Ön Değerlendirme ve Stratejik Çevresel Değerlendirme

Transkript

1 CBC Operasyonel Program Yönetimi Otoritesi, Karadeniz Havzası Ön Değerlendirme ve Stratejik Çevresel Değerlendirme Taslak Çevresel Rapor Haziran 2007

2 CBC Operasyonel Program Yönetimi Otoritesi, Karadeniz Havzası Ön Değerlendirme ve Stratejik Çevresel Değerlendirme Taslak Çevresel Rapor Haziran 2007

3 1 İçindekiler 1 Teknik Olmayan Özet Ortak Operasyonel Programın (OOP)gelişimine genel bakış Çevresel konuların üzerinde olası önemli etkinin değerlendirilmesi Önemli çevresel etkilerin izlenmesi 8 2 Giriş Uygulanan yaklaşım ve metodoloji Raporun yapısı 11 3 OOP'nin gelişim bağlamı Amaçlar, öncelikler ve önlemler Çevrenin durumu 14 4 Çevre politikası çerçevesi 17 5 Olası önemli çevresel etkilerin değerlendirmesi Amacın değerlendirmesi Hedeflerin değerlendirmesi Çevresel faktörleri etkileyen olası önemli etkilerin değerlendirmesi ve çevresel amaçlarla ilişkileri 21 6 Proje başvurularının çevresel değerlendirmesi için önerilen rehberler Birinci adım İkinci adım Üçüncü adım Dördüncü adım Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 7 Önemli çevresel etkilerin izlenmesi 27

4 2

5 3 1 Teknik Olmayan Özet Karadeniz Havzası için Ortak Operasyonel Programın (OOP) çevresel değerlendirmesi bu raporda sunulmaktadır. Çevresel değerlendirme Haziran 2007 tarihli taslak OOP ye dayanmaktadır. Çevresel değerlendirme raporu, Aralık 2006 da hazırlanan ve çevresel değerlendirme ile ilgili çevresel konuların, hedeflerin ve göstergelerin tanımlandığı taslak SÇD raporunu izlemektedir. Taslak Kapsamlaştırma Raporu, program kapsamındaki ülkelerde ulusal çevresel otoritelere sunulmuştur. Kapsamlaştırma raporu onların yorumlarına dayanarak güncellenmiştir. Haziran 2007 de kapsamlaştırma raporunun son hali hazırlanmıştır. 1.1 OOP gelişimine genel bakış OOP, Avrupa Komşuluk Politikası altında, Avrupa Karadeniz Havzası için Sınır Ötesi İşbirliği için çerçeveyi ortaya koymaktadır Amaçlar, öncelikler ve önlemler Programın ana amacı, Karadeniz havzası için daha güçlü bölgesel ortaklık ve işbirliğine dayanan daha güçlü ve sürdürülebilir ekonomik ve sosyal gelişimi sağlamaktır. Program, Tablo 1 de gösterildiği üzere, öncelikler ve önlemlere tekabül eden üç amaç biçimlendirmektedir.

6 4 Tablo 1: Amaçlar, öncelikler ve önlemler Amaçlar Öncelikler Önlemler Amaç 1: Karadeniz havzasında ekonomik ve sosyal gelişimi teşvik etmek Amaç 2: Ortak zorluklar için birlikte çalışmak Öncelik 1: Ortak kaynaklara dayalı ekonomik gelişime sınır ötesi destek Öncelik 2: Çevrenin koruması ve değerlendirilmesi için kaynak ve sorumlulukl ağlarının oluşturulması. - Yerel gelişim için bütünleşik eylemler - Turizm gelişim inisiyatiflerinin gelişimi ve entegrasyonu için turizm ağlarının kurulması - Yerel ve bölgesel gelişim politikaları için idari kapasitenin yaratılması - Bölgedeki hidrografik sistemin (deniz ve nehirler) çevre korunması için ortak zorlukların belirlenmesi - Korunan alanlar için çevresel koruma ve değerlendirme kapsamında araştırmaların ve yeniliklerin teşvik edilmesi Amaç 3: Kişiden kişiye yerel işbirliğinin teşvik edilmesi Öncelik 3: Karadeniz havzasında ortak bir çevre kültürü oluşturmak için kültür ve eğitim girişimleri yaratmak - Katı atık ve atık su yönetimi sistemleri ve teknolojilerinde yeniliklerin teşvik edilmesi. - Karadeniz havzası toplumları arasında kültürel ağ oluşturulması ve değişiminin sağlanmasını teşvik etmek. - Eğitim kurumları arası ağlar oluşturulmasını ve bunların geliştirilmesini teşvik etmek

7 Çevre durumu Çevre durumu aşağıdakilerle nitelenmektedir: Biyoçeşitlilik, flora ve fauna üzerinde yüksek baskı Karadenizin tarım kaynaklı kimyasallar, toksik metaller ve radyonüklidlerle kirlenmiş olması Özellikle partikül maddelerden kaynaklı yüksek hava kirliliği Yüksek enerji tüketimi Çevre politikası çerçevesi OOP nin AB nin ve ortak ülkelerdeki hükümetlerin oluşturduğu çevresel hedeflerle tutarlılığını değerlendirmek için, Kapsamlaştırma raporunda aşağıdaki çevre politikası çerçevesi analiz edilmiştir 1. Bulgaristan Çevre ve Eylem Planı için Ulusal Strateji , 2001; Ulusal Biyoçeşitlilik Koruma Planı, 1999; Çevre için ISPA Stratejisi Moldova Biyoçeşitlilik Strateji ve Eylem Planı Sürdürülebilir Turizm Kalkınma Stratejisi, Romanya: 1 Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Yunanistan, Rusya, Türkiye ve Ukrayna için internet yolu ile ilgili dokümanlara İngilizce dilinde ulaşılamadı. 2 Diğer dokümanların yanısıra bu dokümanlara da ulaşılmıştır: ulusal Atık Yönetimi Programı , 1999; Nüfusu Aşan Yerleşimler için Öncelikli Kentsel Atık Su Arıtma Tesisleri İnşaası Ulusal Programı ; Kurşunlu Benzinin Üretimini ve Kullanımını Aşamalandırma Ulusal Programı , 1998; İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı , 1999; Uzuzn Süreli Kuraklık Önlemleri Ulusal Programı , İnternetten diğer dokümanlara ulaşmak mümkün olmuştur. Bir dizi doküman tanımlanmıştır: örneğin Dayanıklı Organik Kirleticilerin Azaltılması ve Ortadan Kaldırılması Ulusal Stratejisi, 2004; Ekolojik Güvenlik Sigortası Ulusal Programı, 2003; Enerji Tasarrufu Ulusal Programı, 2003.

