а а а а а мэкъэзещ ünlü a a а б б б б мэкъэзэращ ünsüz b b b в в мэкъэзэращ ünsüz v v v г г г г мэкъэзэращ ünsüz g g гỳ гỳ IуыпшIэ макъ dudaksı gù

Transkript

1 а а а а а мэкъэзещ ünlü a a а â (-) мэкъэзещ ünlü â б б б б б мэкъэзэращ ünsüz b b b в в в в в мэкъэзэращ ünsüz v v v г г г г г мэкъэзэращ ünsüz g g g гỳ гỳ IуыпшIэ макъ dudaksı gù г г г г г мэкъэзэращ ünsüz ğ ğ ğ гъ гъ гъ гъ мэкъэзэращ ünsüz ğh ğh гъỳ гъỳ IуыпшIэ макъ dudaksı ğhù д д д д мэкъэзэращ ünsüz d

2 д d d дж дж мэкъэзэращ ünsüz c c c дз дз мэкъэзэращ ünsüz dz дзỳ (-) IуыпшIэ макъ dudaksı dzü ü ü e е е е е мэкъэзещ ünlü e e e ж ж ж ж ж мэкъэзэращ ünsüz j j j ж (-) зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu j жъ жъ жъ жъ мэкъэзэращ ünsüz jh jh жъỳ (-) IуыпшIэ макъ dudaksı jhü з з з з мэкъэзэращ ünsüz z z z

3 з и и и и и мэкъэзещ ünlü i i i й й й й й мэкъэзэращ ünsüz y y y к к к к к мэкъэзэращ ünsüz k k k кỳ кỳ IуыпшIэ макъ dudaksı kù к к зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu k к ỳ к ỳ IуыпшIэ макъ dudaksı k u къ къ къ къ мэкъэзэращ ünsüz kh kh къỳ къỳ IуыпшIэ макъ dudaksı khù (-) кхъ мэкъэзэращ ünsüz kxh kxh

4 (-) кхъ (-) кхъỳ IуыпшIэ макъ dudaksı kxhù л л л л л мэкъэзэращ ünsüz l l l лъ лъ лъ лъ мэкъэзэращ ünsüz lh lh лъ лъ зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu lh м м м м м мэкъэзэращ ünsüz m m m н н н н н н мэкъэзэращ ünsüz n n n о о о о о мэкъэзещ ünlü o o o (-) о мэкъэзещ ünlü o п п p

5 п п п мэкъэзэращ ünsüz p p п п зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu p пу (-) IуыпшIэ макъ dudaksı pù р р р р р мэкъэзэращ ünsüz r r r с с с с с мэкъэзэращ ünsüz s s s т т т т т мэкъэзэращ ünsüz t t t т т мэкъэзэращ ünsüz t ту (-) IуыпшIэ макъ dudaksı tu

6 у у у у у мэкъэзещ ünlü u u u уа уа дифтонг çift ünlü ua уе уе дифтонг çift ünlü ue уи уи дифтонг çift ünlü ui уы уы дифтонг çift ünlü uı уэ уэ дифтонг çift ünlü ue ỳ ỳ IуыпшIэ макъ dudaksı ù ў ў ў w w ў ў мэкъэзэращ ünsüz w ф ф ф ф ф мэкъэзэращ ünsüz f f f

7 (-) ф зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu f х х х х х мэкъэзэращ ünsüz x x x хỳ хỳ IуыпшIэ макъ dudaksı xù х х зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu х хъ хъ хъ хъ мэкъэзэращ ünsüz xh хъỳ хъỳ IуыпшIэ макъ dudaksı xhù ц ц ц ц ц мэкъэзэращ ünsüz ts ч ц ц зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu ts

8 ч ч ч ч ч мэкъэзэращ ünsüz ç ç ç чỳ (-) IуыпшIэ макъ dudaksı çü ч ч зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu ç чъ (-) чъ (-) мэкъэзэращ ünsüz çh çh чъ (-) зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu çh ш ш ш ш ш мэкъэзэращ ünsüz ş ş ş шъ шъ шъ шъ мэкъэзэращ ünsüz şh şh шъỳ (-) IуыпшIэ макъ dudaksı şhü шъ шъ зэращ-пiытiыгъ ünsüz-vurgulu şh

9 шъ ỳ (-) IуыпшIэ макъ dudaksı şh u щ щ щ щ щ мэкъэзэращ ünsüz ş ы ы ы ы ы мэкъэзещ ünlü ı ы мэкъэзещ ünlü ı э э э э э мэкъэзещ ünlü e (-) э мэкъэзещ ünlü я я я (а) (а) мэкъэунае иiэп ъ h

