Yaygýn Anksiyete Bozukluðunun Nörobiyolojisi
|
|
- Erol Bayramoğlu
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Yaygýn Anksiyete Bozukluðunun Nörobiyolojisi Levent Sevinçok 1 1 Prof.Dr., Adnan Menderes Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, Aydýn GÝRÝÞ Ýlk kez DSM-III'de yer aldýðýnda yaygýn anksiyete bozukluðu (YAB), serbest-dalgalanan anksiyete ile birlikte epizodik anksiyete ataklarýný ve otonomik düzensizliði tanýmlayan bir terim olan "anksiyete nevrozunun" daha ileri bir deðerlendirmesini içeriyordu. DSM-III'de, agorafobi ve panik bozukluk ayrýlmýþ ve YAB, diðer anksiyete ve depresif bozukluklarýn olmadýðý durumlarda kaygýnýn residüel bir tanýsý haline gelmiþtir. YAB tanýsý için endiþeli beklenti, kas gerginliði, hipervijilans ve otonomik belirtilerin en az bir ay devam etmesi gerekiyordu. Ancak residüel kategorisi tanýsal geçerlilik sorunu doðurmuþtu. DSM-III-R ise YAB kavramýna önemli deðiþiklikler getirmiþtir. Bu deðiþiklikler arasýnda en az 6 aylýk bir süre ve en az iki alanda psikolojik bir kaygýnýn bulunmasýnýn yaný sýra geri kalan üç kategorideki (kas gerginliði, otonomik uyarýlma ve hipervijilans) 18 somatik belirtiden altý belirtinin bulunmasý yer alýyordu. Böylece kaygýlý beklenti kategorisi YAB için baþlangýçta gerekli olan ölçütlere taþýnmýþtý. Bu deðiþiklikler YAB'nin diðer Eksen I bozukluklarýna dahil edilmesiyle sonuçlanmýþtýr. DSM-IV'de YAB ölçütleri bir kez daha gözden geçirilmiþ, otonomik aþýrý uyarýlma belirtilerine karþýlýk gelen belirti kategorileri kaldýrýlmýþtýr. Sýnýrlý sayýda somatik belirtiyle birlikte, kas gerginliði ve hipervijilans alanlarýnda bulunan altý belirtiden yalnýzca üçü býrakýlmýþtýr. YAB için getirilen DSM-IV ölçütleri diðer anksiyete bozukluklarýndan nörobiyolojik farklýlýklarý, bozukluðun alternatif tanýmlarý, boylamsal gidiþi, farmakoterpinin süresi, tedavinin kesilmesinden sonraki yineleme oranlarý ve psikoosyal ve farmakolojik tedavilerin karþýlaþtýrýlmasý gibi birçok araþtýrma alaný açmýþtýr. DSM-IV Ölçütleri (300.02) A. Bir dizi olay veya etkinlik hakkýnda (iþ ya da okulla ilgili etkinlikler gibi) 6 aydan az olmayan bir süre içinde yaþanan aþýrý bunaltý ve endiþe hali. B. Kiþi endiþeyi kontrol etmeyi zor bulur. C. Bunaltý ve kaygýya aþaðýdakilerden üçü (ya da daha fazlasý) eþlik eder. 1. huzursuzluk 2. kolay yorulma 3. odaklaþma güçlüðü veya kafasýndaki boþluk duygusu 4. sinirlilik 5. kas gerginliði 6. uyku bozukluðu (uykuya dalma veya sürdürme güçlüðü, ya da dinlendirici bir uyku uyuyamama). D. Bunaltý, endiþe veya fiziksel belirtiler toplumsal, mesleki veya diðer önemli iþlevsellik alanlarýnda klinik olarak anlamlý sýkýntýya neden olur. Farmakolojik çalýþmalar, klinik ve genetik araþtýrmalar anksiyetenin etiyolojisi, belirtileri ve 3
2 Sevinçok L. tedavisinde çok farklý mekanizmalarýn rol oynadýðýný göstermiþtir (Hood ve ark. 2000, Moret ve Briley 2001, Wood ve Toth 2001). Özgül nörotransmitterlerin, bunlarýn reseptörlerinin ve diðer düzenleyicilerin kortikolimbik yapýlardaki yerleþimleri ve etkileri anksiyete bozukluklarýnýn patogenezinde önemlidir. Ayný zamanda nöronal uyarýlabilirliði kontrol eden hücre içi ileti sistemleri üzerindeki etkileri de önemlidir. Bu yapýlarýn GABA içeren serotonerjik ve noradrenerjik yolaklarla etkileþimleri de strese yanýtta ve duygudurumun kontrolünde önem taþýmaktadýr. Anksiyetenin ortaya çýkýþýnda protein kinazlar, hücre içi mesajcýlarý, G protein sinyal iletim düzenleyicileri, serin protezlar da rol oynarlar (Stork ve ark. 2000). YAB ve major depresyonun farklý yaþam olaylarýyla benzer bir genetik temelde ortaya çýktýðý konusunda bir görüþ ileri sürülmüþ olsa da, bu konudaki veriler yetersizdir. Aslýnda, YAB'de kalýtým yönünde kanýtlar olmasýna karþýn hastalýða özgü genetik aracýlar tam olarak anlaþýlamamýþtýr. 5-HT taþýyýcý genindeki iþlevsel polimorfizm anksiyete ile iliþkili kiþilik özelliklerindeki varyansýn çok küçük bir oranýný açýklayabilecek durumdadýr. Tedaviye dirençli bir YAB olgusunda GABA A reseptörlerini kodlayan ß 1 alt birim genlerinden birisinde bir aminoasid yer deðiþmesinin yaný sýra sað frontal ve orbitotemporal bölgede GABA A 'ya baðlanan bir radyotraserinin baðlanmasýnýn azaldýðý bulunmuþtur. Kuramsal etiyolojik modeller YAB'nin etiyolojisi için çeþitli düþünce okullarý tarafýndan farklý modeller geliþtirilmiþtir. Her olguda tek bir model uygun bulunmamýþtýr. Bütün modellerin de her olguya katký yaptýðý da söylenebilir. Biyolojik modeller kiþilerin genetik kalýtým yoluyla anksiyete bozukluklarýna yatkýnlaþtýklarýný ileri sürer. Davranýþçý modeller öðrenme kuramýna dayanýr. Davranýþçý modeller sýklýkla basit olmakla eleþtirilir. Anksiyete bozukluklarýnýn biliþsel modelleri duygu yaþantýsýný etkilemede özgün inanç ve tarzlarýnýnýn rolünü vurgular. Psikodinamik modellere göre anksiyete cinsel ve saldýrgan dürtüler ile bu dürtülere karþý yapýlan savunmalar arasýndaki intrapsiþik çatýþmalarýn bir sonucu olarak ortaya çýkar (Starcevic 2006). Genetik etkenler Genetik etkenler YAB etiyolojisinde belirli bir rol oynar. Saðlýklý kontrollerin birinci derece akrabalarýyla karþýlaþtýrýldýðýnda, YAB olgularýnýn birinci derece akrabalarýnda beþ misli daha fazladýr (Noyes ve ark. 1987). Ancak geçiþ oranlarý monozigot ve dizigot ikizler arasýnda farklýlýk göstermez (Andrews ve ark. 1990). YAB yatkýnlýðýndaki varyansýn en az %70'i çevreden kaynaklanýr. Yaþlý ikizlerde yapýlan yeni bir çalýþmada YAB'nin ýlýmlý derecede kalýtýmsal olduðu sonucuna ulaþýlmýþtýr (Mackintosh ve ark. 2006). Herhangi bir özel lokus bulunmamýþtýr. YAB