8 6 Biyoçeşitlilik Konvansiyonu ve Bileşenlerinin Sürdürülebilier Kullanımı ulusal Stratejisi ve Eylem Planı, Ulusal Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi, 1999 Romanya İlkim Değişikliği Eylem Planı ( ) AB VI. Çevre Eylem Planı (EAP6) 4. Bu program, çevre durumunun değerlendirilmesine dayanan anahtar çevresel amaçlar ve öncelikleri ve Topluluk tarafından çalışılması gereken kabul gören eğilimleri belirler. Programın amacı, tüm Topluluk politikalarına çevresel kaygıların entegre edilmesinin teşvik edilmesi ve Topluluğun tamamında sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasına katkı sağlanmasıdır. Bu dokümanlarda çıkarılması gereken ilgili amaçlar kapsamlaştırma raporunun Ek 1 inde tanımlanmıştır. 1.2 Çevresel konuların üzerinde olası önemli etkinin değerlendirilmesi Program amaçları, öncelikleri ve önlemleri çevresel raporda, çevre üzerindeki önemli olası etkilerini göstermek için incelenmiştir. OOP, herhangi bir aşamada sayısal bir değerlendirme yapmak için yeterince detaylı değildir. Amaçlar, öncelikler ve önlemler OOP de öngörülen ana belirleyici aktivitelerin değerlendirmesine dayanarak değerlendirilmiştir. Bu aktivitelerin her biri için aşağıdaki başlıklar üzerinde önemli olumlu ya da olumsuz çevresel etkilerinin varlığı değerlendirilmiştir: biyoçeşitlilik, flora ve fauna; nüfus ve insan sağlığı; 4 Karar No 1600/2002/EC, Avrupa Parlementosu ve Konseyi, 22 Temmuz 2002

9 7 toprak; su; hava ve iklim faktörleri; maddi varlıklar; kültürel miras; peyzaj; arazi kullanımı; enerji ve yenilenebilir kaynakların kullanımı; ulaşım talebi; ve iklim değişimine uyum sağlama. Çevresel değerlendirmede dikkate alınacak ilgili çevresel konuları ve kriterleri ancak çok kısıtlı sayıda ana belirleyici aktivite için belirlemek mümkün olmuştur. Bunun nedeni, bu aktivitelerin büyük oranının sürecin toplumsal katmanların değişimi/düzeltilmesi ve/ve ya çalışma modları olarak tanımlı olmasıdır. Temel olarak, bu tip aktiviteler için olası önemli çevresel etkilerin tanımlanması mümkün değildir. Bu inisiyatiflerin çevresel değerlendirmesi anlamlı bir şekilde ancak daha alt aşamadaki aktivitelerin formüle edilmesi aşamasında mümkün olacaktır. Önemli çevresel etkilerin belirlenmesine müseade eden az sayıda belirleyici ana aktivitenin çevresel değerlendirmesi; ulaşım talebi, yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımı, biyoçeşitlilik, flora ve fauna ve kültürel miras üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri işaret etmektedir. Bunun ötesinde, bazı ana aktivitelerin; ulaşım talebi, yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımı, biyoçeşitlilik, flora ve fauna ve kültürel miras üzerinde dolaylı olumsuz etkileri olabilir. OOP, önerilen aktiviteler için özel seçim kriterleri içermemektedir. Bununla birlikte, olası önemli çevresel etkileri bu seviyede değerlendirmek mümkün değildir. Projelerin formüle edildiği gelecekteki karar verme sürecinde ancak bunu yapmak mümkün olacaktır. Bunu sağlamak için, çevresel rapor, program altında fon sağlanmadan önce projelerin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi için bir süreç önermektedir.

10 8 1.3 Önemli Çevresel Etkilerin İzlenmesi SÇD Direktifi Madde 10 a göre, plan ve programların önemli çevresel etkileri, gerekli önlemleri acilen alabilmek ve etkilerin görüldüğü erken safhada bunları belirleyebilmek amacıyla izlenmelidir. Ortak Teknik Sekreterya nın, programın son hali üzerine program uygulama periyodu yolu ile iki seviyede bir izleme programı oluşturması önerilmektedir: Proje başvuru aşaması Proje uygulama aşaması Aşağıdaki göstergeler Bölüm 5.3 te tanımlanan çevresel konularla ilgili olarak önerilmiştir. Uygun yerlerde göstergeler, ERDF göstergeleri üzerine ve Uyum Fonu Değerlendirme Metodları Belirleyici Rehberlerinde listelendiği gibi oluşturulmalıdır: yeni programlama periyodu için geliştirilmiş izleme ve değerlendirme göstergeleri, Çalışma Dokümanı No. 2,, AB Komisyonyu, Bölgesel Politika Genel Müdürlüğü. Tablo 2 öneri izleme göstergeleri Bölüm 6 da tanımlandığı gibi çevresel konular Önerilen göstergeler Biyoçeşitlilik, flora ve fauna Program tarafından etkilenen NATURA2000 alanlarının miktarı Hava ve iklim faktörleri Hava kalitesinin iyileştirilmesi ile ilgili projelerin sayısı Sera gazı emisyonlarının düşürülmesi (CO 2 muadilleri) Kültürel miras Kültürel mirası etkileyen proje sayısı Peyzaj Peyzaj üzerinde etkisi olan proje sayısı Enerji ve yenilenebilir kaynakların kullanımı Enerji tasarrufu üzerine yoğunlaşan proje sayısı Yenilenebirlir enerji kapasitesi yaratılması (MWh)

11 9 Ulaşım talebi Ulaşım talebini etkileyen proje sayısı İklim değişimine adaptasyon Sert hava koşullarında alınacak önlemler ile ilgili proje sayısı Olası önemli çevresel etkilerin izlenmesi OOP nin ara ve uygulama sonrası değerlendirmesinin bütünleşik bir parçasını oluşturmalıdır. Projelerin SÇD/ÇED inin bütünleşik bir parçası olması gereken, proje başvuruları ve aynı zamanda projelerin uygulanmasına yönelik izleme için yukarıda önerilen prosedür, ara ve uygulama sonrası değerlendirmeyi veri yönünden besleyecektir. Ara ve uygulama sonrası değerlendirmeleri hazırlarken, projelerin ve aktivitelerin ilgili çevresel amaçlara yönelik önemli etkilerini değerlendirmek üzere kesin bir gereksinimi de sürece katmak önemli olacaktır. Ara değerlendirmede, beklenmedik olumsuz çevresel etkiler gösteren olaylar için düzeltici önlemler alınabilmesine yönelik kesin gereksinim konması eşit derecede önemlidir.

12 10 2 Giriş Karadeniz Havzası Ortak Operasyıonel Programı için çevresel değerlendirme bu raporda sunulmuştur. Çevresel değerlendirme, Haziran 2007 tarihli Taslak OOP ye dayanmaktadır. Çevresel raporun hazırlanması, çevresel konuların, amaçların ve çevresel değerlendirmeyle ilgili göstergelerin tanımlandığı Aralık 2006 tarihli SÇD kapsamlaştırma raporunu izlemektedir. Taslak kapsamlaştırma raporu, program kapsamına giren ülkelerde ulusal otoritelere ve her ülkede programla ilgili bölgesel çevre otoritelerine sunulmuştur. Kapsamlaştırma raporu buradan, bu rapora ve OOP a gelen yorumlar ışığında güncellenmiştir. Rapor, son halini Haziran 2007 de almıştır. 2.1 Uygulanan yaklaşım ve metodoloji SÇD Uyum Politikası El Kitabına göre SÇD programın aşağıdaki üç aşamasını içermelidir: Aşama bir: amaçların geliştirilmesi Aşama iki: önlemler ve uygun aktiviteler Aşama üç: önerilen aktiviteler için seçim kriterleri Aşama bir: amaçların geliştirilmesi Bu aşamada belirlenmesi gereken çevresel etkiler, program hedeflerinin genel yönünün çevresel olarak ifade ettiği anlamlardır Aşama iki: önlemler ve uygun aktiviteler 5 Çevre Duyarlı Bölgesel Gelişme Ağları: "SÇD Uyum Politikası El Kitabı " Şubat 2006

