Ergun Karaağaoğlu H.Ü. Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Ergun Karaağaoğlu H.Ü. Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı"

Transkript

1 Ergun Karaağaoğlu H.Ü. Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

2 Biyoyararlanım/Biyoeşdeğerlik Çalışmaları, ilacın gönüllülere verilmesinden sonra kan ya da idrar örneklerinin belirlenen aralıklarla toplanarak etkin maddenin analiz edilmesini sağlamak için yapılan çalışmalardır. BY ve BE çalışmaları, Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan Farmasötik Müstahzarların Biyoyararlanım ve Biyoeşdeğerliliğinin Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik te belirtildiği gibi üniversite hastanelerinde oluşturulacak merkezlerde yapılmak zorundadır. Ülkemizde, Sağlık Bakanlığı tarafından alınan kararlar gereğince 1999 yılında ruhsatlandırma başvurularında BY/BE çalışmalarının sunulması zorunlu hale getirilmiş olup 2000 yılından itibaren de BY/BE açısından onay almamış ürünlere ruhsatname düzenlenmemektedir.

3 Vücutta ilaçtan (aktif maddeden) 'yararlanması' beklenen ve ilacın niteliğine göre değişen çeşitli organlar ve dokular bulunmaktadır, bunlara ilacın hedef organları denmektedir. Hangi yoldan verilirse verilsin, sistemik dolaşıma geçen ilaç emilmiş olarak kabul edilir. Emildikten sonra hedef dokuya ulaşan ilaç, etki gösterebilmek için burada belli bir konsantrasyona ulaşmak zorundadır. Bu eşik konsantrasyona ilacın minimum etkin konsantrasyonu denir. İlaç hedef organda (dokuda) bu eşik değeri aşamazsa etki oluşturamaz. Eğer emilim derecesi (oranı) ve hızı yeterli değilse, hedef dokuda istenen konsantrasyona ulaşamayan ilaç istenen/ beklenen terapötik etkiyi göstermeyecektir.

4 İLAÇLARIN BİYOYARARLANIMI Ağızdan ya da doku içine enjeksiyon gibi intravenöz (iv) dışı yollardan verilen ilacın absorbsyonu ile ilgili iki önemli parametre : i) Absorbsiyon derecesi oranı (verilen dozun yüzde kaçının absorbe edilip sistemik dolaşıma ulaştığı) ii) Absorbsiyon hızı dır. Bu iki parametre o ilacın ya da ilaç ürününün biyoyararlanımını belirler. Biyoyararlanım, sistemik etki yapması için verilen bir ilaçtan vücudun ne kadar yararlandığını gösteren bir ölçüdür. İlaç ağız yolundan (oral) verildiği zaman oral biyoyararlanım sözkonusudur.

5 İlaçların biyoyararlanımının ölçülmesinde temel olay, ilaç plazma konsantrasyonunun zamana göre seyri ve bunu gösteren plazma konsantrasyonu zaman eğrisidir.

6

7 Biyoyararlanımın Ölçülmesi: Plazma konsantrasyonu zaman eğrisi altında kalan alan (AUC) Oral Biyoyararlanım = AUCoral D f = AUC D Bu şekilde ilacın iv dışı yollardan (rektal, perkütan, transdermal, intramüsküler vb) uygulanmasına ilişkin biyoyararlanım da belirlenebilir. iv iv oral

8 Maksimum (doruk) ilaç konsantrasyonu ( C max ) Maksimum (doruk) konsantrasyona ulaşma süresi (T max ) 30 C max T max Zaman (Saat) Konsantrasyon (ng/ml) Örnek T i (saat) C i (ng/ml) 1 0,00 0,00 2 0,25 (15dk) 5,00 3 0,50 (30dk) 20,00 4 0,75 (45dk) 28,00 5 1,00 26,00 6 1,50 22,00 7 2,00 20,00 8 2,50 17,00 9 3,00 14, ,00 12, ,00 10, ,00 6, ,00 3, ,00 1, ,00 0,00 C max = 28,00 ve T max = 0,75 saat (45 dk) dır. Eğri altında kalan alan (AUC) üçgen ve yamukların alanları toplanarak bulunur. 8

9 Sonuç olarak biyoyararlanım, herhangi bir yolla alınan ilacın sistemik dolaşıma geçen kısmı (yüzdesi) ya da miktarıdır. Oral ya da iv dışı yollardan verilen ilacın absorbe edilen miktarının, aynı dozdaki ilacın %100 absorbsiyona olanak sağlayan iv yoldan verilmesi ile sistemik dolaşıma giren ilaç miktarına oranlanması ile bulunan biyoyararlanıma, mutlak biyoyararlanım adı verilir. Eğer bir ilacın iv injeksiyonla (iv yolla) verilmesi olanaksız ise, bu durumda iv yolla verilmesi yerine, diğer bir yoldan verilmesi referans olarak alınır. Herhangi başka bir yolla verilen ilacın, bu referans yolla verilen aynı dozdaki ilacın biyoyararlanımına oranlanması ile elde edilen biyoyararlanıma bağıl (göreli, relatif) biyoyararlanım denir. Başka bir değişle, bağıl biyoyararlanım, herhangi bir tür formülasyonda belirli bir dozda alınan ilacın sistemikdolaşıma geçen miktarının, aynı dozda intra venöz dışında başka bir yollaalınması durumunda sistemik dolaşıma geçen miktarına oranlanması ile bulunur.

10 Biyoyararlanım çoğunlukla test ve referans formülasyonunun (veriliş yolunun) eğri altında kalan alanların (AUC) oranlanması ile bulunur. Mutlak biyoyararlanım için paydada %100 emilime olanak sağlayan iv yol bulunurken, ilacın iv yolla verilmesinin olanaklı olmadığı durumlarda kullanılan herhangi başka bir yol referans olarak (paydada) alınabilir.

11 Bilimsel olarak biyoyararlanım F (fractional bioavailability of the dose) harfi ile belirtilir. Örnek olarak oral yoldan verilen bir ilacın mutlak biyoyararlanımı şu şeklide hesaplanır: Böylece intravenöz verilen ilacın biyoyararlanımı 1 iken (F=1) diğer yollarla verildiğinde biyoyararlanım birden düşük olur. Bağıl (Göreli Relatif) biyoyararlanımda ise aynı ilacın değişik bir formulasyonla verilmesi sonucu ortaya çıkan biyoyararlanım farkları ortaya konulur.

12 Biyoeşdeğerlilik, farmasötik eşdeğer olan iki ilacın, aynı molar dozda verilişinden sonra biyoyararlanımlarının (hız ve derece) ve böylece etkilerinin istatistiksel olarak farksız olmasını sağlayacak derecede benzer olmasıdır. Karşılaştırmalı biyoyararlanım çalışması sonucunda istatistiksel olarak anlamlı fark bulunamamışsa iki ilaç biyoeşdeğer olarak kabul edilir.

13 Referans (inovatör-orijinal) ilaç, firma tarafından geliştirilerek patent koruması altında pazara verilen ilk üründür. Koruma süreleri bittikten sonra bu ürünler referans alınarak eşdeğer ilaçlar üretilir. Eşdeğer (jenerik) ilaçlar, referans ilaçlarla aynı özelliklere sahip olduğu, dolayısıyla, hasta üzerinde aynı tedaviyi sağladığı bilimsel çalışmalarla kanıtlanan ve referans ilaçların koruma süreleri bittikten sonra satışa sunulan ürünlerdir. Eşdeğer ilacın 4 temel özelliği; etkin, kaliteli, güvenilir ve ekonomik olmasıdır. Bugün dünyadaki hemen hemen tüm büyük referans ilaç üreticileri, ortaklıkları aracılığıyla aynı zamanda eşdeğer ilaç üreticisi konumundadır.

