Sınıf İçi Öğretimde Materyal Kullanımının Etkililik Düzeyi: Bir Meta-Analiz Çalışması

Transkript

1 Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Educational Sciences: Theory & Practice - 13(3) Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. DOI: /estp Sınıf İçi Öğretimde Materyal Kullanımının Etkililik Düzeyi: Bir Meta-Analiz Çalışması Zeynel KABLAN a Kocaeli Üniversitesi Burak ERKAN c Kocaeli Üniversitesi Beyda TOPAN b Kocaeli Üniversitesi Öz Bu çalışmayla öğretim materyali kullanımının etkililiğine yönelik yapılmış birbirinden bağımsız araştırmalardan elde edilen sonuçların birleştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın temel sorusu, Sınıf içi öğretimde materyal kullanımı, öğrencilerin akademik başarılarını etkilemekte midir? şeklinde ifade edilmiştir. Bu sorunun cevaplanması amacıyla meta-analiz yöntemi kullanılmıştır. Meta-analiz, benzer konularda yapılmış birbirinden bağımsız ve çok sayıda çalışmadan elde edilmiş sayısal verileri istatistiksel olarak analiz etme ve bu çalışmaların sonuçları hakkında genel bir yargıya varma yöntemidir. Hangi araştırmaların meta-analize dâhil edileceğine yönelik seçimlerin yapılmasında belirli ölçütler kullanılmıştır. Bu ölçütlere dayalı olarak 57 adet deneysel araştırmanın meta-analize dâhil edilmesine karar verilmiştir. Yapılan meta-analiz hesaplaması sonucunda sınıf içi öğretimde materyal kullanımının akademik başarı açısından olumlu yönde etkili olduğu, bu etkililik düzeyinin öğretim kademeleri, ders türleri ve materyal türlerine göre farklılık göstermediği sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler Öğretim Materyali, Materyal Türleri, Meta-analiz, Akademik Başarı, Etki Büyüklüğü. Türk Eğitim Sisteminde öğretim programlarının yapılandırmacı anlayışa göre yeniden düzenlenmesi son 10 yıl içerisinde yapılan en büyük değişiklik olarak nitelendirilebilir eğitim-öğretim yılından itibaren uygulanan öğretim programları öğretmen odaklı öğretim yerine, öğrenci odaklı ve aktif katılımlı öğretim etkinliklerine dayandırılmaktadır (Arslan ve Özpınar, 2009; Peker ve Halat, 2008). Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan öğretim programları ve ders kitapları incelendiğinde her öğrenme hedefiyle (kazanım) ilgili en az bir etkinlik bulunduğu gözlemlenmekte ve hemen hemen her bir etkinlikle ilgili kullanılması öngörülen öğretim materyali önerileri yapılmaktadır. Ancak Türkiye de yeni öğretim programları ile ilgili yapılan araştırmalarda yapı, araç, malzeme ve materyal eksikliği nedeniyle programların uygulanmasında önemli aksaklıkların yaşandığına dair öğretmen görüşlerine sıklıkla rastlanmaktadır (Akça, 2007; Akkaya, 2008; Duru ve Korkmaz, 2010; Kalender, 2006; Meşin, 2008; Peker ve Halat, 2008; Sağlık, 2007; Şahin, 2010). Dolayısıyla öğretim programlarının etkili bir şekilde uygulanmasında materyal kullanımının son derece önemli bir unsur olduğu düşünülmektedir. a b c Sorumlu Yazar: Dr. Zeynel KABLAN Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı nda yardımcı doçenttir. Çalışma alanları arasında ilköğretim matematik programı değerlendirmesi, öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme ve öğretim tasarımı yer almaktadır. İletişim: Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Kocaeli Elektronik posta: zeynel.kablan@kocaeli.edu.tr Tel.: Beyda TOPAN İlköğretim Matematik Öğretmenliği alanında yüksek lisans öğrencisidir. İletişim: Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, Kocaeli Elektronik posta: bydtpn@gmail.com. Burak ERKAN İlköğretim Matematik Öğretmenliği alanında yüksek lisans öğrencisidir. İletişim: Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, Kocaeli Elektronik posta: burakerkan87@hotmail.com.

2 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Alan yazında öğretim ortamında materyal kullanımının birçok yararının olduğu dile getirilmektedir. Buna göre öğretim materyali kullanımının öğrenci açısından yararları; öğrenmeyi kolaylaştırdığı, ilgi ve isteği artırdığı, aktif öğrenmeyi sağladığı, bireysel öğrenmeyi desteklediği, gerçek yaşama uygun öğrenme deneyimleri sağladığı, eleştirel düşünme, problem çözme ve yaratıcılık becerilerini geliştirdiği şeklinde özetlenebilir (Akçay, Tüysüz, Feyzioğlu ve Oğuz, 2008; Apperson, Laws ve Scepansky, 2006; Demirel, Seferoğlu ve Yağcı, 2001; İşman, 2005; Knapp ve Glenn, 1996; Koşar ve ark., 2003; Lowry, 1999; Rıza, 2000). Öğretim ortamında materyal kullanımının öğrenmeye yarar sağlayıp sağlamadığına yönelik şüpheler olsa da akademik başarıyı artırdığına yönelik araştırma bulguları bulunmaktadır (Akçay, Tüysüz ve Feyzioğlu, 2003; Audrey, 2008; Blalock ve Montgomery, 2005; Clements, 1999; Fidan, 2008; Lowry, 1999; Mantei, 2000; Olkun, 2003). Ancak deneysel araştırmalarda bağımsız değişken dışında hesapta olmayan diğer değişkenlerin de bağımlı değişkene etki etmesi mümkün olmaktadır. Sözgelimi, öğretim materyalinin etkisi araştırılırken, materyali uygulayan öğretmenin davranışları da öğrenme sonuçlarına etki edebilmektedir. Bu nedenle deneysel çalışmalarda elde edilen sonuçların dikkatle yorumlanması gerekmektedir. Bu çalışmada materyal kullanımının etkililiği konusunda yapılmış birbirinden bağımsız çalışmalardan elde edilen sonuçların birleştirilmesi amaçlanmıştır. Günümüzde herhangi bir alanın belirli bir konusunda birbirinden bağımsız olarak yürütülmüş ve farklı sonuçlara ulaşmış çok sayıda çalışmaya rastlanmaktadır. Bununla birlikte, araştırmaların sayısının gün geçtikçe artmasıyla, tüm bu kaynakların incelenmesi ve bu bilgi çokluğunun arasında istenilen bilgiye ulaşmak gittikçe zorlaşmaktadır. Bu nedenle yapılan çalışmalardan oluşan bilgi birikimini etkin olarak kullanmak, yorumlamak ve yeni çalışmalara yol açmak için daha geniş ve detaylı bir araştırma yaklaşımına ihtiyaç duyulmaktadır. Meta-analiz bu amaçla kullanılabilecek bir yöntem olarak ele alınmaktadır. Bu yöntem gerçekleri ortaya koyabilmek için farklı yer ve zamanlarda yapılan küçük ölçekli bireysel çalışmalardan elde edilen sonuçları birleştirmeyi amaçlamaktadır. Bu sayede örneklem sayısı genişleyerek, farklı çalışmalardan elde edilen niceliksel sonuçlar daha doğru bilgiye ulaşmayı sağlamaktadır (Yıldız, 2002). Mevcut meta-analiz çalışmasının temel amacı sınıf içi öğretimde materyal kullanımının akademik başarıya etkisini belirlemektir. Yurt dışı alan yazında çok sayıda meta-analiz çalışması yapılmış olmasına rağmen, bugüne kadar Türkiye de eğitim alanında yapılmış az sayıda meta-analiz çalışmasına ulaşılabilmektedir. Buna göre Topçu (2009) cinsiyetin bilgisayara olan tutumu üzerindeki etkisini, Tarım (2003) kubaşık öğrenme yönteminin matematik öğretimindeki etkisini, Özcan ve Bakioğlu (2010) ise okul yöneticilerinin katıldıkları hizmet içi eğitim programlarının göreve etkisini belirlemeye yönelik meta-analiz çalışmaları yapmışlardır. Diğer taraftan Camnalbur ve Erdoğan (2008) tarafından yürütülen çalışmada bireysel öğretimi konu alan bilgisayar destekli öğretim, M. C. Şahin in (2005) çalışmasında uzaktan eğitim materyallerini içeren araştırmaların meta-analizi yapılmıştır. Okursoy un (2009) çalışmasında ise kavram haritaları öğretim stratejisi, geleneksel öğretim yöntemi ile karşılaştırılmıştır. Bu meta-analiz çalışmasında ise öncekilerden farklı olarak bireysel öğretim ya da uzaktan eğitim uygulamalarını içermeyen sınıf ortamlarında, öğretmenlerin yardımcı araç olarak kullandığı öğretim materyallerinin akademik başarıya etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Buna göre bu meta-analiz çalışmasına PowerPoint, animasyon, model küre, boncuk, karikatür gibi birçok materyal türünü konu edinmiş deneysel araştırmalar dâhil edilmiştir. Çalışmada meta-analize dâhil edilen materyal türleri ile ilgili tanımlamalara araştırmanın yöntem kısmında yer verilmiştir. Bu meta-analiz çalışmasında cevabı aranan temel soru Sınıf içi öğretimde materyal kullanımı, öğrencilerin akademik başarılarını etkilemekte midir? şeklinde ifade edilmiştir. Diğer taraftan akademik başarı açısından etkililik düzeyinin materyal türlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Benzer şekilde çalışmada akademik başarı açısından etkililik düzeyi öğretim kademelerine ve ders türlerine göre de incelenmiştir. Yöntem Materyal kullanılarak yapılan sınıf içi öğretimin akademik başarı üzerindeki etki büyüklüğünü hesaplamak için meta-analiz yöntemi kullanılmıştır. Meta-analiz, benzer konularda yapılmış birbirinden bağımsız ve çok sayıda çalışmadan elde edilmiş sayısal verileri istatistiksel olarak analiz etme ve bu çalışmaların sonuçları hakkında genel bir sonuca varma yöntemidir (Glass, 1976; Johnson, Johnson ve Stanne, 2000; Lipsey ve Wilson 2001, s. 2; Sağlam ve Yüksel, 2007). Genelde meta-analiz yöntemi üç temel adımda gerçekleştirilir: 1) Uygun çalışmaların tespiti ve seçimi, 2) çalışma verilerinin kodlanması ve etki büyüklüklerinin hesaplanması ve 3) etki büyüklüklerinin ista- 1630