13 11 OOP, bu seviyede aşağıdaki çevresel değerlendirme terminolojisini kullanmaktadır: Öncelikler Önlemler Ana belirleyici aktiviteler Her önceliğin amacı, seçilen yönün çevresel etkisi olup olmadığını bulmak için analiz edilmiştir. Her önlem, bir başlık ve bir dizi ana belirleyici aktiviteden oluşmaktadır. Bu aktivitelerin her biri Ek 1 de analiz edilmiş ve her öncelik için yapılan değerlendirme Bölüm 5.2 de özetlenmiştir. Çevresel değerlendirmede dikkate alınacak ilgili çevresel konuları ve kriterleri, ancak çok kısıtlı sayıda ana belirleyici aktivite için belirlemek mümkün olmuştur. Bunun nedeni, bu aktivitelerin büyük oranının sürecin toplumsal katmanların değişimi/düzeltilmesi ve/ve ya çalışma modları olarak tanımlı olmasıdır. Temelde, sürecin adapte edilemeyeceği ya da istendiği gibi çalışamayacağı gerçeğine dayanarak, bu tip aktiviteler için olası önemli çevresel etkilerin tanımlanması mümkün değildir. Bu inisiyatiflerin çevresel değerlendirmesi anlamlı bir şekilde ancak daha alt aşamadaki aktivitelerin formüle edilmesi aşamasında mümkün olacaktır Aşama üç: Önerilen aktiviteler için seçim kriterleri OOP içinde, önerilen aktivitelerin spesifik seçim kriterleri bulunmadığı için bu aşamada olası çevresel etkilerin değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu ancak projelerin formüle edildiği gelecekteki karar verme sürecleri sırasında mümkün olacaktır. Bu, yürütülen projelerin olası önemli çevresel etkilerin değerlendirilmesi programı kapsamında kurulan fon sağlama prosedürünün bir parçası olmasına dair bir yaklaşımı da beraberinde gerektirmektedir. Böyle bir prosedüre dair bir öneri bu çevresel raporun 6. bölümünde verilmektedir. 2.2 Raporun yapısı Bu rapor aşağıdaki şekilde yapılandırılmıştır: OOP nin içeriğinin özet bir tanımlaması ve OOP nin uygulanmasının çevresel bağlamı Bölüm 33 te sunulmuştur.

14 12 Taslak kapsamlaştırma raporunda sunulduğu gibi, ilgili politika çerçevesinin bir tanımlaması Bölüm 4 te sunulmuştur. Çevresel değerlenmdirme Bölüm 5 te sunulmuştur. Proje başvurularının çevresel değerlendirmesi ile ilgili bir dizi rehber Bölüm 6 da sunulmuştur.. Önemli çevresel etkilerin izlenmesine dair bir öneri Bölüm 7 de sunulmuştur. Son olarak, Bölüm 6 ve Bölüm 7 ile ilgili daha fazla detaya sahip iki ek bu raporun ekinde sunulmuştur.

15 13 3 OOP nin gelişim bağlamı OOP, Avrupa Komşuluk Politikası altında Karadenizi çevreleyen on ülke için Sınır Ötesi İşbirliği için çerçeveyi ortaya koymaktadır 6. Program, Karadeniz havzasının ortaklaşa gelişimi için yaratılan olanakların daha başarılı olmasına yönelik olarak değişik aktörleri bir araya getirerek halk, ekonomik aktörler ve topluluklar- sınır ötesi işbirliğini sağlayacaktır. 3.1 Amaçlar, öncelikler ve önlemler Programın ana amacı, Karadeniz havzası için daha güçlü bölgesel ortaklık ve işbirliğine dayanan daha güçlü ve sürdürülebilir ekonomik ve sosyal gelişimi sağlamaktır. Program, Tablo 3 de gösterildiği üzere, öncelikler ve önlemlere tekabül eden üç amaç biçimlendirmektedir. 6 Ermenistan, Azerbaycan, Bulgaristan, Gürcistan, Yunanistan, Moldova, Romanya, Rusya, Türkiye, Ukrayna.

16 14 Tablo 2: Amaçlar, öncelikler ve önlemler Amaçlar Öncelikler Önlemler Amaç 1: Karadeniz havzasında ekonomik ve sosyal gelişimi teşvik etmek Amaç 2: Ortak zorluklar için birlikte çalışmak Amaç 3: Kişiden kişiye yerel işbirliğinin teşvik edilmesi Öncelik 1: Ortak kaynaklara dayalı ekonomik gelişime sınır ötesi destek Öncelik 2: Çevresel değerelendirme ve valorizasyon için kaynakların ve sorumlulukların ağının oluşturulması. Öncelik 3: Karadeniz havzasında ortak bir çevre kültürü oluşturmak için kültür ve eğitim girişimleri yaratmak - Yerel gelişim için bütünleşik eylemler - Turizm gelişim inisiyatiflerinin gelişimi ve entegrasyonu için turizm ağlarının kurulması - Yerel ve bölgesel gelişim politikaları için idari kapasitenin yaratılması - Bölgedeki hidrofrafik sistemin (deniz ve nehirler) çevresel koruması için ortak zorlukların belirlenmesi - Korunan doğal alanlar için valorizasyon ve çevresel koruma alanlarında buluşçuluk ve araştırmanın teşvik edilmesi - Katı atık ve atık su yönetimi sistemleri ve teknolojilerinde buluşçuluğun teşvik edilmesi. - Karadeniz havzası toplumları arasında kültürel değişim ve ağ oluşturulmasının desteklenmesi. Her önlem için OOP bir dizi ana aktivite formüle etmektedir. - Eğitim kurumları arası ağlar oluşturulmasını ve bunların geliştirilmesini teşvik etmek 3.2 Çevre durumu Aşağıdaki bölümler çevre durumuna kapsamlaştırma raporunda belirlenen çevresel konularla ilgili özet bir giriş sağlamaktadır. Avrupa nın Üçüncü Çevresel Değerlendirme Raporu 7 nun yanı sıra OOP nin SWOT analizi ve çevresel değerlendirmesi üzerine inşaa edilmiştir. 7 ABrope's Third Environmental Assessment, the Kiev Report (2003)

