OT ZMDE C NS YET FARKLILIKLARI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "OT ZMDE C NS YET FARKLILIKLARI"

Transkript

1 OT ZMDE C NS YET FARKLILIKLARI Melda Akçak n * ÖZET Amaç: Bu çal flmada, otistik bozukluk tan s konmufl k z ve erkek çocuklar n, demografik ve klinik özellikleri yönünden karfl laflt r lmas amaçlanm flt r. Yöntem: DSM III-R ve DSM IV ölçütlerine göre, otistik bozukluk tan s konmufl, yafllar na ve gelifl tarihlerine göre efllefltirilmifl 60 k z ve 58 erkek çocuk demografik özelliklerine, do um öncesi, do um, do um sonras ile ilgili de iflkenlere, motor-dil becerilerine, tuvalet e itimi geliflim düzeylerine, anababalar n belirtileri farketme yafllar na, otizm belirtilerine, Ankara Geliflim Tarama Envanteri ne (AGTE) ve Stanford-Binet L-M (S-B) zeka ölçe i bulgular na göre karfl laflt r lm fl, cinsiyetler aras fark olup olmad incelenmifltir. Bulgular: lar ve erkekler aras nda demografik özellikler, do um öncesi, do um, do um sonras de iflkenler, motor dil becerileri, tuvalet e itimi geliflim düzeyleri, anababalar n belirtileri farketme yafllar ve otizm belirtileri yönünden fark bulunmam flt r. Ayr ca, AGTE ve S-B ölçeklerine göre cinsiyetler aras fark saptanmam flt r. Ancak erkek çocuklar n n do um kilolar n n daha fazla olmas, iflitmemelerinden daha fazla kuflku duyulmas ve aralar nda hiç konuflmayanlar n daha fazla olmas yönünden k zlardan farkl bulunmufltur. Buna karfl n k z çocuklar aras nda erkeklere göre konuflman n durmas ya da bir süre gerilemesi daha fazla görülmüfltür. Tart flma: Ülkemizde ilk kez otizmi olan k z çocuklar, ayr bir grup olarak ele al nm fl ve incelenmifltir. Bu çal flmada k z çocuklar nda konuflman n durmas ya da bir süre gerilemesine daha s k rastlanmas di er çal flmalarda da bu konunun araflt r lmas n ve bunda rol oynayabilecek etkenlerin organik ve çevresel boyutta incelenmesini gerektirecektir. Elde edilen bulgular, konuyla ilgili yay nlarla birlikte de erlendirilmifltir. Anahtar sözcükler: Otizm, cinsiyet farkl l klar. SUMMARY: SEX DIFFERENCES IN AUTISM Objective: The aim of this study is to compare demographic and clinical characteristics of girls and boys with autistic disorder. Method: 60 girls and 58 boys who fulfilled the DSM III-R and DSM IV criteria for autistic disorder are matched according to their ages at referral. These children are compared in relation to their demographic and pre-natal, natal and post-natal characteristics, motor skills, language skills, toilet training, developmental level, age when parents first realized the symptoms, symptoms of autism, scores of Ankara Development Screening Inventory (AGTE) and scores of Stanford Binet (S-B) intelligence scales and the differences between girls and boys are eamined. Results:There were no significant differences between boys and girls in relation to their demographic and prenatal, natal and post natal characteristics, motor and language skills, toilet training, developmental level, age when parents first realized the symptom, symptoms of autism, scores of AGTE and S-B. There were significant gender differences in the birth weight, doubt in hearing, lack of speech, pause or regression of speech. Boys had more points in birth weight, there were more doubt in their hearing and more number of boys had lack of speech. On the other hand, girls had more pause or regression in their speech. Discussion: For the first time in our country girls are eamined separately as a group. The findings about the pause or regression of girls speech may encourage other researchers to study the related factors and their organic and environmental aspects. The results are discussed with reference to related literature. Key words: Autism, se differences. G R fi Otizmin, erkeklerde görülme oran n n k zlara göre daha yüksek oldu u, uzun y llardan beri bilinmektedir. Epidemiyoloji çal flmalar nda, bu oran 2 ya da 3 erkek çocu una karfl n 1 k z çocu- u olarak gösterilmifltir (Burd ve ark. 1987, Lotter 1966, Wing 1981). Ülkemizde ise, çocuklarda kronik hastal klar n s kl n tarama çal flmas nda 1.17 erkek çocu una karfl n bir k z çocu unda otizm saptanm fltar (Ro-Codec 1997). Yurtiçi ve yurtd fl klinik çal flmalarda ise 4 ya da 5 erkek * Psk. Doç. Dr., Ankara Üniv. T p Fak. Çocuk Ruh Sa l ve Hastal klar Anabilim Dal, Ankara Üniversitesi Otistik Çocuklar Tan Tedavi Uygulama ve Araflt rma Merkezi, Ankara çocu una karfl n 1 k z çocu u olarak bulunmufltur (Akçak n ve ark. 1993, Akçak n ve Kerimo lu 1993, Baird ve August 1985, Rutter ve Lockyer 1967, Tsai ve Beisler 1983, Volkmar ve ark. 1993). Yaklafl k 80 li y llara kadar, yaln zca otizmi olan k zlarla erkeklerden ayr olarak hemen hemen hiç çal fl lmam fl, olan çal flmalarda da denek say s n n yeterli olmad görülmüfltür. Bu çal flmalarda k zlar n daha az say da olmas ndan dolay ya erkeklerle birlefltirilmifl ya da k zlar araflt rma d fl nda b rak lm flt r (Lord ve ark. 1982). Baz çal flmalarda da k zlar n say s çok az oldu- undan ayr analiz yap lamam flt r (Lord ve ark Çocuk ve Gençlik Ruh Sa l Dergisi : 9(1)

2 AKÇAKIN 1991). Lotter (1966) bir epidemiyoloji çal flmas nda, 9 k z n tamam n n, 23 erkek çocu un ise yaln zca 13'ünün zeka bölümünü (ZB) 55 in alt nda bulmufltur. Tsai ve arkadafllar (1981) da otizmi olan k zlarla erkekler aras nda zeka düzeyi farkl l na dikkat çekmifller, k zlar n daha düflük ZB ne sahip olduklar n bildirmifllerdir. Özellikle ZB 50'nin alt nda ise bu farkl l n daha belirgin oldu unu belirterek, ZB'ü 70'in üstünde oldu unda k z erkek oran 2.9:1 iken, ZB 50'nin alt na indi inde bu oran n 4.7:1 bulundu unu belirtmifllerdir. Ayr ca bu araflt rmac lar, k zlarda daha çok nörolojik bozukluklar n oldu unu ve birincil derecede akrabalar nda da, konuflma ya da biliflsel bozukluklar n daha fazla görüldü ünü bildirmifllerdir. Wing (1981) de benzer biçimde k zlar n zeka kapasitesinin erkeklerden daha düflük oldu unu belirtmifltir. Lord ve arkadafllar (1982), di er çal flmalara benzer olarak k zlar n ZB'nü daha düflük bulmufllar, erkek çocuk say - s n n ZB 40 n alt na düfltü ünde azald n, ZB 80 nin üzerine ç kt nda ise, artt n bildirmifllerdir. Lord ve Schopler (1985) ve Tsai ve Beisler (1983) de benzer sonuçlar elde etmifllerdir. Ancak, Tsai ve Beisler (1983) in çal flmas nda, otizmi olan k zlar ve erkekler, takvim yafllar ve al - c dil ifllevleri yönünden efllefltirildi inde, her iki cinsiyetin biliflsel ve alg sal-motor becerilerinde eflit bozulma oldu u görülmüfltür. Otizmde cinsiyet farkl l ile ilgili bir di er çal flma da Volkmar ve arkadafllar (1993) taraf ndan yap lm flt r. Bu çal flmada, otizmi olan Baflka Türlü Adland r lamayan Yayg n Geliflimsel Bozukluk (BTA-YGB) gösteren ve Yayg n Geliflimsel Bozuklu u olmayan, geliflimsel bozuklu u olan çocuklar, zeka, uyum davran fl ve otistik belirtilerin a rl k derecesi aç s ndan karfl laflt - r lm flt r. Otizm ve BTA-YGB gruplar cinsiyet oranlar yönünden (otizmde 3.63:1, BTA -YGB ta 3.62:1) birbirlerinden farkl bulunmam flt r. Ancak iki grubun oranlar YGB olmayan, geliflimsel bozukluk grubundan yüksek bulunmufltur (1.59:1). Bu çal flmada, cinsiyet farkl l ZB ile s - n rl kalm flt r. larla erkekler aras nda otizmin a rl uyum davran fllar (Vineland puanlar ) yönünden fark bulunmam flt r. Pilowsky ve arkadafllar n n (1998) çal flmas nda, Otizm Tan Görüflmesi (Autism Diagnostic Interview-Revised ADI-R) ve Çocukluk Otizmini Dereceleme Ölçe i (Childhood Autism Rating Scale-CARS) uygulanarak tan ve belirtilerin a rl n karfl laflt rmak amaçlanm flt r. lar n zeka yafllar erkeklerden daha önceki çal flmalarda oldu u gibi daha düflük bulunmufltur. ADI-R ve CARS da herhangi bir cinsiyet farkl l bulunamam flt r. Bir çal flmada da otizmi olan erkek ve k zlar aras nda zeka düzeyleri yönünden anlaml fark bulunmam fl, yazarlar bu bulgunun otizmi olan k zlar n, erkeklerden daha a r biliflsel gerilikleri oldu u varsay m n desteklemedi ini, ancak denek say s n n az oldu unu bildirmifllerdir (Mason-Brothers ve ark. 1987). 80'li y llarda yap lan çal flmalar, o y llarda yaln zca k zlar etkileyen Rett sendromunun farkl bir grup olarak bilinmedi i, bu nedenle a r zeka özürlü grupta Rett Sendromlu k zlar n olma olas l ndan söz edilerek elefltirilmifltir (Trevarthen ve ark. 1998). Yukar da sözü edilen çal flmalar n, biri d fl nda, (Volkmar ve ark. 1993) hiç birinde otizm d fl ndaki YGB lardan söz edilmemekte, çal flmalar n yine biri d fl nda (Pilowsky ve ark. 1998) hepsinin DSM IV (APA 1994) den önce yap lm fl olmas, yaln zca birinde ICD-10 ölçütleri (Volkmar ve ark. 1993) kullan lmas dikkati çekmektedir. Bunlar otizm ad alt nda Rett ve Asperger gibi di er YGB alt gruplar n n bulunma olas l n akla getirmektedir. Çal flmalar n hiç birinde, denek gruplar na Rett, Asperger ve Dezintegratif Bozuklu un al nmad na iliflkin bilgi yoktur. Bu çal flman n amac k z ve erkek otistik bozukluk tan s konmufl çocuklar demografik özelliklerine, do um öncesi, do um, do um sonras de iflkenlere, motor, tuvalet e itimi geliflme düzeylerine, anababalar n belirtileri fark etme yafllar na, otizm belirtilerine ve uygulanan Ankara Geliflim Tarama Envanterine (AGTE) ve Stanford-Binet L-M (S-B) ve Wechsler Çocuklar çin Zeka Ölçe ine (WISC-R) ve Peabody Resim Kelime Testine göre karfl laflt rmakt r. 4