14 Nüfusun artması ve yaşlanması, ileri ve pahalı tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi, sağlık hizmetlerinin yaygınlaşması nedenleriyle tüm dünyada sağlık harcamalarını giderek artırmakta ve buna bağlı olarak, artan sağlık harcamalarının yönetiminde eşdeğer ilaçlar önemli bir çözüm olarak rolünü güçlendirmektedir. Türkiye de 2010 yılında kutu ölçeğinde %52,7 olan eşdeğer ilaçların payı 2011 yılında %52,4 olmuştur. Tutar ölçeğinde ise 2010 da %37,2 olan pay %38,4 'e yükselmiştir. Bu durum, pazara pahalı referansların eşdeğerlerinin girdiğini göstermektedir yılında pazara yeni giren ilaçların %79 u eşdeğer ürünlerdir. 14

15

16 Biyoeşdeğerlik çalışmalarında test ve referans ilaç ürünlerinin AUC, C max ve t max değerleri ölçülerek, bu ölçüler üzerinden karşılaştırma yapılır. Daha çok AUC ve C max kullanılır. Bu ölçüler için test ürün/referans ürün oranının ortalamasının %90 güven aralığının alt ve üst sınırlarının AUC için 0,8 ile 1,25 aralığı, C max için 0,7 ile 1,43 aralığında olması gereklidir.

17 Biyoeşdeğerlik çalışmaları genellikle 2 ardışımlı 2 periyotlu çaprazgeçişlitasarımla ve çoğunlukla sağlam bireylerile yapılır. Bireyler önce rasgele olarak 2 gruba eşit sayıda olacak şekilde dağıtılırlar. Hangi grubun AB ardışımı olacağı da rastgele belirlenir. AB ardışımı (grubu) birinci periyotta A ilacını, ikinci periyotta B ilacını alır. BA ardışımı ise ilk ve ikinci periyotta BA sırası ile ilaç ürünlerini alır. Periyot Ardışım AB 1 2 BA Test ürün Referans ürün Referans ürün Arındırma süresi Test ürün

18 AUC ve C max değerleri çoğunlukla normal dağılım göstermezler ve bu nedenle orijinal değerleri yerine logaritmaları kullanılır.

19 Biyoeşdeğerlik çalışmalarının istatistiksel analizi, genellikle EAA ve Cmaks için logaritmik dönüştürülmüş verilere varyans analizi testi (ANOVA) uygulanarak (log dönüştürülmüş verilerin normale yakın bir dağılım gösterdikleri varsayılarak) gerçekleştirilir. Bu işlem sırasında; İlaç Periyot Ardışım Ardışım içindeki denek şeklindeki 4 ayrı etken istatistiksel olarak test edilir.

20 BİYOEŞDEĞERLİK (BE) Biyoeşdeğerlik Aralığı: Karşılaştırmanın dayandığı kural, iki birincil değişken olan EAA ve Cmaks için, test/referans ürün ortalama oranının %90 güven düzeyinde alt ve üst limitlerinin 0,8-1,25 kabul aralığı içinde olmasıdır. Bu aralık logaritmik (ln) dönüştürülmüş değerler için -0,22314 ile 0,22314 aralığıdır. Kabul aralığı olarak, klinik değerlendirme baz alınarak, ilk zamanlar %80-%120 aralığı kabul edilmiştir. EAA ve Cmaks için çoğunlukla logaritmik (ln) dönüştürülmüş veriler kullanılmaktadır. Logaritmik dönüştürülmüş veriler kullanıldığı zaman 0,8-1,2 aralığının simetrik olmadığı [-0, ,18232] görülmüş ve bu değerler [-0, ,22314] olacak şekilde revize edilmiştir. Bu aralığın ln dönüştürülmemiş karşılığı ise 0,8-1,25 olmaktadır. 20

21 BİYOEŞDEĞERLİK (BE) İstatistiksel Analiz: Biyoeşdeğerliği test etmek için kullanılan istatistiksel yöntem, farmakokinetik parametrelerin ln dönüştürülmüş verileri üzerinden hesaplanan geometrik ortalamalarının oranının (µt/µr) %90 güven aralığı yaklaşımına göre hesaplanması esasına dayanır. Bu yöntem, kabul aralığının her iki ucunda, %5 önemlilik seviyesinde iki tane tek yönlü sıfır hipotez testi yapmaya eşdeğerdir. Buna, İki-Tek Yönlü (Two-One Sided) Test Yöntemi denir. Burada, ortalamaların eşit olması veya oranın 1 olması değil; Test/Referans ortalamalarına ait güven aralıklarının, BE kabul aralığı olan (0,8-1,25) sınırları arasına düşmesi istenir. Logaritmik dönüştürme sırasında Test/Referans oranlarının yerini Test- Referans farkları alır. 21

22 BİYOEŞDEĞERLİK (BE) İstatistiksel Analiz: BE çalışmalarında amaç tüketicinin korunması olduğundan; tüketici (hasta) riskini en aza indirmek adına, reddedilmesi beklenen H0 için BE olmayış (µt µr) esas alınır (H0: Biyoeşdeğerlik yoktur). Alternatif hipotez ise, BE olma şeklinde kurulur (Ha: Biyoeşdeğerlik vardır). Buna göre: H ve H 0 1 : µ µ : θ L T R < θ µ µ T R L veya < θ U µ µ T R θ U Biyoeşdeğersizlik Biyoeşdeğerlik ( θl, θu : Biyoeşdeğerlik aralığının alt ve üst limitleri) 22

23 BİYOEŞDEĞERLİK (BE) İstatistiksel Analiz: İnterval Hipotez Yaklaşımı Çoğu zaman yapıldığı üzere, logaritmik dönüştürülmüş verilerle çalışılıyorsa, yukarıdaki hipotez takımı aşağıdaki duruma gelir: H0: ln (µt/µr) ln θl veya ln (µt/µr) ln θu Ha: ln θl < ln (µt/µr) < ln θu Not: Uygularken ln (µt/µr) = ln µt ln µr olur. Hipotezin test edilmesi parametrik yaklaşımda Schuirmann ın iki tekyönlü t testi ile yapılır. 23

24 BİYOEŞDEĞERLİK (BE) ÖRNEK:%90 Güven Aralığı Yaklaşımı 20 kişilik bir grup üzerinden çapraz tasarımla yürütülen bir BE çalışmasında, denekler için hesaplanan EAA ve standart sapma değerleri şöyledir: ln X Test= 3,51 ln X Referans= 4,08 : 0,2254 Burada; n=20; t (α=0,05; sd=n-2=18)= 1,734 H0: ln (µt/µr) ln 0,8 veya ln (µt/µr) ln 1,25 Ha: ln 0,8 < ln (µt/µr) < ln 1,25 (3,51-4,08) -/+ 1,734 * (0,2254* 2/20) = -0,57 -/+ 0,124 = [-0,694-0,446] 24

25 BİYOEŞDEĞERLİK (BE) ÖRNEK:%90 Güven Aralığı Yaklaşımı Sonuç: %90 güven aralığında ln µt - ln µr = [ ], [ln 0.8 ; ln 1.25] = [ ; ] şeklindeki BE kabul aralığı içinde yer almamaktadır. Keza, 90 % güven aralığında (µt/µr) = [exp(-0.694) exp(-0.446)] =[0.500 ; 0.640], BE kabul aralığı olan [ ] içine düşmemektedir. Bu bağlamda, incelenen 2 ilaç EAA değerleri bakımından BE değildir. 25

26 -lnθ =lnθ =Δ>0 A Ü Bu eşitliğe göre hipotezler tekrar düzenlenirse; H 01 : lnµ T /µ R -D H a1 : lnµ T /µ R > -D H 02 : lnµ T /µ R D H a2 : lnµ T /µ R < D Bu iki tek-yönlü hipotezler, Schurimann ın (1987) iki tek-yönlü test yöntemi ile test edilir. YT YR + Δ TA = > t(1 α, n1 + n2 2) ˆ σ 2 + W n1 n2 YT YR Δ T = < t(1 α, n1 + n2 2) Ü ˆ σ 2 + W n1 n2 durumlarında H o hipotezleri reddedilir. 26

27 UYGULAMA Tek dozlu- biyoeşdeğerlik çalışmasından alınan zamana karşı plasma düzeyi altındaki alan (AUC, emilim ölçüsü) verisine göre Aralık hipotezi, ANOVA ve Log dönüşümlü/dönüşümsüz güven aralıkları gösterilmiştir. 27

28 DÖNÜŞÜMSÜZ VERİ AUC farkı için % 90 güven aralığı: Δ ± t 1 MSE N ± N 42.25: AUC ortalamaları arasındaki fark 1.81, 10 serbestlik dereceli t tablo değeri 1067; varyansanalizitablosundaki HKO AUC farkının alt ve üst sınırları 2 = ± = referans ürün (B ürünü) için ortalama AUC ye bölünerek yaklaşık göreli biyoyararlanım yüzdesi olarakifade edilebilir. A/B için yaklaşık % 90 güven aralığı: = ( )/167.2 ile ( )/167.2 = ile