17 Biyoçeşitlilik, flora ve fauna Karadeniz bir zamanlar biyoçeşitliliğe katkı sağlayan Danube Deltası gibi, bol miktarda balıkçılık alanı ve yüksek değerdeki habitatları ile zengin ve çeşitli deniz hayatını desteklemekteydi. Fakat 1990 lar ile birlikte ana neden olarak bozulan su kalitesinden dolayı, deniz çevresi; biyoçeşitlilik, habitatlar, rekreasyonel değer ve su kalitesi bakımından zarara uğradı İnsan Sağlığı Avrupa da, yiyeceklerde ve hayvan yemlerinde sağlığı tehdit eden maddelerin (dioksinler, PBC ler v.b.) oluşumuna dair veriler bulunmaktadır Çevredeki değişimler ve modern hayatın diğer faktörleri insan sağlığı üzerinde önemli bir rol oynamaktadır. Fakat bu zamana kadar iklim değişikliklerinin ve çevredeki zehirli kimyasalların insan sağlığı üzerindeki (doğrudan) sonuçları hakkında çok az bilgi bulunmaktaydı Toprak Bilgi bulunmamaktadır Su Tarım kaynaklı kimyasallar, toksik metaller ve radyonüklidleri içeren kirleticiler, havaya ya da nehirlere yapılan deşarjlar sonucunda denize ulaşmışlardır. Avrupa kıtasının neredeyse üçte birinin atıkları bu denize; Avrupa nın ikinci, üçüncü ve dördüncü nehirleri: Danube, Dniper ve Don yolu ile akmaktadır. Artan nutrientler, deniz bitlikerine ve alglere gelmesi gereken ışığı bloke eden fotoplanktonların aşırı üretimi sonucuna yol açmıştır. Ötrüfikasyon problemi, karadenizin neredeyse tamamen karalarla çevrilmiş olması nedeniyle çoğalmıştır. Denizin bozulmasına endüstriel aktivite, madencilik, gemicilik, petrol çıkarma ve ulaşımın yanı sıra deniz canlılarının aşırı derecede sömürülmesi yol açmıştır. Bazı ülkeler atıklarını denize ya da sulak alanlara boşaltmışlardır. Kentsel alanlar arıtılmamış kanalizasyonu denize vermiş ve kötü planlama kıyı şeridinin estetiğini büyük oranda bozmuştur. Alandaki 155 tanesi nüfusun üzerinde çok sayıdaki yerleşim, insan yerleşimleri ile yaratılmış olan çevresel problemin bir göstergesidir Hava Avrupa nın bir çok yerinde olduğu gibi hava kirliliği şehirlerin çoğunda problem oluşturmaktadır. Tavan konsantrasyonları düşüyor olmasına rağmen ortalama ozon konsantrasyonları yükselmektedir. Dizel araba motorlarından kaynaklanan partikül maddeye (toz) maruz kalma, bir çok şehirde önemli bir sağlık problemi nedeni haline gelmiştir. Program alanındaki bir çok ülkede partiküller, Avrupa ortalamasının iki üç kat fazlasındadır.

18 İklim Faktörleri İklim değişikliği, program alanında halen önemli bir konu olan sel felaketine neden olacaktır Kültürel miras Bilgi bulunmamaktadır Enerji Bir çok ülke enerjiyi yoğun kullanmaktadır. Birim gayri safi milli hasılaya düşen enerji kullanımı AB ortalamasının 3-4 katı yüksektir Atık Ülkelerin bir çoğunda etkin atık yönetimi bir problem olarak kalmaktadır.

19 17 4 Çevre politikası çerçevesi OOP nin AB nin ve ortak ülkelerdeki hükümetlerin oluşturduğu çevresel hedeflerle tutarlılığını değerlendirmek için, Kapsamlaştırma raporunda aşağıdaki çevre politikası çerçevesi analiz edilmiştir 8. Bulgaristan Çevre ve Eylem Planı için Ulusal Strateji , 2001; Ulusal Biyoçeşitlilik Koruma Planı, 1999; Çevre için ISPA Stratejisi Moldova Biyoçeşitlilik Strateji ve Eylem Planı Sürdürülebilir Turizm Kalkınma Stratejisi, Romanya: Biyoçeşitlilik Konvansiyonu ve Bileşenlerinin Sürdürülebilier Kullanımı ulusal Stratejisi ve Eylem Planı, Ulusal Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Yunanistan, Rusya, Türkiye ve Ukrayna için internet yolu ile ilgili dokümanlara İngilizce dilinde ulaşılamadı. 9 Diğer dokümanların yanısıra bu dokümanlara da ulaşılmıştır: ulusal Atık Yönetimi Programı , 1999; Nüfusu Aşan Yerleşimler için Öncelikli Kentsel Atık Su Arıtma Tesisleri İnşaası Ulusal Programı ; Kurşunlu Benzinin Üretimini ve Kullanımını Aşamalandırma Ulusal Programı , 1998; İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı , 1999; Uzuzn Süreli Kuraklık Önlemleri Ulusal Programı , İnternetten diğer dokümanlara ulaşmak mümkün olmuştur. Bir dizi doküman tanımlanmıştır: örneğin Dayanıklı Organik Kirleticilerin Azaltılması ve Ortadan Kaldırılması Ulusal Stratejisi, 2004; Ekolojik Güvenlik Sigortası Ulusal Programı, 2003; Enerji Tasarrufu Ulusal Programı, 2003.

20 18 Romanya İlkim Değişikliği Eylem Planı ( ) AB VI. Çevre Eylem Planı (EAP6) 11. Bu program, çevre durumunun değerlendirilmesine dayanan anahtar çevresel amaçlar ve öncelikleri ve Topluluk tarafından çalışılması gereken kabul gören eğilimleri belirler. Programın amacı, tüm Topluluk politikalarına çevresel kaygıların entegre edilmesinin teşvik edilmesi ve Topluluğun tamamında sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasına katkı sağlanmasıdır. Bu dokümanlarda çıkarılması gereken ilgili amaçlar kapsamlaştırma raporunun Ek 1 inde tanımlanmıştır. 11 Karar No 1600/2002/EC, Avrupa Parlementosu ve Konseyi, 22 Temmuz 2002

21 19 5 Olası çevresel etkilerin değerlendirilmesi 5.1 Ana amacın değerlendirilmesi Ana amaç: Karadeniz havzası için daha güçlü bölgesel ortaklık ve işbirliğine dayanan daha güçlü ve sürdürülebilir ekonomik ve sosyal gelişimi sağlamak."tır. Sürdürülebirlir kalkınmaya yapılan atıf bir açıdan programın uygulanması sürecinde çevresel konuların dikkate alınması gerektiğini belirtmektedir. Öteki taraftan, ekonomik, sosyal ve çevresel konuların ne şekilde bir denge ile değerlendirileceği hakkında bir şey söylenmemektedir. 5.2 Amaçların değerlendirilmesi OOP nin üç amacı bulunmaktadır: Amaç 1: Karadeniz havzasında ekonomik ve sosyal gelişimi teşvik etmek Amaç 2: Ortak zorluklar için birlikte çalışmak Amaç 3: Kişiden kişiye yerel işbirliğinin teşvik edilmesi Her amaca denk düşen bir öncelik ve önlemler bulunmaktadır. Her önlem altında bir dizi ana belirleyici aktivite formüle edilmiştir. Aşağıda amaçların değerlendirmesi, Ek-1 de her bir ana belirleyici aktivitenin değerlendirmesine dayanarak özetlenmiştir Amaç 1: Karadeniz havzasında ekonomik ve sosyal gelişimi teşvik etmek Bu amaca yönelik öncelik ve önlemler şunlardır:

22 20 Öncelik 1: : Ortak kaynaklara dayalı ekonomik gelişime sınır ötesi destek Önlemler: Yerel gelişim için bütünleşik eylemler Turizm gelişim inisiyatiflerinin gelişimi ve entegrasyonu için turizm ağlarının kurulması Yerel ve bölgesel gelişim politikaları için idari kapasitenin yaratılması Önerilen tüm ana belirleyici aktivitelerin sürecin tasarımlarının 12 belirlenmiş yönlerdeki toplumsal katmanların değişimi/düzeltilmesi ve/veya çalışma modları olarak tanımlı olması nedeniyle, bu amaç için tanımlanmış doğrudan bir önemli çevresel etki bulunmamaktadır. Turizm ağları oluşturmayı hedefleyen ikinci önlem olarak da bazı dolaylı çevresel etkiler tanımlanabilir. Bu önlem altında yer alan aktiviteler bölgedeki tüm turizmde artışa yol açarsa, bu da ulaşım talebi, yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımında artışa ve biyoçeşitlilik, flora ve fauna ve kültürel miras üzerindeki baskının artışına yol açabilir Amaç 2: Ortak zorluklar için birlikte çalışmak Bu amaca yönelik öncelik ve önlemler şunlardır: Öncelik 2: Çevrenin koruması ve değerlendirilmesi için kaynak ve sorumluluk ağlarının oluşturulması Önlemler: Bölgedeki hidrografik sistemin (deniz ve nehirler) çevre korunması için ortak zorlukların belirlenmesi Korunan alanlar için çevresel koruma ve değerlendirme kapsamında araştırmaların ve yeniliklerin teşvik edilmesi Katı atık ve atık su yönetimi sistemleri ve teknolojilerinde yeniliklerin teşvik edilmesi Bu amaç kapsamında birkaç doğrudan önemli çevresel etki beklenebilir. Ana belirleyici aktivitelerden biri Karadeniz Bölgesindeki kirlilik kontrolünden sorumlu kurumların performanslarını teşvik etmeyi hedefler. Sözkonusu aktivitenin biyolojik çeşitlilik, toprak, su ve hava üzerinde olumlu etkileri olabilir. 12 Cf. bölüm deki tanım

23 21 Bir diğer ana belirleyici aktivite de turizm teşviğini hedefler. Bu da bölgedeki turizmde artışa yol açabilr,ki bu da ulaşım talebi, yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımında artışa yol açabileceği gibi, biyoçeşitlilik, flora, fauna ve kültürel miras üzerindeki baskılarda artışa da yol açabilir. İkinci önlemin altında yer alan tüm ana belirleyici aktiviteler, atık ve atık su yönetimindeki iyileştirmeleri hedefleyen süreç tasarımlarıdır, ki bundan da bahsedilen konulara dolaylı bir olumlu katkı yapması beklenmektedir Amaç 3: Kişiden kişiye yerel işbirliğinin teşvik edilmesi Bu amaca yönelik öncelik ve önlemler şunlardır: Öncelik 3: Karadeniz havzasında ortak bir çevre kültürü oluşturmak için kültür ve eğitim girişimleri yaratmak Önlemler: Karadeniz havzası toplumları arasında kültürel ağ oluşturulması ve değişiminin sağlanmasını teşvik etmek Eğitim kurumları arası ağlar oluşturulmasını ve bunların geliştirilmesini teşvik etmek Bu amaç altında tanımlanabilecek dolaylı ya da dolaysız herhangi bir çevresel etki bulunmamaktadır. 5.3 Çevresel faktörleri etkileyen olası önemli etkilerin değerlendirmesi ve çevresel amaçlarla ilişkileri Her bir çevresel faktörün olası önemli etkileri aşağıda özetlenerek, sözkonusu etkilerin kapsamlaştırma raporunda 13 tanımlanan konuyla ilgili ulusal ve uluslararası çevresel amaçlar ile ilgisi bağlamında değerlendirilmiştir. Ancak, çevresel faktörleri etkileyen olası önemli etkilerin ölçülmesi mümkün olmadığından, bu aşamada her bir çevresel amacın da ne ölçüde etkileneceğini değerlendirmek mümkün değildir. Her bir çevresel faktörün olumlu ya da olumsuz olarak etkilenebileceği kabulünden yola çıkarak, bu aşamada sadece çevresel amaçların olası olumlu ya da olumsuz etkilenmesinden söz etmek mümkündür. Daha nicel bir değerlendirme ancak Bölüm 6 da özetlenen değerlendirme ile mümkündür. 13 Cf. Kapsamlaştırma raporundaki Ek.1

24 22 Yukarıda da belirtildiği gibi önerilen ana belirleyici aktivitelerden birinin biyoçeşitlilik, toprak, su ve hava üzerinde önemli olumlu etkileri olabilir. Bir diğer öneri ana belirleyici aktivitenin de ulaşım talebi, yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımı, biyoçeşitlilik, flora ve fauna, ve kültürel miras üzerinde önemli olumsuz etkileri olması olasıdır. Bunlara ek olarak bazı ana belirleyici aktivitelerin de ulaşım talebi, yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımı, biyoçeşitlilik, flora ve fauna, ve kültürel miras üzerinde dolaylı olumsuz etkileri olabilir. Bu sebeple, aşağıda belirtilen çevresel amaçlar olumlu olarak da, olumsuz olarak da etkilenmiş olabilir. Bulgaristan, Moldova, Romanya ve AB tarafından tanımlanan biyoçeşitlilik, flora ve fauna ile ilgili amaçlar Romanya ve AB tarafından tanımlanan toprak ile ilgili amaçlar Moldova tarafından tanımlanan kültürel miras ile ilgili amaçlar Romanya ve AB tarafından tanımlanan yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımı ile ilgili amaçlar Romanya ve AB tarafından tanımlanan ulaşım talebi ile ilgili amaçlar Bulgaristan tarafından tanımlanan atık yönetimi ile ilgili amaçlar.

25 23 6 Proje başvurularının çevresel değerlendirmesi için önerilen rehberler Yukarıda da belirtildiği gibi, programın sınırlı bir bölümüne yönelik olarak olası çevresel etkilerinin değerlendirilmesi mümkündür. Bu çerçevede bir değerlendirme yapılırsa, sadece tanımlanan çevresel konulara yönelik etkilerin olumlu, olumsuz ya da nötür olduğunu gösteren niteliksel bir değerlendirme yapmak mümkün olacaktır. Programın istenmeden ortaya çıkan çevresel etkileri olmadığından emin olabilmek için, önerilen tüm aktivite ve önlemlerin elemeye tabii tutulması önerilmektedir. Eğer bu elemenin sonuçları, öneri aktivite/önlemin olası çevresel etkileri olduğunu gösterir ise, bu çevresel etkiler programdan destek alınmadan önce değerlendirilmelidir. Şekil 6.1 de gösterildiği gibi eleme prosedürü dört adımı kapsayacak şekilde önerilmiştir.

26 24 Şekil 6.1 Eleme Prosedürü 1. Adım Ulusal mevzuata göre aktivite/önlem için bir SÇD gerekli midir? Evet Hayır 2. Adım Ulusal otoritelerce eleme Aktivite/önlemin doğası bu aşamada mı, sonraki bir aşamada mı elemeye uygundur? Sonraki Aşamada Bu aşamada 3. Adım Sonraki potansiyel eleme Eleme, aktivite/önlemin önemli bir çevresel etkisi olduğunu gösterir mi? Hayır Evet 4. Adım Başka bir faaliyet yok Aktivite/önlemin olası önemli çevresel etkilerinin değerlendilmesi / 6.1 Birinci adım SÇD direktifine göre, SÇD otoriteler tarafından gerek görülmesi durumunda, plan ve programların hazırlanması ve/ve ya uygulanması aşamasında, ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde uygulanır. Bu gereklilik Avrupa Birliği ile birlikte finanse edilen plan ve programları da kapsar. Eğer Operasyonel Programın bir çıktısı olarak uyarlanan bir aktivite/önlem, ulusal mevzuatta yer alan bir plan ya da programa konu ise, ulusal otoriteler SÇD direktifindeki gereklilikleri uyarlamakla sorumludurlar. Kamu otoritelerince ulusal, bölgesel ya da yerel düzeyde, ulusal mevzuata göre hazırlık ve/ve ya uygulama aşamasında SÇD ye konu olmayan ve Operasyonel Programın bir çıktısı olarak uyarlanacak planlar ve programlar, olası önemli çevresel etkileri bakımından elemeye tabi tutulacaklardır. Bu da Ortak Teknik Sekreterya nın sorumluluğundadır.

