurların bütün faaliyetleri izlenebilir hale gelir. Hiçbir eylem hücresi, yerel kaynaklardan destek almadan eylem yapabilmesi mümkün değildir. Çünkü bir eylemi gerçekleştirmek için ciddi bir hazırlık süreci gerekir.

8 Ön Çalışma 2016 / 5 Eylem yapılacak yer ile ilgili keşif faaliyetleri, eylem malzemelerinin temini, eylemcilerin kalacağı yer gibi lojistik hizmetler örgütlerin yerel kaynakları tarafından yapılır. Yerel kaynakları izlenen bir hücrenin, eylem hazırlığında iken etkisiz hale getirmek mümkündür. Özetle, etkin haber toplama yöntemi geliştirilemediği sürece, nitelikli bir istihbarat ürününün ortaya çıkması mümkün değildir. Nitelikli ürün oluşturulamadığı zaman, bilgi boşlukları tahmini, yorum ve değerlendirmelerle doldurularak ilgili birimlere iletilir. Bu tür belirsiz, içeriği net bir biçimde doldurulamayan raporlar; uyarılara rağmen eylemleri önlemesi gereken kolluk kuvvetlerini belli süre sonra rutinleşmenin verdiği etki ile duyarsızlaştırır. Dolayısıyla ortaya güvenlik açığı çıkar. Bütün bu aksaklıkları gidermenin temel yolu; proaktif istihbarat modelinin istihbarat ve güvenlik kuruluşlarımız tarafından benimsenerek etkili toplama yöntemlerinin geliştirilmesidir. 8 Böylece kolluk kuvvetlerinin reflekslerinin yavaşlamasına sebep olan eksik ve muğlak bilgiler içeren istihbarat raporları amaca uygun düzeye getirilebilecektir. Tam zamanlı, ayrıntılı ve kaynağı kurutmaya yönelik bir istihbarat anlayışı, başta intihar eylemleri olmak üzere ülkemizin güvenlik sorunlarına cevap verecektir.

9 Ön Çalışma 2016 / 5 USTAD HAKKINDA 2011 yılında sivil toplum kuruluşu temelli çalışmalara başlayan düşünce kuruluşu, bölgesel, ulusal ve uluslararası strateji, sosyal, ekonomik ve kültürel politika ve girişimlere önderlik etmeye, bu beceriye sahip bireylere fırsatlar sunarak kendilerini uluslararası arenada yalnız hissetmemelerini sağlamaya ve ortaya çıkan sonuçları kamuoyu ile paylaşmaya devam etmektedir. Hasan Mesut ÖNDER: USTAD Ortadoğu Uzmanı (Güvenlik ve İstihbarat). Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalında İstihbarat ve Dış Politika İlişkisi: Panoptikon Modeli ve İsrail Örneği konulu çalışma tez çalışması ile mezun olmuştur. Uluslararası Bilimsel Toplantılarda alanına dair bir çok sunumu ve ulusal medyada çalışmaları yer almaktadır. 9