29 A ürününün biyoyararlanımı, B ürününden % 11 ile % 40 arası daha fazladır. Güven aralığı yaklaşımına dayalı sonuçlar, her biri %5 düzeyinde gerçekleştirilen iki tek yönlü t testine eşittir. Yokluk hipotezleri: A A H 0 : < 0.8 ve H 0 : > B B 1.25 **Test ürünü, biyoeşdeğer olarak belirlenemez çünkü, üst limit 1.25 i geçmektedir. Eğer test ürünü, 175 ortalama AUC ye sahip olsa ve hata= 1067 olsa idi, % 90 güven sınırları: Test / standart ürün oranı için % 90 güven sınırları, 0.80 ile 1.25 arasındadır. 29

30 İki Tek-yönlü t testi Sonuçları: **-33.4 ve 41.8, referans değerin -%20 si ve +%25 idir. Her iki t değeri de 1.81 i geçtiği için (% 5 düzeyinde tek yönlü t tablo değeri) bu ürünlerin eşdeğer olduğu varsayılır. 30

31 Ln dönüşümü yapılmış veri için ANOVA tablo 5 de gösterilmiştir. LOG DÖNÜŞÜMLÜ VERİ (Geçerli Yöntem) Tablo 5: Ln dönüşümlü AUC verisinin ANOVA sonuçları Test ve standart ürünler için ln ortalama değerleri: A B = = A B = =

32 A-B için % 90 güven sınırları: ± / 6 = Bu sınırların antilogaritması: ile Dönüştürülmemiş veri için % 90 güven sınırları: Her iki analizle de benzer sonuç elde edilmiştir. 32

33 KAYNAKLAR 1- Sanford Bolton, Charles Bon, 2009, Pharmaceutical Statistics Practical and Clinical Applications, Revised and Expanded. 2- S. Oğuz Kayaalp, 2005, Klinik Farmakolojinin Esasları ve Temel Düzenlemeler. 33

Biyoeşdeğerlik. Çalışma Dosyaları. Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar. Uz. Ecz. Tuba Uçar S.B. İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü

Biyoeşdeğerlik. Çalışma Dosyaları. Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar. Uz. Ecz. Tuba Uçar S.B. İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Biyoeşdeğerlik Çalışma Dosyaları Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Uz. Ecz. Tuba Uçar S.B. İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Biyoeşdeğerlik Çalışma Dosyaları Hazırlanırken Dikkat Edilmesi

Detaylı

BİYOYARARLANIM- BİYOEŞDEĞERLİK ÇALIŞMALARI

BİYOYARARLANIM- BİYOEŞDEĞERLİK ÇALIŞMALARI BİYOYARARLANIM- BİYOEŞDEĞERLİK ÇALIŞMALARI Doç. Dr. T. Emrah Bozkurt Hace4epe Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Farmakoloji AbD İlaca Giden Yol 6. Disiplinlerarası Beyin FırFnası ToplanFsı 20 Aralık 2018

Detaylı

DÖNEM III- SEÇMELİ DERS KURULU II KLİNİK DENEMELER. Klinik Deneme Düzenleri Yrd. Doç. Dr. Anıl DOLGUN

DÖNEM III- SEÇMELİ DERS KURULU II KLİNİK DENEMELER. Klinik Deneme Düzenleri Yrd. Doç. Dr. Anıl DOLGUN DÖNEM III- SEÇMELİ DERS KURULU II KLİNİK DENEMELER Klinik Deneme Düzenleri Yrd. Doç. Dr. Anıl DOLGUN SUNUM PLANI Randomize Klinik Deneme Düzenleri Paralel grup (düzen) çalışmaları Çapraz düzen çalışmaları

Detaylı

Biyoeşdeğerlik ve Jenerik İlaçlar

Biyoeşdeğerlik ve Jenerik İlaçlar Biyoeşdeğerlik ve Jenerik İlaçlar Prof. Dr. Öner Süzer Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Anabilim Dalı www.onersuzer.com Güncellenme tarihi: 19 Haziran 2006 Kaynaklar Klinik Farmakolojinin

Detaylı

Student t Testi. Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

Student t Testi. Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Student t Testi Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Konu Başlıkları Tek örnek t testi SPSS de tek örnek t testi uygulaması Bağımsız iki örnek

Detaylı

Kestirim (Tahmin) Bilimsel çalışmaların amacı, örneklem değerinden evren değerlerinin kestirilmesidir.

Kestirim (Tahmin) Bilimsel çalışmaların amacı, örneklem değerinden evren değerlerinin kestirilmesidir. Biyoistatistik 9 Kestirim (Tahmin) Bilimsel çalışmaların amacı, örneklem değerinden evren değerlerinin kestirilmesidir. Evren parametrelerinin kestirilmesi (tahmini) için: 1. Hipotez testleri 2. Güven

Detaylı

KRUSKAL WALLIS VARYANS ANALİZİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

KRUSKAL WALLIS VARYANS ANALİZİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı KRUSKAL WALLIS VARYANS ANALİZİ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı ükruskal Wallis varyans analizi, tek yönlü varyans analizinin parametrik olmayan karşılığıdır. üveriler ölçümle

Detaylı

Jeneriklerin kritik dozları ve klinik etkileri

Jeneriklerin kritik dozları ve klinik etkileri Jeneriklerin kritik dozları ve klinik etkileri Dr. Hüseyin Töz Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi TİGED 2013, Çeşme, İzmir Dünya nüfusu ve yaşlı nüfus giderek artmakta Sağlık hizmetine gereksinim artmakta

Detaylı

İn Vitro Laboratuvar İncelemelerinin Biyoeşdeğerlik Çalışmalarındaki Yeri ve Önemi

İn Vitro Laboratuvar İncelemelerinin Biyoeşdeğerlik Çalışmalarındaki Yeri ve Önemi Prof.Dr. S.Oğuz Kayaalp Türkiye Bilimler Akademisi Şeref Üyesi İn Vitro Laboratuvar İncelemelerinin Biyoeşdeğerlik Çalışmalarındaki Yeri ve Önemi Karadeniz Teknik Ü. Tıp Fakültesi Trabzon, 24 Ekim 2007

Detaylı

Amaç Farmasötik Müstehzarların Biyoyararlanım ve Biyoeşdeğerliliğinin Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik (27 Mayıs 1994 tarihli ve 21942 sayılı Resmi Gazete) MADDE 1 - Bu Yönetmeliğin amacı; farmasötik

Detaylı

İstatistik ve Olasılık

İstatistik ve Olasılık İstatistik ve Olasılık Ders 8: Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Tanım Tahmin (kestirim veya öngörü): Mevcut bilgi ve deneylere dayanarak olayın bütünü hakkında bir yargıya varmaktır. Bu anlamda, anakütleden çekilen

Detaylı

Farmasötik Müstehzarların Biyoyararlanım ve Biyoeşdeğerliliğinin Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik

Farmasötik Müstehzarların Biyoyararlanım ve Biyoeşdeğerliliğinin Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik Farmasötik Müstehzarların Biyoyararlanım ve Biyoeşdeğerliliğinin Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik Amaç (27 Mayıs 1994 tarihli ve 21942 sayılı Resmi Gazete) MADDE 1 - Bu Yönetmeliğin amacı; farmasötik

Detaylı

GÜVEN ARALIKLARI ve İSTATİSTİKSEL ANLAMLILIK. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

GÜVEN ARALIKLARI ve İSTATİSTİKSEL ANLAMLILIK. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı GÜVEN ARALIKLARI ve İSTATİSTİKSEL ANLAMLILIK Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Kestirim Pratikte kitle parametrelerinin doğrudan hesaplamak olanaklı değildir. Bunun yerine

Detaylı

FARMASÖTİK MÜSTAHZARLARIN BİYOYARARLANIM VE BİYOEŞDEĞERLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK

FARMASÖTİK MÜSTAHZARLARIN BİYOYARARLANIM VE BİYOEŞDEĞERLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK FARMASÖTİK MÜSTAHZARLARIN BİYOYARARLANIM VE BİYOEŞDEĞERLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK (Resmi Gazete Yayım Tarihi: 27 Mayıs 1994-Sayı: 21942) Amaç MADDE 1 - Bu Yönetmeliğin amacı; farmasötik

