Ekonomi Bülteni. 31 Ağustos 2015, Sayı: 25. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 25 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji - Konut Sektöründe Uzun Vadede Görünüm Olumlu Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya İnci Şengül 1

2 Yurt Dışı Gelişmeler Bu hafta global piyasalarda Çin den gelen haberler etkili oldu. Hazirandan bu yana kayıpların %40 a yaklaştığı Çin borsasında hafta başında sert düşüşler yaşanmaya devam etti. İmalat sanayi beklentilerinde yaşanan düşüş, düşük büyüme beklentisi ve bunların karşısında Çin Merkez Bankası ndan karşılık gelmemesi Avrupa ve Amerika borsalarına da sıçrayan bir satış dalgasına yol açtı. Çin borsasında kayıp %8 e ulaşırken, Avrupa borsalarında da %5 e yakın kayıplar yaşandı. Çin MB den politika değişikliği 25 Ağustos günü geldi. Banka kısa vadeli faiz oranlarını düşürürken zorunlu karşılık oranlarında da indirime gitti. Bu hareketle, Çin Borsası %4 artıya geçti. ABD ekonomisi 2. çeyrekte beklentileri aşarak %3.7 büyüdü. Hane halkı ve şirketlerin harcamalarındaki artışla Amerikan ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde %3.2 olan beklentileri aşarak %3.7 büyüme gösterdi. Konut fiyatlarındaki yükseliş, işgücü piyasasındaki iyileşme ve enerji fiyatlarındaki düşüş güçlü büyümenin ikinci çeyrekte de devam edebileceğine işaret ediyor. Global piyasalardaki yüksek oynaklık ve risk iştahındaki düşüşle opsiyon piyasalarında Fed faiz artırımı fiyatlaması 2016 ya kadar ertelenmişti. ABD den gelen güçlü veriler ile beraber fiyatlama Aralık 2015 e geldi. ABD de dayanıklı tüketim malı siparişleri Temmuz ayında beklentilerin üzerinde (-%0.4) bir önceki aya göre %2 artış kaydetti. Endeksteki yükseliş savunma sanayi (%23) ve otomobil siparilerinden (%4) kaynaklandı. Çekirdek dayanıklı tüketim malı siparişleri de beklentilerin (%0.3) üzerinde (%0.6) artarken, bir önceki ayki gerçekleşmede yukarı yönlü revize edildi. Çekirdek dayanıklı tüketim malı siparişlerindeki trendin yukarı yönlü olması yatırım iştahının düzelmeye başladığının bir göstergesi. Ancak global büyümenin kırılgan olduğu ve dolar endeksinin güçlü seyrettiği düşünüldüğünde 3. Çeyrekte siparişlerdeki bu ılımlı artış endekste ikinci çeyrekte görülen %4.1 lik düşüşü geri almaya yetmeyebilir. ABD de tüketici güveni Ağustos ayında beklentilerin( 93.4) üzerinde artarak 91 seviyesinden seviyesine yükseldi. Tüketici güvenindeki düzelme hem şuanki hem de geleceğe dönük beklentilerin iyileşmesinden kaynaklandı. Endeksin alt kalemlerinden istihdam piyasasına dair beklentilerde de düzelme görüldü ve endeks 2008 yılı Ocak ayından beri en yüksek seviyesine çıktı. Tüketici güveninin beklentilerin üzerinde gelmesi ve hanehalkının geleceğe özellikle istihdam piyasasına dair beklentilerinin olumluya dönmesi ABD ekonomisinde tüketim harcamalarının büyümenin ana kaynağı olacağına işaret ediyor. 2

3 Yurt İçi Gelişmeler Kapasite Kullanım Oranı ve Reel Kesim Güven Endeksi, Ağustos 2015 Mevsimsellikten arındırılmış imalat sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO) Ağustos ayında bir önceki ayki %75 seviyesinden %74.2 ye geriledi. Çeyreklik olarak, KKO 2. çeyrekte %74.6 olan ortalama kapasite kullanım oranı 3. Çeyrekte aynı seviyesini korudu. Arındırılmamış KKO endeksi ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yataya yakın seyrederek %74.8 oldu. Mal gruplarına göre arındırılmamış KKO incelendiğinde, en fazla düşüş 1.0 puanla ara malları grubunda olurken, gıda ve içecek grubunda 0.9 puan düşüş görüldü. Dayanıklı tüketim ve yatırım malları gruplarında ise bir önceki seneye göre sırasıyla 0.9 ve 1.0 puan artış görüldü. Reel Kesim güven endeksi de Ağustos ayında endeks seviyesinden ye geriledi. Reel Kesim güven endeksindeki gerileme zayıf sipariş ve ekonomik algıdaki bozulmadan kaynaklandı. Mevsimsellikten arındırılmış olarak ise endeks 103 seviyesinde yatay seyretti. Öncü reel kesim güven endeksi ve kapasite kullanım oranı verilerini dikkate alarak yılın ikinci yarısında büyümenin ilk yarıya göre ivme kaybedebileceğine işaret ediyor. Tüketici Güven Endeksi, Ağustos 2015 Ağustos ayında Tüketici Güven Endeksi 62.4 seviyesine geriledi. Bu seviye 2009 dan bu yana endeksin en düşük noktası. Endekste Haziran ayından bu yana düşüş yaşanıyor. TL deki değer kaybı ve politik belirsizliğin devam ediyor olması tüketici güvenine negatif etki yapmış durumda. İlk çeyrekte beklentinin üzerinde gelen büyüme verisinde iç tüketim önemli katkı yapmıştı. İkinci çeyrekte ise öncü veriler ekonomik aktivitenin yavaşlamadığına işaret ediyor. Fakat, 3. çeyrek itibarıyla özellikle kur etkisi ile otomotiv ve perakende sektöründe yavaşlama gerçekleşebilir. 3