ve duygudurum bozukluklarý için paylaþýlmýþ bir kalýtýmdan söz edilmektedir (Kendler ve ark. 1992). Anksiyetenin nöroanatomisi YAB'de çeþitli yapýlarýn iþe karýþtýðý bilinmektedir. Lokus seruleus ve sempatik sinir sistemi korku ve uyarýlmada rol oynadýðý bilinmesine karþýn, anksiyetedeki rolü tam olarak anlaþýlamamýþtýr. HPA ekseni ve kortizol salýnýmý strese yanýtta rol oynar. Bazý kanýtlar sürekli stresle karþý karþýya gelmenin kortizol salýnýmýnýn düzensizleþmesine ve inatçý bir anksiyetenin ortaya çýkmasýna neden olduðunu gösterir. Amigdala ve stria terminalisin yatak nükleusunun önemli olduðu görülmektedir. Amigdala korku tepkilerinin ortaya çýkmasýnda önemli bir rol oynar (LeDoux 1998). Amigdala potansiyel tehditleri kontrol eder ve hipotalamusla yaptýðý baðlantýlarla da semptaik sinir sistemi ve HPA eksenini aktive eder; merkezi ortaya beyinle yaptýðý baðlantýlarla savaþ ya da kaç ve dona kalma gibi davranýþsal savunma yanýtlarýna aracýlýk eder. Bununla birlikte amigdalanýn anksiyetedeki rolünün daha az önemli olabileceði söylenebilir. Amigdala baðlantýlý bir yapý olan stria terminalisin yatak nukleusu anksiyetede önemli bir rol oynayabilir (Davis 1998). Korku koþullamasýnýn kazanýlmasý ve ifadesi için sorumlu beyin alaný amigdaladýr. Medial temporal lob içinde yerleþmiþ olan amigdalada 13 çekirdek bulunur. Bunlardan lateral amiagdala, bazal amigdala ve merkezi çekirdekler korku yanýtý yolaklarýna katýlýr. Duyusal talamus tarafýndan alýnan uyarýlar lateral amigdalaya, oradan da merkezi çekirdeðe aktarýlýr ("kýsa halka" yolaðý). Bazal amigdala ayný zamanda lateral amigdala ve merkezi çekirdek arasýnda bir baðlantý olarak görev 4
3 Yaygýn Anksiyete Bozukluðunun Nörobiyolojisi yapar. "Uzun halka" yolaðý lateral amigdalaya duyusal korteks, insula ve prefrontal korteksten uyarýlar gönderir. Buradan akut korku yanýtýnýn otonomik ve davranýþsal görünümlerini oluþturan beyin sapý ve hipotalamustaki efektör bölgelere bilgi aktarýlýr. Hipervijilans Talamus + - Fronto/Singulat Korteks + Kaygý Lateral amigdalanýn korku koþullamasýndaki bellek birleþtirilmesi ve plasitisiteden sorumlu olduðu gösterilmiþtir. Lateral veya merkezi amigdalanýn lezyonlarý koþullu korkunun ve uzun vadeli baðlamsal korku belleðinin edinilmesini önleyebilir. Bazal amigdala lezyonlarýnýn korku yanýtlarýný etkileyebildiði yönünde kanýtlar vardýr. Korku edinilmesinin lateral amigdalada gerçekleþtiði moleküler mekanizma uzun vadeli güçlendirmedir. Belleðin birleþtirilmesinin kalsiyumun hücreye N-metil-Daspartat reseptörleriyle ve voltaj-kapýlý kalsiyum kanallarý vasýtasýyla girmesiyle gerçekleþtiði varsayýlmaktadýr (Lee ve Davis 1997, Walker ve Davis 1997). Voltaj kapýlý kalsiyum kanallarýnýn bloke edilmesi kýsa zamanlý belleði bozabilirken, uzun zamanlý belleði etkilemeyebilir. Bu durum da bu yolaðýn yalnýzca NMDA reseptörlerinin aktif olmasýný gerektirdiðini gösterir (Bauer ve ark. 2002, Rodriguez ve ark. 2001, Cain ve ark. 2002). Bazý hayvan çalýþmalarý NMDA reseptörünün antagonisti olan D,L-2-amino-5-fosfonovalerik asid ile bloke edilmesinin korkunun kazanýlmasýný engelleyip ifade edilmesini etkilemediðini gösterir. Ancak son çalýþmalar her iki sürecin de baskýlandýðýný göstermektedir (Jasnow ve ark. 2004, Maren ve ark. 1996). Gen çalýþmalarý hipokampustaki NMDA reseptörlerinin de yüksek düzeyde eksprese edildiðini, bu nedenle Pavlovian koþullanmada bu beyin yapýsýnýn da önemli olabileceðini düþündürmektedir (Mei ve ark. 2005). Amigdalada olduðu gibi bu reseptörlerin baskýlanmasý koþullu korku yanýtlarýný engelleyecektir (Zhao ve ark. 2005, Melik ve ark. 2006). Klinik öncesi bu bulgularýn insanlara uygulanmasý sýnýrlý olmakla birlikte, NMDA reseptör antagonistlerinin ve kalsiyum kanal engelleyicilerin belleðin birleþip güçlenmesini azaltýp anksiyete belirtilerinin tedavi edilmesinde önemli avantajlar sunacaðý sanýlmaktadýr. Bir glutamat antagonisti olan lamotrijin voltaja baðýmlý sodyum ve kalsiyum kanallarýnýn engellenmesi yoluyla etki gösterdiði için bu özellikleri Motor gerginlik Bazal - Gangliyonlar Temporal Lob Ýnsula Otonomik Deðiþiklikler Þekil 1. Yaygýn anksiyete bozukluðunda beyin devreleri ve belirtiler nedeniyle epileptik nöbet ve bipolar bozukluðun tedavisinde kullanýlmaktadýr. Mirza ve ark. (2005) bir Na + agonistinin lamotrijinin anksiyete giderici etkilerini baskýladýðýný, fakat bir Ca 2+ kanal agonistinin böyle bir etki göstermediðini saptamýþlar ve anksiyete giderici özelliklerin sodyum kanallarýnýn baskýlanmasý ile gerçekleþebileceðini belirtmiþlerdir. Hertzberg ve ark. da (1999), lamotrijini travma sonrasý stres bozukluðu olan bir çift-kör araþtýrmada kullanmýþlar ve TSSB belirtilerinin þiddetini azaltmada, yeniden yaþantýlama ve kaçýnma da dahil olmak üzere plasebodan daha etkili olduðunu bulmuþlardýr. Voltaj-kapýlý "kalsiyum kanal engelleyicileri anksiyete bozukluklarýnýn tedavisinde potansiyel bir seçenek olarak kabul edilmektedir. Örneðin, voltaj-kapýlý kalsiyum kanallarýný engelleyecek þekilde 2 delta proteinine baðlanan bir antikonvulsan olan pregabalin YAB tedavisinde terapotik bir ajan olarak görülmektedir (Rickels ve ark. 2005). Birleþtirme (Konsolidasyon) ve yeniden birleþtirme (Rekonsolidasyon) Deðiþken, kýsa zamanlý belleðin uzun zamanlý belleðe protein sentezine baðlý bir süreçte dönüþtürülmesi birleþtirme olarak adlandýrýlýr (McGaugh ve ark. 2002, Davis ve Squire 1984). Orijinal düþünce bir kez oluþtuðunda geçici bilginin kalýcý bir þekilde depolandýðý süreç geri alýnma sýrasýnda yeni protein sentezi gerekebilir. Geri çaðrýlma sýrasýnda yapýlan bellek izlemesi kararlý, + 5