27 25 Bu program kapsamında geliştirilecek belirli projeler, ÇED direktifine tabii olup, ulusal otoritelerin takdir yetkisindedir. 6.2 İkinci Adım Aktiviteler sonraki aktivite/önlemlerin gelişmesine çerçeve oluşturmak amacıyla önerilmiş olabilir. Bu da, örneğin belirli bir bölgedeki aktivitelerin gelişebilmesi için, program bölgesinin farklı yerlerinde, farklı çıkar gruplarının arasındaki işbirliğini destekleyebilir. Böyle bir durumda bazı belirli aktiviteler için, ki bunlar açıkça bir ulusal otoritenin sorumluluğuna girmiyorsa, eleme yapılır. Eğer bu aktivitelerin uyarlanması için gereken destek Program kapsamında sağlanırsa, birinci adımdan başlayarak tüm prosedüre tabii tutulur. 6.3 Üçüncü Adım Bu adımda, Ortak Teknik Sekreterya, ilgili çevresel otoriteyle işbirliği içerisinde, aktivite/önlemin olası önemli çevresel etkileri bakımından elemelidir. Bunun yönteminin de el kitabında verilen aşağıdaki talimatları izlemesi gerekmektedir. İlgili anahtar çevresel konuların tanımlanması ve SÇD direktifinde listelenen çevresel konular çerçevesinde endişelerin göz önünde tutulması. Aşağıdaki konuların mevcut ya da gelecekteki durumları göz önüne alınarak, ilgili çevresel koruma amaçlarının tanımlanması. Yasal ya da düzenleyici çerçeveler, Çevresel stratejiler, politikalar ve eylem planları Sürdürülebilir kalkınma stratejileri Sektör stratejileri ve politika dökümanları, ör. Ulaşım ve enerji politikaları ve stratejileri. İlgili göstergelerin tanımlanması ve mevcut veriler. Bu prosedürün çalışabilmesi için, başvuruların, başvuru prosedürünün entegre edilmiş kısmı olarak, yukarıda bahsedilen tüm bilgileri sağlaması gerekmektedir. Bunun da sistematik ve şeffaf olarak yapılabilmesi için, başvuru sahipleri tarafından doldurulacak standart bir format önerilmiştir. Bu format Ek 2 de verilmektedir. 6.4 Dördüncü Adım Ortak Teknik Sekreterya, üçüncü adımda başvuru sahiplerinden elde edilen bilgiye dayanarak, başvuru prosedürünün bir parçası olarak çevresel değerlendirmenin gerekli olup, olmadığına dair yasal bir karar verir.

28 26 Bu kararın da ideal olarak, Üçüncü adımda bahsedilen ilgili Ulusal Çevresel Otoritelerin katılımını yansıtması ve sözkonusu otoritelerin aday önerilerinin çevre üzerinde önemli etkilerinin olup olmadığına dair önerilerine dayanması gerekmektedir.

29 27 7 Önemli çevresel etkilerin izlenmesi ŞÇD direktifinin 10. maddesine göre,önceden kestirilemeyen karşı etkilerin erken safhalarda tanımlanması ve uygun çözümlerin yürütülmesine imkan verilebilmesi için plan ve programların yürütülmesi aşamasında önemli çevresel etkilerinin izlenmesi gerekir. Ortak Teknik Sekreteryanın, programın uygulama safhasında iki aşamalı sonuç programına dahil edilmek üzere, bir izleme programı tahsis etmesi önerilir. Bu aşamalar; Proje başvuru aşamasında Proje uygulama aşamasında Aşağıdaki göstergeler Bölüm 5.3 de tanımlanan çevresel konularla ilişkili olarak ortaya konmuştur. İlgili yerlerde, göstergeler ABKF ve Uyum Fonları için belirlenen ve Değerlendirme Yöntemleri için Gösterge Yönergeleri: İzleme ve Değerlendirme Göstergeleri, Çalışma Dökümanı No:2, AB Komisyonu, DG Bölgesel Politikası, yeni programlama dönemi için geliştirilmiş olan listede sıralanan temel göstergeler üzerine yapılandırılmalıdır.

30 28 Tablo 7.öneri göstergeler Çevresel Konu Olarak Tanımlanan Öneri Göstergeler Biyoçeşitlilik, flora ve fauna Program tarafından etkilenen NATURA2000 alanlarının miktarı Hava ve İklimsel Faktörler Hava kalitesinin iyileştirilmesi ile ilgili projelerin sayısı Sera gazı emisyonlarının düşürülmesi (CO 2 muadilleri) Kültürel Miras Kültürel mirası etkileyen proje sayısı Landscape Peyzaj üzerinde etkisi olan proje sayısı Enerji ve Yenilenebilir Kaynakların Kullanımı Enerji tasarrufu üzerine yoğunlaşan proje sayısı Yenilenebirlir enerji kapasitesi yaratılması (MWh) Ulaşım Talebi Ulaşım talebini etkileyen proje sayısı İklim Değişikliklerine Adaptasyon Sert hava koşullarında alınacak önlemler ile ilgili proje sayısı Önemli çevresel etkilerin izlenmesi OOP nin ara ve uygulama sonrası değerlendirmelerine entegre edilmelidir. Yukarıda önerilmiş olan prosedür hem proje başvurularının değerlendirilmesinde hem de uyarlanmış projelerin izlenmesinde, projelerin SÇD/ÇED in entegre edilmiş bir bölümü olarak, ara ve uygulama sonrası değerlendirmeleri besleyecek verileri sağlayacaktır. Ara ve uygulama sonrası değerlendirmeleri hazırlarken, ilgili çevresel amaçlar temelinde aktivitelerin ve projelerin önemli etkilerinin değerlendirilmesinde açık olarak belirtilmiş zorunlulukların göz önüne alınması önem arz etmektedir. Açık olarak belirtilmiş zorunluluklar da ara değerlendirmelerde, değerlendirmelerin beklenmeyen karşıt çevresel etkileri göstermesi durumunda düzeltici önlemlerin önerilmesini de içermelidir.