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Bu hafta Türkiye ve gelişmekte olan ülke piyasalarında ibre pozitife döndü. 12 aylık USD Libor faizi bu hafta sabit kaldı. Global hisse senedi piyasalarına karışık bir seyir hakimdi. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Gösterge tahvil getirisi %11 seviyesinde. Gelişmekte olan ülke para birimleri bu hafta Dolar a karşı karışık bir seyir izledi. TL haftayı hafif primle kapattı. Enerji endeksi petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü hareketle bu haftayı pozitif kapattı. Çin ekonomisine dair endişelerle, Vix endeksi 41 seviyesine kadar yükseldi. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 13 Temmuz 2015 Makro Ekonomi & Strateji Konut piyasasında uzun vadede görünüm olumlu Bu hafta başında açıklanan konut satışları verisine göre, Temmuz ayında satışlar bir önceki seneye göre %13.5 yükselerek 97 bin adet oldu. Bu veriyle, yılın ilk 7 ayında satışlar önceki senenin aynı dönemine göre %20 arttı yılında satışlardaki en belirgin artış Mart Haziran arası dönemde (Bir önceki yıla göre %28 artış) gerçekleşti. Temmuz ayında her ne kadar satışlar çift haneli seviyede artsa da bir önceki yıl Temmuz ayında satışların düşük olması bunda etken (Yandaki grafik). Konut satışları siyasi belirsizlikle gerileyen yatırım iştahıyla yılın kalan yarısında da Temmuz ayındaki seviyelerinde devam ederse yıl genelinde konut satışlarındaki artışın tek haneli seviyelerde kaldığını görebiliriz. Ancak, konut sektörünün geleceğini anlamak için tek başına kısa dönemli konut satışları verisine bakmak yeterli değil. Konut piyasasını hem arz-talep hem de finansman yönünden değerlendirmek gerekir. Arz tarafına baktığımızda, konut yapımları son 10 yılda hızlanarak devam ediyor yılında inşaat izni alınan yeni yapılacak konut sayısı da 1 milyonla tarihinin en yüksek seviyesine çıktı. Bu veriyi gecikmeyle takip eden tamamlanan konut sayısını gösteren izin belgeleri ise son iki yılda 700 bin seviyesinin üzerinde. Yapı ruhsatlarıyla (iki yıl geçerli) tamamlanan konut sayısı arasındaki farkın (253bin) artması önümüzdeki dönemde de konut stokuna eklenmelerin hızlanacağına işaret ediyor yılının ilk yarısında bu artışı görmedik. Yapı izinleri bir önceki seneye göre %28 düşüşle 424 bin gerilese de, hala tamamlanan konut sayısının (351 bin) üzerinde bulunuyor. Önümüzdeki dönemde belirsizliklerin azalmasına bağlı olarak konut stokundaki artış devam edebilir (Yandaki grafik). Talep tarafında ise yeni konut satışları tamamlanan konut sayısına eşlik edemiyor yılında 767bin tamamlanan konuta karşın 542bin kadar yeni konut satışı gerçekleşti. Yani 2015 yılına geçtiğimiz yıldan ilave 225bin adet konut stoku geldi yılı ilk yarısında da durum çok farklı değil. 351bin yeni tamamlanan konutun 327 bini satıldı ve geçtiğimiz seneden gelen stokun üzerine ekleme devam etti. Konut stoku artmaya devam etse de Türkiye nin demografik yapısı ve değişen yaşam koşulları konut piyasasına talebin devam edeceğine işaret ediyor. Türkiye de konut edinimleri 30 yaş ve üzerindeki nüfus grubu tarafından gerçekleştiriliyor ve 2014 yılında 38.8 milyon olan 30 yaş üzeri nüfusun önümüzdeki 10 yılda 47.1 milyona ulaşacağı tahmin ediliyor. Konut sahiplik oranının mevcut seviyelerini koruyacağı (%67.3) varsayımı altında bu konut talebine sadece demografik gelişmelere bağlı olarak yıllık 560 bin adet olacağı anlamına geliyor. Buna ek olarak artan boşanma sayıları da ek konut talebine neden oluyor yılına göre yıllık evlenme sayısı %3 artarken, boşanma sayısı %10 yükseldi. Tüm bunlara ek olarak, son dönemde gündemde olan yabancılara yapılan satışlar toplam konut satışları içindeki payı (%1.6) sınırlı olsa da yeni yapılan konut satışlarını destekleyen diğer bir unsur. Ocak-Temmuz 2015 arasında yabancılara yapılan konut satışları bir önceki yıla göre %24 artarak 12 bin adet oldu. 6