3 Otizmde Cinsiyet Farkl l klar YÖNTEM Çal flma, Ankara Üniversitesi Otistik Çocuklar Tan, Tedavi Uygulama ve Araflt rma Merkezine, 1978 y l ndan 2000 y l sonuna kadar baflvuran, DSM III-R (APA 1987) tan ölçütlerini, ayr - ca baz ek belirtileri kapsayan yar yap land r lm fl bir görüflme formuyla (Akçak n 1993, Akçak n ve ark. 1993) YGB olarak de erlendirilen 738 olgu içinden otizm tan s konan k z olgular ele al narak yap lm flt r. 738 olgu içinden toplam 136 k z olgu belirlenmifltir. Bu olgular aras ndan DSM III-R e göre (APA 1987) otistik bozukluk tan ölçütlerine uyanlar seçilmifl, bu olgular DSM IV (APA 1994) otistik bozukluk tan ölçütlerine göre yeniden incelenmifltir. Bunun sonucunda otistik bozukluk tan ölçütlerine uyan 60 k z oldu u saptanm flt r. Araflt rma kapsam na k z grubu içinde yer alan Dezintegratif Bozukluk (N:6), BTA-YGB (N:33), 3 yafl ndan küçük olan, DSM III-R (APA 1987) ve DSM IV e (APA 1994) göre, otistik bozukluk tan ölçütlerine uymayan, 0-3 yafl bebek ruh sa l s n fland r lmas na göre, sosyal iliflki sorunu olarak de erlendirilen (N:32) ve çocuk nörolojisi klinikleri taraf ndan Rett Bozuklu u olarak bildirilen (N:5) olgular al nmam flt r. Grupta Asperger Bozuklu u tan s konan k z çocu u yoktur. lar n seçiminden sonra, DSM III -R (APA 1987) ve DSM IV e (APA 1994) göre otistik bozukluk tan s konan erkekler k zlar n takvim yafllar yla efllefltirilerek seçilmifltir. Bu efllefltirme yap l rken otizm tan s konmufl her bir k z n ilk baflvuru tarihine en yak n tarihte gelmifl otizm tan s konmufl erkek çocuk seçilmifltir. Özetle erkekler k zlarla, k zlar n takvim yafllar ve geldikleri tarihe göre bilgisayardaki kay t listesinden efllefltirilerek seçilmifltir. Böylece örneklem grubu belirtileri yönünden DSM III-R (APA 1987) ve DSM IV (APA 1994) otistik bozukluk tan ölçütlerine göre, otistik bozukluk tan s konan 60 kiz ve 58 erkek toplam 118 denekten oluflmufltur. Verilerin istatistiksel analizinde, say mla belirtilen verilerin de erlendirilmesinde ki kare testi ya da Fisher in Kesin Ki Kare Testi; parametrik test varsay mlar karfl land nda t-testi, parametrik test varsay mlar karfl lanamad nda Mann-Whitney U testi uygulanm fl, ifllemler bilgisayarda SPSS paket program kullan larak yap lm flt r. Veri Toplama Araçlar Otizm De erlendirme Formu Bu form DSM III-R otistik bozukluk belirtilerinin yan s ra, otistik çocuklarda s k rastlanan belirtileri kapsayan bir ek belirti listesinden meydana gelmifltir (Akçak n1993, Akçak n ve ark. 1993). Ayr ca demografik bilgileri çocuklar n erken geliflim öyküsünü, ilk farkedilen belirtileri, çocuklar n özellikleriyle ilgili bilgileri de kapsamaktad r. DSM III-R ye dayal toplam 16 ve ek belirti listesinde 27 madde vard r. Maddeler var- yok (1-0) olarak puanlanm flt r. Ayr ca toplam puanlamada dikkate al nmayan ancak karar verilemeyen ya da daha önce olup geçmifl, de erlendirme s ras nda olmayan belirtiler için de farkl puanlar verilmifltir. Ankara Geliflim Tarama Envanteri (AGTE) Savafl r ve arkadafllar (1998) taraf ndan Türk Çocuklar için gelifltirilmifltir. Envanter geliflmede gecikme, düzensizlik gösterme aç s ndan risk alt nda oldu u düflünülen bebek ve çocuklar n erken dönemde tan nmas na ve gerekli önlemlerin al nabilmesine olanak sa lar. Envanter 0-6 yafl grubunda çocu u olan annelere sorularak, "Evet-Hay r-bilmiyorum" fleklinde yan tlanan 154 maddeden oluflmufltur. Sorular geliflimin farkl ancak birbiriyle iliflkili alanlar n (Dil-Biliflsel, nce Motor, Kaba Motor, Sosyal Beceri-Özbak m) temsil edecek biçimde düzenlenmifltir. Envanterin güvenirli inin ve geçerlili inin yeterli oldu u bildirilmifltir. Stanford-Binet L-M Zeka Ölçe i (S-B) El Kitab n n üçüncü gözden geçirilmifl flekli (Terman ve Merrill, 1973), Türkçeye çevrilmifl formu uygulanm flt r. Bu ölçe in Türk çocuklar n temsil eden normlar yoktur. Çocuklar n ZB'leri 5

4 AKÇAKIN Amerikan normlar na göre elde edilmifltir. Wechsler Çocuklar çin Zeka Ölçe i (Wechsler, 1974)(WISC-R) Türkçe ye Savafl r ve fiahin (1980) taraf ndan kazand r lm fl, standardizasyonu yap lm fl, Türk çocuklar için norm toplanm flt r. Peabody Resim Kelime Testi (PRKT) Her sayfada 4 resim olan 150 sayfadan meydana gelmifltir. Çocuklardan her sayfa için belli bir resmi göstermesi istenir. Türkçeye çevirisi ve uyarlamas Ankara Rehberlik Merkezi elemanlar ve üniversitelerde çal flan psikologlar n yard - m yla yap lm flt r. Normlar n flehir, köy ve gecekonduda yaflayan 2-12 yafl çocuklar n kapsad bildirilmifltir (Katz ve ark. 1974). filem Çocuklar n ilk de erlendirmesi yap ld ktan sonra otizm ya da di er YGB lardan flüphe edilen çocuklar Otizm De erlendirme Formuyla ço- unlukla yazar taraf ndan her çocu un ailesiyle görüflülerek ayr ca taranm flt r. Yazar n d fl nda yap lan de erlendirmeler de ise, form ailelerle görüflülerek, çocuklar n gözlemi yap larak yeniden gözden geçirilmifltir. Bu yar yap land r lm fl standart görüflme klini imizde 1991 y l ndan beri uygulanmakta, daha önce gelmifl çocuklara iliflkin form, kontrollere geldiklerinde tamamlanmaktad r. AGTE gelifltirildikten sonra, 1994 den bu yana otizm ya da di er YGB kuflkusuyla gelen; baflka zihinsel geliflmeye yönelik de erlendirme yap - lamayan çocuklar n hepsine ilk geldiklerinde AGTE uygulanmaya çal fl lm flt r. Daha önce de- erlendirilen baflka zihinsel geliflmeye yönelik de erlendirme yap lamayan çocuklar da kontrol de erlendirmelerine geldiklerinde AGTE uygulanm flt r. flbirli ine yatk n çocuklar ilk geldiklerinde, di erleri de haz r olduklar nda Peabody Resim Kelime Testi daha sonra okula bafllama yafllar nda ise, SB ya da WISC -R denenmeye çal fl lm flt r. Ancak, WISC-R uygulamas genellikle daha ileri yafllarda, okul yaflant s devam eden çocuklarda yap labilmifltir. Tablo 1: Çocuklar ve Anababalar n n Demografik Özellikleri Yafl Çocuk n=58 n=60 61±28.9 ay 59±30.4 ay z:.53 ranj ay ay Anne n: 57* n: 59* 32.1±5.9 y l 31.5±4.9 y l t:.058 ranj y l y l Baba n: 57* n: 59* 36.4±6.3 y l 35.2±5.4 y l t:.32 ranj y l y l E itim Anne E itimsiz: 2 (%3.5) lkokul: 13(%22.8) 12 (%20) Ortaokul: 4 (%7) 6 (%10) 2 =.15 Lise: 19 (%33.3) 25 (%41.7) Yük.okul:19(%33.3) 17 (%28.3) Anne E itimsiz: 1 (%1.8) lkokul: 6(%10.5) 4 (%6.7) Ortaokul: 2 (%3.5) 2 (%3.3) 2 =.87 Lise: 20 (%35.1) 23 (%38.3) Yük.okul:28 (%49.1) 31 (%51.7) Çocuk Sa. : 2±1.5 : 2±0.6 z:.58 Do um S ras : 1±1.3 : 1±0.5 z:.41 * Bir erkek çocuk kurumdan getirilmifltir. Bir k z çocuk da evlat edinildi inden, anababalar yla ilgili bilgi yoktur. BULGULAR Demografik Özellikler Tablo I de çocuklar n ve anababalar n n demografik özellikleri verilmifltir. Çocuklar n ve anababalar n n yafl ortalamalar yönünden erkek ve k z çocuklar aras nda anlaml farkl l k bulunmam flt r. Anne ve babalar n e itim düzeylerine ba- 6

5 Otizmde Cinsiyet Farkl l klar k ld nda, erkeklerin annelerinin %66.7 sinin, k zlar n annelerinin %70 inin lise ya da yüksekokul mezunu oldu u; erkeklerin babalar n n %84.2 sinin, k zlar n babalar n n ise %90' n n lise ve yüksekokul mezunu oldu u bulunmufltur. Anababalar n n e itimi yönünden cinsler aras nda farkl l k saptanmam flt r. Ailelerin çocuk say s na bak ld nda, hem erkek hem de k z çocuklar n ortalama 2 çocuklu ailelerden geldikleri ve ço unlukla ailelerinin ilk çocuklar oldu u belirlenmifl, iki grup aras nda farkl l k bulunmam flt r. En s k rastlanan meslekler, iki grubun babalar - n n ço unun %14.4, serbest ifl yapt, %13.6 s - n n mühendis ya da mimar, %9.3'ünün de iflçi oldu u, annelerin %57.6's n n ev han m, %8.5'inin ö retmen, %6.8'inin memur oldu u görülmüfltür. Ailede Akrabal k ve Ruhsal Sorun Öyküsü çocuklar n, %14.8'inin, k z çocuklar n ise %10.3'ünün anababalar n n birbirlerinin teyze, amca, hala, day ya da ikinci ve üçüncü derece akrabas oldu u belirlenmifltir. Ancak iki grubun anababalar n n akrabal klar yönünden anlaml bir farkl l k bulunmam flt r. Ailedeki ruhsal sorun öyküsü incelendi inde, erkeklerin %58.9'unda, k zlar n ise %69.6's nda ruhsal sorun tan mlanm flt r. iki grup aras nda anlaml farkl l k belirlenmemifltir (Tablo 2). Ancak puanlar incelendi inde, en çok %15.3 ile baba ailesinde, %10.2 ile hem baba hem de anne ailesinde %7.6 ile anne ailesinde, %3.4 ile hem babada hem de annede sorun oldu u bildirilmifltir. En s k bildirilen sorun %16.9 ile konuflma alan nda (geç konuflma, artikülasyon kusuru, kekemelik) %11'inde ailede ruhsal tan alm fl bir kifli (nörotik bozukluk, psikoz, alkolizm) %4.2 zihinsel özürdür. Kardefllerde otizm görülme oran %1.7 olarak saptanm flt r, bir kardeflte otizm görülmüfltür bu çocuklar tek yumurta ikizi oldu u bildirilen ikiz k z kardefllerdir. Do um Öncesi Do um ve Do um Sonras Etkenler Do um öncesi etkenler incelendi inde, erkeklerin %32.1'inde, k zlar n ise %17.5'inde bir sorun oldu u bildirilmifl, do umla ilgili nedenlere bak ld nda erkeklerin %67.9'unda, k zlar n ise %53.4'ünde bir sorun belirtilmifltir. ki cins aras nda anlaml fark saptanmam flt r. En s k bildirilen sorun %11 ile sezeryanla do um öyküsüdür. Ayr ca çocuklar n %11'inde anoksik durum tan mlanm flt r. ve k z çocuklar do um kilolar yönünden karfl laflt r ld klar nda anlaml farkl l k bulunmufltur (t=.021, p <0.05). çocuklar n ortalama kilolar 3465 gr., k zlar n ise 3052 gr. olarak saptanm flt r. Do um sonras sorunlar aras nda en s k %12.7 ile nöbet öyküsü tan mlanm flt r. Ancak iki cins aras nda anlaml bir fark bulunmam flt r (Tablo 3). flitmeden Kuflku ve Odyogram lerin %61.4'ünde, k zlar n ise %43.1'inde iflitmelerinden kuflku duyuldu u, iflitmez gibi davrand klar belirtilmifltir. Anlaml olarak er- Tablo 2: Anababa Akrabal ve Ailede Ruhsal Sorun Sorun Yok Akrabal k Yok n % Akrabal k Var n % n % Sorun Var n % :.51 2 : 1.4 7