Detaylı

BİYOİSTATİSTİK. Uygulama 4. Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH

BİYOİSTATİSTİK. Uygulama 4. Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH BİYOİSTATİSTİK Uygulama 4 Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr 1 Güven Aralıkları 2 Güven Aralıkları

Detaylı

BİYOEŞDEĞERLİK VE FAZ I ÇALIŞMALARI VE ETİK DEĞERLENDİRME AÇISINDAN YAKLAŞIM

BİYOEŞDEĞERLİK VE FAZ I ÇALIŞMALARI VE ETİK DEĞERLENDİRME AÇISINDAN YAKLAŞIM BİYOEŞDEĞERLİK VE FAZ I ÇALIŞMALARI VE ETİK DEĞERLENDİRME AÇISINDAN YAKLAŞIM 30-31 EKİM 2014 İSTANBUL Prof. Dr. Işık TUĞLULAR Ege Üniversitesi İlaç Araştırma-Geliştirme ve Farmakokinetik Uygulama ve Araştırma

Detaylı

NORMAL DAĞILIM VE ÖNEMLİLİK TESTLERİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER

NORMAL DAĞILIM VE ÖNEMLİLİK TESTLERİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER NORMAL DAĞILIM VE ÖNEMLİLİK TESTLERİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER A) Normal Dağılım ile İlgili Sorular Sayfa /4 Hamileler ile ilgili bir araştırmada, bu grubun hemoglobin değerlerinin normal dağılım gösterdiği

Detaylı

BİYOİSTATİSTİK PARAMETRİK TESTLER

BİYOİSTATİSTİK PARAMETRİK TESTLER BİYOİSTATİSTİK PARAMETRİK TESTLER Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT *Bir testin kullanılabilmesi için belirli şartların sağlanması gerekir. *Bir testin, uygulanabilmesi için gerekli şartlar; ne kadar çok veya güçlü

Detaylı

Nokta ve Aralık Tahmini Merkezi Limit Teoremi Örneklem Dağılımı Hipotez Testlerine Giriş

Nokta ve Aralık Tahmini Merkezi Limit Teoremi Örneklem Dağılımı Hipotez Testlerine Giriş Nokta ve Aralık Tahmini Merkezi Limit Teoremi Örneklem Dağılımı Hipotez Testlerine Giriş Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Nokta Tahmini

Detaylı

BKİ farkı Standart Sapması (kg/m 2 ) A B BKİ farkı Ortalaması (kg/m 2 )

BKİ farkı Standart Sapması (kg/m 2 ) A B BKİ farkı Ortalaması (kg/m 2 ) 4. SUNUM 1 Gözlem ya da deneme sonucu elde edilmiş sonuçların, rastlantıya bağlı olup olmadığının incelenmesinde kullanılan istatistiksel yöntemlere HİPOTEZ TESTLERİ denir. Sonuçların rastlantıya bağlı

Detaylı

Terapötik İlaç Düzeylerinin İzlenmesi

Terapötik İlaç Düzeylerinin İzlenmesi Terapötik İlaç İzlemi ve İlaç Dozu Hesaplama Prof. Dr. Öner Süzer Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Anabilim Dalı www.onersuzer.com Son güncelleme: 10.03.2009 Terapötik İlaç Düzeylerinin

Detaylı

Hipotez. Hipotez Testleri. Y. Doç. Dr. İbrahim Turan Nisan 2011

Hipotez. Hipotez Testleri. Y. Doç. Dr. İbrahim Turan Nisan 2011 Hipotez Hipotez Testleri Y. Doç. Dr. İbrahim Turan Nisan 2011 Hipotez Nedir? Gözlemlenebilir (araştırılabilir) bir olay, olgu veya fikri mantıklı ve bilimsel olarak açıklamaya yönelik yapılan tahminlerdir.

Detaylı

TEKRARLI ÇAPRAZ GEÇİŞLİ DENEY UYGULAMALARINDA KİŞİ SAPAN DEĞERİ BULMAK İÇİN KULLANILAN HOTELLING T² YÖNTEMİNİN PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ

TEKRARLI ÇAPRAZ GEÇİŞLİ DENEY UYGULAMALARINDA KİŞİ SAPAN DEĞERİ BULMAK İÇİN KULLANILAN HOTELLING T² YÖNTEMİNİN PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEKRARLI ÇAPRAZ GEÇİŞLİ DENEY UYGULAMALARINDA KİŞİ SAPAN DEĞERİ BULMAK İÇİN KULLANILAN HOTELLING T² YÖNTEMİNİN PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ Emel

Detaylı

İki Ortalama Arasındaki Farkın Önemlilik Testi (Student s t Test) Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

İki Ortalama Arasındaki Farkın Önemlilik Testi (Student s t Test) Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı İki Ortalama Arasındaki Farkın Önemlilik Testi (Student s t Test) Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı İki Ortalama Arasındaki Farkın Önemlilik Testi (Student s t test) Ölçümle

Detaylı

İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİ MEKANİZMALARI. Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL

İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİ MEKANİZMALARI. Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİ MEKANİZMALARI Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL Vücudun İlaçlara Etkisi (Farmakokinetik Etkiler) Farmakokinetik vücudun ilaca ne yaptığını inceler. İlaçlar etkilerini lokal veya sistematik

Detaylı

rasgele değişkeninin olasılık yoğunluk fonksiyonu,

rasgele değişkeninin olasılık yoğunluk fonksiyonu, 3.6. Bazı Sürekli Dağılımlar 3.6.1 Normal Dağılım Normal dağılım hem uygulamalı hem de teorik istatistikte kullanılan oldukça önemli bir dağılımdır. Normal dağılımın istatistikte önemli bir yerinin olmasının

Detaylı

İkiden Çok Grup Karşılaştırmaları

İkiden Çok Grup Karşılaştırmaları İkiden Çok Grup Karşılaştırmaları Bir onkoloji kliniğinde göğüs kanseri tanısı almış kadınlar arasından histolojik evrelerine göre 17 şer kadın seçilerek sağkalım süreleri (ay) alınmıştır. HİSTLOJİK EVRE

Detaylı

Örneklemden elde edilen parametreler üzerinden kitle parametreleri tahmin edilmek istenmektedir.

Örneklemden elde edilen parametreler üzerinden kitle parametreleri tahmin edilmek istenmektedir. ÇIKARSAMALI İSTATİSTİKLER Çıkarsamalı istatistikler, örneklemden elde edilen değerler üzerinde kitleyi tanımlamak için uygulanan istatistiksel yöntemlerdir. Çıkarsamalı istatistikler; Tahmin Hipotez Testleri

Detaylı

Hatalar Bilgisi ve İstatistik Ders Kodu: Kredi: 3 / ECTS: 5

Hatalar Bilgisi ve İstatistik Ders Kodu: Kredi: 3 / ECTS: 5 Ders Kodu: 0010070021 Kredi: 3 / ECTS: 5 Yrd. Doç. Dr. Serkan DOĞANALP Necmettin Erbakan Üniversitesi Harita Mühendisliği Bölümü Konya 07.01.2015 1 Giriş 2 Giriş Matematiksel istatistiğin konusu yığın

Detaylı

SÜREKLİ OLASILIK DAĞILIŞLARI

SÜREKLİ OLASILIK DAĞILIŞLARI SÜREKLİ OLASILIK DAĞILIŞLARI Sürekli verilerin göstermiş olduğu dağılışa sürekli olasılık dağılışı denir. Sürekli olasılık dağılışlarının fonksiyonlarına yoğunluk fonksiyonu denilmekte ve bu dağılışlarla

Detaylı

Mühendislikte İstatistiksel Yöntemler

Mühendislikte İstatistiksel Yöntemler Mühendislikte İstatistiksel Yöntemler BÖLÜM 7 TAHMİNLER Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU 1 Tahmin (kestirim veya öngörü): Mevcut bilgi ve deneylere dayanarak olayın bütünü hakkında bir yargıya varmaktır.