3 KABLAN, TOPAN, ERKAN / Sınıf İçi Öğretimde Materyal Kullanımının Etkililik Düzeyi: Bir Meta-Analiz Çalışması tistiksel analizi ve çalışma verilerinin yorumlanması (Höffler ve Leutner, 2007). Bu aşamalar daha ayrıntılı bir şekilde aşağıdaki gibi ifade edilebilir: 1. Meta-analiz çalışmasında genel bir sonuca varmak amaçlanır ve bu amaç doğrultusunda hipotezler üretilir. 2. İlgili konuya yönelik literatür taraması yapılarak yayınlanmış ve yayınlanmamış verilerin hepsi ortak bir havuzda toplanır. Literatür taramasıyla ulaşılan çalışmaların tamamının meta-analize dâhil edilmesi hatalı sonuçların oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle çalışmalar, araştırmacının belirlediği dâhil edilme kriterleri temel alınarak seçilmelidir. 3. Seçilen çalışmalar araştırmacı tarafından özenle kodlanır. Kodlamadaki farklılıklar bazı detaylar hakkındaki belirsizliklerden kaynaklanabileceği için kodlama sistemi özenle geliştirilmelidir (Okursoy, 2009). 4. Kodlanan çalışmalarda kullanılan ölçekler ve ölçüm sonuçları farklılık göstereceğinden standart bir değere ihtiyaç vardır. Meta-analiz yönteminde, birbirinden bağımsız ve farklı örneklem büyüklüğüne sahip çalışmaların verilerinin ortak bir değere dönüştürülmesi esas alınır ve bu değer etki büyüklüğü (effect size) olarak nitelendirilir (Bernard ve ark., 2004; Höffler ve Leutner, 2007). Etki büyüklüğü, çalışmaların içerdiği sayısal veya istatistiksel verilerden elde edilir (Bernard ve ark., 2004). Etki büyüklüğü hesaplamasından yararlanılmasının önemli avantajlarından biri tüm çalışmaların aynı ölçütü kullanarak yorumlanabilmesidir. Elde edilen etki büyüklükleri bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkililik düzeyi hakkında yorum yapmayı sağlar. 5. Amaca yönelik olarak uygun istatistiksel model seçilir ve uygulanır. 6. Meta-analiz sonucu elde edilen sonuçlar yorumlanır. İçinde bulunulan durumun potansiyel sorunları belirtilir ve yapılacak araştırmaların iyileştirilmesi için önerilerde bulunulur (Şahin, 2005). Verilerin Toplanması Araştırmada analiz edilmek üzere kapsama dâhil edilen çalışmalar, sınıf içi öğretimde materyal kullanımının akademik başarıya etkisini belirlemeyi amaçlamış araştırmalardan oluşmaktadır. Sözü edilen amaca yönelik olarak ilk çalışmaya 27 Şubat 2012, en son çalışmaya 16 Mayıs 2012 tarihinde ulaşılmıştır. Hangi araştırmaların meta-analize dâhil edileceğine yönelik seçimlerin yapılmasında aşağıdaki ölçütler kullanılmıştır (Camnalbur ve Erdoğan, 2008; Okursoy, 2009; Özcan ve Bakioğlu, 2010; Springer, Stanne ve Donovan, 1999; Şahin, 2005; Topçu, 2009): ile 2012 yılları arasında yayınlanmış Türkiye de öğretim materyallerinin etkililik düzeyini belirlemeyi amaç edinen araştırmalar analiz edilmiştir. 2. Meta-analiz çalışmalarında standartlaştırılmış etki büyüklüğüne ulaşabilmek için, dâhil edilen çalışmaların kontrol ve deney gruplarına sahip olmaları gerekmektedir. Bu meta-analiz çalışmasına deney grubunda materyal kullanılarak, kontrol grubunda ise materyal kullanılmadan öğretim yapılan araştırmalar dâhil edilmiştir. Diğer taraftan web tabanlı öğretim ve bilgisayar destekli öğretim başlığı altında nitelendirmesine rağmen, uygulamaların sınıf ortamında sunu şeklinde yapıldığı çalışmalar da araştırmaya dâhil edilmiştir. Ancak uzaktan eğitim özelliği taşıyan uygulamalara, ayrıca bireysel öğrenme amaçlı kullanılan bilgisayar destekli öğretim ve çalışma yaprağına yönelik araştırmalara yer verilmemiştir. 3. Etki büyüklüklerinin hesaplanabilmesi için gerekli istatistiksel verilerin rapor edilmediği araştırmalara yer verilmemiştir. 4. Birden fazla deney grubu içeren çalışmalarda, sadece materyal kullanılarak öğretim yapılan deney grubunun verileri analize dâhil edilmiştir. 5. Birden fazla başarı testi uygulanan çalışmalarda, rastlantısal olarak seçilen herhangi bir testin verileri analize dâhil edilmiştir. Yukarıdaki temel ölçütlere dayalı olarak sözü edilen amaca yönelik ulusal dergilerde yayınlanmış makalelere, YÖK Ulusal Tez Merkezinden PDF uzantılı olarak erişilebilen tezlere, bilimsel kongrelerde sunulan ve basılı kitapta yayınlanan bildirilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Buna göre, internet ortamında araç-gereç öğretim araç-gereci, materyal öğretim materyali, instructional material, material for teaching material based teaching gibi anahtar kelimeler kullanılarak yapılan tarama sonucu toplam 244 adet çalışmaya ulaşılmıştır. İlk etapta bu çalışmaların bir kısmı kontrol gruplu deneysel çalışmalar olmadığından elenmiş, bazılarının hem tez hem de makale olarak sunulduğu görülmüş ve analize dâhil edilmek üzere tezler tercih edilmiştir. Diğer taraftan istatistiksel hesaplamalar için gerekli olan aritmetik ortalama ya da standart sapma gibi nicel verilerin raporlarda yer almaması nedeniyle çalışmaların bazıları araştırmaya dâhil edilememiştir. Sonuç olarak sınıf içi öğretimde materyal kullanımının akademik başarıya etkisini belirlemeyi amaç edinmiş, dâhil edilme ölçütlerine uygun 57 (ek 1) adet çalışma araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. 1631