6 AKÇAKIN Tablo 3: Do um Öncesi, Do um ve Do um Sonras Sorun Do um Öncesi Sorun Yok Sorun Var n % n % Do um Sorun Yok Sorun Var n % n % Do um Öncesi Sorun Yok Sorun Var n % n % : : :.08 Tablo 4: flitmeden Kuflku Duyulmas ve Odyogramla De erlendirme flitmeden Kuflku Yok Var n % n % Odyogramda Sorun Yok Var n % n % : :.14 kek çocuklar n iflitmesinden daha fazla kuflku duyulmufltur (= 3.85, p<0.05). Toplam 29 çocuk odyogramla de erlendirilmifl, 15 erkek çocuktan 2 sinde, 10 k z çocuktan 2 sinde iflitmede bir sorun oldu u bildirilmifltir. Ancak gruplar aras nda fark bulunmam flt r (Tablo 4). Motor, Dil Geliflimi ve Tuvalet E itimi Yürüme yafllar na bak ld nda erkeklerin ortalama 15.9, k zlar n ise ortalama 15.8 ayda yürüdükleri; 2 grup aras nda anlaml bir fark bulunmad görülmüfltür. Konuflmaya bafllaman n olup olmad incelendi inde erkeklerin %62.1'inde k zlar n ise %57.6's nda (otistik biçimde, ya da tek tek sözcükler) konuflman n oldu u, erkeklerin %22.4'ünde k zlar n ise %6.8'inde konuflman n hiç olmad ; erkeklerin %15.5'inde, k zlar n ise %35.6 s nda konuflman n durdu u, bir süre durdu u, geriledi i ya da bir süre geriledi i bildirilmifltir. Bu farkl l k anlaml bulunmufltur (2= 9.61, p < 0.01). Konuflmaya bafllama yafllar na bak nca (ilk sözcükleri söyleme), erkeklerin ortalama 24 ayda, k zlar n da 20 ayda ilk sözcüklerini söylemeye bafllad klar görülmüfltür. Arada anlaml fark olmad belirlenmifltir. Tuvalet e itimlerine bak ld nda erkeklerin ve k zlar n benzer olarak ortalama 40 ayda tuvalet e itimlerini tamamlad klar görülmüfltür (Tablo 5). Tablo 5: Yürüme, lk Kelimeleri Söyleme ve Tuvalet E itim Aylar Yürüme n z:05 Kelimeler n z: 1.47 Tuvalet n z:26 8

7 Otizmde Cinsiyet Farkl l klar Anababalar n Çocuklar ndaki Sorunu Farketmeleri ve Tan Konma Yafl Anababalar çocuklar ndaki farkl l erkek çocuklar nda ortalama 24, k z çocuklar nda 28 ayda farketmifllerdir. ki grup aras nda anlaml fark bulunmam flt r. Tan konma yafllar incelendi inde ise, erkek çocuklar na ortalama 48., k z çocuklar na ortalama 42. ayda tan kondu u belirlenmifl, ancak bu fark n anlaml olmad saptanm flt r (Tablo 6). Tablo 6: Annebabalar n Çocuklar ndaki Sorunu Farketmeleri ve Tan Konma Yafl Belirti Puanlar Sorunu Farketme n ay ay z:38 Tan Koyma n ay ay z:90 DSM III-R toplam belirti puanlar incelendi inde, erkeklerin ortalama 9.8, k zlar n ortalama 9.6 puan ald klar, iki cinsin yaklafl k benzer puan ald klar görülmüfltür. Ek toplam belirtilerine bak l nca, erkeklerin ortalama 10.56, k zlar n ortalama 9.93 puan ald klar, iki cinsin yaklafl k benzer ortalamalar elde ettikleri bulunmufltur (Tablo 7). Geliflim Envanteri ve Zeka Testi Puanlar Çocuklar n ilk kez geliflim envanteri ya da zeka testi uygulanma yafllar incelendi inde erkek çocuklar na ortalama 70, k z çocuklar na ise 69 ayl kken uyguland görülmüfltür. ki grup aras nda anlaml farkl l k bulunmam flt r. 26 erkek, 36 k z çocu una AGTE uygulanm flt r. ve k z çocuklar na yaklafl k ortalama 60 ayl kken AGTE uygulamas yap lm flt r. lerin genel geliflim (GG) toplam puan ortalamas 95.5, k zlar n ise 99 olarak bulunmufltur, bu puanlar erkek çocuklar nda ayl k, k z çocuklar nda yaklafl k ayl k bir geliflmeyi göstermektedir. Gruplar aras nda fark saptanmam flt r. Dil biliflsel (DB) geliflmeye bak ld nda erkeklerin puan ortalamas 28.9, k zlar n 32.1 olarak belirlenmifltir. Bu puanlar erkek çocuklar nda, aya, k z çocuklar nda aya denk gelmektedir. ki grup aras nda fark bulunmam flt r. nce motor ( M) becerileri incelendi inde, erkeklerin ortalama puanlar 16.1, k zlar n ise 17.1 olarak saptanm fl, bu puanlar erkek çocuklar nda ayl k, k z çocuklar nda ise, ayl k Tablo 8: Ankara Geliflim Tarama Envanteri Bilgileri Yafl ranj Dil-Biliflsel n: ± ay 28.9±5.9 n: ± ay 32.1±10.6 z:.83 Tablo 7: DSM III-R ve Ek Belirti Ortalamalar DSM III-R Ek Belirti nce Motor 16.1± ± z:.77 n n Kaba Motor 23.1± ± t: z: z:1.26 Sosyal Bec. 27.3± ± z:.54 Genel Geliflim 95.5± ±21.3 z:.09 9

8 AKÇAKIN bir geliflmeyi göstermifltir. ki grup aras nda anlaml bir fark belirlenmemifltir. Kaba motor (KM) becerilerde, erkeklerin ortalama puanlar 23.1, k zlar n ise 22.4 olarak belirlenmifl, bu puanlar erkek çocuklar nda 2 yafl 9 ay ile 2 yafl 11 ayl k aras nda, k z çocuklar nda ise ayl k bir geliflmeyi göstermifl, iki grup aras nda anlaml bir fark saptanmam flt r. Sosyal beceri (SB), özbak m alanlar nda ise erkekler ortalama 27.3 k zlar 27.2 puan alm fllar bu puanlar her iki grup için ayl k bir geliflmeyi göstermifltir. Özetle, erkeklerle k zlar aras nda AGTE ye göre hiç bir alanda farkl l k bulunmam flt r (Tablo 8). 13 erkek 14 k z çocu una, S-B zeka ölçe i uygulanm flt r. çocuklar n S-B uygulama yafl ranj ay aras (ortalamas 84.5 ay), k z çocuklar n yafl ranj ay aras (ortalamas 86.7 ay) olarak bulunmufltur. çocuklar n S-B ölçe i, ZB ortalamas 64.1 (ranj aras nda), k z çocuklar n n ise S-B ölçe i, ZB ortalamas 60.9 (ranj aras nda) saptanm flt r. S-B ölçe inde de erkeklerle k zlar aras nda bir fark saptanmam flt r (u=.5098, p> 0.05). 14 k z çocu- undan 6 s na daha önce AGTE de uygulanm fl, S-B uygulanan erkek çocuklar aras nda daha önce AGTE uygulanan bulunmam flt r. çocuklar n ZB da l mlar na bak ld nda, 8 çocu- un 50>, 5 çocu un da 49 < oldu u, k zlar n ise 7'sinin ZB 50 >, 7'sinin de 49< oldu u bu yönden de birbirlerine benzer olduklar görülmüfltür (Tablo 9). Tablo 9: Stanford Binet (L-M) Bilgileri Yafl ranj ZB ranj ZB 50 > ZB 49 < U: 80.5 n: ± ay 64.1± n: ± ay 60.9± Araflt rmadaki çocuklardan yaln zca 4 erkek 2 k z çocu una WISC-R uygulanabilmifltir. Denek say s yetersiz oldu undan istatistiksel bir analiz yap lamam flt r. çocuklar n Sözel ZB ranj aras nda (ortalama 60.25), Performans ZB ranj aras nda (ortalama 86), Total ZB nün ise ranj aras nda (ortalama 69.75) oldu u belirlenmifltir. ki k z n WISC-R puan ortalamalar Sözel ZB 69.5, Performans ZB 77, Total ZB 70.5 olarak belirlenmifltir. WISC-R uygulanan çocuklar n hepsi daha önce S-B uygulanm fl çocuklard r. çocuklardan 6 s na, k z çocuklardan 1 ine Peabody Resim Kelime Testi uygulanm flt r. Bu test verileri say ca yetersiz oldu undan istatistiksel bir de erlendirme yap lamam flt r. Peabody uygulanan 4 erkek, 1 k z çocu una ayn zamanda AGTE de uygulanm flt r. Böylece toplam 58 erkek çocu undan 42 sine, 60 k z çocu- undan da 44 üne AGTE, S-B ya da Peabody yoluyla bir de erlendirme yap lm flt r. Araflt rmada S-B ZB ü 49 un alt nda olanlar ve AGTE de geliflim e rilerinde bütün alanlarda geliflimi %30 un alt na düflenler, Otistik Bozukluk + Zeka Özürlü olarak de erlendirilmifltir. Ayr ca geliflimleri de erlendirilemeyen ya da herhangi bir zeka de erlendirilmesi yap lamayan çocuklarda klinik gözlemlere göre de erlendirilerek hiç sözcü ü olmama, ya da sözcük da arc klar nadiren kulland klar 3-5 sözcükle k s tl olma ve dikkati çeken bir beceri göstermeme özellikleri tafl yanlar da Otistik Bozukluk + Zeka Özürü grubuna kat lm flt r. Böylece erkeklerin %53.44 ü (N: 31), k zlar n %45 i (N: 27) otistik bozukluk; erkeklerin %46.6 s (N: 27), k zlar n %55 i (N: 33) Otizm + Zeka Özürü grubunu meydana getirmifltir. lerin ve k zlar n iki gruba da l m aras ndaki fark da anlaml bulunmam flt r. TARTIfiMA Demografik Özellikler Araflt rmada, erkek ve k z çocuklar n anababalar n n ço unlu unun (annelerin %66.7, %70, babalar n %84, %90) lise ya da yüksek okul mezunu oldu u; grubun, e itim düzeyi yüksek ana- 10