Detaylı

BİYOİSTATİSTİK Tek Örneklem ve İki Örneklem Hipotez Testleri Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH

BİYOİSTATİSTİK Tek Örneklem ve İki Örneklem Hipotez Testleri Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH BİYOİSTATİSTİK Tek Örneklem ve İki Örneklem Hipotez Testleri Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr

Detaylı

İÇİNDEKİLER. BÖLÜM 1 Değişkenler ve Grafikler 1. BÖLÜM 2 Frekans Dağılımları 37

İÇİNDEKİLER. BÖLÜM 1 Değişkenler ve Grafikler 1. BÖLÜM 2 Frekans Dağılımları 37 İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 Değişkenler ve Grafikler 1 İstatistik 1 Yığın ve Örnek; Tümevarımcı ve Betimleyici İstatistik 1 Değişkenler: Kesikli ve Sürekli 1 Verilerin Yuvarlanması Bilimsel Gösterim Anlamlı Rakamlar

Detaylı

Farklı Araştırma Türleri Ve Etik Değerlendirme Açısından Yaklaşım

Farklı Araştırma Türleri Ve Etik Değerlendirme Açısından Yaklaşım Farklı Araştırma Türleri Ve Etik Değerlendirme Açısından Yaklaşım ETİK KURULLARIN YAPILANMASI İÇİN STANDARDİZASYON GEREKLİLİKLERİ KURSU Dr. Pınar Saip İstanbul Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü -Tıbbi Onkoloji

Detaylı

Merkezi eğilim ölçüleri ile bir frekans dağılımının merkezi belirlenirken; yayılma ölçüleri ile değişkenliği veya yayılma düzeyini tespit eder.

Merkezi eğilim ölçüleri ile bir frekans dağılımının merkezi belirlenirken; yayılma ölçüleri ile değişkenliği veya yayılma düzeyini tespit eder. Yayılma Ölçütleri Merkezi eğilim ölçüleri ile bir frekans dağılımının merkezi belirlenirken; yayılma ölçüleri ile değişkenliği veya yayılma düzeyini tespit eder. Bir başka ifade ile, bir veri setinin,

Detaylı

1.2)) İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ

1.2)) İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ 10.Sınıf Meslek Esasları ve Tekniği 9.Hafta ( 10-14 / 11 / 2014 ) 1.)İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ 2.) İLAÇLARIN VERİLİŞ YOLLARI VE ETKİSİNİ DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER Slayt No : 13 1.2)) İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ

Detaylı

İstatistik ve Olasılık

İstatistik ve Olasılık İstatistik ve Olasılık - I Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Tanım Tahmin (kes1rim veya öngörü): Mevcut bilgi ve deneylere dayanarak olayın bütünü hakkında bir yargıya varmak7r. ü Bu anlamda, anakütleden çekilen

Detaylı

MATE 211 BİYOİSTATİSTİK İKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TESTİ VE İKİ EŞ ARASINDAKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TEST SORULARI

MATE 211 BİYOİSTATİSTİK İKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TESTİ VE İKİ EŞ ARASINDAKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TEST SORULARI MATE 211 BİYOİSTATİSTİK İKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TESTİ VE İKİ EŞ ARASINDAKİ FARKIN ÖNEMLİLİK TEST SORULARI 1. Doğum sırasının çocuğun zeka düzeyini etkileyip etkilemediğini araştıran bir araştırmacı çocuklar

Detaylı

1.1. Mevzuat. 1.2. Tanımlamalar

1.1. Mevzuat. 1.2. Tanımlamalar 1 Giriş Herkesin sağlığa ve sağlık hizmetlerine eşit ulaşma hakkının olduğu, sağlık hizmetlerinin kalitesinin yüksek olduğu, dayanışma üzerine kurulu ve tüm toplumun katılımına açık olarak yapılandırılmış

Detaylı

BİYOİSTATİSTİK İstatistiksel Tahminleme ve Hipotez Testi-III Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH

BİYOİSTATİSTİK İstatistiksel Tahminleme ve Hipotez Testi-III Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH BİYOİSTATİSTİK İstatistiksel Tahminleme ve Hipotez Testi-III Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr

Detaylı

Kazanımlar. Z puanları yerine T istatistiğini ne. zaman kullanacağını bilmek. t istatistiği ile hipotez test etmek

Kazanımlar. Z puanları yerine T istatistiğini ne. zaman kullanacağını bilmek. t istatistiği ile hipotez test etmek T testi Kazanımlar Z puanları yerine T istatistiğini ne 1 zaman kullanacağını bilmek 2 t istatistiği ile hipotez test etmek 3 Cohen ind sini ve etki büyüklüğünü hesaplamak 1 9.1 T İstatistiği: zalternatifi

Detaylı

ÖRNEKLEME DAĞILIŞLARI VE TAHMİNLEYİCİLERİN ÖZELLİKLERİ

ÖRNEKLEME DAĞILIŞLARI VE TAHMİNLEYİCİLERİN ÖZELLİKLERİ ÖRNEKLEME DAĞILIŞLARI VE TAHMİNLEYİCİLERİN ÖZELLİKLERİ TEMEL KAVRAMLAR PARAMETRE: Populasyonun sayısal açıklayıcı bir ölçüsüdür ve anakütledeki tüm elemanlar dikkate alınarak hesaplanabilir. Ana kütledeki

Detaylı

İLAÇ, KOZMETİK ÜRÜNLER İLE TIBBİ CİHAZLARDA RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİ ECZ HAFTA

İLAÇ, KOZMETİK ÜRÜNLER İLE TIBBİ CİHAZLARDA RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİ ECZ HAFTA İLAÇ, KOZMETİK ÜRÜNLER İLE TIBBİ CİHAZLARDA RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİ ECZ 961 7. HAFTA Yeni Ürün Ruhsat Başvuru Dokümanları Common Technical Document (CTD) Başvuru Formatı Modül 1 İdari Bilgiler CTD başvuru

Detaylı

Ders 9: Kitle Ortalaması ve Varyansı için Tahmin

Ders 9: Kitle Ortalaması ve Varyansı için Tahmin Ders 9: Kitle Ortalaması ve Varyansı için Tahmin Kitle ve Örneklem Örneklem Dağılımı Nokta Tahmini Tahmin Edicilerin Özellikleri Kitle ortalaması için Aralık Tahmini Kitle Standart Sapması için Aralık

Detaylı

İstatistiksel Yorumlama

İstatistiksel Yorumlama İstatistiksel Yorumlama Amaç, popülasyon hakkında yorumlamalar yapmaktadır. Populasyon Parametre Karar Vermek Örnek İstatistik Tahmin 1 Tahmin Olaylar hakkında tahminlerde bulunmak ve karar vermek zorundayız

Detaylı

Önemlilik Testleri. Prof.Dr.İhsan HALİFEOĞLU

Önemlilik Testleri. Prof.Dr.İhsan HALİFEOĞLU Önemlilik Testleri Prof.Dr.İhsan HALİFEOĞLU ÖNEMLİLİK TESTLERİ Önemlilik testleri elde edilen değerlerin ya da varılan sonuçların istatistiksel olarak önem taşıyıp taşımadığını ya da anlamlı olup olmadığını

Detaylı

ENDÜSTRİYEL ECZACILIKTA İLAÇ FORMULASYONLARININ TASARIMI VE GELİŞİMİ

ENDÜSTRİYEL ECZACILIKTA İLAÇ FORMULASYONLARININ TASARIMI VE GELİŞİMİ ENDÜSTRİYEL ECZACILIKTA İLAÇ FORMULASYONLARININ TASARIMI VE GELİŞİMİ İlaç (Tıbbi farmasötik ürün); insanlarda ve hayvanlarda hastalıklardan korunma, tanı, tedavi veya bir fonksiyonun düzeltilmesi ya da

Detaylı

İstatistik ve Olasılık

İstatistik ve Olasılık İstatistik ve Olasılık Ders 8: Prof. Dr. Tanım Hipotez, bir veya daha fazla anakütle hakkında ileri sürülen, ancak doğruluğu önceden bilinmeyen iddialardır. Ortaya atılan iddiaların, örnekten elde edilen

Detaylı

Veteriner İlaçlarında Biyoeşdeğerlik

Veteriner İlaçlarında Biyoeşdeğerlik Veteriner İlaçlarında Biyoeşdeğerlik Levent ALTINTAŞ 1 Dinç EŞSİZ 2 Özet: Biyoeşdeğerlik testleri, aynı etkin maddeyi ihtiva eden benzer formülasyonlardaki müstahzarların karşılaştırılmasında kullanılan

Detaylı

Korelasyon katsayısı (r)

Korelasyon katsayısı (r) Korelasyon katsayısı (r) Açıklanabilen varyasyonun, açıklanamayan varyasyona oranı, korelasyon katsayısı olarak tanımlanır. N Σ xy Σx Σy r = [[N Σ x 2 (Σx) 2 ] [N Σy 2 (Σy) 2 ]] 1/2 1 Eğer doğrusal eğri,

Detaylı

Hipotez Testleri. Mühendislikte İstatistik Yöntemler

Hipotez Testleri. Mühendislikte İstatistik Yöntemler Hipotez Testleri Mühendislikte İstatistik Yöntemler Hipotez Testleri Parametrik Testler ( z ve t testleri) Parametrik Olmayan Testler (χ 2 Testi) Hipotez Testleri Ana Kütle β( µ, σ ) Örnek Kütle b ( µ

Detaylı

Örnek 4.1: Tablo 2 de verilen ham verilerin aritmetik ortalamasını hesaplayınız.