4 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Verilerin Kodlanması Verilerin kodlanması aşamasında öncelikle tüm araştırmalar PDF uzantılı elektronik dosya biçiminde ortak bir veri havuzuna kayıt edilmiştir. Daha sonra her bir araştırma Microsoft Excel çalışma sayfasında yazar isimlerine göre satır satır listelenmiştir. Yazar isimleri ile PDF uzantılı dosyalar arasında komutsal bağlantı kurulmuş, bu sayede istenilen araştırma metnine kolaylıkla ulaşılması sağlanmıştır. Bu araştırmada elde edilen veriler iki bölüm altında kodlanmıştır. Birinci bölümde sekiz alt başlık altında araştırmalara ait çalışma kimliği ve çalışma içeriği ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Bunlar yazar adı, yayın yılı, yayın türü, akademik dönem, kullanılan materyal türü, bağımlı değişken türü, öğretim kademesi ve ders türü olarak adlandırılmıştır. Bu alt başlıklara Excel sayfasında birer sütun açılmış (örneğin, yayın türü), her bir sütuna ait kategoriler belirlenmiştir (örneğin, tez-makale-bildiri). Daha sonra her bir çalışmanın kategorik verileri ilgili sütunlara kodlanmıştır. İkinci bölümde meta-analiz hesaplamasında kullanılacak örneklem sayısı, aritmetik ortalama ve standart sapma gibi çalışma verileri yer almaktadır. Birinci bölüm verilerinde olduğu gibi Excel sayfasında çalışma verileri için de birer sütun açılmış ve bu sütunlara ilgili çalışmaların sayısal verileri girilmiştir. Kodlama güvenilirliğini sağlamak amacıyla veriler araştırmacılar tarafından birinci kez kodlandıktan bir süre sonra öncekilerden bağımsız olarak ikinci kez kodlanmıştır. Bağımlı Değişkenler Araştırmada meta-analize dâhil edilen çalışmaların akademik başarı puanlarına dayalı olarak hesaplanan etki büyüklükleri bağımlı değişken olarak tanımlanmıştır. Etki büyüklükleri her çalışmayla ilgili değişik ölçme araçları için standartlaştırılmış değerlerdir (Bernard ve ark., 2004). Çalışma Karakteristikleri Çalışma karakteristikleri meta-analize ait bağımsız değişkenleri ifade etmektedir. Etki büyüklükleri arasındaki ilişkileri değerlendirmek için çalışma karakteristikleri kodlanır ve veri analizinde açıklayıcı değişkenler olarak kullanılır (Camnalbur ve Erdoğan, 2008; Tarım, 2003). Mevcut meta-analiz çalışmasında belirlenen çalışma karakteristikleri ve içerdiği özellikler aşağıda sunulmuştur; - Çalışmaların yapıldığı öğretim kademeleri: Bu kategori altında ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim boyutları yer almaktadır. - Çalışmaların yürütüldüğü ders türü: Bu kategori altında Matematik, Fen ve Teknoloji, Sosyal Bilgiler, Fen Bilimleri (Fizik, Kimya, Biyoloji), Sosyal Bilimler (Tarih, Coğrafya), Türkçe, İngilizce, Bilgisayar, Müzik, Teknik Resim ve Bilişim dersleri yer almaktadır. Yükseköğretim düzeyinde analize dâhil edilen çalışmalar Kimya, Biyoloji, İngilizce, Tarih ve Bilgisayar derslerinde yürütülmüştür. Kimya ve Biyoloji dersleri Fen Bilimleri, Tarih dersi ise sosyal bilimler kategorisinde kodlanmıştır. - Çalışmalarda kullanılan materyal türü: Bu kategori altında bilgisayar sunusu, fiziksel materyaller, karikatür, kavram haritası türünde materyaller ve birden fazla materyalin birlikte kullanıldığı karma olarak adlandırılan materyal türü yer almaktadır. Araştırmada bilgisayar sunusu olarak tanımlanan kategori PowerPoint, animasyon gibi bilgisayar aracılığı ile sınıf önünde ekrana yansıtılan materyaller olarak nitelendirilmiştir. Fiziksel materyaller ise birden fazla duyuya hitap eden ve öğrenciler tarafından dokunulabilen ve hareket ettirilebilen modeller olarak nitelendirilebilir (Hynes, 1986). Eğitim amaçlı karikatürler, öğrenme içeriği ile bağlantılı olarak kullanılan ve onlara ilişkin önemli noktaları açığa çıkaran malzemelerdir (Özşahin, 2009). Kavram haritası ise daha geniş bir kategori başlığı altındaki kavramların birbirleriyle ilişkilerini gösteren iki boyutlu bir şemadır (Kaptan, 1999, s. 108). Bu araştırmada karma olarak nitelendirilen kategori ise öğretim ortamında birden fazla materyalin birlikte kullanılmasını temsil etmektedir. Verilerin Analizi Bu çalışmada, verilerin analizinde, İşlem Etkililiği (Treatment Effectiveness) Meta-Analizi yöntemi kullanılmıştır. Gruplar arası farklılığın belirlenmesinde meta-analize dâhil edilen her çalışmadaki bağımlı değişkenlerin aritmetiksel ortalamalarının aynı ölçekten elde edilmediği zamanlarda bu yöntem kullanılır (Camnalbur ve Erdoğan, 2008). Bu yöntemde temel amaç, d=(xe-xc)/sd formülü ile gösterilen, deneysel çalışmalardaki kontrol ve deney gruplarının ortalamaları arasındaki farkları hesaplamaktır (Hunter ve Schmidt, 1990). Bu formülde Xe ve Xc sırasıyla deney ve kontrol gruplarının ortalamalarını, SD ise toplanmış standart sapmayı ifade etmektedir (Şahin, 2005). Ancak, birbirinden çok farklı çalışmalardaki istatistiksel verilerin bir araya getirilebilmesi için önce elde edilen verilerin 1632

5 KABLAN, TOPAN, ERKAN / Sınıf İçi Öğretimde Materyal Kullanımının Etkililik Düzeyi: Bir Meta-Analiz Çalışması ortak bir ölçü birimine, diğer bir deyişle etki büyüklüğüne (effect size) çevrilmeleri gerekmektedir. İşlem etkililiği meta-analizi, d veya g harfiyle gösterilen standartlaştırılmış etki büyüklüğünü kullanır. Bu terim, deney ve kontrol grupları ortalamaları arasındaki farkın toplam standart sapmayla bölünmesi ile bulunur (Şahin, 2005). Bu çalışmada etki büyüklüğü hesaplamasında Hedge s g kullanılmış ve istatistiksel analizlerin anlamlılık düzeyi %95 olarak belirlenmiştir. Meta-analiz sonucunda elde edilen etki büyüklüklerinin katsayı sınıflamasına göre yorumu yapılabilmektedir. Bu çalışmada aşağıda yer alan Cohen in (1992) etki büyüklüğü sınıflandırması kullanılmıştır: 0,20 ve 0,50 arasında ise küçük (small) düzeyde etkisi vardır. 0,50 ve 0,80 arasında ise orta (medium) düzeyde etkisi vardır. 0,80 den büyük ise geniş (large) düzeyde etkisi vardır. Bu araştırmada, her çalışmaya ait etki büyüklükleri ile varyansların bulunması ve belirlenen grupların karşılaştırılması için CMA ve MetaWin istatistik programları ile Microsoft Excel 2010 Office programı kullanılmıştır. Bulgular Materyal kullanılarak ders anlatılan durum ile kullanılmadan ders anlatılan durumun karşılaştırıldığı 57 adet çalışmanın toplamı düşünüldüğünde deney grubu 1903, kontrol grubu ise 1928 öğrenciden oluşmaktadır. Çalışmaların öğretim kademesi, ders türü ve materyal türü değişkenlerine göre frekans ve yüzde istatistikleri Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1 de öğretim kademesi dikkate alındığında, en fazla çalışmanın ilköğretim kademesinde (%61.4), daha sonra ortaöğretim kademesinde (%28.1) ve en az çalışmanın da yükseköğretim kademesinde (%10.5) yapıldığı görülmektedir. 16 çalışma (%28.1) ile en fazla araştırmanın yapıldığı dersin Fen ve Teknoloji olduğu, bunu 11 çalışma (%19.3) ile Fen Bilimlerinin izlediği görülmektedir. Sosyal Bilimler dersinde 8 (%14.0), Sosyal Bilgiler ve Matematik derslerinde 7 (%12.3), İngilizce dersinde 3 (%5.3), Bilgisayar, Türkçe, Müzik, Teknik Resim ve Bilişim derslerinde ise 1 (%1.8) adet çalışmanın yapıldığı görülmektedir. Araştırmaya dâhil edilen çalışmalarda bilgisayar sunusu (%29.8) ve kavram haritalarının (%22.8) en çok kullanılan materyaller olduğu görülmektedir. Bunları birden fazla materyalin birlikte kullanıldığı karma olarak adlandırılan materyal türü (%17.6) ve karikatür (%15.8) takip ederken en az kullanılan materyalin fiziksel materyaller (%14.0) olduğu görülmektedir. Tablo 1. Çalışmaların Öğretim Kademesi, Ders Türü ve Materyal Türü Değişkenlerine Göre Frekans ve Yüzde İstatistikleri Değişken Frekans ( f) Yüzde (%) Öğretim Kademesi İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim Ders Türü Matematik Fen ve Teknoloji Sosyal Bilgiler Fen Bilimleri Sosyal Bilimler Türkçe İngilizce Bilgisayar Müzik Teknik Resim Bilişim Materyal Türü Bilgisayar Sunusu Fiziksel Materyal Karikatür Kavram Haritası Karma Materyaller Meta-analize dâhil edilen çalışmaların istatistiksel modellere göre homojen dağılım değeri, ortalama etki büyüklüğü ve güven aralıkları Tablo 2 de verilmiştir. Öğretim ortamında materyal kullanımının akademik başarıya etkisinin sabit etkiler modelinde 1,176 etki büyüklüğü değeri ile pozitif yönde olduğu söylenebilir. Homojenlik testi sonucunda Q istatistiksel değeri 467,066 olarak hesaplanmıştır. Ki-kare tablosundan %95 anlamlılık düzeyinde 56 serbestlik derecesi ile kritik değer yaklaşık olarak kabul edilmektedir. Bu araştırmada hesaplanan Q istatistiksel değeri (467,0663), kritik değer olan tan büyük olduğu için etki büyüklükleri dağılımının heterojen yapıya sahip olduğu söylenebilir. Araştırmadaki dağılım heterojen yapıya sahip olduğundan rasgele etkiler modeline uygun analizler yapılarak, örneklemin heterojen olmasından kaynaklanan yanılsamaların ortadan kaldırılması amaçlanmıştır (Yıldız, 2002). Bu noktadan hareketle, materyal kullanılarak yapılan öğretim ile kullanılmadan yapılan öğretimin etkililiği rasgele etkiler modeline göre karşılaştırılmıştır. Hesaplamalar sonucunda meta-analize dâhil edilen 57 çalışmadaki 1633