10 ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) I II III IV V VI VII VIII I Kiril alfabesi temelli Meşfeşǖ Necdet Hatam taslağında kullanılan karakterler. 35 karakter. Bunlardan 31-inin kendi sesleri olmasına karşın 4-ünün seleri yoktur ve adığabzeye özgü sesleri oluşturan yardımcı karakterlerdir. II Bu taslağa göre Adığe y adığabzesi alfabesi. Harf sayısı 38 - dir. III Bu taslağa göre Kheberde y adığabzesi alfabesi: Harf sayısı 38 - dir. IV - Bu taslağa göre Adığe y adığabzesi yazın dili sesleri. Ses sayısı 71 - dir. V - Bu taslağa göre Kheberde y yazın dili sesleri. Ses sayısı 64 tür.

11 VI Meşfeşǖ Necdet Hatam Latin ortak alfabe taslağına göre her iki yazın dilindeki sesler. Ses sayısı 75 tir. VII Bu ortak alfabe taslağına göre her iki yazın dilindeki harfler. Harf sayısı 35 tir. Kheberde y adığabzesi yazın dilindeki fazla bir harfin (kxh) eklanmiş olmasına karşın harf sayısının Kiril taslağı ile aynı kalmasının nedeni, Kiril alfabesinde bir harfle verilen (ц) sesinin Latin taslağında kendine özgü sesi olan iki karakterle (ts) verilmiş olması ve bunun için de alfabeye alınmamış olmasıdır. VIII Bu ortak taslağa göre karakterler. Karakter sayısı 32 dir. Açıklamalar: 1 Rusça alfabede bulunan ё (ye) ve ю (ya) harfleri, sadece yabancı dilden gelen sözcüklerde geçtiği için taslak adığabze alfabeye alınmaması daha uygun bulunmuştur. 2 - ( ) iminin yardımı ile oluşturulan [â] sesi alfabeye alınmamıştır. Öğrenme döneminden sonra bu yazımın da kullanılmaması düşünülebilir. Dil bilenlerin karıştırmayacakları umulur. 3 Kendine özgü sesleri olan karakterlerden oluşmuş iki ses (дж ve дз) ayrı harf olarak alfabeye alınmamış, sesler arasında sayılmışlardır. 4 Kendine özgü sesleri olan ikişer karakterden oluşmuş (дж ve дз) sesleri de ses olarak sayılmış ancak alfabeye alınmamıştır. 5 ( ) imi yardımı ile oluşturulmuş (к, лъ, п, т, ц, ч, чъ, шъ ) sesleri de alfabeye alınmamış sesler arasında sayılmışlardır. 6 Adıg e y adıg abzesindeki 15 labialize sesin de [гỳ], [гъỳ], [дзỳ], [жъỳ], [кỳ], [к ỳ], [къỳ], [пу ], [ту ], [ỳ], [хъỳ], [чỳ], [шъ ỳ], [хỳ], [шъỳ], alfabeye alınmaması gerekli görülmüştür.

12 7 Adığabzenin her iki yazın dilindeki 5 diaftong-çift ünlü ( уа, уе, уи, уы, уэ) de alfabeye alınmamıştır. 8 - Sözcük başında (ы) harfi Adıg e y adıg abzesinde biri u fu ru mlu diğeri Türkçedeki I harfinin sözcük başında verdiği ses olmak üzere iki ses vermekte Kheberde y adıg abzesinde ise sadece Tu rkçedeki I-nın sesini vermektedir. Üfürümlü ses de sadece fiil çekimlerinde üçüncü tekil şahıs çekimlerinde ve (ыч и) sözcüğünde yer almaktadır. Dolasyısı ile (ы) harfini verdiği iki sesten üfürümlü olanının sadece öğrenme döneminde (ы ) ile gösterilmesi önerilmektedir. Тхэпкъылъэ Нобэрейхэр пройэктхэр кιахэ йышъхьэрэ Къумахо Мэщфэшъ у Жъы жьы жъы жъы Бжъэ бжьэ бжъэ бжъэ Жъэн жьэн жъэн жъэн

13 Шъхьэ щхьэ шъхьэ шъхьэ Дышъэ дыщэ дышъэ дышъэ Шъынэ щынэ шъынэ шъынэ Шъабэ щабэ шъабэ шъабэ ШIын щiын шiын шъ ын ШIэн щiэн шiэн шъ эн ГъашIэ гъащiэ гъашiэ гъашъ э О о о о О уэ уэ ўэ Од уэд уэд ўэд Огу уэгу уэгу ўэгỳ