Örnek 4.1: Tablo 2 de verilen ham verilerin aritmetik ortalamasını hesaplayınız. .4. Merkezi Eğilim ve Dağılım Ölçüleri Merkezi eğilim ölçüleri kitleye ilişkin bir değişkenin bütün farklı değerlerinin çevresinde toplandığı merkezi bir değeri gösterirler. Dağılım ölçüleri ise değişkenin

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... v GİRİŞ... 1 1. İSTATİSTİK İN TARİHÇESİ... 1 2. İSTATİSTİK NEDİR?... 3 3. SAYISAL BİLGİDEN ANLAM ÇIKARILMASI... 4 4. BELİRSİZLİĞİN ELE ALINMASI... 4 5. ÖRNEKLEME... 5 6. İLİŞKİLERİN

Detaylı

Jenerik İlaçların Ruhsatlandırılmasında Baş Baş Aktörler:

Jenerik İlaçların Ruhsatlandırılmasında Baş Baş Aktörler: Jenerik İlaçların Ruhsatlandırılmasında Baş Baş Aktörler: Biyoeşdeğerlik, Biyoyararlanım! Biyoyararlanım bir ilacın sistemik dolaşıma karışma hızı ve derecesi olarak tanımlanırken, biyoeşdeğerlik de aynı

Detaylı

HİPOTEZ TESTLERİ HİPOTEZ NEDİR?

HİPOTEZ TESTLERİ HİPOTEZ NEDİR? HİPOTEZ TESTLERİ HİPOTEZ NEDİR? Örnekleme ile test edilmeye çalışılan bir popülasyonun ilgili parametresi hakkında ortaya sunulan iddiadır. Örneğin; A dersi için vize ortalaması 50 nin altındadır Firestone

Detaylı

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ BİYOEŞDEĞERLİK ÇALIŞMALARI. Hazırlayan Deniz TUGAY. Danışman Doç. Dr. M. Betül AYCAN

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ BİYOEŞDEĞERLİK ÇALIŞMALARI. Hazırlayan Deniz TUGAY. Danışman Doç. Dr. M. Betül AYCAN i T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ BİYOEŞDEĞERLİK ÇALIŞMALARI Hazırlayan Deniz TUGAY Danışman Doç. Dr. M. Betül AYCAN Farmakoloji Ana Bilim Dalı Bitirme Ödevi MAYIS 2013 KAYSERİ i BİLİMSEL

Detaylı

LAÜ FEN EDEBĐYAT FAKÜLTESĐ PSĐKOLOJĐ BÖLÜMÜ PSK 106 ĐSTATĐSTĐK YÖNTEMLER I BAHAR DÖNEMĐ TELAFĐ SINAVI SORULARI

LAÜ FEN EDEBĐYAT FAKÜLTESĐ PSĐKOLOJĐ BÖLÜMÜ PSK 106 ĐSTATĐSTĐK YÖNTEMLER I BAHAR DÖNEMĐ TELAFĐ SINAVI SORULARI LAÜ FEN EDEBĐYAT FAKÜLTESĐ PSĐKOLOJĐ BÖLÜMÜ PSK 106 ĐSTATĐSTĐK YÖNTEMLER I 2015-2016 BAHAR DÖNEMĐ TELAFĐ SINAVI SORULARI Tarih/Saat/Yer: 20.06.16/15:00-16:30/AS010 Instructor: Prof. Dr. Hüseyin Oğuz Öğrenci

Detaylı

TARAFLARDAN BEKLEDİKLER

TARAFLARDAN BEKLEDİKLER Dr. Mahmut TOKAÇ Sağlık k Bakanlığı İlaç ve Eczacılık k Genel MüdürüM İn vivo ve in vitro BY/BE çalışmaları başvuru dosyalarının, n, yürürly rlükte olan 27 Mayıs s 1994 tarih ve 21942 sayılı Farmasötik

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE DE JENERİK İLAÇ ENDÜSTRİSİ 2 HAZİRAN 2005 ANKARA

AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE DE JENERİK İLAÇ ENDÜSTRİSİ 2 HAZİRAN 2005 ANKARA AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE DE JENERİK İLAÇ ENDÜSTRİSİ 2 HAZİRAN 2005 ANKARA GÜNDEM Türkiye - Genel Bilgiler Orijinal - Jenerik İlaç Türkiye İlaç Sektörü Diğer Ülkeler ile Karşılaştırma Değerlendirme ve

Detaylı

Rastgele Değişkenlerin Dağılımları. Mühendislikte İstatistik Yöntemler

Rastgele Değişkenlerin Dağılımları. Mühendislikte İstatistik Yöntemler Rastgele Değişkenlerin Dağılımları Mühendislikte İstatistik Yöntemler Ayrık Rastgele Değişkenler ve Olasılık Dağılımları Yapılan çalışmalarda elde edilen verilerin dağılışı ve dağılış fonksiyonu her seferinde

Detaylı

FARMAKOKİNETİK. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

FARMAKOKİNETİK. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN FARMAKOKİNETİK Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN 2 İlaç Vücuda giriş Oral Deri İnhalasyon Absorbsiyon ve Doku ve organlara Dağılım Toksisite İtrah Depolanma Metabolizma 3 4 İlaçların etkili olabilmesi için, uygulandıkları

Detaylı

ECZACILIK FAKÜLTESİ FARMASÖTİK TEKNOLOJİ

ECZACILIK FAKÜLTESİ FARMASÖTİK TEKNOLOJİ ECZACILIK FAKÜLTESİ FARMASÖTİK TEKNOLOJİ PROGRAM KOORDİNATÖRÜ Prof.Dr. Tamer BAYKARA Assist. Prof. Dr. Yıldız ÖZALP, yozalp@neu.edu.tr Assist. Prof. Dr. Metin ÇELİK, metin.celik@neu.edu.tr YÜKSEK LİSANS

Detaylı

Biyoeşdeğerlik çalışmalarında olası hatalar ve manipulasyonlar

Biyoeşdeğerlik çalışmalarında olası hatalar ve manipulasyonlar 2. Ulusal Klinik Araştırmalar Kongresi 27-28 Mart 2015 Biyoeşdeğerlik çalışmalarında olası hatalar ve manipulasyonlar ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HAKAN ÇETİNSAYA İYİ KLİNİK UYGULAMA MERKEZİ Prof.