6 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ veriler rasgele etkiler modeline göre; 0,106 standart hata ve %95 lik güven aralığının üst sınırı 1,4846 ve alt sınırı 1,0581 ile etki büyüklüğü değeri ES= 1,269 olarak hesaplanmıştır. Etki büyüklüğü değerinin Cohen in (1992) sınıflamasına göre geniş aralıkta yer aldığı, buna göre sınıf içi öğretimde materyal kullanımının akademik başarıya etkisinin olumlu yönde olduğu söylenebilir. Çalışmaların Yapıldığı Öğretim Kademelerine Göre Materyal Kullanımının Etkililiği Materyal kullanımının etki büyüklüğünün öğretim kademlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla çalışmalar ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim olarak 3 farklı gruba ayrılmıştır. Bu gruplara göre analiz sonuçları Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3 te verilen analiz sonuçlarına göre; değeri ile en yüksek etki büyüklüğü ortaöğretim kademesinde, değeri ile en düşük etki büyüklüğü ise yükseköğretim kademesinde görülmüştür. Homojenlik testi sonucunda Q istatistiksel değeri olarak hesaplanmıştır. Ki-kare tablosundan %95 anlamlılık düzeyinde 2 serbestlik derecesi ile kritik değer yaklaşık olarak kabul edilmektedir. Bu araştırmada hesaplanan Q istatistiksel değeri (0.388), kritik değer olan den küçük olduğu için etki büyüklüklerinin dağılımına ait homojenlik hipotezi Sabit Etkiler Modelinde kabul edilmiştir. Yani dağılımın homojen yapıya sahip olduğu, öğretim kademelerine göre oluşan gruplar arası etki büyüklükleri (QB = 0.388; p=0.824) açısından anlamlı bir farklılık olmadığı söylenebilir. Diğer bir deyişle, materyal kullanımının akademik başarı açısından etkisi öğretim kademelerine göre değişmemektedir. Çalışmaların Yürütüldüğü Ders Türüne Göre Materyal Kullanımının Etkililiği Materyal kullanımının etki büyüklüğünün ders türlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla çalışmalar Matematik, Fen ve Teknoloji, Sosyal Bilgiler, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler olmak üzere 5 farklı gruba ayrılmıştır. Diğer taraftan genel etki büyüklüğünün hesaplanmasına dâhil edilen Türkçe, İngilizce, Bilgisayar, Müzik, Teknik Resim ve Bilişim derslerine yönelik araştırmalar sayı yetersizliği nedeniyle bu başlık altındaki hesaplamalara dâhil edilmemiştir. Belirlenen 5 gruba göre analiz sonuçları Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 3. Çalışmaların Yapıldığı Öğretim Kademelerine Göre Etki Büyüklükleri Öğretim Kademesi N ES Etki Büyüklüğü İçin %95 Güven Aralığı Alt Sınır Üst Sınır İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim Tablo 4 te verilen analiz sonuçlarına göre; değeri ile en yüksek etki büyüklüğü Fen Bilimleri, değeri ile en düşük etki büyüklüğü ise Sosyal Bilimler derslerinde görülmüştür. Homojenlik testi sonucunda Q istatistiksel değeri olarak hesaplanmıştır. Ki-kare tablosundan %95 anlamlılık düzeyinde 4 serbestlik derecesi ile kritik değer yaklaşık olarak kabul edilmektedir. Bu araştırmada hesaplanan Q istatistiksel değeri (4.759), kritik değer olan dan küçük olduğu için etki büyüklüklerinin dağılımına ait homojenlik hipotezi Sabit Etkiler Modelinde kabul edilmiştir. Yani dağılımın homojen yapıya sahip olduğu söylenebilir. Buna göre, ders türlerine göre oluşan gruplar arası etki büyüklükleri (QB=4.759; p= 0,446) açısından anlamlı bir farklılık olmadığı söylenebilir. Diğer bir deyişle, materyal kullanımının akademik başarı açısından etkisi ders türlerine göre değişmemektedir. Tablo 4. Çalışmalardaki Örneklemlerin Ders Türüne Göre Etki Büyüklükleri Etki Büyüklüğü İçin %95 Ders Türü N ES Güven Aralığı Alt Sınır Üst Sınır Matematik Fen ve Teknoloji Sosyal Bilgiler Fen Bilimleri Sosyal Bilimler Tablo 2. Meta-Analize Dâhil Edilen Çalışmaların Etki Modellerine Göre Homojen Dağılım Değeri, Ortalama Etki Büyüklüğü ve Güven Aralıkları Tablosu Model Türü N Z Toplam Heterojenite Değeri (Q) Ortalama Etki Büyüklüğü (ES) Etki Büyüklüğü İçin Ortalama Güven Aralığı Alt Sınır Üst Sınır Sabit Etkiler Modeli 57 32, ,0663 1,176 1,1085 1,2533 Rasgele Etkiler Modeli 57 12, ,0663 1,269 1,0581 1,

7 KABLAN, TOPAN, ERKAN / Sınıf İçi Öğretimde Materyal Kullanımının Etkililik Düzeyi: Bir Meta-Analiz Çalışması Çalışmalarda Kullanılan Materyal Türüne Göre Materyal Kullanımının Etkililiği Materyal kullanımının etki büyüklüğünün materyal türlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla çalışmalar bilgisayar sunusu, fiziksel materyal, karikatür, kavram haritası ve karma materyaller olmak üzere 5 farklı gruba ayrılmıştır. Belirlenen 5 gruba göre analiz sonuçları Tablo 5 te verilmiştir. Tablo 5 te verilen analiz sonuçlarına göre; en yüksek etki büyüklüğü ile birden fazla materyalin birlikte kullanıldığı karma materyallerin, en düşük etki büyüklüğü ise ile karikatür materyalinin kullanıldığı durumlarda görülmüştür. Homojenlik testi sonucunda Q istatistiksel değeri olarak hesaplanmıştır. Ki-kare tablosundan %95 anlamlılık düzeyinde 4 serbestlik derecesi ile kritik değer yaklaşık olarak kabul edilmektedir. Bu araştırmada hesaplanan Q istatistiksel değeri (4.106), kritik değer olan dan küçük olduğu için etki büyüklüklerinin dağılımına ait homojenlik hipotezi Sabit Etkiler Modelinde kabul edilmiştir. Tablo 5. Çalışmalarda Kullanılan Materyal Türüne Göre Etki Büyüklükleri Materyal Türü N ES Etki Büyüklüğü İçin %95 Güven Aralığı Alt Sınır Üst Sınır Bilgisayar Sunusu Fiziksel Materyal Karikatür Kavram Haritası Karma Materyaller Dağılımın homojen yapıya sahip olduğu söylenebilir. Buna göre, materyal türlerine göre oluşan gruplar arası etki büyüklükleri (QB=4.106; p=0,392) açısından anlamlı bir farklılık olmadığı söylenebilir. Diğer bir deyişle, materyal kullanımının akademik başarı açısından etkisi materyal türlerine göre değişmemektedir. Tartışma Türkiye de yapılan 57 araştırmadan elde edilen verilere göre, Cohen in (1992) sınıflamasında materyal kullanılarak yapılan öğretimin akademik başarıya olumlu etkisinin olduğu ve en yüksek düzey olan geniş aralıkta yer aldığı söylenebilir. Bu sınıflamaya göre sınıf içi öğretimde materyal kullanımının akademik başarı açısından etkililik düzeyinin yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Ulusal düzeyde yapılan araştırmalara dayalı olarak elde edilen bu sonuç uluslararası alan yazında yer alan birçok araştırmayla da desteklenmektedir (Akçay ve ark., 2003; Audrey, 2008; Blalock ve Montgomery, 2005; Clements, 1999; Fidan, 2008; Lowry, 1999; Mantei, 2000; Olkun, 2003). Geçmişte bu konuda yapılmış birçok çalışmayı Sowell (1989) ve Suydam ve Higgins (1977) meta-analiz yöntemiyle incelemişler ve materyal kullanılan öğretim durumunun kullanılmayana oranla akademik başarı açısından daha fazla etkili olduğu sonucuna varmışlardır. Bu meta-analiz çalışmasında, öğretim seviyelerine, ders ve materyal türlerine göre etki büyüklüğünün farklılaşıp farklılaşmadığı da analize tabi tutulmuştur. Öğretim seviyeleri açısından ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim olmak üzere üç düzeyde de etki büyüklükleri pozitif değerler almış; en yüksek değer ortaöğretim, en düşük değer ise yükseköğretim kademesinde gözlemlenmiştir. Üç öğretim kademesinde de materyal kullanımının etkililik düzeyi Cohen in (1992) sınıflamasına göre geniş aralıkta yer almaktadır. Diğer taraftan öğretim kademelerine göre etki büyüklükleri açısından anlamlı bir farklılık olmadığı, materyal kullanımının akademik başarı açısından etkisinin öğretim kademelerine göre değişmediği söylenebilir. Geçmişte Türkiye de yapılmış farklı konulara yönelik meta-analiz çalışmalarında öğretim kademelerine göre etkililik düzeyinin farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Buna göre, Okursoy un (2009) kavram haritaları öğretim stratejisine, M. C. Şahin in (2005) internet tabanlı eğitime ve Camnalbur ve Erdoğan ın (2008) bilgisayar destekli öğretime yönelik meta-analiz çalışmalarında etki büyüklüklerinin öğretim kademelerine göre farklılaşmadığı belirlenmiştir. Bu noktada, öğretim ortamında materyal kullanımının ilköğretim çağındaki çocuklar kadar, ortaöğretim ve yükseköğretim çağındaki öğrenciler için de gerekli olduğu söylenebilir (Akpınar ve Turan, 2002; Yanpar ve Yıldırım, 1999; Yeşilyurt, 2006). Bu çalışmada toplam etki büyüklüğü Matematik, Fen ve Teknoloji, Sosyal Bilgiler, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler olmak üzere 5 farklı ders türü bazında analiz edildiğinde tüm boyutlarda etki büyüklüklerinin pozitif değerler aldığı görülmektedir. Ders türleri açısından en yüksek etki büyüklüğü değeri Fen Bilimleri, en düşük etki büyüklüğü değeri ise Sosyal Bilimler olarak kategorize edilen derslerde gözlemlenmiştir. Cohen in (1992) sınıflamasına göre analize tabi tutulan derslerin etkililik düzeyi geniş aralıkta yer almakta ve istatistiksel olarak etki büyüklüğü açısından aralarında anlamlı bir farklı- 1635