9 Otizmde Cinsiyet Farkl l klar baba çocuklar ndan olufltu u görülmüfltür. Klini imize y llar aras nda baflvuran otizm tan s konmufl ve farkl düzeylerde zeka özürü bulunan gruplarla yap lan karfl laflt rmada da otizm tan s konmufl çocuklar n anababa e itim düzeyi daha yüksek bulunmufltur (Akçak n ve ark. 1993). Önceki çal flmada k z çocuk say s az oldu undan cinsler aras nda bir karfl laflt rma yap lamam flt r. Bu araflt rma, otizmde anababa e itim düzeyi yüksekli inin klini e baflvuran k z çocuklar için de geçerli oldu unu düflündürmüfltür. Ankara da, çocuk ruh sa l kliniklerine yap - lan baflvurular de erlendiren çal flmalarda anababa e itim düzeyinin annelerde lise-yüksekokul %27.8 ile %37.6, babalarda %45.46 ile %52.7 aras nda de iflti i bulunmufltur (Avc 1992, Erol 1988, Sonuvar ve ark. 1982). Otizm grubu anababalar n n e itim düzeyinin, genel baflvurulardaki çocuklar n anababalar n n e itim düzeyine göre daha yüksek olmas dikkati çekmifltir. Yurtd fl nda yap lan araflt rmalar n bir k sm nda otizmi olan çocuklar n kontrol gruplar na göre üst sosyoekonomik düzeyden geldi i (Rutter ve Lockyer 1967), bir k sm nda da fark olmad bildirilmifltir (Gillberg ve Schumann 1982, Tsai ve ark. 1982). Schopler ve arkadafllar n n (1979) çal flmas, üst sosyoekonomik düzeydeki otizm tan s konan çocuklar n ailelerinin, alt sosyoekonomik düzeye göre, çocuklar nda farkl l daha erken farkettiklerini, çocuklar n otizm merkezlerine daha uzak mesafelerden getirdiklerini, otizm için özel servislere daha çok baflvurduklar n, çocuklar yla ilgili daha ayr nt l bilgi verdiklerini, bu de iflkenlerin de klinik grupta üst sosyoekonomik düzey çocuklar n n daha fazla görülmesine yol açt n göstermifltir. Bu sonuçlar, otizmde sosyoekonomik düzey yönünden klinik gruplar n yanl bir örneklem oldu unu ve otizmin yayg n biçimde tan nmad n düflündürmektedir. Araflt rmada, ailelerin ço unlukla 2 çocuklu ve otizm tan s konan çocuklar n n s kl kla birinci çocuklar oldu u gözlenmifltir. ler ve k zlar bu yönden de birbirlerine benzer bulunmufltur. Bu durum, Ankara da yap lan çocuk ruh sa l kliniklerine baflvurular inceleyen çal flmalara benzerlik göstermektedir. Çocuk ruh sa l kliniklerine yap lan di er baflvurularda da iki çocuklu ailelerin birinci çocuklar daha s kl kla getirilmifltir (Avc 1992, Kürflad 1979, Sonuvar ve ark. 1982). Baz çal flmalarda otizmi olan çocuklar n ailelerinin birinci, üçüncü ve dördüncü çocuklar olma e ilimlerinin daha fazla oldu u bildirilmifltir (Tsai ve Steward 1983). Araflt rma bulgular otizm tan s konan çocuklar n ailelerinin daha çok birinci çocu u olma özelli inin otizme özgü bir durum olmad n düflündürmektedir. Ailede Akrabal k ve Sorun Bu araflt rman n bulgular na göre, ailedeki ruhsal sorun öyküsü incelendi inde, iki cins aras nda fark bulunmam flt r. Ancak aile ya da akrabalar n birinde s kl k s ras na göre, konuflma alan nda sorun, ruhsal tan konma ve zihinsel özür tan mlanm flt r. Otizmi olan çocuklar n aileleriyle yap lan çal flmalarda, konuflma ve dil sorunlar na daha s k rastland n (Piven ve ark 1997), performans zeka bölümlerinde yürütücü ifllevlerde daha düflük performans gösterdiklerini (Piven ve Palmer 1997) bildiren yay nlara karfl n, sosyal ve biliflsel ya da dil gelifliminde gecikme bulunmad n bildiren yay nlar da vard r (Szatmari ve ark 1993). Otizmi olan çocuklar n anne baba ve akrabalar nda ruhsal belirtilerin kontrol gruplar na göre daha yüksek oranlarda bulundu unu (Bolton ve ark. 1998, De Long ve Dwyer 1988, Piven ve Palmer 1999) ve özellikle düflük ifllevli otizmi olan çocuklar n annelerinde çeflitli ruhsal belirtilerin artt n (Akçak n ve Erden 2001) bildiren yay nlar n yan s ra, kontrol gruplar yla fark bulunmad n bildiren çal flmalar da yay nlanm flt r (Co ve ark. 1975, Kolvin ve ark. 1971). Bu çal flmalar n hiç birinde k zlar erkeklerden ayr olarak ele al nmam flt r. lar n ve erkeklerin ayr ayr ele al nd bir çal flmada otizmi olan aileler için çocu un dil gelifliminin olup olmamas n n en fazla risk oluflturan de iflken oldu u vurgulanm fl, baba taraf ndaki akrabalarda otizm belirtilerinin daha s k görülme yöneliminin oldu undan, erkeklerin ve k zlar n ai- 11

10 AKÇAKIN lelerinin farkl etkilenme olas l klar ndan söz edilmifltir (Picles ve ark 2000). Bu araflt rmada da, çocuklar n baba ailesinde daha çok sorun olma yönelimi varm fl izlenimi edinilmifltir. Ancak bu konuda k zlar n ve erkeklerin ayr ayr ele al nd anababan n yan s ra akrabalar n da kat ld ayr nt l de erlendirmelerin yap ld araflt rmalara gereksinim vard r. Do um Öncesi Do um ve Do um Sonras Etkenler Bu çal flmada do um öncesi, do um ve do um sonras etkenler yönünden erkekler ve k zlar aras nda fark bulunmad görülmüfltür. Bizim bulgular m za benzer olarak Piven ve arkadafllar (1993) farkl zeka düzeylerinde, Lord ve arkadafllar da (1991) yüksek ifllevli erkek ve k z otizm tan s konan çocuklar aras nda fark bulunmad n bildirmifllerdir. Bu sonuç tutarl gibi görünmektedir. Araflt rmada erkek ve k z çocuklar n do um kilolar yönünden fark bulunmufltur. Do um kilolar n n sa l kl Türk erkek ve k z bebeklerin do um kilolar na benzer oldu u düflünülmüfltür (Ak nc ve ark. 2001). flitmeden Kuflku ve Odyogram Bu araflt rmadaki anababalar erkek çocuklar n n iflitmesinden, k zlara göre daha fazla kuflku duymufllard r. Ancak (az say da olmakla birlikte) yap lan odyogramlarda iki grup aras nda fark bulunmam flt r. çocuklar aras nda hiç konuflmayanlar n say s k zlardan daha fazlad r. Ayr ca, ilk sözcükleri söyleme yafl yönünden erkek çocuklar n biraz daha gecikme yöneliminde oldu u görülmüfltür. Ailelerin erkek çocuklar - n n iflitmesinden daha fazla kuflku duymalar - n n, araflt rmadaki erkek çocuklar aras nda konuflmama oran n n daha yüksek olmas yla iliflkili oldu u san lmaktad r. Bir di er bulgu da k z çocuklar aras nda erkeklere göre, konuflman n durmas, gecikmesi ya da bir süre gerilemesine daha s k rastlanmas d r. Klinik gözlemlere göre ailelerin çocuklar nda yaklafl k ay aras gerilemeden, duraklamadan söz etmelerine s kl kla rastlanmaktad r. Bu dönemin ayr nt l olarak incelenmesi, kritik bir dönemin olup olmad - n n araflt r lmas gerekmektedir. Rett bozuklu- unda oldu u gibi, otizme özgü duraklaman n ya da gerilemenin bafllad kritik bir dönem varm d r sorusunun incelenmesi yararl olacakt r. Motor, Dil Geliflimi ve Tuvalet E itimi Araflt rmadaki erkek ve k z çocuklar yürüme (ortalama 15.9, 15.8 ay) ilk sözcükleri söyleme (ortalama 24, 20 ay) ve tuvalet e itimlerini tamamlama (ortalama 40 ay ) yafllar yönünden benzerlik göstermifltir. Bu özellikleriyle geliflimlerinde bir aksama olmad düflünülmüfltür (DSM IV 1994, Mussen ve ark. 1974). Anababalar n Çocuklar ndaki Sorunu Farketmeleri ve Tan Konma Yafl Anababalar erkek ve k z çocukluklar ndaki farkl l, yaklafl k benzer aylarda farketmifllerdir. Ancak ailelerin, çocuk ruh sa l na ulafl p çocuklar na tan konmas, erkek çocuklar nda ortalama 24 ay, k zlarda 14 ay sonra olmufltur. Short ve Schopler (1988) otistik çocuklar n anababalar n n %76 s n n çocuklar ndaki farkl l 24 ay içinde, %94 ünün 36 ay için belirlediklerini ve 49 ay civar nda yard m arad klar n bildirmifllerdir. Bu çal flmada da fark na var lma ve yard m arama tan koyma yafllar yla Short ve Schopler (1988) in bulgular birbirine benzerlik gösterdi i görülmüfltür. Short ve Schopler (1988) k zlar n erkeklerden daha erken farkedildi ini bildirmifller, bu çal flmada erkeklerin daha erken farkedilme yönelimi oldu u görülmüfltür. Bu durum çal flmada erkek çocuklar aras nda hiç konuflmayanlar n say s n n daha fazla olmas yla iliflkili olabilir. Belirti Puanlar DSM IV ve Ek belirti puanlar incelendi inde puan ortalamalar yönünden erkeklerle k zlar aras nda fark görülmemifltir. Volkmar ve arka- 12

11 Otizmde Cinsiyet Farkl l klar dafllar n n (1993) ve Pilowsky ve arkadafllar n n (1998) çal flmalar da, bu çal flmadaki sonuçlar destekler niteliktedir. Bu iki çal flmada da belirtiler yönünden erkeklerle k zlar birbirine benzer bulunmufltur. Geliflim Envanteri ve Zeka Testi Puanlar Araflt rmalar gözden geçirildi inde, zeka düzeyi yönünden, k zlar n zekalar n n erkeklerden daha düflük oldu u bir çok çal flmada gösterilmifltir (Tsai ve ark. 1981, Volkmar ve ark. 1993, Wing 1981, Lord ve ark. 1982, Tsai ve Beisler 1983, Lord ve Schopler 1985, Pilovsky ve ark 1998). Yaln zca bir çal flmada k zlarla erkekler aras nda fark bulunmad bildirilmifl; bu çal flmada da denek say s n n az oldu una de inilmifltir. Bu araflt rmada da, k zlarla erkekler aras nda zeka düzeyi benzerli i yönünden ayr nt l bilgi yoktur (Mason-Brothers ve ark. 1987). Araflt rmam zda çocuklar n tamam otistik bozukluk ve otistik bozukluk + zeka özürlü olarak iki gruba ayr ld nda cinsler aras nda gene anlaml bir farkl l k olmamakla beraber, otistik bozukluk + zeka özürlü grupta k z çocuk say s nda, buna karfl n otistik bozukluk grubunda da erkek çocuk say s nda bir art fl olma yönelimi varm fl izlenimi edinilmifltir. Bu grupland rmada çocuklar n bir k sm klinik gözlemlere göre ayr lm flt r. Daha sonra yap lacak araflt rmalarda çocuklar n tamam n n zihinsel geliflmeyi de erlendiren ölçeklerle incelenmesi sonuçlar daha güvenilir hale getirecektir. Bu araflt rman n bulgular na göre yaln zca AGTE ve S-B de erlendirmeleri dikkate al n nca ne AGTE de ne de S-B ölçe inde erkeklerle k zlar aras nda fark bulunmufltur. Bunu, yaln zca otistik bozukluk tan s konanlar n araflt rma kapsam na al nmas, hem k z, hem de erkek grubun tan yönünden homojen olmas ayr ca yafllar n n ve gelifl tarihlerinin efllefltirilmifl olmas sa lam fl olabilir. Tsai ve Beissler (1983) araflt rman n kapsam nda, 19 k z ve erke in takvim yafllar n ve al c dil ifllevlerini efllefltirdiklerinde ZB ortalamalar, fiziksel geliflimleri ve özbak m becerileri yönünden iki cins aras nda fark olmad n bildirmifllerdir. Tsai ve Beissler in (1983) çal flmas ve bu araflt rma, efllefltirme yap ld nda, iki grup aras ndaki farkl l n azald n düflündürmüfltür. Araflt rmalarda ideal olarak çocuklar n ayn testle de erlendirilmesi gere i vurgulanmakla birlikte, araflt rmaya kat lanlar n hem yafl hem de dil geliflimi yönünden genifl bir ranj kapsamas Merill Palmar ölçe inden WISC-R, WAIS se kadar çeflitli ölçeklerle de erlendirilmesine yol açm fl ve hepsi bir arada analiz edilmifltir. Bunlar da araflt rma bulgular n etkileyen kar fl c de iflkenler olabilir. Özetle; araflt rmada k z ve erkek otizm tan s konan çocuklar demografik ve do umla ilgili de- iflkenler, akrabal k iliflkileri, ailedeki ruhsal sorun öyküleri, motor dil, tuvalet e itimleri, farkedilme ve tan konma yafllar, iflitme ve odyolojik de erlendirme, otizm belirtileri, geliflim ve zeka düzeyleri yönünden karfl laflt r lm flt r. çocuklar, do um kilolar n n daha fazla olmas, iflitmelerinden daha fazla kuflku duyulmas ve aralar nda hiç konuflmayanlar n daha fazla olmas yönünden k zlardan farkl bulunmufltur. Buna karfl n, k z çocuklar aras nda erkeklere göre, konuflman n durmas ya da bir süre gecikmesi daha fazla görülmüfltür. Bundan sonraki çal flmalarda özellikle zeka yönünden WISC-R bilgileri toplanarak k zlar n ve erkeklerin biliflsel süreçleri hakk nda daha ayr nt l bilgi edinilecektir. Kesin sonuçlara ulaflmak için çocuklar n test protokollerinin ayr nt l incelenmesi yararl olacakt r. Ayr ca, ailelerin ay aras nda söz ettikleri duraklaman n ya da gerilemenin üzerinde durulmas, daha sonra yap lacak çal flmalarda böyle bir dönemin olup olmad n n araflt r lmas gereklidir. Bu çal flmada bulundu u gibi, k zlar aras nda bir duraklama, ya da gerileme di er çal flmalarda da tutarl olarak bulunursa, 0-24 ay aras nda neler yap laca hem çevresel uyaranlar boyutunda hem de organik boyutta daha ayr nt l olarak çal fl lmas ve anababalar n bebeklik dönemiyle ilgili daha çok uyar lmalar, bilgilendirilmeleri gerekecektir. 13