31 29 Ek 1 Çevresel konuların ve kriterlerin analizi

32 30 Amaç 1: Karadeniz havzasında ekonomik ve sosyal gelişimi teşvik etmek Öncelik 1: Ortak kaynaklara dayalı ekonomik gelişime sınır ötesi destek Önlem 1.1: Yerel gelişim için bütünleşik eylemler Ana belirleyici aktiviteler Ekonomik teşebbüsleri teşvik etmek ve Karadeniz tarımının geleneksel ürünlerini uluslararası pazarlarda desteklemek amaçlı işbirliği. Uzmanlıkların, gelişme politikalarında yeterlilik ve yeniliklerin ve başvuran gelişme acentalarının eğitimi konularında karşılıklı paylaşımı sağlayacak ortak gelişme ajanlarının kurulması Havzadaki yerel gelişim yönlerine ya da turistik güzergahlara entegrasyonu iyileştirecek küçük ölçekli ulaşım altyapılarının fizibilite çalışmaları. Ortak teşebbüsler yoluyla uluslararası ticaretin teşviği. - Bilgisayar teknolojilerinin başarılarına vurgu yapılarak işbirliği ağlarının geliştirilmesi ve sonrasında yerel ekonomik teşebbüsler için bilgi teknolojilerinin teşvik edilmesi. Yerel yapıların ve küçük ve orta ölçekli kuruluşları destekleyen kurumların personellerinin eğitimi, özellikle de bölgelerarası teşebbüslerde çalışabilme kabiliyetlerinin arttırılması bakımından. (ör. Pazarlama planları, ürün geliştirme, küçük işletme yönetimi). Bölge ülkelerdeki transit taşımacılık altyapılarından yük ve yolcu taşımacılığında verimliliğin arttırılması için faydalanılması için ortak insiyatif geliştirilmesi. Göz önünde bulundurulan çevresel konular ve amaçlar Potansiyel etki Çevresel göstergeler ve ya SÇD ye rehberlik edecek belirli sorular

33 Önlem 1.2: Ana belirleyici aktiviteler Turizm gelişim inisiyatiflerinin gelişimi ve entegrasyonu için turizm ağlarının kurulması Marjinal bölgelerde turizmin ekonomik etkisini arttırmak için turizm sektöründe aktif olan açentalar arasında bir ağ oluşturulması, ör. Karadeniz ve Hazar Denizi arasında bir kültür güzergahı (İki denizin efsanesi) Karadeniz Havzasındaki doğal alanların yönetim metodolojileri ve tanıtımında yenilikler çerçevesinde korunan alanlar otoriteleri arasında ortaklıklar. Uluslararası pazarlarda ortak insiyatifler çerçevesinde turizm tanıtım acentalarının ağının oluşturulması Sınır ötesi turizm ürünlerinin ve servis standartlarının oluşturulması (tematik güzergahlar, sistemlerin kalitesi vb.) Göz önünde bulundurulan çevresel konular ve amaçlar Potansiyel etki 31 Çevresel göstergeler ve ya SÇD ye rehberlik edecek belirli sorular - Önlem 1.3: Yerel ve bölgesel gelişim politikaları için yönetsel kapasitenin oluşturulması Ana belirleyici aktiviteler Yerel ve bölgesel yöneticiler için olumlu tecrübelerin karşılıklı paylaşımı ve yerel gelişimdeki yenilikler doğrultusunda bir Karadeniz Havzası ağının tesisi Yenilikçi bir kent planlama ve kentsel gelişim ve rehabilitsyona yönelik yönetim metodolojilerinin teşviki için bir ağ oluşturulması Bölgedeki yerel yönetimler arasındaki eş insiyatiflerin, sınır ötesi işbirliğini teşvik edecek olumlu bir çerçeve oluşturması açısından teşvik etmek Göz önünde bulundurulan çevresel konular ve amaçlar Potansiyel etki Çevresel göstergeler ve ya SÇD ye rehberlik edecek belirli sorular

34 Amaç 2: Ortak zorluklar için birlikte çalışmak 32 Öncelik 2: Çevrenin korunması ve değerlendirilmesi için kaynak ve sorumluluk ağlarının oluşturulması Önlem 2.1: Deniz sisteminin çevre koruması için ortak zorlukların belirlenmesi Ana belirleyici aktiviteler Denizlerin doğal sistemleriyle ilgili olarak bölgedeki araştırma enstitüleri arasında bir ağ tesis edilmesi Çevresel STO ler ve Eğitim Enstitüleri arasında ortaklıklar tesis ederek, olumlu tecrübelerin karşılıklı paylaşımı Herhangi bir felaket durumunda sorumluluk üstlenen yetkili kurumların, kıyı alanlarına petrol yayılması ve deniz kirliliği ile baş edilmesi anlamında metodolojilerinin geliştirilmesi ve kapasitelerinin arttırılmasına yönelik bir ağ sistemi ortaklığının tesisi. Karadeniz Bölgesinde, kirlilik kontrolünden sorumlu enstitülerin de dahil olduğu, çevresel faktötlerin izlenmesine ilişkin projelerin teşviği Karadeniz kıyı otoritelerinin kirliliğe karşı duyarlılığını arttırmaya yönelik olarak, beklenmedik olayları geliştirmek için ağ tesis edilmesi. Özellikle Karadeniz Bölgelerinde çevresel riskleri izlemek ve/ve ya belirlemek için bilimsel çalışmaların yürütülmesi amaçlı sınır ötesi ortaklıkların tesisi. Göz önünde bulundurulan çevresel konular ve amaçlar Potansiyel etki Çevresel göstergeler ve ya SÇD ye rehberlik edecek belirli sorular Biyoçeşitlilik, flora ve fauna Toprak Su Hava Biyoçeşitliliğin etkilenme olasılığı Aktivitelerin toprak, su ve hava kirliliğini etkileme derecesi Süreç tasarımı Proje tasrımı (performans) -

35 Önlem 2.2: Korunan alanlar için çevresel koruma ve değerlendirme kapsamında araştırmaların ve yeniliklerin teşvik edilmesi Ana belirleyici aktiviteler Doğal korunan alanların yönetimini üstlenen otoritelerin; izleme, koruma ve doğal kaynakların değerlendirilmesi amaçları çerçevesinde deneyimlerin paylaşımı ve teknik ve bilimsel metodolojilerdeki yeniliğin sağlanması için ağların oluşturulması. Karadeniz de korunan alanların doğal ve kültürel turizminin uluslararası pazarlarda tanıtılması için müşterek insiyatiflerin başlatılması. Göz önünde bulundurulan çevresel konular ve amaçlar Potansiyel etki 33 Çevresel göstergeler ve ya SÇD ye rehberlik edecek belirli sorular Biyoçeşitlilik, flora ve fauna Su Kültürel miras Peyzaj Yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımı Ulaşım talepleri Aktiviteler sonuçlandığında: Flora ve fauna üzerindeki baskının değişimi Kültürel miras ve peyzaj üzerindeki etkileri Ulaşım talebindeki değişimler Karadeniz Bölgelerinin korunan alanlarında planlama ve yönetim metodolojilerinin geliştirilmesi için bir ağ oluşturulması. Proje tasrımı (performans)

36 34 Önlem 2.3: Katı atık ve atık su yönetimi sistemleri ve teknolojilerinde yeniliklerin teşvik edilmesi Ana belirleyici aktiviteler Atık yönetimi ve boşaltımı konularında yenilikçi teknoloji ve prosedürlerin benimsenmesi için Enstitülerin ortaklığı. Atık su ve katı atık yönetimi, su tasrrufu ve suyun geridönüşümü konularında bilinçlendirici kampanyaları da içeren, bilgi ve eğitim aktiviteleri ağı oluşturulması. Turizm akışı bölgesel ve mevsimsel olarak yoğun olan bölgelerde atık yönetimini yenileştirmek için ortaklıkların sağlanması. AB yaklaşımlarına dayandırılarak, atık yönetimi sektöründe tecrübeleri ve yönetim araçlarını paylaşmak üzere ortaklıkların tesisi Göz önünde bulundurulan çevresel konular ve amaçlar Potansiyel etki Çevresel göstergeler ve ya SÇD ye rehberlik edecek belirli sorular