4 Sevinçok L. duraðan deðildir ve depolanmadan önce yeniden birleþtirilmesi gerekir. Tipik olarak anýlar bireysel olarak depolanmayýp bunun yerine birleþik kompleksler halindedir. Ýliþkili olan bütün bileþkeler birlikte depolanýr. Ýþitsel korku koþullanmasýnda hayvanlar zararsýz bir þekilde korkmayý öðrenir. Uygun tonda verilen þok uyarýlarýyla donup kalma gibi savunucu tepkiler ortaya çýkar. Bu þok uyarýlarý lateral amigdalada birleþerek lateral migdalaya uzanan yolakta birleþtirici bir plastisiteyle sonuçlanýr. Daha sonraki uyarýlar lateral amigdala nöronlarýný aktive edebilir. O zaman lateral amigdala donup kalma davranýþýna aracýlýk eden belli devrelere kurulan baðlantýlar yoluyla korkunun ifade edilmesini kontrol eden merkez nukleusla iletiþim halindedir. Lateral amigdala CE ile doðrudan ve çýkýþa izin veren birleþik hücre gruplarý ile hipokampustan gelen baðlamsal bilgiyi iþleyen bazal nukleus gibi diðer amigdala alanlarýyla yapýlan baðlantýlar vasýtasýyla baðlanýr. Yeniden birleþtirme bir korku yanýtý olarak anksiyete için bir model sunar. Bir anýnýn sürekli aktive edilmesi vasýtasýyla geri dönüþünü saðlar (Sara 2000). Nötral uyarýlarla karþýlaþtýrýldýðýnda duygusal yönden yüklü olan uyarýlarýn daha fazla anýmsandýðý ve onunla ilgili sözcükler için daha fazla unutkanlýk olduðu iyi bilinmektedir (Kem ve ark. 2005). Yeniden birleþtirme siklik adenozin monofosfat yanýt elemaný baðlama proteininin indüklenmesi ile NMDA ve β adrenerjik reseptörlerin iþe karýþmasýný gerektirir. Merkezi etkili bir beta-adrenerjik reseptör antagonisti olan propranololün nötral sözcükleri korurken duygusal olarak yüklü sözcük ve anýlarýn anýmsanmasýný bloke ettiði gösterilmiþtir. Bu ilaç ayný zamanda duygusal ilaçlarýn neden olduðu unutkanlýðý giderdiði de bilinmektedir. Ayrýca propronalol yalnýzca yeniden birleþtirmeyi önlerken yeni anýlarýn bütünleþtirilmesini bozmaz (Debieck ve Ledoux 2004). Bu bulgular araþtýrmacýlarý travmatik yaþantýlarý olan insanlarda beta blokerleri denemeye sevk etmiþtir. Pitman ve ark. (2002) akut travma maðdurlarýnda propranololün randomize kontrollü denemesinde travmaya maruz kaldýktan sonraki ilk 6 saat içinde vermiþler ve 10 gün boyunca devam etmiþlerdir. TSSB bulgularý azalmakla birlikte sonuçlar genel olarak çok tatminkar bulunmamýþtýr. Hazýrlýklarý devam etmekte olan DSM-V'de ise anksiyete bozukluklarý etiyoloji (yatkýnlýk oluþturan genler ve gen/çevre etkileþimleri) ya da fizyopatoloji ile (belli belirtilere yol açan nöral yolaklar) yeniden sýnýflandýrýlmaya çalýþýlmaktadýr. Hastalýklar için kategoriler oluþturabilmek için nöral devrelerdeki eksiklikleri, bozukluklarý kullanarak amigdala merkezli korku yolaklarý ile iliþkili panik bozukluk, travma sonrasý stres bozukluðu, fobiler gibi belli bozukluklar birlikte gruplandýrýlýrken, YAB ayrý bir duygudurum bozukluðu olarak yeniden sýnýflandýrýlabilir. Anksiyetede beyin devreleri Þimdiye dek YAB konusunda çok fazla iþlevsel beyin görüntüleme çalýþmasý yapýlmamýþtýr. Anksiyete belirtileri olan hastalarda prefrontal ve limbik devrelerin önemli olmasý nedeniyle YAB'nin temel özellikleri olan olumsuz iþaretlere seçici bir dikkat gösterilmesi ve gelecekteki olumsuz olaylara karþý bir beklenti içinde olunmasý açýklanabilir. Bu alanlarýn oynadýklarý rol YAB hastalarýnda farklý görüntüleme yöntemlerinin kullanýlmasýyla doðrulanmýþtýr. Bu alanlardaki nörolojik lezyonlarda anksiyete belirtileri görülebilir. Bu devrelerde birçok farklý nörotransmitter iþe karýþmaktadýr. Birincisi baþta 5-HT olmak üzere monoamin nörotransmitterler önemli bir rol oynar. Moleküler görüntüleme çalýþmalarý YAB'de sitalopram tedavisinden sonra 5-HT taþýyýcý baðlamasýnda anormallikler olduðunu göstermese de endiþeli cümleler nötral ifadelerle karþýlaþtýrýldýðýnda prefrontal bölgelerde, striatum, insula ve paralimbik bölgelerde kan oksijen düzeyine baðlý yanýtlarda azalmaya neden olmuþtur. Ýkincisi aminoasid nörotransmitterler önemli bir rol oynar. Örneðin, benzodiazepin reseptör baðlamasýnýn YAB'de sol temporal lobda azaldýðý bulunmuþtur. Ayrýca çeþitli nörokimyasal sistemler de önemli bir rol oynamaktadýr. Son araþtýrmalar YAB'nin psiþik belirtilerine aracýlýk eden merkezi nöral devrelerin somatik belirtilerin de ortaya çýkmasýnda rol oynayabileceðini göstermiþtir. Emniyetli koþullara karþý tehdit koþullarýna yanýt olarak, prefrontal, insula ve amigdala bölgelerinde daha büyük magnetik rezonans sinyal deðiþiklikleri olan olgularda miyokardiyuma sempatik sinir sisteminin katkýsýnýn bir ölçüsü 6
5 Yaygýn Anksiyete Bozukluðunun Nörobiyolojisi olan kardiyak kontraktilitenin arttýðý bulunmuþtur. Bu çalýþma indüklenen anksiyete sýrasýnda nöralkardiyak bir baðlantý olduðunu göstermiþtir. Kortikolimbik düzenleme Stres ve korkuya yanýtta motor, duyusal, endokrin, immün, kardiyovsküler ve nöral sistemlerde önemli deðiþiklikler gerçekleþir. Anksiyetenin ortaya çýkýþýnda ve düzenlenmesinde karþýlýklý olarak baðlantý içinde olan çok sayýda limbik ve kortikal yapýlarda karmaþýk süreçler gerçekleþir. Broca 1878'de filogenetik olarak ortaya çýkmýþ yapýyý tanýmlamak için "limbik" terimini kullanmýþtýr. Duygularýn ve korkunun ifadesinde rol oynadýðý düþünülen nöroanatomik temelli ilk fizyolojik modeller Papez tarafýndan 1937'de sunulmuþtur. Onun tanýmladýðý "Papez halkasý" hipokampustan mamiller cisimlere dönüþte talamusun ön çekirdeðine baðlanan mamiller cisimciðe yönelen bir projeksiyonu içerir: Ön talamus hipokampusa geri bilgi ileten devreyi kapatan singulat korteksle baðlantýlýdýr. Hipotalamik