12 AKÇAKIN Ülkemizde otizmi olan k zlar ilk kez bu çal flmada ayr bir grup olarak ele al nm flt r. larla ilgili bu ilk bilgilerin sonraki araflt rmalar için de yol gösterici olaca düflünülmektedir. Daha sonra yap lacak araflt rmalarda, otizm d fl ndaki di er YGB larda da k zlar da kapsayarak, homojen alt tan gruplar yla çal fl lmas, cinsiyetler aras biliflsel süreçlerde ve belirtilerdeki benzerlikler ve farkl l klar konusunu daha fazla tan mam za olanak sa layacak, otizm ve di er YGB lar hakk nda bilgi birikimimizi artt racakt r. Teflekkür Araflt rman n istatistik analizinde yard mc olan Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Bioistatistik Bölümünden Nazmiye Kurflun a teflekkür ederim. KAYNAKLAR Akçak n M (1993). Normal E itim gören otistik çocuklarla özel e itim gören otistik çocuklar n karfl laflt r ld bir izleme çal flmas. Türk Psikoloji Dergisi 29: 3-9. Akçak n M, Erden G (2001) Otizm tan s konmufl çocuklar n anne ve babalar ndaki ruhsal belirtiler. Çocuk ve Gençlik Ruh Sa l Dergisi 8: Akçak n M, Kerimo lu E(1993) Otistik bozuklukta tan koyma ve belirti da l m. Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Mecmuas 46: Akçak n M, Polat S, Kerimo lu E (1993) Otistik ve zeka özürlü çocuklar n demografik ve do umla ilgili özellikler yönünden karfl laflt r lmas. Türk Psikiyatri Dergisi 1: Ak nc Z, Ertem Ö, Ulukol B ve ark (2001) Dünya Sa l k Örgütü büyüme e rileri ve Neyzi büyüme e rilerinin bir grup sa l kl Türk bebe inin büyümelerinde karfl laflt r lmalar. Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Mecmuas 54: Avc A (1992) A.Ü.T.F. Çocuk psikiyatrisi klini ine baflvuran hastalar n belirti da l m ve sosyo demografik özellikleri yay nlanmam fl Uzmanl k Tezi, Ankara Üniversitesi T p Fakültesi. American Psychiatric Association (1987) Diagnostik and Statistical Manual of Mental Disorders Third edition revised (DSM III -R Washington DC, American Psychiatric Association. American Psychiatric Association (1994) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Fourth Edition) Washington D C, American Psychiatric Association. Baird T D, August G J (1985) Familial heterogeneity in infantile autism. J Autism Dev Disord 15: Bolton PF, Pickles A, Murphy M ve ark. (1998) Autism affective and other psychiatric disorders: Patterns of familial aggregation. Psychol Med 28: Burd L, Fisher W, Kerbeshian J (1987)A prevalance study of pervasive developmental disorders in North Dakota. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 26: Co A, Rutter M, Newman S ve ark. (1975) A comparative study of infantile autism and specific developmental receptive language disorders: II parental characteristics. Br J Psychiatry 126: De Long R, Dwyer JT (1988) Correlation of family history with specific autistic subgroups: Asperger s syndrome and bipolar affective disease. J Autism Dev Disord 18: Erol N (1988) Çocuk psikiyatrisinde demografik özellikler ve belirti da l m. Ankara T p Bülteni 10: Gillberg C, Schaumann H (1982) Social Class and infantile autism. J Autism Dev Disord 12: Katz J, Önen F, Demir N ve ark. (1974) A Turkish Peabody Picture Vocabulary. Hacettepe Bulletin of Social Sciences and Human 6: Kolvin I, Garside RF, Kidd JSH (1971) IV. Parental personality and attitude and childhood psychoses. Br J Psychiatry 118: Kürflad N (1979) Çocuk psikiyatrisinde belirti da l m ve toplumsal özellikler yay nlanmam fl Uzmanl k Tezi, Ankara Üniversitesi T p Fakültesi. Lord C, Mulloy C, Wendelboe M ve ark. (1991) Pre- and perinatal factors in high-functioning females and males with autism. J Autism Dev Disord 21: Lord C, Schopler E (1985) Brief Report: Differences in se ratios in autism as a function of mesured intelligence. J Autism Dev Disord 15: Lord C, Schopler E, Revicki D (1982) Se differences in autism. J Autism Dev Disord 12: Lotter V (1966) Epidemiology of autistic conditions in young children. I. prevalance. Social Psychiatry 1: Mason-Brothers A, Ritvo ER, Guze B ve ark (1987) Pre peri and postnatal factors in 181 autistic patients from single and multiple incidence families. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 26: Mussen P H, Conger JJ, Kagan J (1974) Child Developmental and Personality. Harper and Row Publishers, New York. Pickles A, Starr E, Kazak S ve ark (2000) Variable epression of the autism broader phenotype: Findings from etended pedigrees. J Child Psychol Psychiat 41: Pilowsky T, Yirmiya N, Shulman C ve ark. (1998) The Autism Diagnostic Interview- Revised and the Childhood Autism Rating Scale: Differences between diagnostic 14

13 Otizmde Cinsiyet Farkl l klar system and comparison between genders. J Autism Dev Disord 28: Piven J, Palmer P (1997) Cognitive deficit in parents from multiple -incidence autism families. J Child Psychol Psychiat 38: Piven J, Palmer P (1999) Psychiatric disorder and the broad autism phenotype: Evidence from a family study of multiple-incidence autism families. Am J Psychiatry 156: Piven J, Palmer P, Landa R ve ark. (1997) Personality an language characterestics in parents from multiple-incidence autism families Am J Med Genet 74: Piven J, Simon J, Chase G ve ark. (1993)The etiology of autism: Pre peri and neonal factors. J. Am.Acad Child Adolesc Psychiatry 32: Ro-Codec (1997) Çocuklarda Kronik Hastal klar n S kl Tarama Çal flmas : Medico Graphics, Ankara. Rutter M, Lockyer L (1967) A five to fifteen year followup study of infantile pschosis: I Descriptive of sample. Br J Psychiatry 113: Savafl r I, Sezgin N, Erol N (1998) Ankara Geliflim Tarama Envanteri El Kitab (Geniflletilmifl 2. bas m). Rekmay Ltd fiti, Ankara. Savafl r, I, fiahin N (1980) Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçe i. Türk Psikologlar Derne i, Ankara. Schopler E, Andrews CE, Strupp K (1979) Do autistic children come from upper-middle class parents. J Autism Dev Disord 9: Short AB, Schopler E (1988) Factors relating to age of onset in autism. J Autism Dev Disord 18: Sonuvar B, Yörüko lu A, Öktem F ve ark. (1982) Hacettepe çocuk ruh sa l klini inde 2 y l içinde görülen çocuklar n demografik özellikleri. Psikoloji Dergisi 13: Szatmari P, Jones MB, Tuff L ve ark. (1993) Lack of Cognitive impairment in first-degree relatives of children with pervasive developmental Disorders. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 32: Terman L M, Merrill M A (1973) Stanford-Binet Intelligence Scale. Hougton Mifflin Company, Boston. Trevarthen C, Aitken K, Papoudi D ve ark. (1998) Children with Autism Diagnosis and Interventions to Meet Their Needs. Jessica Kingsley Publishers, London. Tsai L, Beisler J M (1983) The development of se differences in infantile autism. Br J Psychiatry 142: Tsai L, Steward M A (1983) Etiological implication of maternal age and birth order in infantile autism. J Autism Dev Disord 13: Tsai L, Stewart M A, August G (1981) Implication of se differences in the familial transmission of infantile autism. J Autism Dev Disord 11: Tsai L, Stewart MA, Faust M ve ark (1982) Social class distribution of fathers of children enrolled in the Iowa autism program. J Autism Dev Disord 12: Volkmar FR, Szatmari P, Sparrow SS (1993) Se differences in pervasive developmental disorders. J Autism Dev Disord 23: Wechsler D (1974) Wechsler Intelligence Scale for Children Psychological Corparation, New York Wing L (1981) Se ratios in early childhood autism and related conditions. Psychiatry Res 5:

OT ZM OLAN ÇOCUKLARIN ZLEME ÇALIfiMALARINI GÖZDEN GEÇ RME

OT ZM OLAN ÇOCUKLARIN ZLEME ÇALIfiMALARINI GÖZDEN GEÇ RME OT ZM OLAN ÇOCUKLARIN ZLEME ÇALIfiMALARINI GÖZDEN GEÇ RME Melda Akçak n* ÖZET Amaç: Otizm tan s konmufl çocuklarla yap lan araflt rma bulgular incelendi inde bu çocuklar n topluma uyum sa lamak ve ba ms

Detaylı

Zihin ve Hareket Engelli Çocuklar çin E itim Araflt rma ve Uygulama Merkezi nde zlenen Olgular n Demografik Özellikleri

Zihin ve Hareket Engelli Çocuklar çin E itim Araflt rma ve Uygulama Merkezi nde zlenen Olgular n Demografik Özellikleri TRAKYA ÜN V TIP FAK DERG 2005;22(2):88-92 KL N K ARAfiTIRMA Zihin ve Hareket Engelli Çocuklar çin E itim Araflt rma ve Uygulama Merkezi nde zlenen Olgular n Demografik Özellikleri Demographic Characteristics

Detaylı

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman GÖRÜfiLER Uzm. Dr. Özlem Erman Son y llarda dünyadaki h zl teknolojik geliflmeye paralel olarak t p alan nda da h zl bir de iflim yaflanmakta, neredeyse her gün yeni tan, tedavi yöntemleri, yeni ilaçlar

Detaylı

BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9

BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9 BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9 Attila Hancıoğlu ve İlknur Yüksel Alyanak Sağlık programlarının izlenmesi, değerlendirilmesi ve ileriye yönelik politikaların belirlenmesi açısından neonatal, post-neonatal

Detaylı

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri 2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Kuruluş : 27 Ekim 1989 Adres : Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Kampüsü Dikimevi - Ankara Tel : 363 03 26-363 03 27 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

Detaylı

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari 4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari Mustafa CER T* I. G R fi Bu yaz da 1479 say l yasaya göre yafll l l k, malullük ve ölüm

Detaylı

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK GİRİŞ Yaygın anksiyete bozukluğu ( YAB ) birçok konuyla, örneğin parasal, güvenlik, sağlık,

Detaylı

Doç. Dr. Mehmet Durdu KARSLI Sakarya Üniversitesi E itim fakültesi Doç. Dr. I k ifa ÜSTÜNER Akdeniz Üniversitesi E itim Fakültesi

Doç. Dr. Mehmet Durdu KARSLI Sakarya Üniversitesi E itim fakültesi Doç. Dr. I k ifa ÜSTÜNER Akdeniz Üniversitesi E itim Fakültesi ÜN VERS TEYE G R SINAV S STEM NDEK SON DE KL E L K N Ö RENC LER N ALGILARI Doç. Dr. Mehmet Durdu KARSLI Sakarya Üniversitesi E itim fakültesi Doç. Dr. I k ifa ÜSTÜNER Akdeniz Üniversitesi E itim Fakültesi

Detaylı

fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6)

fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6) over kanseri taramas ndaki yetersizli ini göstermektedir. (1) Transvaginal ultrasonografinin sensitivitesinin iyi olmas na ra men spesifitesinin yeterli olmamas kullan m n k s tlamaktad r. Son yay nlarda

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi 1.0 Girifl 1.1 Bir de erlemenin gözden geçirilmesi, tarafs z bir hüküm ile bir De erleme Uzman n n çal flmas n

Detaylı

Vineland Uyum Davran fl Ölçe i - Araflt rma Formu nun Do umdan 47 Ayl a Kadar Olan Türk Bebekleri çin Uyarlama, Güvenirlik ve Geçerlik Çal flmas

Vineland Uyum Davran fl Ölçe i - Araflt rma Formu nun Do umdan 47 Ayl a Kadar Olan Türk Bebekleri çin Uyarlama, Güvenirlik ve Geçerlik Çal flmas Türk Psikoloji Dergisi 2003, 18 (52), 57-71 Vineland Uyum Davran fl Ölçe i - Araflt rma Formu nun Do umdan 47 Ayl a Kadar Olan Türk Bebekleri çin Uyarlama, Güvenirlik ve Geçerlik Çal flmas Baflak Alpas*

Detaylı

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir.