8 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ lık bulunmamaktadır. Bu çalışmaya benzer şekilde yapılmış olan kavram haritaları öğretim stratejisi ve internet tabanlı eğitime yönelik meta-analiz çalışmalarında da ders türlerine göre etki büyüklüğü açısından herhangi bir farklılık bulunamamıştır (Okursoy, 2009; Şahin, 2005). Diğer taraftan Camnalbur ve Erdoğan (2008) bilgisayar destekli öğretime yönelik meta-analiz çalışmasında ders türlerine göre anlamlı bir farklılık elde etmiştir. Ancak araştırmacı karşılaştırılan araştırma sayısının azlığı nedeniyle bu konuda yorum yapmanın ve genellemeye ulaşmanın zor olduğunu vurgulamıştır. Çalışmada etki büyüklükleri açısından karşılaştırma yapılan diğer boyut materyal türleridir. Buna göre en yüksek etki büyüklüğü fiziksel ve karma materyallerine, daha sonra bilgisayar sunusu ve kavram haritalarına, en düşük etki büyüklüğü ise karikatür materyallerine yönelik araştırmalarda gözlemlenmiştir. Ancak yapılan istatistiksel hesaplamaya dayalı olarak materyal türlerine göre etki büyüklükleri açısından anlamlı bir farklılık olmadığı sonucuna varılmıştır. Bu durumda farklı öğretim materyallerinin birbirine oranla etkililik düzeyleri açısından aralarında bir farklılık olmadığı, incelenen materyal türlerinin tamamının akademik başarı açısından öğretim ortamına yüksek düzeyde katkı sağladığı söylenebilir. Meta-analize dâhil edilen araştırmalardan elde edilen sonuçlar, deneysel çalışmaların doğasından kaynaklanan birtakım sınırlılıklar göz önünde bulundurularak yorumlanmalıdır. Araştırmanın alan yazınında da belirtiliği gibi deneysel araştırmalarda bağımsız değişken dışında hesapta olmayan diğer değişkenlerin de bağımlı değişkene etki etmesi mümkün olmaktadır. Özellikle deneklerin, deneyin bir parçası olduklarının farkında olmalarına bağlı olarak, araştırma sürecinde fazladan dikkat ve çaba gösterebildikleri öne sürülmektedir. Hawthorne etkisi olarak adlandırılan bu durumda denekler araştırmacının süreci değiştirme için ekstra düzenlemeler yaptığını gözlemlemekte, yapılan yeniliklerden etkilenmekte ve normalden farklı davranışlar sergilemektedir (Adair, Sharpe ve Huynh, 1989; Cook, 1962; Diaper, 1990; Merrett, 2006). Bu gibi durumlarda deney grubu, kontrol grubuna oranla daha fazla olumlu etkiye maruz kalmaktadır. Bazı durumlarda ise araştırma deneklerinin yanı sıra deneyi uygulayan öğretmen ya da araştırmacının da bu istenmeyen etki durumuna maruz kaldığı düşünülmektedir. Böyle bir durumda ortaya çıkan akademik başarı farklılıklarının araştırmanın bağımsız değişkeninden değil de, uygulayıcının davranışlarından kaynaklandığı söylenebilir. Bu özelliğe sahip deneysel çalışmalarda öğretim materyallerinin öğrenme açısından yararı büyük oranda materyali uygulayan kişinin etkililiğine bağlı olmaktadır. Diğer taraftan öğretim ortamında materyal kullanımı ile ilgili yürütülen deneysel çalışmalarda araştırmacılar güçlü bir yeti ve yoğun bir isteklilikle materyal hazırlayıp, bunları uygulamakta ya da uygulanmasını sağlamaktadır. Gerçek uygulama ortamlarında öğretmenler materyal kullanımı konusunda araştırmacılar kadar istekli ve etkin olamayabilirler. Araştırmacıların gerçek koşullardan farklı davranışlar göstermeleri durumunda deneysel çalışmaların yapay özellik taşıdığı ve sonuçlarının genellenebilirliği konusunda sınırlılıklarının olduğu dile getirilmektedir (French, 1953 ten akt., Cook, 1962) Nitekim alan yazında bazı öğretmenlerin öğretim araç-gereç ve materyal kullanmada isteksiz olabilecekleri, çoğu öğretmenin ise materyallerin öğrenmeyi nasıl destekleyebileceği üzerinde çok fazla düşünmeye çaba harcamayabileceği vurgulanmaktadır (Grant, Peterson ve Shojgreen-Downer, 1996; Kazu ve Yeşilyurt, 2008; Küçükahmet, 2002, s. 109). Bu nedenle elde edilen sonuçların deneysel çalışmaların sınırlılıkları ve gerçek uygulama koşullarının özellikleri göz önünde bulundurularak yorumlanmalıdır. Yukarıda yapılan eleştiriler göz önünde bulundurularak, bu çalışma sonucunda uygulayıcılara birtakım öneriler sunulmuştur. Öncelikle akademik başarı açısından yüksek etkililik düzeyine sahip olduğu sonucuna dayalı olarak öğretim ortamında materyal kullanımının teşvik edilmesi önerilmektedir. Araştırmacılar deneysel çalışmalarda kullandıkları materyallerin öğrenme-öğretme açısından yüksek niteliğe sahip olması için güçlü bir yeti ve yoğun bir isteklilik göstermektedir. Gerçek uygulamalarda da öğretmenlerin aynı başarıyı elde edebilmesi için benzer çabaları harcaması gerekmektedir. Belli bir öğretim materyallinin akademik başarıya olumlu katkı sağlaması için uygulama öncesinde ciddi bir hazırlık sürecinden geçmesi gerekmektedir. Bunun için öğretim programları ve ders saatleri planlanırken, öğretmenlerin ders hazırlığı yapabilmelerine imkân tanınmalıdır. Ayrıca öğretmenleri materyal kullanımı konusunda teşvik etmek amacıyla öğretim programı ve ders kitapları hazırlanırken fazla maliyet ve emek gerektiren materyallerin kullanımını zorunlu kılacak kararlar alınmamalıdır. Sözü edilen materyalleri geliştirecek, materyaller arasından seçimler yapacak ve materyalleri dersine etkili bir şekilde uyarlayacak kişi kuşkusuz öğretmenlerdir. Materyaller, öğretim sürecinde her derde deva bir unsur olarak değil, öğretmenin etkiliğini artırmaya yarayacak bir araç olarak ele alınmalıdır (Suydam ve Higgins, 1977). 1636

9 KABLAN, TOPAN, ERKAN / Sınıf İçi Öğretimde Materyal Kullanımının Etkililik Düzeyi: Bir Meta-Analiz Çalışması Bu çalışmada materyal kullanımının etkililik düzeyi sadece akademik başarı açısından incelenmiştir. Yapılacak diğer meta-analiz çalışmalarında materyal kullanımının tutum, kaygı ve motivasyon düzeyi açısından etkililiği araştırılabilir. Çalışmada meta-analiz için yapılan alan taramasında bazı derslere yönelik yeterli çalışmaya ulaşılamamıştır. Dolayısıyla ders türlerine göre karşılaştırmalarda bazı boyutlar eksik kalmıştır. Buna göre Türkçe, İngilizce, Bilgisayar, Müzik, Teknik Resim ve Bilişim alanlarında yapılan sınırlı sayıda araştırmaya ek araştırmalar yapılabilir. Diğer taraftan bu çalışmada meta-analize dâhil edilme kriterlerine uygun olarak seçilen 57 araştırmanın büyük çoğunluğunu yüksek lisans tezlerinin oluşturduğu görülmektedir. Bu durum, öğretim materyalleriyle ilgili daha çok sayıda doktora tezi ve araştırma makalesi türünde çalışmaya gereksinim olduğunu göstermektedir. 1637