Detaylı

İSTATİSTİK II. Hipotez Testleri 1

İSTATİSTİK II. Hipotez Testleri 1 İSTATİSTİK II Hipotez Testleri 1 1 Hipotez Testleri 1 1. Hipotez Testlerinin Esasları 2. Ortalama ile ilgili bir iddianın testi: Büyük örnekler 3. Ortalama ile ilgili bir iddianın testi: Küçük örnekler

Detaylı

Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: 21942

Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: 21942 Resmi Gazete Tarihi: 27.05.1994 Resmi Gazete Sayısı: 21942 FARMASÖTİK MÜSTEHZARLARIN BİYOYARARLANIM VE BİYOEŞDEĞERLİLİĞİNİNDEĞERLENDİRİLMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK Amaç Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı; farmasötik

Detaylı

Deneysel Araştırmalarda Uygun Örneklem Büyüklüğü Ve İstatistiksel Güç Analizi. Doç Dr. Nurhan DOĞAN AKÜ Tıp Fak. Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD

Deneysel Araştırmalarda Uygun Örneklem Büyüklüğü Ve İstatistiksel Güç Analizi. Doç Dr. Nurhan DOĞAN AKÜ Tıp Fak. Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD Deneysel Araştırmalarda Uygun Örneklem Büyüklüğü Ve İstatistiksel Güç Analizi Doç Dr. Nurhan DOĞAN AKÜ Tıp Fak. Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD Giriş Yeterli Örneklem Büyüklüğü Neden Önemlidir? Özel

Detaylı

HİPOTEZ TESTLERİ. Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN

HİPOTEZ TESTLERİ. Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN HİPOTEZ TESTLERİ Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN Hipotez Nedir? HİPOTEZ: parametre hakkındaki bir inanıştır. Parametre hakkındaki inanışı test etmek için hipotez testi yapılır. Hipotez testleri sayesinde örneklemden

Detaylı

BAĞIL DEĞERLENDİRME SİSTEMİ

BAĞIL DEĞERLENDİRME SİSTEMİ 1.1. Bağıl Değerlendirme Sistemi (BDS) BAĞIL DEĞERLENDİRME SİSTEMİ Her bir öğrencinin, aynı dersi takip eden öğrencilerin oluşturduğu ana kütle içerisinde yer alan diğer öğrencilerin başarı düzeylerine

Detaylı

Olasılık ve Normal Dağılım

Olasılık ve Normal Dağılım Olasılık ve Normal Dağılım P = 0 İmkansız P =.5 Yarı yarıya P = 1 Kesin Yazı-Tura 1.5 2 1.5 2.5.5.25 Para atışı 10 kere tekrarlandığında Yazı Sayısı f % 0 3 30 1 6 60 2 1 10 Toplam 10 100 Atış 1000 kere

Detaylı

MATE 211 BİYOİSTATİSTİK DÖNEM SONU SINAVI

MATE 211 BİYOİSTATİSTİK DÖNEM SONU SINAVI Öğrenci Bilgileri Ad Soyad: İmza: MATE 211 BİYOİSTATİSTİK DÖNEM SONU SINAVI 26 Mayıs, 2014 Numara: Grup: Soru Bölüm 1 10 11 12 TOPLAM Numarası (1-9) Ağırlık 45 15 30 20 110 Alınan Puan Yönerge 1. Bu sınavda

Detaylı

Tanımlayıcı İstatistikler. Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN

Tanımlayıcı İstatistikler. Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN Tanımlayıcı İstatistikler Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN 1 Tanımlayıcı İstatistikler Yer Gösteren Ölçüler Yaygınlık Ölçüleri Merkezi Eğilim Ölçüleri Konum Ölçüleri 2 3 Aritmetik Ortalama Aritmetik ortalama,

Detaylı

Sürekli Rastsal Değişkenler

Sürekli Rastsal Değişkenler Sürekli Rastsal Değişkenler Normal Dağılım: Giriş Normal Dağılım: Tamamen ortalaması ve standart sapması ile tanımlanan bir rastsal değişken, X, için oluşturulan sürekli olasılık dağılımına normal dağılım

Detaylı

BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ BAĞIL DEĞERLENDİRME SİSTEMİ UYGULAMA YÖNERGESİ

BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ BAĞIL DEĞERLENDİRME SİSTEMİ UYGULAMA YÖNERGESİ 28.07.2010 SENATO 2010/7-I BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ BAĞIL DEĞERLENDİRME SİSTEMİ UYGULAMA YÖNERGESİ Amaç MADDE 1- (1) Yönergenin amacı, ders başarı notunun saptanmasında bağıl değerlendirme sisteminin uygulanması

Detaylı

PARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL TEKNİKLER

PARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL TEKNİKLER PARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL TEKNİKLER Prof. Dr. Ali ŞEN 1 Tek Örneklem İşaret Testi İşaret Testi parametrik olmayan prosedürler içinde en eski olanıdır. Analiz yapılırken serideki verileri artı ve

Detaylı

Çoğu araştırmada seçilen örnekler araştırmanın yapısı gereği birbirinden bağımsız olmayabilir.

Çoğu araştırmada seçilen örnekler araştırmanın yapısı gereği birbirinden bağımsız olmayabilir. Bağımlı Örneklerde Ki-Kare testi -- Mc Nemar Testi Çoğu araştırmada seçilen örnekler araştırmanın yapısı gereği birbirinden bağımsız olmayabilir. Örnek: Sigara içmeyle ilgili bir çalışmada, kişilere sigarayı

Detaylı

LAÜ FEN EDEBĐYAT FAKÜLTESĐ PSĐKOLOJĐ BÖLÜMÜ PSK 106 ĐSTATĐSTĐK YÖNTEMLER I BAHAR DÖNEMĐ BÜTÜNLEME SINAVI SORULARI

LAÜ FEN EDEBĐYAT FAKÜLTESĐ PSĐKOLOJĐ BÖLÜMÜ PSK 106 ĐSTATĐSTĐK YÖNTEMLER I BAHAR DÖNEMĐ BÜTÜNLEME SINAVI SORULARI LAÜ FEN EDEBĐYAT FAKÜLTESĐ PSĐKOLOJĐ BÖLÜMÜ PSK 106 ĐSTATĐSTĐK YÖNTEMLER I 2015-2016 BAHAR DÖNEMĐ BÜTÜNLEME SINAVI SORULARI Tarih/Saat/Yer: 24.06.16/11:00-12:30/AS010 Instructor: Prof. Dr. Hüseyin Oğuz

Detaylı

BİYOİSTATİSTİK Uygulama 4 Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH

BİYOİSTATİSTİK Uygulama 4 Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH BİYOİSTATİSTİK Uygulama 4 Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr 1 Örnek Senaryo İmplant üreten İMPLANTDENT

Detaylı

Veteriner İlaçlarda Biyoeşdeğerlilik Kavramı ve Türkiye deki Yasal Bilimsel Düzenlemeler

Veteriner İlaçlarda Biyoeşdeğerlilik Kavramı ve Türkiye deki Yasal Bilimsel Düzenlemeler J Fac Vet Med Univ Erciyes 4(2) 115-119, 2007 Z. SOYER SARICA, B.C. Derlemeler LİMAN Review Articles Veteriner İlaçlarda Biyoeşdeğerlilik Kavramı ve Türkiye deki Yasal Bilimsel Düzenlemeler Zeynep SOYER

Detaylı

Bölüm 3. Tanımlayıcı İstatistikler

Bölüm 3. Tanımlayıcı İstatistikler Bölüm 3 Tanımlayıcı İstatistikler 1 Tanımlayıcı İstatistikler Bir veri setini tanımak veya birden fazla veri setini karşılaştırmak için kullanılan ve ayrıca örnek verilerinden hareket ile frekans dağılışlarını

Detaylı

Veteriner Hekimlikte Biyoeşdeğerliğin Önemi ve Değerlendirilmesi

Veteriner Hekimlikte Biyoeşdeğerliğin Önemi ve Değerlendirilmesi Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg. Yıl: 2009 Cilt: 4 Sayı: 1 Sayfa: 69-76 Veteriner Hekimlikte Biyoeşdeğerliğin Önemi ve Değerlendirilmesi Harun ALP 1 1 Dicle Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Farmakoloji

Detaylı

Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama. Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi

Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama. Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik AD Bşk. 1 Hakkımda 2 Hedef: Katılımcılar modülün sonunda temel istatistiksel yöntemler

Detaylı

İçindekiler. Ön Söz... xiii

İçindekiler. Ön Söz... xiii İçindekiler Ön Söz.................................................... xiii Bölüm 1 İstatistiğe Giriş....................................... 1 1.1 Giriş......................................................1

Detaylı

Hipotez Testlerine Giriş. Hipotez Testlerine Giriş

Hipotez Testlerine Giriş. Hipotez Testlerine Giriş Hipotez Testlerine Giriş Hipotez Testlerine Giriş Hipotez Testlerine Giriş Gözlem ya da deneme sonucu elde edilmiş sonuçların, raslantıya bağlı olup olmadığının incelenmesinde kullanılan istatistiksel

Detaylı

ARALIK TAHMİNİ (INTERVAL ESTIMATION):

ARALIK TAHMİNİ (INTERVAL ESTIMATION): YTÜ-İktisat İstatistik II Aralık Tahmini I 1 ARALIK TAHMİNİ INTERVAL ESTIMATION): Nokta tahmininde ilgilenilen anakütle parametresine ilişkin örneklem bilgisinden hareketle tek bir sayı üretilir. Bir nokta

Detaylı

Meslek lisesi ve devlet lisesine giden N tane öğrenci olduğu ve bunların yıllık okul harcamalarına ait verilerin olduğu varsayılsın.