çekirdekler arasýnda paraventriküler nukleus strese adrenokortikal yanýtýn bütünleþtirilmesindeki önemli rolüyle özel bir dikkat çekmiþtir (Herman ve ark. 2002, Carrasco ve Van de Kar 2003). Mamiller cisimciklerin yaný sýra septo-hipokampal sistem ve amigdala arasýndaki supramamiller nukleus korku koþullamasý gibi duygularýn ve biliþsel sistemin kontrolünde görev alýr (Pan ve McNaughton 2002). Ayrýca periakuaduktal gri alan, amigdala ve medial hipotalamus ile birlikte hoþ olmayan uyarýlarýn giderilmesi, anksiyöz ve savunucu davranýþlarýn koordinasyonunda inferior kollikulusun rolü önemlidir: inferior kollikulus amigdalaya olan projeksiyonlarý aracýlýðýyla iþitsel uyarýlara koþullu olan ve olmayan yanýtlarý tetikler (Maisonnette ve ark. 2000, Macedo ve ark. 2002, Brandao ve ark. 2003). Son olarak bütün kortikal bölgelerin (insular, orbital, entorhinal, temporal, frontal, pre-frontal, singulat ve parietal) korku ve strese yanýt ve kontrolünde rol oynadýklarý bilinmektedir (Grachev ve ark. 2002, Pralong ve ark. 2002). Amigdala, hipokampus ve periakuaduktal gri alan Son yýllarda hayvanlarda ve insanda korkuya yanýtýn düzenlenmesi ve anksiyete giderici ilaçlarýn önemli bir etki yeri olarak amigdala üzerindeki araþtýrmalar yoðunlaþmýþtýr (Weidenfeld ve ark. 2002). Amigdala kortikal, limbik, monoaminerjik ve strese duygusal, biliþsel, otonomik ve endokrin yanýtlarda rol oynayan diðer yapýlarla yoðun bir þekilde karþýlýklý baðlantýlar kurar (McGaugh ve ark. 2002, Carrasco ve Van de Kar 2003). Beyin görüntüleme çalýþmalarý Preklinik ve klinik görüntüleme çalýþmalarý korku ve anksiyeteyi yaþama ve kontrol etmede bir dizi nöroanatomik bölgenin etkilendiðini göstermiþtir. YAB'li hastalarda yapýlan bir PET çalýþmasýnda oksipital, temporal ve frontal loblarda göreceli metabolik oranlarýn yükseldiði, fakat mutlak bazal gangliyon metabolizmasýnýn azaldýðý, serebellar bütün beyin metabolik oranlarýnýn azaldýðý gösterilmiþtir (Wu ve ark. 1991). Uyarýlma testleri göreceli bazal gangliyon ve sað parietal metabolizmanýn aktive edilmesiyle sonuçlanmýþtýr. BZ tedavisinden sonra kortikal loblar, limbik sistem ve bazal gangliyonlarda kontrol bireyleriyle karþýlaþtýrýldýðýnda bir azalma gözlenmiþtir. Plasebo grubu için anksiyete skorlarýndaki deðiþiklik limbik ve bazal gangliyon bölgelerindeki deðiþikliklerle anlamlý ölçüde baðlantýlýdýr. Bazal gangliyon metabolizmasýndaki YAB hastalarý ve kontrol bireyleri arasýndaki farklar ve BD tedavisinden sona gözlenen önemli deðiþiklikler YAB'de bazal gangliyonlarýn potansiyel rolünü destekler niteliktedir. Tiihonen ve ark. da (1997) YAB hastalarýnda serebral BZ reseptör baðlanmasý ve daðýlýmýný deðerlendirmek amacýyla MRI ve tek foton emisyon tomografi ile yapýlan bir araþtýrmada, kontrol bireyleriyle karþýlaþtýrýldýðýnda YAB olgularýnda sol temporal kutuptaki anlamlý azalmayla birlikte serebral BZ reseptör yoðunluðunda daha büyük bir homojenite gösterilmiþtir. Araþtýrmacýlar bu bulgularýn, yüksek bölgesel perfüzyon, metabolizma ve reseptör heterojenliðinin canlý organizmasýnda uyum saðlayabilmeyi sürdürmede gerekli olduðu genel varsayýmýyla uyumlu bulmuþlardýr. Bu sonuçlar ayný zamanda yüksek þiddetteki anksiyetenin YAB'deki birçok beyin alanýnda beyin kan akýmýnda azalmayla baðýntýlý olduðu bulgularýnýn elde edildiði Mathew ve ark. nýn (2004) çalýþmalarýyla da uyumludur. Açýkçasý YAB'deki beyin görüntüleme çalýþmalarý oldukça erken evrelerdedir. Þimdiye dek yapýlan çalýþmalarda elde edilen bulgularýn önemi çok belirli olmasa da, bu 7
6 Sevinçok L. sonuçlar uyarýlma hali ve anksiyete ile iliþkili olduðu bilinen belli nöroanatomik bölgelerdeki beyin deðiþikliklerini göstermektedir. YAB'de prefrontal kortikal bölgelerde hipermetabolizma ve limbik yapýlarda nöronal hipertrofi gözlenmiþtir. Proton manyetik rezonans spektroskopi çalýþmalarýnda nöronal canlýlýðýn bir belirteci olarak kabul edilen N-asetilaspartatýn prefrontal kortikal veya hipokampal düzeylerinin düþük olduðu bulunmuþtur. Bu bulgunun aksine N- acetylaspartate/creatine oranýnýn YAB hastalarýnda kontrollerle karþýlaþtýrýldýðýnda sað dorsolateral prefrontal kortekste arttýðý bulunmuþtur. Ancak çocuklukta cinsel istismara uðrayan YAB hastlarýnda bu bölgedeki N-asetilaspartat/kreatin oraný istismara uðramayanlara göre daha düþük bulunmuþtur. Bu verilere göre YAB'de biyolojik bir alt tip olabileceði ileri sürülmüþtür (Mathew ve ark. 2004). YAB'deki N-asetilaspartat/kreatin anormalliði TSSB ve duygudurum bozukluklarýnda bildirilen bulgularla çeliþirken, YAB'deki prefrontal kortikal metabolizma artýþý (Wu ve ark. 1991) ve sosyal fobili hastalarda toplum içinde konuþma beklentisi içindeyken saptanan sað dorsolateral prefrontal kortekste serebral kan akýmý artýþý bulgularýyla uyumludur (Tillfors ve ark. 2002). Nörobiyoloji YAB'nin nörobiyolojisi çeþitli nörokimyasal, nöroendokrin, nörofizyolojik ve nöroanatomik etkenlerle ilgili anormallikleri kapsar. Örneðin, YAB'de aþaðýdaki nörotransmitterler ve sistemlerin iþe karýþtýðý yönünde kanýtlar vardýr: Gamaaminobütirik asid (GABA)/benzodiazepin (BZ) kompleksi, norepinefrin (NE), serotonin (5-HT), kolesistokinin (CCK), kortikotropin-salýverici etken (CRF), hipotalamik-pitüiter-adrenal (HPA) ekseni ve nörostereoidler. Ayrýca, otonomik aktivitede artýþlar olduðu da gösterilmiþtir. GABA/BZ kompeksi GABA beynin ana inhibitör nörotransmitteridir. GABAerjik yolaklar merkezi sinir sisteminde geniþ bir daðýlým gösterir. BZ reseptörleri de GABA reseptörleriyle yakýn iþlevsel iliþki içindedir. GABA/BZ reseptör kompleksi YAB'nin açýklanmasýnda önemli bir kuramsal yaklaþým getirmiþtir. Bu teoriyi destekleyen bulgularýn bazýlarý þöyledir: 1. Trombositler (Weizman ve ark. 1987) ve lenfositler (Ferrarese ve ark. 1990) üzerindeki periferik BZ baðlama yerlerinin sayýsýnýn azalmasý. BZ ile yapýlan tedavi sonucunda periferik baðlama yerlerinin sayýsýnda artýþ (Weizman ve ark. 1987, Rocca ve ark. 1991). 