14 Огъу уэгъу уэгъу ўэгъỳ КIон кiуэн кiуэн к уэн Iотэн Iуэтэн Iуэтэн уэтэн Гъо гъуэ гъуэ гъуэ Ко куэ куэ куэ И(йы) и(йы) йы йы Илъэс илъэс йылъэс йылъэс ИкIын икiын йыкiын и ыч ын гянэ гыри Гу гу гу гуы

15 Гыны гын гыны-гын г ыны-г ын МэгыкIэ мэгыщiэ мэгышiэ мэг ыч э -мэг ышъ э Бгэн бгэн бгэн бг эн Бгы бгы бгы бг ы Пагэ пагэ пагэ паг э Гъунэ гъунэ гъунэ гъуынэ Iехы Iехыр, Iехы-Iехыр ехы-ехыр Тет тет тет тет СIехы сiехыр сiехы-сiехыр се хы-се хыр ТIехы тiехыр тiехы-тiехыр те хы-те хыр Ет ет ет йэт

16 Еу еу еу йэў Емын емынэ емын-емынэ йэмын-йэмынэ Еон еуэн еуэн йэўэн Iихыгъ Iихащ Iихыгъ-Iихащ ихыгъ-ихащ Iихыщт Iихынущ Iихыщт-Iихынущ ихышт-ихынущ Ины ин йыны-йын йыны-йын И йы йы йы Иун иунэ йыун-йыунэ йыўын-йыўынэ МакIо макiо макiо мак уэ КIон кiуэн кiуэн к уэн к ак уэ

17 - - - к эрахъỳ ЛIы лiы лiы лъ ы ЛIэныгъ лiэныгъэ лiэныгъ-лiэныгъэ лъ эныгъ-лъ эныгъэ ПлIы плiы плiы плъ ы ЛIакъо лiакъуэ лiакъуэ лъ акъуэ ПIастэ пiастэ пiастэ п астэ ПIыркIу пiыркiу пiыркiу п ырк ỳ ПIырагу пiырагу пiырагу п ырагỳ Пiуаблэ пiуаблэ пiуаблэ пу аблэ ПIэ пiэ пiэ пэ ПIун пiын пiун-пiын пу ын-пы н

18 ПIалъэ пiалъэ пiалъэ па лъэ ТIаркъо тiаркъо тiаркъуэ т аркъуэ ТIы тiы тiы т ы ТIысын тiысын тiысын т ысын ТIэкIу тiэкiу тiэкiу т эк ỳ ТIэкIын тiэщiын тiэкiын-тiэшiын т эч ын-т эшъ ын ТIэн тiэн тiэн т эн ТIо тiуэ тiуэ ту э ТIуалэ тiуалэ тiуалэ ту алэ ТIыгъ тiыгъщ тiыгъ-тiыгъщ ты гъ-ты гъщ ТIу тiу тiу тýы.

19 Унэ унэ унэ ўынэ Узын узын узын ўызын Iу Iу Iу у Iудан Iудан Iудан уыдан Еплъы йоплъ еплъы-йопл йэплъы-йоплъ МаIо маiуэ маiуэ мауэ Мао мауэ мауэ маўэ IуакIэ IуакIэ IуакIэ уач э УакIэ уакiэ уакiэ у ач э Гогон гуэгуэн гуэгуэн гуэгуэн Куамэ куамэ куамэ куамэ

20 Ку ку куы куы ИкIыIу ищiыiу икiыiу-ишiыiу и ыч ыỳ и ышъ ыỳ Уанэ уанэ уанэ ўанэ Уатэ уадэ уатэ-уадэ ўатэ-ўадэ Уты ут уты-ут ўыты-ўыт Утын удын утын-удын ўытын-ўыдын фiы фiы ф ы ефiэкiуэн ефiэкiуэн йэф эк уэн фiырыфi фiырыфi ф ырыф мафiэ мафiэ маф э ЦIэ цiэ цiэ ц э

21 МацIэ мацiэ мацiэ мац э ЦIапIэ цiапiэ цiапiэ ц апэ КIэрахъу кiэрахъу кiэрахъу-кiэрахъу ч эрахъу-к эрахъу КIэ кiэ кiэ ч э-к э ЕшIэ ещiэ ешiэ и эшъ э ЕшIэ ещiэ ешiэ и эшъэ

22

23