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. OYUNCA IN ADI Akl nda Tut YAfi GRUBU 4-6 yafl OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. GENEL KURALLAR Çocuklar n görsel belle inin

Detaylı

4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI

4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI 4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI Resul KURT* I. G R fi Ülkemizde 4447 say l Kanunla, emeklilikte köklü reformlar yap lm fl, ancak 4447 say l yasan n emeklilikte kademeli

Detaylı

GEKA NİHAİ RAPOR TEKNİK BÖLÜM. 1. Açıklama

GEKA NİHAİ RAPOR TEKNİK BÖLÜM. 1. Açıklama GEKA NİHAİ RAPOR TEKNİK BÖLÜM 1. Açıklama 1.1.Proje Ortaklarının Adları: Uzman Klinik Psikolog Özge Yaren YAVUZ ERDAN, Uzman Klinik Psikolog Elvan DEMİRBAĞ, Uzman Klinik Psikolog Nilay KONDUZ 1.2.Nihai

Detaylı

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

kitap Bireysel fl Hukuku fl Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel fl Hukuku)

kitap Bireysel fl Hukuku fl Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel fl Hukuku) kitap Bireysel fl Hukuku Prof. Dr. Öner Eyrenci, Porf. Dr. Savafl Taflkent ve Prof. Dr. Devrim Ulucan n birlikte haz rlad klar Bireysel fl Hukuku isimli kitab n ikinci bas s fiubat ay nda Legal Yay nevi

Detaylı

Hiçbir zaman Ara s ra Her zaman

Hiçbir zaman Ara s ra Her zaman Ö RETMEN ÖZ DE ERLEND RME FORMU K fi L K ÖZELL KLER flimi seviyorum. Sab rl y m. Uyumluyum. fl birli ine aç m. Güler yüzlüyüm. yi bir gözlemciyim. yi bir planlamac y m. Çocuklara, ailelere, meslektafllar

Detaylı

AR-GE YETENE DE ERLEND R LMES ESASLARI (*)

AR-GE YETENE DE ERLEND R LMES ESASLARI (*) AR-GE YETENE DE ERLEND R LMES ESASLARI (*) Amaç Madde 1. Bu Esaslar, kurulufllar n teknolojik AR-GE yapma yetene inin TÜB TAK taraf ndan de erlendirilmesine iliflkin usul ve esaslar belirlemektedir. Kapsam

Detaylı

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Yönetmelik, Türkiye Bilimsel

Detaylı

DR. NA L YILMAZ. Kastamonulular Örne i

DR. NA L YILMAZ. Kastamonulular Örne i I DR. NA L YILMAZ HEMfiEHR K ML Kastamonulular Örne i II Yay n No : 2039 Sosyoloji : 1 1. Bas - Ekim 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-936 - 1 Copyright Bu kitab n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m

Detaylı

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama 21 G R fi Araflt rman n amac na ba l olarak araflt rmac ayr ayr nicel veya nitel yöntemi kullanabilece i gibi her iki yöntemi bir arada kullanarak da araflt rmas n planlar. Her iki yöntemin planlama aflamas

Detaylı

BİREYSEL SES EĞİTİMİ ALAN ÖĞRENCİLERİN GELENEKSEL MÜZİKLERİMİZİN DERSTEKİ KULLANIMINA İLİŞKİN GÖRÜŞ VE BEKLENTİLERİ

BİREYSEL SES EĞİTİMİ ALAN ÖĞRENCİLERİN GELENEKSEL MÜZİKLERİMİZİN DERSTEKİ KULLANIMINA İLİŞKİN GÖRÜŞ VE BEKLENTİLERİ BİREYSEL SES EĞİTİMİ ALAN ÖĞRENCİLERİN GELENEKSEL MÜZİKLERİMİZİN DERSTEKİ KULLANIMINA İLİŞKİN GÖRÜŞ VE BEKLENTİLERİ Dr. Ayhan HELVACI Giriş Müzik öğretmeni yetiştiren kurumlarda yapılan eğitim birçok disiplinlerden

Detaylı

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün Veri Toplama Yöntemleri Prof.Dr.Besti Üstün 1 VERİ (DATA) Belirli amaçlar için toplanan bilgilere veri denir. Araştırmacının belirlediği probleme en uygun çözümü bulabilmesi uygun veri toplama yöntemi

Detaylı

YÖNTEM 1.1. ÖRNEKLEM. 1.1.1. Örneklem plan. 1.1.2. l seçim ölçütleri

YÖNTEM 1.1. ÖRNEKLEM. 1.1.1. Örneklem plan. 1.1.2. l seçim ölçütleri BÖLÜM 1 YÖNTEM Bu çal flma 11, 13 ve 15 yafllar ndaki gençlerin sa l k durumlar ve sa l k davran fllar n saptamay hedefleyen, kesitsel tan mlay c ve çok uluslu Health Behavior in School Aged Children,

Detaylı

4 STAT ST K-II. Amaçlar m z. Anahtar Kavramlar. çindekiler

4 STAT ST K-II. Amaçlar m z. Anahtar Kavramlar. çindekiler 4 STAT ST K-II Amaçlar m z Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; Say sal olmayan de iflkenler aras ndaki iliflkinin varl n test edebilecek, Farkl örneklemlerin ayn evrenden seçilip seçilmedi ini test edebilecek,

Detaylı

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1 Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi 26-03 - 2009 Tuncay TEKSÖZ Dr. Yalçın KAYA Kerem HELVACIOĞLU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye 2004 yılından itibaren sağlık

Detaylı

B anka ve sigorta flirketlerinin yapm fl olduklar ifllemlerin özelli i itibariyle

B anka ve sigorta flirketlerinin yapm fl olduklar ifllemlerin özelli i itibariyle B anka ve sigorta flirketlerinin yapm fl olduklar ifllemlerin özelli i itibariyle bu ifllemlerin üzerinden al nan dolayl vergiler farkl l k arz etmektedir. 13.07.1956 tarih 6802 say l Gider Vergileri Kanunu

Detaylı

T bbi At k Kontrolü P80-P82. 7. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2011 673

T bbi At k Kontrolü P80-P82. 7. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2011 673 T bbi At k Kontrolü P80-P82 7. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi - 2011 673 P80 Son Dört Y ll k Kontamine Kesici Delici Alet Yaralanmalar Sürveyans Melek Meltem Göksel, Özgül Taflp nar, Fatma

Detaylı

hükümet tabibi olarak görev yaptıktan sonra, 1988 yılında Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi nde başladığım

hükümet tabibi olarak görev yaptıktan sonra, 1988 yılında Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi nde başladığım 1961 yılında Malatya da doğdum. İlk-orta ve lise öğrenimimi Malatya da tamamladım.1978 yılında girdiğim Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni 1984 yılında bitirdim. 1984-1987 yılları arasında Çanakkale ve

Detaylı

SOSYAL GÜVENL K REHBER. SSK BAfiKANLI I

SOSYAL GÜVENL K REHBER. SSK BAfiKANLI I SOSYAL GÜVENL K REHBER Resul KURT SSK BAfiKANLI I Sigorta Müfettifli Hüseyin FIRAT SMMM SMMMO Baflkan Yard mc s MAYIS 2005 1 Yönetim Merkezi ve Yaz flma Adresi: SMMMO Kurtulufl Caddesi No: 152 Kurtulufl

Detaylı

F Z KSEL HASTALIKLA B RL KTE ZEKA GER L OLAN ÇOCUKLARDA PS KOPATOLOJ

F Z KSEL HASTALIKLA B RL KTE ZEKA GER L OLAN ÇOCUKLARDA PS KOPATOLOJ F Z KSEL HASTALIKLA B RL KTE ZEKA GER L OLAN ÇOCUKLARDA PS KOPATOLOJ Birim Günay Kılıç*, Ayla Aysev** ÖZET Amaç: Zeka gerili inde fiziksel ve ruhsal sorunlar n birlikte varolufl s kl yüksektir. Fakat bu

Detaylı

ORHAN YILMAZ (*) B- 3095 SAYILI YASADA YAPILAN DE fi KL KLER:

ORHAN YILMAZ (*) B- 3095 SAYILI YASADA YAPILAN DE fi KL KLER: YASAL TEMERRÜT FA Z ORHAN YILMAZ (*) A- G R fi: Bilindi i üzere, gerek yasal kapital faizi ve gerekse yasal temerrüt faizi yönünden uygulanmas gereken hükümler, 19.12.1984 gün ve 18610 say l Resmi Gazete

Detaylı

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z Nisan 2010 ISBN 978-9944-60-631-8 1. Bask, 1000 Adet Nisan 2010 stanbul stanbul Sanayi Odas Yay nlar No: 2010/5 Araflt rma fiubesi Meflrutiyet

Detaylı

YASAL FA Z UYGULAMASI VE B R YARGITAY KARARI

YASAL FA Z UYGULAMASI VE B R YARGITAY KARARI KARAR ELEfiT R S YASAL FA Z UYGULAMASI VE B R YARGITAY KARARI KARAR ELEfiT R S Av. MEHMET BAYRAKTAR* I- G R fi 2003, 2004 ve 2005 Mali Y l Bütçe Kanunlar ile; 3095 say l Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine

Detaylı

Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45)

Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45) SMMMO MEVZUAT SER S 5 Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45) Dr. A. Bumin DO RUSÖZ Marmara Üniversitesi Mali Hukuk Ö retim Üyesi stanbul, Nisan 2006 1

Detaylı

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog KONYA KARAMAN BÖLGESİ BOŞANMA ANALİZİ 22.07.2014 Tarihsel sürece bakıldığında kalkınma,

Detaylı

T bbi Makale Yaz m Kurallar

T bbi Makale Yaz m Kurallar .Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Araflt rmalar ve Etik Sempozyum Dizisi No: 50 May s 2006; s. 7-11 T bbi Makale Yaz m Kurallar Dr. Sebahattin Yurdakul ÖZGÜN ARAfiTIRMA USULE

Detaylı

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu 30 > 35 nsan Kaynaklar > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu > nsan Kaynaklar Personele Göre fl De il, fle Göre Personel. stanbul Büyükflehir Belediyesi, Personele Göre

Detaylı

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN SAYILAR Kümeler 6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN 1. Bir kümeyi modelleri ile belirler, farkl temsil biçimleri ile gösterir. Belirli bir kümeyi temsil ederken afla da belirtilen bafll

Detaylı

SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar

SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar Hmfl. Özlem SANDIKCI SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi, nfeksiyon Kontrol Hemfliresi,

Detaylı

F inans sektörleri içinde sigortac l k sektörü tüm dünyada h zl bir büyüme

F inans sektörleri içinde sigortac l k sektörü tüm dünyada h zl bir büyüme S GORTA KOM SYON G DER BELGES mali ÇÖZÜM 171 Memifl KÜRK* I-G R fi: F inans sektörleri içinde sigortac l k sektörü tüm dünyada h zl bir büyüme göstermifltir. Geliflmifl ekonomilerde lokomotif rol üstlenen

Detaylı

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i. 3. Ödemeler Dengesi

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i. 3. Ödemeler Dengesi Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i 3. Ödemeler Dengesi 2003 y l nda 8.037 milyon dolar olan cari ifllemler aç, 2004 y l nda % 91,7 artarak 15.410 milyon dolara yükselmifltir. Cari ifllemler aç ndaki bu

Detaylı

1 6/01/2004 tarihli say l Resmi Gazete de yay mlanan ve 01/05/2004

1 6/01/2004 tarihli say l Resmi Gazete de yay mlanan ve 01/05/2004 NfiAAT TAAHHÜT filer NDE VE ÖZEL NfiAATLARDA ASGAR fiç L K B LD R M UYGULAMASINDA SON DURUM ( L fi KS ZL K BELGES ) Recep SEL MO LU Yeminli Mali Müflavir 1 6/01/2004 tarihli 25348 say l Resmi Gazete de

Detaylı

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ 1. GİRİŞ Odamızca, 2009 yılında 63 fuara katılan 435 üyemize 423 bin TL yurtiçi fuar teşviki ödenmiştir. Ödenen teşvik rakamı, 2008 yılına

Detaylı

MAKÜ YAZ OKULU YARDIM DOKÜMANI 1. Yaz Okulu Ön Hazırlık İşlemleri (Yaz Dönemi Oidb tarafından aktifleştirildikten sonra) Son aktif ders kodlarının