2. BZ iþlevsel bütünlüðünün bir göstergesi olarak sakkadik öz hareketlerinin hýzýnýn ölçüldüðü bir çalýþmada merkezi BZ reseptörlerinin duyarlýlýðýnýn azalmasý. Bu sýnýrlý bulgular YAB'nin BZ reseptör aktivitelerinde bozulduðunu ve dolayýsýyla BZ ilaçlarýn klinik olarak etkin olduðu görüþlerini desteklemiþtir (Cowley ve ark. 1991). Norepinefrin Yapýlan çok sayýda çalýþma YAB'de noradrenerjik anormalliklerin bulunduðu yönündeki kanýtlarý desteklemektedir. Lokus seruleus-norepinefrinsempatik sinir sistem kompleksi bedenin alarma ve tehdide yanýtýnda önemli bir rol oynar. Noradrenerjik yolaklarýn uzun süreden beri anormal korku ve uyarýlmýþlýk halleriyle çok yakýn bir iliþki içinde olduðu bilinmektedir. YAB'de norepinefrinin önemli bir rol oynadýðý yönündeki kanýtlar ise þöyledir: 1. Bir uyarma çalýþmasýnda YAB'de klonidine Büyüme hormonu yanýtýnýn küntleþtiði bildirilmiþtir (Abelson ve ark. 1991). Bu bulgu α adrenerjik reseptör duyarlýlýðýnýn azaldýðýný göstermiþtir. 2. Presinaptik α 2 adrenerjik reseptör antagonisti yohimbinin saðlýklý kontrollerle karþýlaþtýrýldýðýnda YAB olan hastalarda 3-metoksi-4 hidroksifenilglikol yanýtýný uyardýðý bildirilmiþtir. Bu bulgu da presinaptik alfa-2 reseptörlerde duyarlýlýðýn azaldýðýný göstermiþtir (Charney ve ark. 1989). 3.YAB'de trombosit alfa-2 adrenerjik periferik reseptör baðlama yerlerinin azaldýðý bildirilmiþtir (Sevy ve ark. 1989, Cameron ve ark. 1990). Her ne kadar YAB'de katekolamin iþlevleriyle ilgili yapýlan çalýþmalarýn tümünde adrenerjik anormallik olduðu konusunda bulgular elde edilememiþ olsa da (Munjack ve ark. 1990, Abelson ve ark. 1991, Charney ve ark. 1989), kýþkýrtýcý maddeler kullanýlarak yapýlan (örn., klonidin, yohimbin) çalýþmalarda dolaþýmdaki yüksek katekolamin düzeylerine uzun vadeli bir uyum sonucunda adrenerjik reseptör duyarlýlýðýnýn azaldýðýný göstermiþtir. 8
7 Yaygýn Anksiyete Bozukluðunun Nörobiyolojisi Serotonin (5-HT) 5-HT rafe nukleusdan çýkan ve limbik sistem, hipotalamus ve talamusu besleyen, anksiyetenin ortaya çýkýþýnda önemli bir nörotransmitterdir (Dubovsky ve Thomas 1995). 5-HT sisteminin aþýrý aktivitesi birçok anksiyete bozukluklarý için temel olarak görülebilir. Örneðin, presinaptik 5-HT 1A reseptörlerinin aktivasyonu ilk olarak 5-HT salýnýmýnda bir azalmaya, daha sonra 5-HT iletiminde bir artýþa yol açar. Bu bulgu YAB'de bir 5- HT 1A kýsmi agonisti olan buspironun yararlý etkilerini açýklayabilir. Postsinaptik 5-HT 2 reseptörleri limbik bölgelerde uyarýldýðýnda kaçýnma davranýþý ve anksiyeteye neden olur (Graeff 2002). Bu nedenle nefazodon, trazodon ve mirtazapin gibi 5- HT 2 antagonisti ilaçlarýn önemli anksiyete giderici etkileri vardýr. YAB'de 5-HT'nin rolüyle ilgili kanýtlar aþaðýda belirtilen üç klinik çalýþmadan elde edilmiþtir: 1. m-klorfenilpiperazin (MCPP), özgül olmayan 5- HT 1 ve 5-HT 2 agonisti, YAB'da anksiyete ve öfkeye neden olur (Germine ve ark. 1992). 2. YAB'de 5-HT'nin azalmýþ beyin omurilik seviyeleri gözlenmiþtir (Brewerton ve ark. 1995). 3. YAB'de azalmýþ trombosit paroksetin baðlamasýnýn azaldýðý gözlenmiþtir (Iny ve ark. 1994). Özetle YAB'de serotonerjik iþlevlerin anormal olduðu yönünde güçlü kanýtlar bulunmaktadýr. Kolesistokinin Bir tetrapeptid olan CCK-4 ve bir oktapeptid olan CCK-8S YAB'nin ortaya çýkýþýnda önemli olabilir. Hayvan modellerinde bir CCK agonistinin periferik ve merkezi olarak verilmesi korku ve aþýrý uyarýlmaya yol açar (Harro ve ark. 1993). Bunun yaný sýra boyun eðici davranýþlarda artýþ görülebilir (Woodruff ve Hughes 1991). Bir CCK-B antagonistinin bu etkileri ortadan kaldýrmasý yeni tedavi stratejilerinin geliþtirilmesini saðlamýþtýr. CCK YAB'nin ortaya çýkýþýnda diðer nörotransmitter sistemleriyle de etkileþebilir. Örneðin hayvan deneyleri, CCK agonistlerinin araþtýrmacý davranýþlar üzerindeki engelleyici etkileri bir 5-HT 3 antagonisti olan ondansetron ile yapýlan tedavi ile ortadan kaldýrýlmasý CCK sistemi üzerinde serotoninin rolünü göstermiþtir (Vasar ve ark. 1993). CCK ayný zamanda noradrenerjik sistemle etkileþime girerek lokus seruleus aktivitesini artýrýr. Bu nedenle CCK'nin 5-HT veya NE üzerindeki düzenleyici etkileri vasýtasýyla YAB'deki anksiyete üzerinde doðrudan ya da dolaylý etkileri olabilir. Yapýlan bir çalýþmada da CCK-4 benzeri bir bileþik olan pentagastrinin intravenöz verilmesinden sonra YAB hastalarýnýn önemli bir kýsmýnda panik ataklarý ortaya çýktýðý bulunmuþtur (Brawman-Mintzer ve ark. 1995). Panik ataklar YAB'nin tanýmlanmýþ bir özelliði olmamasýna karþýn CCK kýþkýrtmasýyla bu belirtilerin ortaya çýkmasý, YAB'nin CCK aracýlý durumlara özgül olmayan bir duyarlýlýktan veya YAB ve panik bozukluk arasýnda bir baðlantý olabileceðini gösterebilir. CCK antagonistlerinin YAB'de kullanýmýyla ilgili çok umutlu olmayan veriler elde edilmiþtir (Adams ve ark. 1995). Kortikotropin salýverici faktör (CRF) CRF anksiyete ve korku yanýtýyla iliþkili çeþitli beyin bölgelerinde bulunur (örn., amigdala, lokus seruleus, dorsal vagal kompleks) ve yukarýda söz edilen nörotransmitterlerin birçoðuyla düzenlenir. CRF lokus seruleusu aktive etmesinin yaný sýra (Chrousos ve Gold 1992), benzodiazepin tedavisi ile düzelen akustik irkilme yanýtýný da