37 Amaç 3: Kişiden kişiye yerel işbirliğinin teşvik edilmesi Öncelik 3: Havzada ortak bir kültürel çevrenin tesisi için kültür ve eğitim girişimleri yaratmak Önlem 3.1: Karadeniz Havzası toplumları arasında kültürel ağ oluşturulması ve değişimin sağlanmasını teşvik etmek Ana belirleyici aktiviteler Göz önünde bulundurulan çevresel konular ve amaçlar Potansiyel etki 35 Çevresel göstergeler ve ya SÇD ye rehberlik edecek belirli sorular Kültürel miras değerlerini tanıtmak için ortaklıklar tesis etmek. Bölgesel kimliği güçlendirmel için Karadeniz Havzasındaki kültür kurumlarının arasında bir ağ tesisi etmek. Tüm bölgelerdeki kültürel değerleri paylaşmak için, kültür merkezleri arasında bir ağ oluşturulması. Karadeniz Havzasında, ortak kültürel olayların tanıtımı yoluyla geleneksel popüler kültürlerdeki tecrübeleri paylaşmak için ortaklıklar tesis etmek. Önlem 3.2: Karadeniz Havzası toplumları arasında kültürel ağ oluşturulması ve değişimin sağlanmasını teşvik etmek Ana belirleyici aktiviteler Karadeniz Bölgelerinde kültürel entegrasyon kanalları oluşturabilmek için öğrenci değişimlerinin sağlanması ve bursların oluşturulmasına yönelik ortaklıkların tesisi. Karadeniz Bölgesindeki ortak ilgi alanlarındaki konuları temel alan özel eğitim programları oluşturmak için üniversite, lise ve araştırma merkezlerinin ortaklığı. Ortak yaklaşımlara dayalı pazar ekonomisinin ihtiyaçlarına yönelik olarak eğitim ve mesleki eğitim sistemlerinin adaptasyonu konularında deneyimlerin paylaşılabileceği ağların oluşturulması. Göz önünde bulundurulan çevresel konular ve amaçlar Potansiyel etki Çevresel göstergeler ve ya SÇD ye rehberlik edecek belirli sorular

38 36 Ek 2 Proje Başvuruları için doldurulacak format

39 37 Giriş Bu formatın amacı; önerilen projenin olası önemli çevresel etkilerinin olup olmadığını tayin etmek, eğer varsa da sonraki stratejik Çevresel değerlendirmeye yönelik kapsamlaştırmaktır. ŞÇD Direktifine (2001/42/EC) göre, ŞÇD ulusal otoriteler tarafından, ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde bir otoritece hazırlanan ve/ve ya hazırlatılan plan ve programlara uygulanır. Bunlara Avrupa Birliği tarafından finansmanına katkıda bulununanlar da dahildir. Eğer önerilen proje böylesi bir plan ya da program ise, ulusal otorite sözkonusu projenin olası önemli çevresel etkilerinin elenmesinden sorumludur. Bu durumda bu format doldurulmamalıdır. Eğer öneri proje ÇED direktifindeki gerekliliklere tabii özel bir proje ise,ki bu gereklilikler ulusal otoritelerin takdir yetkisindedir, format doldurulabilir. Önemli Çevresel Etki Projenin aşağıda belirtilen konularda olası önemli etkisi var mıdır? (hem olumlu hem de olumsuz etkiler): Çevresel Konu Evet Hayır Biyoçeşitlilik, flora ve fauna Nüfus ve insan sağlığı Toprak Su Hava ve İklimsel Faktörler Maddi kıymetler Kültürel Miras, mimari ve arkeolojik miras da dahil Peyzaj Altyapıya giden alan Enerji verimliliği Yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımı İklimsel değişimlerin benimsenmesi Ulaşım talepleri Diğerleri (evet ise hangileri?)

40 38 Projeden etkilenmesi olası ilgili çevre koruma amaçları Projenin olası önemli etkileri olabileceği düşünülen her bir çevresel konu için ilgili çevre koruma amaçlarını listeleyiniz. Bu listelemeye AB tarafından belirlenen bölgesel, ulusal ve/ve ya yerel düzeydeki çevre koruma hedeflerini de dahil ediniz. AB ve ulusal düzeylerde belirlenen amaçlar için yol gösterici olarak ekli tabloyu referans alabilirsiniz. Yukarıda tanımlanan çevresel konular AB düzeyinde tayin edilmiş olan çevre koruma amaçları Ulusal düzeyde tayin edilmiş olan çevre koruma amaçları Yerel düzeyde tayin edilmiş olan çevre koruma amaçları Göstergeler ve veri Tanımlanan her bir çevresel konuya uygun olan ve olası önemli çevresel etkileri belirleyecek göstergeleri öneriniz. Yol gösterilmesi amacıyla, ek iki de verilen örneklere başvurulabilir. Olası önemli çevresel etkileri değerlendirebilecek, kullanılabilir nitelikteki verileri sıralayınız. Yukarıda tanımlanan çevresel konular Olası önemli çevresel etkileri belirleyecek göstergeler Mevcut veriler İlave bir: AB düzeyinde, bölgesel ve ulusal düzeyde tayin edilmiş olan çevre koruma amaçları Her üç aşamada da tanımlanan ilgili amaçlar için Kapsamlaştırma sonuç raporundaki Ek-1 e başvurunuz.(sözkonusu ek çok kapsamlı olduğu için buraya dahil edilmemiştir 30 sayfadan fazla).

41 39 İlave iki: Gösterge örnekleri Aşağıdaki tabloda, sıralanan çevresel konulara ilişkin ilgili gösterge örnekleri verilmiştir. Bu örneklerin yol göstermek amacıyla verildiği dikkate alınmalıdır. Konulara ilişkin daha uygun başka göstergeler de olabilir. Çevresel konular Biyoçeşitlilik, flora ve fauna Olası önemli çevresel etkileri belirleyecek olası göstergelere örnekler Biyoçeşitlilikteki net kaybın değişimi (mümkünse ilgili türler bazında ayrıştırılsın) Kıymetli doğal alanların durum ve/ve ya büyüklüklerindeki değişim Nüfus ve insan sağlığı İnsanların tehlikeli maddelere maruziyetindeki değişim Toprak Yağmalanmış toprak alanların yaygınlığı ve durumu Su Deniz ve ya tatlı sulardaki tehlikeli madde emisyonlarındaki değişim Deniz ve ya tatlı sulardaki su kalitesindeki değişim Hava ve İklimsel Faktörler Maddi kıymetler Hava kirliliğinin kıymetli maddelere hasar vermesi Kültürel Miras, mimari ve arkeolojik miras da dahil Arazinin temizlendikten sonra sosyal/ticari amaçlarla kullanılabilme olasılığı Risk altındaki arkeolojik siteler ve listelenmis yapıların sayısı Peyzaj Yeni altyapıların peyzaja etkisi Altyapıya giden alan Alan ve toprak kalitesinin diğer amaçlarla kullanılmasının uygunsuzluğu Enerji verimliliği Üretim başına enerji kullanımı Yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların kullanımı İklimsel değişimlerin benimsenmesi Enerji arzındaki yenilenebilir enerji kaynaklarının paylaşımı Ekstrem hava koşullarının tehdidine maruz kalan kişi ya da yapı sayısı

42 40 Çevresel konular Olası önemli çevresel etkileri belirleyecek olası göstergelere örnekler Ulaşım talepleri ton/km ve ya kişi/km sayısındaki artış