MAKÜ YAZ OKULU YARDIM DOKÜMANI 1. Yaz Okulu Ön Hazırlık İşlemleri (Yaz Dönemi Oidb tarafından aktifleştirildikten sonra) Son aktif ders kodlarının MAKÜ YAZ OKULU YARDIM DOKÜMANI 1. Yaz Okulu Ön Hazırlık İşlemleri (Yaz Dönemi Oidb tarafından aktifleştirildikten sonra) Son aktif ders kodlarının bağlantıları kontrol edilir. Güz ve Bahar dönemindeki

Detaylı

HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ

HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ Doç. Dr. Ülkü TATAR BAYKAL İÜ Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı ve Yönetici Hemşireler Derneği Yönetim Kurulu

Detaylı

ELLE SÜT SAĞIM FAALİYETİNİN KADINLARIN HAYATINDAKİ YERİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI ANALİZ RAPORU

ELLE SÜT SAĞIM FAALİYETİNİN KADINLARIN HAYATINDAKİ YERİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI ANALİZ RAPORU ELLE SÜT SAĞIM FAALİYETİNİN KADINLARIN HAYATINDAKİ YERİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI ANALİZ RAPORU Hazırlayan Sosyolog Kenan TURAN Veteriner Hekimi Volkan İSKENDER Ağustos-Eylül 2015 İÇİNDEKİLER Araştırma Konusu

Detaylı

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ 120 kinci Bölüm - Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi 1. ARAfiTIRMANIN AMACI ve YÖNTEM Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi, tüketici enflasyonu, iflsizlik

Detaylı

LKÖ RET M Ö RENC LER Ç N MATEMAT K VE B LG SAYAR ÖZ-YETERL K ALGISI ÖLÇEKLER

LKÖ RET M Ö RENC LER Ç N MATEMAT K VE B LG SAYAR ÖZ-YETERL K ALGISI ÖLÇEKLER Hacettepe Üniversitesi E itim Fakültesi Dergisi 25 : 109-118 [2003] LKÖ RET M Ö RENC LER Ç N MATEMAT K VE B LG SAYAR ÖZ-YETERL K ALGISI ÖLÇEKLER THE SCALES OF PERCEIVED MATHEMATICS AND COMPUTER SELF-EFFICACY

Detaylı

CONSANGUINEOUS MARRIAGE IN MANISA (TURKEY) AND ITS EVALUATION FROM THE ASPECT OF FAMILY MEDICINE. Fatih Özcan 1

CONSANGUINEOUS MARRIAGE IN MANISA (TURKEY) AND ITS EVALUATION FROM THE ASPECT OF FAMILY MEDICINE. Fatih Özcan 1 Aile Hek Derg 1997; 1(4): 208-212 MAN SA YÖRES NDE AKRABA EVL L KLER VE BUNUN A LE HEK ML YÖNÜNDEN DE ERLEND R LMES CONSANGUINEOUS MARRIAGE IN MANISA (TURKEY) AND ITS EVALUATION FROM THE ASPECT OF FAMILY

Detaylı

MURAT YÜKSEL. FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER

MURAT YÜKSEL. FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER I MURAT YÜKSEL FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER III DR. MURAT YÜKSEL Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Görevlisi FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER IV Yay

Detaylı

REFLEKS F HAREKETLER DÖNEM

REFLEKS F HAREKETLER DÖNEM REFLEKS F HAREKETLER DÖNEM A AMALAR Bilgi Toplama Evresi : D.Ö- 4. ay Bilgi Çözme Evresi: 4.ay sonras 1 ya Reflekslerin levleri B R NC L REFLEKSLER Moro R. A. Tonik Boyun R. Arama R. Emme R. Kavrama R.

Detaylı

KULLANILMIfi B NEK OTOMOB L TESL MLER N N KDV KANUNU KARfiISINDAK DURUMU

KULLANILMIfi B NEK OTOMOB L TESL MLER N N KDV KANUNU KARfiISINDAK DURUMU KULLANILMIfi B NEK OTOMOB L TESL MLER N N KDV KANUNU KARfiISINDAK DURUMU Bülent SEZG N* 1-G R fi: Bilindi i üzere 3065 say l Katma De er Vergisi Kanununun Verginin konusunu teflkil eden ifllemler bafll

Detaylı

KOOPERAT FLERDE MAL B LD R M NDE BULUNMA YÜKÜMLÜLÜ Ü( 1 )

KOOPERAT FLERDE MAL B LD R M NDE BULUNMA YÜKÜMLÜLÜ Ü( 1 ) KOOPERAT FLERDE MAL B LD R M NDE BULUNMA YÜKÜMLÜLÜ Ü( 1 ) Kadir ÖZDEM R* 1-G R fi 3628 say l Mal Bildiriminde Bulunulmas, Rüflvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun, Mal Bildiriminde Bulunacaklar bafll

Detaylı

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM ÜN TE V SOSYAL TUR ZM Bu ünitede turizmin çeflitlerinden biri olan sosyal turizmi daha ayr nt l bir flekilde ö renip, ülkemizdeki sosyal turizmin geliflimi hakk nda bilgiler edinece iz. Ç NDEK LER A. S

Detaylı

Ara rma, Dokuz Eylül Üniversitesi Strateji Geli tirme Daire Ba kanl na ba

Ara rma, Dokuz Eylül Üniversitesi Strateji Geli tirme Daire Ba kanl na ba 1.1 Ara rman n Amac Ara rmada, Dokuz Eylül Üniversitesi Strateji Geli tirme Daire Ba kanl na ba olarak hizmet vermekte olan; 1. Bütçe ve Performans Program ube Müdürlü ü 2. Stratejik Yönetim ve Planlama

Detaylı

ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR

ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR GUATR NED R? Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Tiroid bezi Guatr Tiroid

Detaylı

Kent Yoksulluğu ve Gecekondu

Kent Yoksulluğu ve Gecekondu I Kent Yoksulluğu ve Gecekondu NAİL YILMAZ / YÜCEL BULUT İstanbul, 2009 Yay n No : 2225 Sosyoloji Dizisi : 03 1. Bas Eylül 2009 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-143 - 2 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye

Detaylı

YAYGIN GEL fi MSEL BOZUKLU U OLAN ÇOCUK VE ERGENLER N DO UMUNDA MEVS MSEL DE fi KL KLER N ARAfiTIRILMASI

YAYGIN GEL fi MSEL BOZUKLU U OLAN ÇOCUK VE ERGENLER N DO UMUNDA MEVS MSEL DE fi KL KLER N ARAfiTIRILMASI YAYGIN GEL fi MSEL BOZUKLU U OLAN ÇOCUK VE ERGENLER N DO UMUNDA MEVS MSEL DE fi KL KLER N ARAfiTIRILMASI Özgür Yorb k*, P nar K rm z gül**, Serhat Yüksel***, Teoman Söhmen**** ÖZET Amaç: Do um öncesi çeflitli

Detaylı

Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle HIV/AIDS. Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM)

Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle HIV/AIDS. Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM) Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle /AIDS Dr. Aygen Tümer Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM) Dünyada /AIDS Dünya Sa l k Örgütü (DSÖ)/UNAIDS taraf ndan Aral k 2010 tarihinde

Detaylı

3. SALON PARALEL OTURUM XII SORULAR VE CEVAPLAR

3. SALON PARALEL OTURUM XII SORULAR VE CEVAPLAR 3. SALON PARALEL OTURUM XII SORULAR VE CEVAPLAR 423 424 3. Salon Paralel Oturum XII - Sorular ve Cevaplar OTURUM BAfiKANI (Ali Metin POLAT) OTURUM BAfiKANI - Gördü ünüz gibi son derece demokratik bir yönetim

Detaylı

25 Nisan 2016 (Saat 17:00 a kadar) Pazartesi de, postaya veya kargoya o gün verilmiş olan ya da online yapılan başvurular kabul edilecektir.

25 Nisan 2016 (Saat 17:00 a kadar) Pazartesi de, postaya veya kargoya o gün verilmiş olan ya da online yapılan başvurular kabul edilecektir. Sıkça Sorulan Sorular Başvuru Başvuru ne zaman bitiyor? 25 Nisan 2016 (Saat 17:00 a kadar) Pazartesi de, postaya veya kargoya o gün verilmiş olan ya da online yapılan başvurular kabul edilecektir. Bursluluğun

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 11. SINIF KNU ANLATIMLI 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KNU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 2 2. Ünite 4. Konu 3. A rl k Merkezi - Kütle Merkezi A nn Çözümleri su 1. BM fiekil I fiekil

Detaylı

HASAR TÜRLER NE GÖRE BAfiVURU ADETLER OCAK-ARALIK 2009/2010

HASAR TÜRLER NE GÖRE BAfiVURU ADETLER OCAK-ARALIK 2009/2010 2010 Y l nda Güvence Hesab na Yap lan lar Rekor Düzeyde Artt A. Kadir KÜÇÜK Güvence Hesab Müdürü üvence Hesab nda 2010 y l nda yap - G lan baflvurularda yüzde 111 gibi rekor bir art fl yaflan rken, toplam

Detaylı

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Müsteşarlığı. Sayı : B.O8.0.MÜB.O.37.02.00/ 1174 11/06/2007

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Müsteşarlığı. Sayı : B.O8.0.MÜB.O.37.02.00/ 1174 11/06/2007 1 GENELGE 2007 / 54 İlgi : a) Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı İlköğretim ve Orta Öğretim Kurumlarında Burs, Parasız Yatılılık ve Sosyal Yardımlar Yönetmeliği, b) Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Okul Pansiyonları

Detaylı

Ortaö retim Alan Ö retmenli i Tezsiz Yüksek Lisans Programlar nda Akademik Ba ar n n Çe itli De i kenlere Göre ncelenmesi: Mersin Üniversitesi Örne i

Ortaö retim Alan Ö retmenli i Tezsiz Yüksek Lisans Programlar nda Akademik Ba ar n n Çe itli De i kenlere Göre ncelenmesi: Mersin Üniversitesi Örne i Ortaö retim Alan Ö retmenli i Tezsiz Yüksek Lisans Programlar nda Akademik Ba ar n n Çe itli De i kenlere Göre ncelenmesi: Mersin Üniversitesi Örne i Devrim ÖZDEM R ALICI * Özet Bu ara t rmada 2002-2003

Detaylı

Ak ld fl AMA Öngörülebilir

Ak ld fl AMA Öngörülebilir Ak ld fl AMA Öngörülebilir Ak ld fl AMA Öngörülebilir Kararlar m z Biçimlendiren Gizli Kuvvetler Dan Ariely Çevirenler Asiye Hekimo lu Gül Filiz fiar ISBN 978-605-5655-39-6 2008, Dan Ariely Orijinal ad

Detaylı

KDV BEYAN DÖNEM, TAKV M YILININ ÜÇER AYLIK DÖNEMLER OLAN MÜKELLEFLER

KDV BEYAN DÖNEM, TAKV M YILININ ÜÇER AYLIK DÖNEMLER OLAN MÜKELLEFLER KDV BEYAN DÖNEM, TAKV M YILININ ÜÇER AYLIK DÖNEMLER OLAN MÜKELLEFLER Bülent SEZG N* 1-G R fi Katma de er vergisinde vergilendirme dönemi, 3065 Say l Katma De- er Vergisi Kanununun 39 uncu maddesinin 1

Detaylı

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir.

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. CO RAFYA SICAKLIK ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. 2500 saat 2250 saat 1750 saat 2000 saat 2500 saat 2750 saat 3000 saat 3250 saat Bu haritadaki

Detaylı

VERG NCELEMELER NDE MAL YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, MAL YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM

VERG NCELEMELER NDE MAL YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, MAL YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM VERG NCELEMELER NDE YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi Son y llarda ekonomide meydana gelen olumlu geliflmelerle gayrimenkul piyasas

Detaylı

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme 2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme Proje bütçesi haz rlarken dikkat edilmesi gereken üç aflama vard r. Bu aflamalar flunlard r: Kaynak belirleme ve bütçe tasla n n haz rlanmas Piyasa araflt

Detaylı

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i Uluslararas Yüksekö retim Kongresi: Yeni Yönelifller ve Sorunlar (UYK-2011) 27-29 May s 2011, stanbul; 2. Cilt / Bölüm XI / Sayfa 1359-1364 Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi

Detaylı

lkö retim Okulu Ortaö retim Dönemindeki Çocuklarda Sosyal Fobinin Araflt r lmas

lkö retim Okulu Ortaö retim Dönemindeki Çocuklarda Sosyal Fobinin Araflt r lmas Çocuk Dergisi 8(2):102-107, 2008 lkö retim Okulu Ortaö retim Dönemindeki Çocuklarda Sosyal Fobinin Araflt r lmas Fadime ÜSTÜNER TOP *, Bar fl KAYA *, H. Sibel GÜNDÜZ ** lkö retim Okulu Ortaö retim Dönemindeki

Detaylı

Otizm lilerin eğitim hakkı var mıdır? Nedir ve nasıl olmalıdır?