güçlendirebilir (Swerdlow ve ark. 1986). CRF'nin YAB'da iþe karýþabileceðinden þüphenilmekle birlikte bu varsayýmý destekleyecek yeterli kanýt elde edilememiþtir. Örneðin, Fossey ve ark. (1990) YAB ve saðlýklý kontroller arasýnda CRF düzeyleri yönünden anlamlý farklýlýk bulamamýþtýr. Hipotalamik-pitüitiver-adrenal eksen YAB'deki HPA yanýtý þimdiye kadar iki çalýþmada deðerlendirilmiþtir (Avery ve ark. 1985, Tiller ve ark. 1988). Bu çalýþmalarda deksamatoza nonsupresyon oranlarý %38 ve %27 olarak bulunmuþtur. Bu bulgu YAB'de HPA düzenlemesindeki olasý anormallikleri gösterebilir. Bir çalýþmada da YAB'de kortizol düzeylerinin arttýðý gösterilememiþtir (Rosenbaum ve ark. 1983). Nörostereoidler GABAerjik aktivitenin düzenleyici olan nörosteroidlerin YAB'deki rolü konusunda çeþitli araþtýrmalar yapýlmýþtýr. Bu steroidler özellikle GABA A 9
8 Sevinçok L. reseptörlerinin potent düzenleyicisidir (Majewska ve ark. 1985). Son çalýþmalar antidepresanlarýn nörostereoidlerin GABA-düzenleyici etkilerini artýrabildiðini göstermiþtir (Romeo ve Holsboer 2001). Otonomik iþlevler Hoehn-Saric ve ark. (1989) YAB hastalarýnda stresörlerden sonra deri iletiminin, solunum hýzýnýn, kan basýncýnýn ve kalp hýzý deðiþkenliðinin azaldýðýný, fakat dinlenme sýrasýnda hiçbir fark olmadýðýný bulmuþtur. Cameron ve ark. (1990) YAB hastalarýnýn ayaktayken sistolik kan basýnçlarýnda saðlýklý kontrollerle karþýlaþtýrýldýðýnda bir azalma olduðunu bildirmiþtir. Thayer ve ark. ise (1996) YAB'de kalp hýzý deðiþkenliðinin azaldýðýný gözlemlemiþtir. Bu çalýþmalarda olasýlýkla vagal tonustaki azalmaya baðlý olarak YAB hastalarýnda otonomik esnekliðin azaldýðý yönündeki varsayýmlarý desteklemektedir. Diðerleri YAB'de Laktat ve CO 2 uyarma çalýþmalarý yapýlmýþtýr. Laktat infüzyonlarý Panik bozukluk hastalarýna göre YAB hastalarýnda daha düþük oranlarda panik ataklarýna yol açmýþtýr. Bununla birlikte YAB'de anksiyöz olmayan kiþilere göre daha þiddetli anksiyete ortaya çýkmýþtýr. CO 2 kýþkýrtmasý kullanýlarak da benzer sonuçlar elde edilmiþtir (Cowley ve Arana 1990, Gorman ve ark. 1988, Holt ve Andrews 1989). Yukarýda belirtilen nörobiyolojik bulgularýn birleþtirilebileceði bir yöntem Gray tarafýndan tanýmlandýðý gibi davranýþsal baskýlama sisteminin kullanýlmasýdýr. Davranýþsal baskýlama sisteminin cezalandýrma, ödül vermeme veya yenilik arama davranýþýna o anki davranýþýný engelleyip onu artmýþ tetikte olma ve uyarýlma ile deðiþtirerek var olduðunu ileri sürmüþtür (Connor ve Davidson 1998). Davranýþsal baskýlama sisteminin aktive edilmesinde, bu sistemle ortaya çýkan aktivitelerde ve dolayýsýyla azalmýþ anksiyete ve uyarýlma düzeylerinin azalmasýnda noradrenerjik ve serotonerjik giriþler rol oynar. Gray, septohipokampal alanlarýn ve lokus seruleusun bu yanýtýn ana bileþkeleri olduðu yönünde kanýtlar saðlamýþtýr. Ayrýca hareketin ve cezayla iliþkili davranýþlarýn korkuyla indüklenen baskýlanmasýnýn serotonerjik yollardan olduðunu, ödüllendirilmeyen davranýþýn ise noradrenerjik yolaklar aracýlýðyla gerçekleþtiði ileri sürülmüþtür. Hayvan modellerinde korku koþullamasý ve anksiyöz kaçýnmayý göstermek nispeten kolaydýr. Hayvan çalýþmalarý amigdalanýn merkezi nukleusu ve bununla iliþkili nöral devre yapýlarýnýn korku koþullamasýnýn ortaya çýkýþýnda rol oynarken (insandaki korkunun benzeri), stria terminalisin yatak nukleusunun daha az özgül olan sürekli tehditlere (insandaki anksiyetenin benzeri) daha yavaþ baþlangýçlý, uzun süreli yanýtlarýn ortaya çýkýþýnda rol oynadýðýný göstermektedir.1 Endiþenin hayvandaki karþýlýðý belli deðildir. Bununla birlikte eðer endiþe bir kaçýnma davranýþý olarak kavramsallaþtýrýlýrsa, o zaman hayvan ve insan fenomenolojisi arasýnda daha önemli bir örtüþme olduðu düþünülebilir. Yazýþma adresi: Dr. Levent Sevinçok, Adnan Menderes Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, Aydýn, lsevincok@adu.edu.tr Abelson JL, Glitz D, Cameron OG ve ark. (1991) Blunted growth hormone response to clonidine in patients with generalized anxiety disorder. Arch Gen Psychiatry, 48: Adams JB, Pyke RE, Costa J ve ark. (1995) A double-blind, placebo-controlled study of a CCK-B receptor antagonist, CI- 988, in patients with generalized anxiety disorder. J Clin Psychopharmacol, 15: Andrews G, Stewart S, Allen R ve ark. (1990) The genetics of six neurotic disorders: A twin study. J Affect Disord, 19: Avery DH, Osgood TB, Ishiki DM ve ark. (1985) The DST in psychiatric outpatients with generalized anxiety disorder, panic KAYNAKLAR disorder, or primary affective disorder. Am J Psychiatry, 142: Bauer EP, Schafe GE, LeDoux JE (2002) NMDA receptors and L-type voltage-gated calcium channels contribute to long-term potentiation and different components of fear memory formation in the lateral amygdala. J Neurosci, 22: Brandao ML, Troncoso AC, de Souza Silva ve ark. (2003) The relevance of neuronal substrates of defense in the midbrain tectum to anxiety and stress: empirical and conceptual considerations. Eur J Pharmacol, 463: Brawman-Mintzer O, Lydiard RB, Villarreal G ve ark. (1995) 10