10 Educational Sciences: Theory & Practice - 13(3) Educational Consultancy and Research Center DOI: /estp The Effectiveness Level of Material Use in Classroom Instruction: A Meta-analysis Study Zeynel KABLAN a Kocaeli University Burak ERKAN c Kocaeli University Beyda TOPAN b Kocaeli University Abstract In this study, the aim was to combine the results obtained in independent studies aiming to determine the effectiveness of material use. The main question of the study is: Does material use in classroom instruction improve students academic achievements? To answer this question, the meta-analysis method was employed. Metaanalysis is the method employed in order to statistically analyze the quantitative data collected in independent and multiple studies carried out on similar topics, and to reach a general judgment regarding the results of these studies. Certain criteria were used in order to decide which researches would be included in the metaanalysis. Based on these criteria, it was decided to include 57 experimental studies in the meta-analysis. As a result of this analysis; it was determined that the material use in classroom instruction has a positive effect in terms of academic achievement, and that this effectiveness level does not differ with respect to stages of education, course types and material types. Key Words Instructional Material, Type of Material, Meta-analysis, Academic Achievement, Effect Sizes. Education programmes that have been applied since school year in Turkey are focused on student-centred and active instruction instead of teacher-centred instruction (Arslan & Özpınar, 2009; Peker & Halat, 2008). However, most teachers state that classroom applications of the new programmes are in trouble because of lack of structure and materials (Akça, 2007; Akkaya, 2008; Duru & Korkmaz, 2010; Kalender, 2006; Meşin, 2008; Peker & Halat, 2008; Sağlık, 2007; Şahin, 2010). Effective use of materials is considered an important aspect of new educational programmes. Research on educational materials listed several benefits for students, such as making learning easier, supporting active and individual learning, providing real life experiences, improving critical thinking, problem solving and creative thinking skills (Akçay, Tüysüz, Feyzioğlu, & Oğuz, 2008; Apperson, Laws, & Scepansky, 2006; Demirel, Seferoğlu, & Yağcı, 2001; İşman, 2005; Knapp & Glenn, 1996; Koşar et al., 2003; Lowry, 1999; Rıza, 2000). a b c Zeynel KABLAN, Ph.D., is an assistant professor of Curriculum and Instruction. His research interests include evaluation of elementary mathematics program, instructional technology and material development and instructional design. Correspondence: Assist. Prof. Zeynel KABLAN, Kocaeli University, Faculty of Education Department of Curriculum and Instruction, Kocaeli, Turkey. zeynel.kablan@kocaeli.edu.tr Phone: Beyda TOPAN is a graduate student of Elementary Mathematics Education. Contact: Kocaeli University, Faculty of Education, Department of Elemantary Education, 41380, Kocaeli, Turkey. bydtpn@gmail.com. Burak ERKAN is a graduate student of Elementary Mathematics Education. Contact: Kocaeli University, Faculty of Education, Department of Elemantary Education, 41380, Kocaeli, Turkey. burakerkan87@hotmail.com.

11 KABLAN, TOPAN, ERKAN / The Effectiveness Level of Material Use in Classroom Instruction: A Meta-analysis Study This study aimed to compile the results of independent research on effectiveness of using educational materials. With the increasing number of research and body of knowledge, it might be difficult to reach targeted information. Thus, a detailed research approach is needed to bring related knowledge together, analyse it and lead way to future studies. Meta-analysis method aims to join results of individual studies conducted in different times and places. Since this method provides an increased sample size, researchers are able to use the statistical results of different studies to reach more precise information (Yıldız, 2002). In this meta-analysis study, the basic question is whether the use of educational materials affect students achievement or not? The effectiveness of educational materials based on the type of material that is used, educational level and subject matter were also examined. 3. Studies that did not report statistical information necessary to calculate effect sizes were not included in the analysis. 4. For studies that used more than one experiment group, data from the group that used educational materials were included in the analysis. 5. For studies that used more than one achievement test, data for one of the achievement tests were randomly selected and included in the analysis. To get the sample of the study, academic articles that were published in national journals, theses and dissertations that were listed in the YÖK national thesis/dissertation centre, and conference papers that were published in proceedings or conference books were collected. Based on the above criteria, 57 studies (appendix 1) that investigated the effectiveness of educational materials in academic achievement were included in the analysis. Method Meta-analysis is a research method that combines and analyses statistical information from different studies on a specific topic and tries to identify patterns among study results (Glass, 1976; Johnson, Johnson, & Stanne, 2000; Lipsey & Wilson 2001; Sağlam & Yüksel, 2007). In general, meta-analysis method has three stages: 1) Selection of related studies. 2) Coding the data and calculating effect sizes. 3) Statistical analysis of effect sizes and interpretation of results (Höffler & Leutner, 2007). Data Collection The criteria for selecting the studies to be included in the meta-analysis are listed below (Camnalbur & Erdoğan, 2008; Okursoy, 2009; Özcan & Bakioğlu, 2010; Springer, Stanne, & Donovan, 1999; Şahin, 2005; Topçu, 2009): 1. Studies that investigated the effectiveness of educational materials conducted in Turkey and published between the years 2000 and 2012 were analysed. 2. Quasi-experimental and experimental studies that used educational materials in the experiment groups were included in this meta-analysis. Studies on distance learning, computer-based learning and studies that used worksheets were not included in the analysis. Data Coding Data for this study were coded in two parts. First, summary of the information on each study were coded under eight categories; then, statistical information necessary to conduct meta-analysis, such as sample sizes, means and standard deviations were extracted. Dependent Variables Dependent variables in this study were the effect sizes calculated based on the achievement scores in each study. Effect size is described as a standard value for studies that use different measurement tools (Bernard et al., 2004). Discrete Variables There were three discrete variables based on the characteristics of the studies. In order to assess the relationships between the effects and various study characteristics, following discrete variables were coded (Camnalbur & Erdoğan, 2008; Tarım, 2003): - Educational levels that were examined in 57 studies were grouped as primary, secondary and university level. - Subject matters that were examined were Maths, Science and Technology, Social Studies, Sciences (Physics, Chemistry, Biology), Social Sciences (History, Geography), Turkish, English, Computer, Music and Technical Art. 1639

12 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE - Types of educational materials used in studies included computer presentations, hands-on materials, cartoons, concept maps, and combination of different materials. In the studies, computer presentation was in either PowerPoint or animation format. Hands-on materials are described as materials that can be touched and moved around easily by students (Hynes, 1986). Cartoons are used for specific content and reveal important information about it (Özşahin, 2009). The concept maps are two dimensional and detailed diagrams that show relationships among concepts (Kaptan, 1999). A combination category was also identified for this study when more than one material are used. Effectiveness of Educational Materials by Level As a result of the homogeneity test, the Q-statistic is calculated as According to chi-square table with 2 degrees of freedom and confidence intervals of 95%, the critical value is considered to be about In this study, since the Q-statistic (0.388) is smaller than the critical value of 5.991, the hypothesis of homogeneity of the distribution of effect sizes has been accepted according to fixed effects model. In other words, the distribution is homogeneous and there are no significant differences in effect sizes (QB=0.388; p=0.824) among different educational levels. Data Analysis In data analysis, treatment effectiveness meta-analysis method is used. In this method, the purpose is to calculate the difference between the means of experiment and control groups with the formula d=(xe-xc)/sd (Hunter & Schmidt, 1990). In order to interpret findings of different studies, a common measure of effect size is calculated. For calculating the effect sizes in this study, Hedge s g and confidence intervals of %95 were used. For interpreting effect sizes, Cohen s (1992) guidelines were used. Results In terms of education level, most of the studies were conducted at the primary level (61.4%), followed by secondary (28.1%) and university level (10.5%). In terms of subject, 16 studies involved Science and Technology, 11 of them involved Sciences, 8 Social Sciences, 7 Social Studies, 7 Maths, 3 English, 1 Computer, 1 Turkish, 1 Music, and 1 Technical Art. In terms of materials, computer presentations (29.8%) was the most frequently used material type, followed by concept maps (22.8%), combination materials (17.6%), cartoons (15.8%) and hands-on materials (14%). According to the random effects model, the data from 57 studies yielded the standard error of 0.106, 95% confidence intervals of and , and the effect size of The magnitude of the effect size is large according to Cohen s (1992) classification. It can be concluded that the use of educational materials in classroom instruction has a strong positive contribution to academic success. Effectiveness of Educational Materials by Subject Matter As a result of the homogeneity test, the Q-statistic is calculated as According to chi-square table with 4 degrees of freedom and confidence intervals of 95%, the critical value is considered to be about In this study, since Q-statistic (4.759) is smaller than the critical value of 9.490, the hypothesis of homogeneity of the distribution of effect sizes has been accepted according to fixed effects model. In other words, the distribution is homogeneous and there are no significant differences in effect sizes (QB=4.759; p= 0.446) among different subject matters. Effectiveness of Educational Materials by the Type of Material As a result of the homogeneity test, the Q-statistic is calculated as According to chi-square table with 4 degrees of freedom and confidence intervals of 95%, the critical value is considered to be about In this study, since the Q-statistic (4.106) is smaller than the critical value of 9.490, the hypothesis of homogeneity of the distribution of effect sizes has been accepted according to fixed effects model. In other words, the distribution is homogeneous and there are no significant difference in effect sizes (QB=4.106; p=0.392 ) among different types of materials. 1640