Otizm lilerin eğitim hakkı var mıdır? Nedir ve nasıl olmalıdır? Nisan, 01.04.2013 OTĠZM, EĞĠTĠM HAKKI VE UYGULAMALARI Nisan ayı otizm farkındalık ayı olarak belirlenmiştir. Gün, ay ve yıl olarak belli amaçlara hasredilen tema lar, toplumda dikkat çekmek, konunun önemini

Detaylı

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas 1 Prof. Dr. Yunus Kishal Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi Tekdüzen Hesap Sistemi ve Çözümlü Muhasebe Problemleri 4. Bas Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulama Tebli leri

Detaylı

KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ

KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Hasta Rehberi Say 6 KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Orta kolayl kta okunabilir rehber Konjenital Adrenal Hiperplazi - Say 6 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri

Detaylı

RAN SLÂM CUMHUR YET ANKARA KÜLTÜR MÜSTEfiARLI I WEB S TES H ZMETE AÇILDI www.irankulturevi.com

RAN SLÂM CUMHUR YET ANKARA KÜLTÜR MÜSTEfiARLI I WEB S TES H ZMETE AÇILDI www.irankulturevi.com NTERNET S TES TANITIMI RAN SLÂM CUMHUR YET ANKARA KÜLTÜR MÜSTEfiARLI I WEB S TES H ZMETE AÇILDI www.irankulturevi.com ran slâm nk lâb n n 25. y ldönümü münasebetiyle hizmete aç lan ran slâm Cumhuriyeti

Detaylı

Prof. Dr. Mehmet Haberal, Uluslararas Bilimsel Çal flma S n rlar n Geniflletiyor

Prof. Dr. Mehmet Haberal, Uluslararas Bilimsel Çal flma S n rlar n Geniflletiyor Prof. Dr. Mehmet Haberal, Uluslararas Bilimsel Çal flma S n rlar n Geniflletiyor Prof. Dr. Mehmet Haberal, geçen ay yapt görüflmeler ve anlaflmalar sonunda Baflkent Üniversitesi nin uluslararas çal flma

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları I Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları II Yay n No : 2056 Hukuk Dizisi : 289 1. Bas Kas m 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-953 - 8

Detaylı

Üniversitelerde Yabancı Dil Öğretimi

Üniversitelerde Yabancı Dil Öğretimi Üniversitelerde Yabancı Dil Öğretimi özcan DEMİREL 1750 Üniversiteler Yasası nın 2. maddesinde üniversiteler, fakülte, bölüm, kürsü ve benzeri kuruluşlarla hizmet birimlerinden oluşan özerkliğe ve kamu

Detaylı

Hastane nfeksiyonlar n n Sürveyans ve Amerika Ulusal Nozokomiyal nfeksiyon Sürveyans Sistemi: II

Hastane nfeksiyonlar n n Sürveyans ve Amerika Ulusal Nozokomiyal nfeksiyon Sürveyans Sistemi: II Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2002; 6: 107-124 Hastane İnfeksiyonları Amerika Ulusal Nozokomiyal nfeksiyon Sürveyans Sistemi: II [National Nosocomial Infection Surveillance System (NNIS)] Dr. Gül Ruhsar

Detaylı

YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ?

YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ? YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ? Yahya ARIKAN* Günümüzde; finansal anlamda ülkeleraras s n r n ortadan kalkmas, teknolojinin geliflimi ve bilgi toplumunun s n rs z imkânlar ile zaman ve mekân

Detaylı

ERKEN BAfiLANGIÇLI VE YET fik N T P fi ZOFREN DE KL N K BEL RT LER

ERKEN BAfiLANGIÇLI VE YET fik N T P fi ZOFREN DE KL N K BEL RT LER Yeni Symposium 39 (3): 155-159, 2001 ERKEN BAfiLANGIÇLI VE YET fik N T P fi ZOFREN DE KL N K BEL RT LER Dr. Hatice GÜZ*, Dr. Nesrin D LBAZ** ÖZET Amaç: Son y llarda flizofrenide bafllang ç yafl na göre

Detaylı

S osyal Güvenlik Kurumlar na prim borcu bulunan iflverenlere, peflin ödeme

S osyal Güvenlik Kurumlar na prim borcu bulunan iflverenlere, peflin ödeme mali ÇÖZÜM 223 SOSYAL GÜVENL K PR M BORÇLARINI YEN DEN YAPILANDIRAN YASAL DÜZENLEMELER N KARfiILAfiTIRILMASI VE SON PR M AFFI DÜZENLEMES N N AVANTAJLARI Murat GÖKTAfi* Murat ÖZDAMAR** I- G R fi S osyal

Detaylı

Bir Çocuk Psikiyatrisi Poliklini inde Dikkat Eksikli i ve Afl r Hareketlilik Yak nmas le De erlendirilen Hastalar n Psikososyal Geliflim Özellikleri

Bir Çocuk Psikiyatrisi Poliklini inde Dikkat Eksikli i ve Afl r Hareketlilik Yak nmas le De erlendirilen Hastalar n Psikososyal Geliflim Özellikleri Bir Çocuk Psikiyatrisi Poliklini inde Dikkat Eksikli i ve Afl r Hareketlilik Yak nmas le De erlendirilen Hastalar n Psikososyal Geliflim Özellikleri Fatma Varol Tafl*, F. Neslihan nal Emiro lu**, Aynur

Detaylı

Sosyal Riski azaltma Projesi Kapsamında Şartlı Nakit Transferi Uygulaması Genelgesi 2004 / 64

Sosyal Riski azaltma Projesi Kapsamında Şartlı Nakit Transferi Uygulaması Genelgesi 2004 / 64 Sosyal Riski azaltma Projesi Kapsamında Genelgesi 2004 / 64 Tarihi:03.05.2004 Sayısı:2004/64-1838 SAĞLIK BAKANLIĞI Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ANKARA 03/05/2004 Sayı : B100ACS0140000-9216/1853

Detaylı

L SE Ö RENC LER N N SINAV KAYGISI DÜZEY ÜZER NE SINAV KAYGISI LE BAfiAÇIKMA E T M N N ETK S *

L SE Ö RENC LER N N SINAV KAYGISI DÜZEY ÜZER NE SINAV KAYGISI LE BAfiAÇIKMA E T M N N ETK S * Kriz Dergisi 13 (2): 35-42 L SE Ö RENC LER N N SINAV KAYGISI DÜZEY ÜZER NE SINAV KAYGISI LE BAfiAÇIKMA E T M N N ETK S * F. Adana**, N. Kaya*** ÖZET S nav kayg s birçok ö renci için akademik yaflamlar

Detaylı

M i m e d 2 0 1 0 ö ğ r e n c i p r o j e l e r i y a r ı ş m a s ı soru ve cevapları

M i m e d 2 0 1 0 ö ğ r e n c i p r o j e l e r i y a r ı ş m a s ı soru ve cevapları M i m e d 2 0 1 0 ö ğ r e n c i p r o j e l e r i y a r ı ş m a s ı soru ve cevapları S1: Erasmus kapsamında yapılan projelerle yarışamaya katılınabilir mi? C1: Erasmus kapsamında gidilen yurtdışı üniversitelerdeki

Detaylı

INCREASING THE PERIOD OF EXCLUSIVE BREASTFEEDING WITH EDUCATION OF MOTHERS. Key words: Exclusive breastfeeding, health education, breastfeeding

INCREASING THE PERIOD OF EXCLUSIVE BREASTFEEDING WITH EDUCATION OF MOTHERS. Key words: Exclusive breastfeeding, health education, breastfeeding Türk Aile Hek Derg 1998; 2(3): 125-129 TEK BAfiINA ANNE SÜTÜ LE BESLENME SÜRES N N ANNE E T M LE UZATILMASI INCREASING THE PERIOD OF EXCLUSIVE BREASTFEEDING WITH EDUCATION OF MOTHERS Erdal Koç, 1 Arkan

Detaylı

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uygulama Önerileri 59 Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uluslararas ç Denetim Meslekî Uygulama Standartlar ndan Standart 1110 un Yorumu lgili Standart 1110 Kurum çi Ba

Detaylı

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI PVD Kaplama Kaplama yöntemleri kaplama malzemesinin bulunduğu fiziksel durum göz önüne alındığında; katı halden yapılan kaplamalar, çözeltiden yapılan kaplamalar, sıvı ya

Detaylı

TÜRK DÜNYASI TRANSPLANTASYON DERNE

TÜRK DÜNYASI TRANSPLANTASYON DERNE Prof. Haberal dan Yeni Bir Uluslararas At l m: TÜRK DÜNYASI TRANSPLANTASYON DERNE Dünyan n dört bir yan ndan yüzlerce biliminsan Prof. Dr. Mehmet Haberal taraf ndan kurulan Türk Dünyas Transplantasyon

Detaylı

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN GEOMETR Geometrik Cisimler Uzunluklar Ölçme 6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN 1. Prizmalar n temel elemanlar n belirler. Tabanlar n n karfl l kl köflelerini birlefltiren ayr tlar tabanlara

Detaylı

T.C. BİLECİK İL GENEL MECLİSİ Araştırma ve Geliştirme Komisyonu

T.C. BİLECİK İL GENEL MECLİSİ Araştırma ve Geliştirme Komisyonu Rapor No:01 Rapor Tarihi: 10.03.2011 muz İl Genel Meclisimizin 01.03.2011 tarih ve 2011/33 sayılı kararı doğrultusunda 08-09-10 Mart 2011 tarihlerinde toplanmıştır. İdaremiz araç parkında bulunan makine

Detaylı

MATEMAT K. Hacmi Ölçme

MATEMAT K. Hacmi Ölçme Hacmi Ölçme MATEMAT K HACM ÖLÇME Yandaki yap n n hacmini birim küp cinsinden bulal m. Yap 5 s radan oluflmufltur. Her s ras nda 3 x 2 = 6 birim küp vard r. 5 s rada; 5 x 6 = 30 birim küp olur. Bu yap n

Detaylı

Genel Yay n S ra No:148 2009/14 Cep Kitapl : XLV. Yay na Haz rlayan Av. Celal Ülgen - Av. Coflkun Ongun. Kapak Can Eren

Genel Yay n S ra No:148 2009/14 Cep Kitapl : XLV. Yay na Haz rlayan Av. Celal Ülgen - Av. Coflkun Ongun. Kapak Can Eren Genel Yay n S ra No:148 2009/14 Cep Kitapl : XLV ISBN No: 978-99-44-234-22-1 Yay na Haz rlayan Av. Celal Ülgen - Av. Coflkun Ongun Kapak Can Eren Tasar m / Uygulama Referans Ajans Tel: +90.212 347 32 47

Detaylı

ken Türkçe de ulaç kuran bir ektir. Bu çal ma konumuzu seçerken iki amac m z vard. Bunlardan birincisi bu konuyu seçmemize sebep olan yabanc ö

ken Türkçe de ulaç kuran bir ektir. Bu çal ma konumuzu seçerken iki amac m z vard. Bunlardan birincisi bu konuyu seçmemize sebep olan yabanc ö G R ken Türkçe de ulaç kuran bir ektir. Bu çal ma konumuzu seçerken iki amac m z vard. Bunlardan birincisi bu konuyu seçmemize sebep olan yabanc ö rencilerin Türkçe ö renirken yapt anla malardan dolay,

Detaylı

ÇOCUK PSİKYATRİSİ KONSÜLTASYON VE STAJ PROGRAMI

ÇOCUK PSİKYATRİSİ KONSÜLTASYON VE STAJ PROGRAMI ÇOCUK PSİKYATRİSİ KONSÜLTASYON VE STAJ PROGRAMI Programın Amacı: Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Konsültasyon ve Staj Programı nın amacı, asli olarak bilimsel bilgi ve mesleki etik kuralları gözeterek ruh

Detaylı