9 Yaygýn Anksiyete Bozukluðunun Nörobiyolojisi Biological findings in GAD: CCKB agonist challenge. Presented at the 15th National Conference of the Anxiety Disorders Association of America, April Pittsburgh, Pennsylvania. Brewerton TD, Lydiard RB, Johnson Mr (1995) CFS serotonin: diagnostic and seasonal differences. New Research and abstracts of the 148th meeting of the American Psychiatric Association; Miami, Fla, Abstract NR385:151. Cain CK, Blouin AM, Barad M (2002) L-type voltage-gated calcium channels are required for extinction, but not for acquisition or expression, of conditional fear in mice. J Neurosci, 22: Cameron OG, Smith CB, Lee MA ve ark. (1990) Adrenergic status in anxiety disorders: Platelet alpha two-adrenergic receptor binding, blood pressure, pulse, and plasma catecholamines in panic and generalized anxiety disorder patients and in normal subjects. Biol Psychiatry, 28:3-20. Carrasco GA, Van de Kar L (2003) Neuroendocrine pharmacology of stress. Eur J Pharmacol. 463: Charney DS, Wood SW, Heninger GR (1989) Noradrenerjik function in generalized anxiety disorder: effects of yohimbine in healthy subjects and patients with generalized anxiety disorder. Psychiatry Res, 27: Chrousos GP, Gold PW (1992) The concepts of stress and stress system disorders: Overview of physical and behavioral homeostasis. JAMA, 267: Connor KM, Davidson JRT (1998) Generalized Anxiety Disorder: Neurobiological and Pharmacotherapeutic Perspectives. Biol Psychiatry, 44: Cowley DS, Arana GW (1990) The diagnostic utility of lactate sensitivity in panic disorder. Arch Gen Psychiatry, 47: Cowley DS, Roy-Byrne RR, Hommer D ve ark. (1991) Benzodiazepine sensitivity in anxiety disorders. Biol Psychiatry, 29:57. Davis HP, Squire LR (1984) Protein synthesis and memory: a review. Psychol Bull, 96: Davis M (1998) Are different parts of the extended amygdala involved in fear versus anxiety? Biol Psychiatry, 44: Debiec J, Ledoux JE (2004) Disruption of reconsolidation but not consolidation of auditory fear conditioning by noradrenergic blockade in the amygdala. Neuroscience, 129: Dubovsky SL, Thomas M (1995) Serotonergic mechanisms and current and future psychiatric practice. J Clin Psychiatry, 56: Ferrarese C, Appollonio I, Frigo M ve ark. (1990) Decreased density of benzodiazepine receptors in lymphocytes of anxious patients: Reversal after chronic diazepam treatment. Acta Psychiatr Scand, 82: Fossey MD, Lydiard LB, Laraja MT (1990) CSF corticotropinreleasing factor (CRF) in patients with anxiety disorders. Society of Biological Psychiatry Annual Meeting, New York. Germine M, Goddard AW, Woods SW ve ark. (1992) Anger and anxiety responses to m-chlorophenylpiperazine in generalized anxiety disorder. Biol Psychiatry, 32: Gorman JM, Fyer MR, Goetz R ve ark. (1988) Ventilatory physiology of patients with panic disorder. Arch Gen Psychiatry, 45: Grachev ID, Fredrickson BE, Abkarian AV (2002) Brain chemistry reflexts dual states of pain and anxiety in chronic low back pain. J Neuronal Transm, 109: Graeff FG (2002) On serotonin and experimental anxiety. Psychopharmacology, 163: Harro J, Vasar E, Bradwejn J (1993) CCK in animal and human research on anxiety. Trends in Pharmacol Sci, 14: Herman JP, Cullinan WE, Ziegler DR ve ark. (2002) Role of the paraventricular nucleus microenvironment in stress integration. Eur J Neurosci, 16: Hertzberg MA, Butterfield MI, Feldman ME ve ark. (1999) A preliminary study of lamotrigine for the treatment of posttraumatic stress disorder. Biol Psychiatry, 45: Hoehn-Saric R, McLeod DR, Zimmerli WD (1989) Somatic manifestations in women with generalized anxiety disorder. Arch Gen Psychiatry, 46: Holt PE, Andrews G (1989) Hyperventilation and anxiety in panic disorder, social phobia, GAD, and normal controls. Behav Res Ther, 27: Hood SD, Argyropoulos V, Nutt DJ (2000) Agents in development for anxiety disorders. CNS Drugs, 13: Iny LJ, Pecknold J, Suranyi-Cadotte BE ve ark. (1994) Studies of a neurochemical link between depression, anxiety, and stress from [3H] imipramine and [3H] paroxetine binding on human platelets. Biol Psychiatry, 36: Jasnow AM, Cooper MA, Huhman KL (2004) N-methyl-Daspartate receptors in the amygdala are necessary for the acquisition and expression of conditioned defeat. Neuroscience, 123: Kendler KS, Neale MC, Kessler RC ve ark. (1992) Major depression and generalized anxiety disorder. Arch Gen Psychiatry, 49: LeDoux J (1998) Fear and the brain: where have we been, and where are we going? Biol Psychiatry, 44: Lee Y, Davis M (1997) Role of the hippocampus, the bed nucleus of the stria terminalis, and the amygdala in the excitatory effect of corticotropin-releasing hormone on the acoustic startle reflex. J Neurosci, 17: Macedo CE, Castilho VM, de Souza Silva ve ark. (2002) Dual 5- HT mechanisms in basolateral and central nuclei of amygdala in the regulation of the defensive behavior induced by electrical stimulation of the inferior colliculus. Brain Res Bull, 59: Mackintosh M, Gatz M, Wetherell J ve ark. (2006) A twin study of lifetime generalized anxiety disorder (GAD) in older adults: genetic and environmental influences shared by neuroticism and GAD. Twin Research Human Genetics, 9: Maisonnette SS, Villela AP, Carotti AP ve ark. (2000) Microinfusion of nefazodone into the basolateral nucleus of the amygdala enhances defensive behavior induced by NMDA stimulation of the inferior colliculus. Physiol Behav, 70: Maren S, Aharonov G, Stote DL ve ark. (1996) N-methyl- Daspartate receptors in the basolateral amygdala are required 11