Meslek lisesi ve devlet lisesine giden N tane öğrenci olduğu ve bunların yıllık okul harcamalarına ait verilerin olduğu varsayılsın. KUKLA DEĞİŞKENLİ MODELLER Bir kukla değişkenli modeller (Varyans Analiz Modelleri) Kukla değişkenlerin diğer kantitatif değişkenlerle alındığı modeller (Kovaryans Analizi Modeller) Kukla değişkenlerin

Detaylı

MAK 210 SAYISAL ANALİZ

MAK 210 SAYISAL ANALİZ MAK 210 SAYISAL ANALİZ BÖLÜM 6- İSTATİSTİK VE REGRESYON ANALİZİ Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 1 İSTATİSTİK VE REGRESYON ANALİZİ Bütün noktalardan geçen bir denklem bulmak yerine noktaları temsil eden, yani

Detaylı

Farklı Araştırma Türleri Ve Farklı Başvuru Dosyaları

Farklı Araştırma Türleri Ve Farklı Başvuru Dosyaları Farklı Araştırma Türleri Ve Farklı Başvuru Dosyaları Uzm. Meral Demir İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Öğretim Üyesi

Detaylı

Prof.Dr.İhsan HALİFEOĞLU

Prof.Dr.İhsan HALİFEOĞLU Prof.Dr.İhsan HALİFEOĞLU Örnek: Aşağıda 100 yetişkine ilişkin kolesterol değerlerini sınıflandırılarak aritmetik ortalamasını bulunuz (sınıf aralığını 20 alınız). 2 x A fb C 229.5 n 40 20 100 221.5 3 Örnek:.

Detaylı

İçindekiler vii Yazarların Ön Sözü xiii Çevirenin Ön Sözü xiv Teşekkürler xvi Semboller Listesi xvii. Ölçme, İstatistik ve Araştırma...

İçindekiler vii Yazarların Ön Sözü xiii Çevirenin Ön Sözü xiv Teşekkürler xvi Semboller Listesi xvii. Ölçme, İstatistik ve Araştırma... İçindekiler İçindekiler vii Yazarların Ön Sözü xiii Çevirenin Ön Sözü xiv Teşekkürler xvi Semboller Listesi xvii BÖLÜM 1 Ölçme, İstatistik ve Araştırma...1 Ölçme Nedir?... 3 Ölçme Süreci... 3 Değişkenler

Detaylı

Bir torbada 6 kırmızı, 3 yeşil ve 2 mavi top bulunmaktadır. 4 top rastgele çekilirse çekilen topların hiç birinin mavi olmama ihtimali nedir?

Bir torbada 6 kırmızı, 3 yeşil ve 2 mavi top bulunmaktadır. 4 top rastgele çekilirse çekilen topların hiç birinin mavi olmama ihtimali nedir? Örnek Sorular Bir torbada 6 kırmızı, 3 yeşil ve 2 mavi top bulunmaktadır. 4 top rastgele çekilirse çekilen topların hiç birinin mavi olmama ihtimali nedir? Toplam top sayısı: 11 Mavi olmama ihtimali :

Detaylı

KİMYASAL ANALİZ KALİTATİF ANALİZ (NİTEL) (NİCEL) KANTİTATİF ANALİZ

KİMYASAL ANALİZ KALİTATİF ANALİZ (NİTEL) (NİCEL) KANTİTATİF ANALİZ KİMYASAL ANALİZ KALİTATİF ANALİZ (NİTEL) KANTİTATİF ANALİZ (NİCEL) KANTİTATİF ANALİZ Bir numunedeki element veya bileşiğin bağıl miktarını belirlemek için yapılan analizlere denir. 1 ANALİTİK ANALİTİK

Detaylı

LAÜ FEN EDEBĐYAT FAKÜLTESĐ PSĐKOLOJĐ BÖLÜMÜ PSK 106 ĐSTATĐSTĐK YÖNTEMLER I BAHAR DÖNEMĐ DÖNEM SONU SINAV SORULARI

LAÜ FEN EDEBĐYAT FAKÜLTESĐ PSĐKOLOJĐ BÖLÜMÜ PSK 106 ĐSTATĐSTĐK YÖNTEMLER I BAHAR DÖNEMĐ DÖNEM SONU SINAV SORULARI LAÜ FEN EDEBĐYAT FAKÜLTESĐ PSĐKOLOJĐ BÖLÜMÜ PSK 106 ĐSTATĐSTĐK YÖNTEMLER I 2015-2016 BAHAR DÖNEMĐ DÖNEM SONU SINAV SORULARI Tarih/Saat/Yer: 15.06.16/09:00-10:30/AS115-116-117 Instructor: Prof. Dr. Hüseyin

Detaylı

İstatistik ve Olasılık

İstatistik ve Olasılık İstatistik ve Olasılık -II Prof. Dr. İrfan KAYMAZ İki Ortalama Farkının Güven Aralığı Anakütle Varyansı Biliniyorsa İki ortalama arasındaki farkın dağılımına ilişkin Z değişkeni: Güven aralığı ifadesinde

Detaylı

taşinmaz DEĞERLEME- DE İSTATİKSEL ANALİZ

taşinmaz DEĞERLEME- DE İSTATİKSEL ANALİZ 8 Varyans Analizi (Anova) TAŞINMAZ GELİŞTİRME TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI taşinmaz DEĞERLEME- DE İSTATİKSEL ANALİZ Doç. Dr. Yüksel TERZİ 1 Ünite: 8 VARYANS ANALİZİ (ANOVA) Doç. Dr. Yüksel TERZİ İçindekiler

Detaylı

TÜRKİYE DENGELEME GÜÇ PİYASASI TALİMAT MİKTARLARI ÜZERİNE İSTATİSTİKSEL BİR ÇALIŞMA 1. Gökhan Ceyhan Yazılım ARGE Uzmanı, EPİAŞ

TÜRKİYE DENGELEME GÜÇ PİYASASI TALİMAT MİKTARLARI ÜZERİNE İSTATİSTİKSEL BİR ÇALIŞMA 1. Gökhan Ceyhan Yazılım ARGE Uzmanı, EPİAŞ TÜRKİYE DENGELEME GÜÇ PİYASASI TALİMAT MİKTARLARI ÜZERİNE İSTATİSTİKSEL BİR ÇALIŞMA 1 Gökhan Ceyhan Yazılım ARGE Uzmanı, EPİAŞ ÖZET Bu makalede, Türkiye Dengeleme Güç Piyasası (DGP) kapsamında 2015 Ocak

Detaylı

UYGUN HİPOTEZ TESTİNİN SEÇİMİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı

UYGUN HİPOTEZ TESTİNİN SEÇİMİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı UYGUN HİPOTEZ TESTİNİN SEÇİMİ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı ÖNEMLİLİK (Hipotez) TESTLERİ ü Önemlilik testleri, araştırma sonucunda elde edilen değerlerin ya da varılan

Detaylı

ĐŞLE 544 ĐSTATĐSTĐK ARA SINAV 11 Mayıs 2006

ĐŞLE 544 ĐSTATĐSTĐK ARA SINAV 11 Mayıs 2006 ĐŞLE 5 ĐSTATĐSTĐK ARA SINAV Mayıs 00 Adı Soyadı: No: [0 puan] -Bir Üniversitede okutulan derslerin öğrenciler tarafından değerlendirilmesi amacı ile hazırlanan bir anket formundaki sorulardan biri: Aldığınız

Detaylı

İstatistik ve Olasılık

İstatistik ve Olasılık İstatistik ve Olasılık KORELASYON ve REGRESYON ANALİZİ Doç. Dr. İrfan KAYMAZ Tanım Bir değişkenin değerinin diğer değişkendeki veya değişkenlerdeki değişimlere bağlı olarak nasıl etkilendiğinin istatistiksel

Detaylı

ZAMAN SERİLERİNDE REGRESYON ANALİZİ

ZAMAN SERİLERİNDE REGRESYON ANALİZİ ZAMAN SERİLERİNDE REGRESYON ANALİZİ 1 1. GİRİŞ Trent, serinin genelinde yukarıya ya da aşağıya doğru olan hareketlere denmektedir. Bu hareket bazen düz bir doğru şeklinde olmaktadır. Bu tür harekete sahip

Detaylı