13 KABLAN, TOPAN, ERKAN / The Effectiveness Level of Material Use in Classroom Instruction: A Meta-analysis Study References/Kaynakça Adair, J. G., Sharpe, D., & Huynh, C. L. (1989). Hawthorne control procedures in educational experiments: A reconsideration of their use and effectiveness. Review of Educational Research, 59, Akça, S. (2007). İlköğretim 5. sınıf 2005 matematik programının öğretmen, yönetici ve ilköğretim müfettişleri görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Afyonkarahisar ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar. Akçay, H., Tüysüz, C. ve Feyzioğlu, B. (2003). Bilgisayar destekli fen bilgisi öğretiminin öğrenci başarısına ve tutumuna etkisine bir örnek: Mol kavramı ve avogadro sayısı. The Turkish Online Journal of Technology-TOJET, 2 (2). adresinden 13Aralık 2011 tarihinde edinilmiştir. Akçay, H., Tüysüz, C., Feyzioğlu, B. ve Oğuz, B. (2008). Bilgisayar tabanlı ve bilgisayar destekli kimya öğretiminin öğrenci tutum ve başarısına etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), Akkaya, A. O. (2008). 6. sınıf matematik ders öğretim programının uygulanabilirliğine ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. Akpınar, B. ve Turan, M. (2002, Eylül). İlköğretim okullarında fen bilgisi eğitiminde materyal kullanımı. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi nde sunulan bildiri, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara. Apperson, J. M., Laws, E. L., & Scepansky, J. A. (2006). The impact of presentation graphics on students experience in the classroom. Computers and Education, 47(1), Arslan, S. ve Özpınar, İ. (2009). İlköğretim 6. sınıf matematik ders kitaplarının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, Audrey, R. M-Q. (2008). Utilizing PowerPoint presentation to promote fall prevention among older adults. The Health Educator, 40(1), Bernard, R. M., Abrami, P. C., Lou, Y., Borokhovski, E., Wade, A., Wozney, L. et al. (2004). How does distance education compare with classroom instruction? A meta-analysis of the empirical literature. Review of Educational Research, 74(3), Blalock, M. G., & Montgomery, R. D. (2005). The effect of powerpoint on student performance in principles of economics: An exploratory study. Journal For Economıcs Educators, 5(3), 1-7. Camnalbur, M., & Erdoğan, Y. (2008). Bilgisayar destekli öğretimin etkililiği üzerine bir meta analiz çalışması: Türkiye örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8, Clements, D. H. (1999). Concrete manipulatives, concrete ideas. Contemporary Issues in Early Childhood, 1(1), Cohen, J. (1992). Statistical power analysis. Current Directions in Psychological Science, 1(3), Cook, D. L. (1962). The Hawthorne effect in educational research. Phi Delta Kapan, 44(3), Demirel, Ö., Seferoğlu, S. S., & Yağcı, E. (2001). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Pegem A. Diaper, G. (1990). The Hawthorne effect: A fresh examination. Education Studies 16(3), Duru, A. ve Korkmaz, H. (2010). Öğretmenlerin yeni matematik programı hakkındaki görüşleri ve program değişim sürecinde karşılaşılan zorluklar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, Fidan, K. N. (2008). İlköğretimde araç gereç kullanımına ilişkin öğretmen görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim, 1(1), Glass, G. (1976). Primary, secondary and meta analysis of research. Retrieved October 9, 2012, from smmu.edu.cn/uppic/file/pdf/primary.pdf. Grant, S. G., Peterson, P. L., & Shojgreen-Downer, A. (1996). Learning to teach mathematics in the context of system reform. American Educational Research Journal, 33(2), Höffler, T., & Leutner, D. (2007). Instructional animation versus static pictures: A meta-analysis. Learning and Instruction, 17(6), Hunter, J. E., & Schmidt, F. L. (1990). Methods of meta-analysis: Correcting error and bias in research findings. Newbury Park, CA: Sage. Hynes, M. (1986). Selection criteria. Arithmetic Teacher, 33(6), İşman, A. (2005). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Pegem A. Johnson, D. W., Johnson, R. T., & Stanne, M. B. (2000). Cooperative learning methods: A meta analysis. University of Minnesota. Retrieved April 20, 2012, from tablelearning.com/uploads/file/exhibit-b.pdf. Kalender, A. (2006). Sınıf öğretmenlerinin yapılandırmacı yaklaşım temelli yeni matematik programının uygulanması sürecinde karşılaştığı sorunlar ve bu sorunların çözümüne yönelik önerileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Kaptan, F. (1999). Fen bilgisi öğretimi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Kazu, H. ve Yeşilyurt, E. (2008). Öğretmenlerin öğretim araç-gereçlerini kullanım amaçları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), Knapp, L. R., & Glenn, A. D. (1996). Restructuring schools with technology. Boston: Allyn and Bacon. Koşar, E., Yüksel, S., Özkılıç, R., Avcı, U., Alyaz, Y. ve Çiğdem, H. (2003). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Pegem A. Küçükahmet, L. (2002). Öğretimde planlama ve değerlendirme (12. bs.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Lipsey, M. W., & Wilson, D. B. (2001). Practical meta-analysis. Thousand Oaks, CA: Sage. Lowry, R. B. (1999). Electronic presentation of lectures effect upon student performance. University Chemistry Education, 3(1), Mantei, E. J. (2000). Using internet class notes and Power- Point in physical geology lecture. Journal of College Science Teaching, 29(5), Merrett, F. (2006). Reflections on the Hawthorne effect. Educational Psychology, 26(1), Meşin, D. (2008). Yenilenen altıncı sınıf matematik öğretim programının uygulanması sürecinde öğretmenlerin karşılaştıkları sorunlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya. Okursoy, F. G. (2009). Kavram haritaları öğretim stratejisinin öğrenci başarısına etkisi: Bir meta analiz çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Olkun, S. (2003). Comparing computer versus concrete manipulatives in learning 2D geometry. Journal of Computers in Mathematics and Science Teaching, 22(1), Özcan, Ş. ve Bakioğlu, A. (2010). Bir meta analitik etki analizi: Okul yöneticilerinin hizmetiçi eğitim almalarının göreve etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38,

14 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Özşahin, E. (2009). Karikatürlerle coğrafya öğretimi. Marmara Coğrafya Dergisi, 20, Peker, M. ve Halat, E. (2008). İlköğretim I. kademe matematik programının eğitim durumları boyutunun öğretmen görüşleri doğrultusunda incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, Rıza, E. T. (2000). Eğitim teknolojisi uygulamaları ve materyal geliştirme. İzmir: Anadolu Matbaası. Sağlam, M. ve Yüksel, İ. (2007). Program değerlendirmede meta-analiz ve meta-değerlendirme yöntemleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, Sağlık, N. (2007). Pilot uygulamaları yürütülen ilköğretim matematik programına yönelik etkinliklerin bazı geometri konularının öğretimi üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van. Sowell, E. J. (1989). Effects of manipulative materials in mathematics instruction. Journal for Research in Mathematics Education, 20(5), Springer, L., Stanne, M. E., & Donovan, S. S. (1999). Effects of small-group learning on undergraduates in science, mathematics, engineering, and technology: A meta-analysis. Review of Educational Research, 69(1), Suydam, M. N., & Higgins, J. L. (1977). Activity-Based learning in elementary school mathematics: Recommendations from research. ERIC Center for Science, Mathematics, and Environmental Education, Columbus, Ohio. Şahin, İ. (2010). Curriculum assessment: Constructivist primary mathematics curriculum in Turkey. International Journal of Science and Mathematics Education, 8(1), Şahin, M. C. (2005). İnternet tabanlı uzaktan eğitimin etkililiği: Bir meta-analiz çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Tarım, K. (2003). Kubaşık öğrenme yönteminin matematik öğretimindeki etkinliği ve kubaşık öğrenme yöntemine ilişkin bir meta analiz çalışması. Yayımlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. Topçu, P. (2009). Cinsiyetin bilgisayar tutumu üzerindeki etkisi: Bir meta analiz çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Yanpar, T. Ş. ve Yıldırım, S. (1999). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Anı. Yeşilyurt, E. (2006). Öğretmenlerin öğretim araç ve gereçlerini kullanma durumlarını etkileyen faktörler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. Yıldız, N. (2002). Verilerin değerlendirilmesinde meta-analizi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 1642