7 13 Temmuz 2015 Makro Ekonomi & Strateji Satılan bu konutların finansmanına baktığımızda sadece %37 si banka kredisiyle finanse edildiğini görüyoruz. Son yıllarda konut kredilerindeki büyüme ivme kazansa da ( : CAGR %36), ekonomi içindeki payı hala % 7.6 ile diğer GOÜ lere göre çok düşük seviyede (Yandaki Grafik). Buna ek olarak Türkiye de hanehalkının borcununun harcanabilir gelire oranı %55 ile OECD ülkeleri ortalamasının (%129) oldukça altında. Bu da konut kredilerinin Türkiye de artma potansiyelinin olduğunu gösteriyor. Buna ek olarak 2012 başında getirilen düzenlemeyle teminat/kredi oranının en fazla %75 ile sınırlandırılması da riskleri azaltan bir unsur. Türkiye de konut fiyatlarında en çok düşüş yaşandığı dönemde bile değer kaybı %17 seviyesindeydi. Yani bir sorun yaşanması durumunda % 25 lik bir düşüşü teminatlar karşılamaya yetiyor. Konut kredileri içinde sorunlu kredilerin oranı da oldukça düşük. Sektörün genel NPL oranı %2.9 seviyesindeyken, konut kredileri NPL i %0.6 ile sınırlı. Türkiye deki düşük borçluluk seviyesi ve konut kredisi piyasasının büyüme potansiyeli göz önünde alındığında finansman tarafı uzun vadede konut talebine olumlu katkı sağlayabilir. Sonuç olarak, konut talebi arzı dengeliyor, bu da fiyatlar üzerindeki baskıyı bir miktar azaltıyor. Konut fiyat artışına bakıldığında ise son dört yılda Türkiye konut fiyatlarının en fazla arttığı (%64) ülkelerden biri (Yandaki Grafik) yılı ilk çeyreğinde de Türkiye konut fiyatlarındaki yıllık %18.6 lık artışla Hong Kong tan sonra 2. sırada yer alıyor. Buna karşın, konut fiyatlarındaki artışı değerlendirirken maliyetlerdeki artışı da gözönünde bulundurmak gerekli. Türkiye de konut fiyatlarında son 4 yılda ( arası) görülen toplam artış %64 iken aynı dönemde inşaat maliyetlerindeki işçi ve malzeme kalemindeki ortalama artış %37 seviyesinde gerçekleşti. Arsa maliyetlerinin bu tarz istatistiği olmadığı için diğer maliyetler gibi belirtemiyoruz. Ama burada asıl kalem arazi maliyeti. Son 4 yılda tüketici fiyat endeksi ise %36 artış gösterdi. Reel gelir tarafında aynı dönemde toplam artış %27 seviyesinde. Yani, konut fiyatlarındaki reel artış reel gelir artışının altında. Konut fiyatlarının aşırı yüksek olup olmadığını değerlendirirken kullanılan göstergelerden biri olan konut fiyatı / kira rasyosu uzun zamandır tarihsel ortalamasının üzerinde seyrediyor. Bu rasyonun artış hızı da yavaşlamıyor. Ancak diğer GOÜ lerde de benzer durumun olduğunu söylemek gerek. Hatta, son 5 yılda Türkiye de konut fiyatı/kira endeksi rasyosu diğer GOÜ lere kıyasla daha az yükseldi. (Gelecek Sayfadaki Grafikler). 7

8 13 Temmuz 2015 Makro Ekonomi & Strateji Ekonomide konut sektörü kaynaklı ciddi bir yavaşlama olması için konut piyasasındaki sorunların genele yayılması ve çarpan etkisinin tüm sistemi tahrip etmesi gerekir. Konut satışları, yapı ruhsatı istatistikleri tek başlarına değerlendirilirse, dönemsel oynaklıklar sektöre bakışın negatife dönmesine neden olabilir. Fakat, uzun vadede özellikle talep tarafını canlandıracak nüfus yapısı ve finansman olanakları göz önünde bulundurulduğunda, konut sektörünün uzun vadede sürdürülebilir bir büyüme göstermesi beklenebilir. 8

9 Veri Akışı 9