15 KABLAN, TOPAN, ERKAN / The Effectiveness Level of Material Use in Classroom Instruction: A Meta-analysis Study Appendix 1. / Ek 1. Bibliography of Studies Included in Meta-Analysis (In Alphabetical Order) / Meta-Analize Dâhil Edilen Çalışmaların Kaynakçası (Alfabetik Sıraya Göre) Akarsu, S. (2007). İlköğretim 6. sınıf müzik dersi, Türkiye deki başlıca müzik türleri ve genel özellikleri ünitesinde materyal kullanımının öğrenci başarısı üzerine etkisi (Kars ili örneği). Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars. Akbaba, N. (2007). Görsel araçların ilköğretim ikinci kademede dil bilgisi öğretimine katkısı üzerine deneysel bir çalışma. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Akdağ, M. ve Tok, H. (2008). Geleneksel öğretim ile Powerpoint sunum destekli öğretimin öğrenci erişisine etkisi. Eğitim ve Bilim, 33(147), Akkuş, Z. (2007). Tarih öğretiminde edebi ürünlerin kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Altunay, A. Y. (2006). Bilgisayar ortamında hazırlanan kavram haritalarının bir öğretim materyali olarak fen bilgisi dersinde kullanılmasının ilköğretim öğrencilerinin başarılarına etkisi. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. Arslan, A. (2008). Web destekli öğretimin ve öğretimsel materyal kullanımının öğrencilerin matematik kaygısına, tutumuna ve başarısına etkisi. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Arslan, Ö. (2008). T. C. İnkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretiminde görsel ve işitsel materyal kullanımının öğrencilerin akademik başarıları ve hatırda tutma düzeyleri üzerindeki etkisi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Avşar, S. (2007). Tarih öğretiminde karikatür imgesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Aydın, S. (2011). İlköğretim 6. sınıf düzeyindeki fen ve teknoloji dersinin öğrenme nesneleri ile desteklenmesinin öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Ayhan, B.(2002). Materyal kullanımının ilköğretim okulu öğrenci başarısına etkisi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Ayyıldız, N. (2010). Coğrafya öğretiminde karikatür materyali kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Barut, Ö. (2006). İlköğretim 7. sınıf fen bilgisi konularının kavram haritaları ile öğretilmesi. Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van. Baysarı, E. (2007). İlköğretim düzeyinde 5. Sınıf fen ve teknoloji dersi canlılar ve hayat ünitesi öğretiminde kavram karikatürü kullanımının öğrenci başarısına, fen tutumuna ve kavram yanılgılarının giderilmesine olan etkisi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Börekçi, C. (2010). Bilişim teknolojileri dersi İçin tasarlanan bir ağ araştırması (Webquest) etkinliğinin öğrenci başarısı üzerine etkisi. Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir. Can, S. K. (2009). İlköğretim 4. ve 5. Sınıflarda sosyal bilgiler dersinde (araç-gereç) materyal kullanımının öğrenci başarısına etkisi (Kars ili örneği). Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars. Civelek, T. (2008). Bilgisayar destekli fizik deney simülasyonlarının öğrenme üzerindeki etkileri. Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Çelik, E. (2006). Fizik öğretiminde bilgisayar destekli mizahın öğrenci başarısına ve tutumuna etkisi. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Çelik, E. (2007). Ortaöğretim coğrafya derslerinde bilgisayar destekli animasyon kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Daşdemir, İ. (2006). Animasyon yönteminin ilköğretim fen bilgisi dersinde akademik başarıya ve kalıcılığa olan etkisi. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Demrci, A. (2008). Bilgisayar destekli sabit ve hareketli görsel materyallerin kimya öğretiminde öğrenci başarısına etkisi. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. Dereli, M. (2008). Tam sayılar konusunun karikatürle öğretiminin öğrencilerin matematik başarılarına etkisi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Durmaz, B. (2007). Yapılandırıcı fen öğretiminde kavram karikatürlerinin öğrencilerin başarısı ve duyuşsal özelliklerine etkisi (Muğla ili merkez ilçe örneği). Yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla. Eroğlu, S. (2006). Görsel ve işitsel materyal kullanımının ortaöğretim 3. Sınıf öğrencilerinin biyoteknoloji ile ilgili kavramları öğrenmeleri ve tutumları üzerine etkisi.. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Ertürk, H. ve Üstündağ, T. (2007). İngilizce öğretiminde konuşma becerisinin kazandırılmasında yazılı-görsel öğretim materyalinin erişiye etkisi. Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, 136, Gencer, P. B. (2006). İlköğretim altıncı sınıf sosyal bilgiler dersi coğrafya konularında kavram haritalarının öğrenci başarısına etkisi (Erzurum ili Ömer Nasuhi Bilmen İlköğretim okulu örneği). Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Güçlüer, E. (2006). İlköğretim fen bilgisi eğitiminde kavram haritaları ile verilen bilişsel desteğin başarıya, hatırda tutmaya ve fen bilgisi dersine ilişkin tutuma etkisi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Güngör, S. (2005). Ortaöğretim geometri dersi üçgenler konusunda oluşturmacı (constructivism) yaklaşıma dayalı elle yapılan materyaller ve portfolyo (portfolio) hazırlamanın öğrenciler üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak. Gürbüz, A. (2009). Bina maketlerinin eğitim materyali olarak kullanılması ve öğrenme üzerindeki etkisi. Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya. İnaç, A. E. (2010). Animasyon kullanımının ilköğretim öğrencilerinin fen ve teknoloji dersindeki akademik başarılarına ve akılda tutma düzeylerine etkisi: 6, 7 ve 8. sınıflar örneği. Yüksek lisans tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale. 1643

16 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Kapucu, N. K. (2008). Bilgisayar destekli kavram haritası kullanımının, öğrencilerin bilişsel senaryo oluşturma becerileri, erişi, öğrenmelerinin kalıcılığı ve derse yönelik tutumları üzerindeki etkileri. Yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla. Kavak, S. (2009). İlköğretim 8. sınıf fen ve teknoloji dersi maddenin halleri ve ısı ünitesinde kavram haritası tekniği kullanımının öğrencilerin başarısına, bilgilerin kalıcılığına ve fene karşı tutumlarına etkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kaymak, H. (2005). Kavram haritası yönteminin öğrencilerin periyodik tablo konusunu anlamalarıma etkisi. Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli. Kendirli, B. (2008). Fen ve teknoloji dersinde kavram haritası kullanımının öğrenci tutumu, başarısı ve bilgi kalıcılığına etkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kılınç, A. (2008). Öğretimde mizahi kavramaya dayalı bir materyal geliştirme çalışması: Bilim karikatürleri. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kılınç, K. (2006). Tarih öğretiminde karikatür materyali kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kolomuç, A. (2009). 11. sınıf kimyasal reaksiyonların hızları ünitesinin 5E modeline göre animasyon destekli öğretimi. Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. Körükcü, E. (2008). Tam sayılar konusunun görsel materyal ile öğreniminin 6. sınıf öğrencilerinin matematik başarılarına etkisi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Küpcü, A. R. (2003). Etkileşim ünitesi ile sunulan bireyselleştirilmiş matematik öğretim materyalinin başarıya etkisi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Oruç, Ş. (2007). Sosyal bilgiler öğretiminde mizah. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Özkan, S. (2010). İlköğretim 7. Sınıf fen ve teknoloji dersi için web tasarımlı bir öğretim materyalinin geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun. Saka, A. Z. ve Yılmaz, M. (2005). Bilgisayar destekli fizik öğretiminde çalışma yapraklarına dayalı materyal geliştirme ve uygulama. The Turkish Online Journal of Educational Technology TOJET, 4 (3), Sönmez, Ö. F. (2006). İlköğretim sosyal bilgiler 7.sınıf Karadeniz bölgesi konusunun görsel araç-gereçlerle öğretiminin öğrencilerin akademik başarısına etkisinin değerlendirilmesi (Tokat örneği). Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Şahin, S., Gençtürk, E. ve Budanur,T. (2007). Coğrafya öğretiminde uygun grafik seçimi ve kullanımının öğrenme üzerindeki etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (1), Şan, İ. (2008). Lise II. sınıf biyoloji dersinde okutulan bitkilerde taşıma sistemi konusunun kavram haritalarıyla öğretilmesinin başarıya etkisi. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. Telli, E. (2009). Üç boyutlu sanal materyallerin öğretmen adaylarının bilgisayar dersindeki başarılarına ve bilgisayar destekli öğretime yönelik tutumlarına etkisi. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. Tuncer, D. (2008). Materyal destekli matematik öğretiminin ilköğretim 8.sınıf öğrencilerinin akademik başarısına ve başarının kalıcılık düzeyine etkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Tümen, S. (2006). Kavram haritaları yönteminin yabancı dil öğretiminde öğrenci başarısına etkisi (Elazığ Balakgazi lisesi örneği). Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. Türkan, S. (2010). 7. sınıf öğrencilerinin yaşamımızdaki elektrik ünitesindeki akademik başarılarına, fen ve teknoloji dersine karşı tutumlarına animasyonun etkisinin araştırılması. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Türker, H. ve Arslan, Ö. (2008). İlköğretim 8. sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretiminde belgesel filmlerinin kullanımı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, Türkmen, N. (2005). Canlılar ve Doğayla Etkileşimleri ünitesine yönelik çoklu zekâ kuramı tabanlı rehber materyal geliştirilmesi ve öğretim sürecindeki etkililiği. Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Üner, İ. (2009). İlköğretim okullarında karikatürle öğrenmenin öğrencilerin başarı ve tutum düzeylerine etkisi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Ünlüer, G. (2008). Sosyal bilgiler dersinde gazete kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. Yakışan, M. (2008). Biyoloji öğretiminde bilgisayar animasyonlarının kullanılmasının öğrencilerin başarı, tutum ve kavram yanılgıları üzerine etkisi (hücre konusu örneği). Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Yener, N. (2006). İlköğretim 7. sınıf fen bilgisi dersinde çevremizde hangi ekosistemler var ve buralarda neler oluyor? konusunun kavram haritaları ile işlenmesinin öğrenci başarı ve tutumu üzerinde etkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Yeşiltaş, E. ( 2006). Sosyal bilgiler fiziki coğrafya konuları öğretiminde araç-gereç kullanımının öğrencilerin başarı düzeylerine etkisi (Kars ili örneği). Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars. Zeynelgiller, O. (2006). İlköğretim II. kademe fen bilgisi dersi kimya konularında model kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa. 1644