10 Sevinçok L. for both acquisition and expression of conditional fear in rats. Behav Neurosci, 110: Mathew SJ, Mao X, Coplan JD ve ark. (2004) Dorsolateral Prefrontal Cortical Pathology in Generalized Anxiety Disorder: A Proton Magnetic Resonance Spectroscopic Imaging Study. Am J Psychiatry, 161: Majewska MD, Bisserbe JC, Eskay RL (1985) Glucocorticoids are modulators of GABAA receptors in brain. Brain Res 339: McGaugh JL, McIntyre CK, Power AE (2002) Amygdala modulation of memory consolidation: interaction with other brain systems. Neurobiol Learn Memory, 78: Mei B, Li C, Dong S ve ark. (2005) Distinct gene expression profiles in hippocampus and amygdala after fear conditioning. Brain Res Bull, 67:1-12. Melik E, Babar E, Ozen E ve ark. (2006) Hypofunction of the dorsal hippocampal NMDA receptors impairs retrieval of memory to partially presented foreground context in a single-trial fear conditioning in rats. Eur Neuropsychopharmacol, 16: Mirza NR, Bright JL, Stanhope KJ ve ark. (2005) Lamotrigine has an anxiolytic-like profile in the rat conditioned emotional response test of anxiety: a potential role for sodium channels? Psychopharmacology (Berl), 180: Moret C, Briley M (2001) Where are the new therapies for anxiety and obsessive-compulsive disorders? Drugs, 4: Munjack DJ, Baltazar PL, DeQuattro V ve ark. (1990) Generalized anxiety disorder: Some biochemical aspects. Psychiatry Res, 32: Noyes R Jr, Clarkson C, Crowe RR ve ark. (1987) A family study of generalized anxiety disorder. Am J Psychiatry, 144: Pan WX, McNaughton N (2002) The role of the medial supramammillary nucleus in the control of hippocampal theta activity and behaviour in rats. Eur J Neurosci, 16: Pitman RK, Sanders KM, Zusman RM ve ark. (2002) Pilot study of secondary prevention of posttraumatic stress disorder with propranolol. Biol Psychiatry, 51: Pralong E, Magistretti P, Stoop R (2002) Cellular perspectives on the glutamate-monoamine interactions in limbic lobe structures and their relevance for some psychiatric disorders. Prog. Neurobiol, 67: Rickels K, Pollack MH, Feltner DE ve ark. (2005) Pregabalin for treatment of generalized anxiety disorder: a 4-week, multicenter, double-blind, placebo-controlled trial of pregabalin and alprazolam. Arch Gen Psychiatry, 62: Rocca P, Ferrero P, Gualerzi A ve ark. (1991) Peripheral-type biology and drug therapy of GAD. Biol Psychiatry, 44: Romeo E, Holsboer F (2001) Neuroactive steroids: molecular mechanisms of action and implications for neuropsychopharmacology. Brain Res Rev, 37: Rosenbaum AH, Schatzberg AF, Jost FA ve ark. (1983) Urinary free cortisol levels in anxiety. Psychosomatics, 24: Sara SJ (2000) Retrieval and reconsolidation: toward a neurobiology of remembering. Learn Mem, 7: Sevy S, Papadimitrou GN, Surmont DW ve ark. (1989). Noradrenergic function in generalized anxiety disorder, major depressive disorder, and healthy subjects. Biol Psychiatry, 15-25: Starcevic V (2006) Anxiety states: a review of conceptual and treatment issues. Curr Opin Psychiatry, 19: Stork O, Ji FY, Stork S ve ark. (2000) Decreased GABA levels and disturbance of neural functions in mice lacking the 65 kda isoform of glutamic acid decarboxylase. Brain Res, 865: Swerdlow NR, Geyer MA, Vale WW ve ark. (1986) Corticotropin-releasing factor potentials acoustic startle in rats: Blockade by chlordiazepoxide. Psychopharmacology (Berl), 88: Thayer JF, Friedman BH, Borkovec T (1996) Autonomic characteristics of generalized anxiety disorder and worry. Biol Psychiatry, 39: Tiihonen J, Kuikka J, Rasanen P ve ark. (1997) Cerebral benzodiazepine receptor binding and distribution in generalized anxiety disorder: a fractional analysis. Mol Psychiatry, 2: Tillfors M, Furmark T, Marteinsdottir I ve ark (2002) Cerebral blood flow during anticipation of public speaking in social phobia; a PET study. Biol Psychiatry, 52: Tiller JWG, Biddle N, Maguire KP ve ark. (1988) The dexamethasone suppression test and plasma dexamethasone in generalized anxiety disorder. Biol Psychiatry, 23: Vasar E, Pueranen E, Oopik T ve ark. (1993) Ondansetron, an antagonist of 5-HT3 receptors, antagonizes the antiexploratory effects of cerulein, an antagonist of CCK receptors, in the elevated plus maze. Psychopharmacology (Berl), 110: Walker D, Davis M (1997) Double dissociation between the involvement of the bed nucleus of the stria terminalis and the central nucleus of the amygdala in startle increases produced by conditioned versus unconditioned fear. J Neurosci, 17: Weidenfeld J, Newman ME, Itzik A ve ark. (2002) The amygdala regulates the pituitary-adrenocortical response and release of hypothalamic serotonin following electrical stimulation of the dorsal raphe nucleus in the rat. Neuroendocrinology, 76: Weizman R, Tanne Z, Granek M (1987) Peripheral benzodiazepine binding sites on platelet membranes are increased during diazepam treatment of anxious patients. Eur J Pharmacol, 138: Wood SJ, Toth M. (2001) Molecular pathways of anxiety revealed by knock-out mice. Mol Neurobiol, 23: Woodruff GN, Hughes J (1991) Cholecystokinin antagonists. Annu Rev Pharmacol Toxicol, 31: Wu JC, Buchsbaum MS, Hershey TG ve ark. (1991) PET in generalized anxiety disorder. Biol Psychiatry, 29: Zhao MG, Toyoda H, Lee YS ve ark. (2005) Roles of NMDA NR2B subtype receptor in prefrontal long-term potentiation and contextual fear memory. Neuron, 47:
ANKSİYETE BOZUKLUKLARININ KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ÜZERİNE ETKİLERİ. Doç.Dr.Aylin Ertekin Yazıcı Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD
ANKSİYETE BOZUKLUKLARININ KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ÜZERİNE ETKİLERİ Doç.Dr.Aylin Ertekin Yazıcı Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Açıklama 2008 2010 Araştırmacı: Lilly Konuşmacı: Lundbeck Sunum
DetaylıSosyal fobi, insanlarýn hem sosyal hem de iþ
Sosyal Anksiyete Bozukluðunun Farmakolojik Tedavisi Dr. Ali ÖZGEN*, Prof. Dr. Sunar BÝRSÖZ* Sosyal fobi, insanlarýn hem sosyal hem de iþ ortamýnda toplumla iliþkide bulunma yeteneklerini direkt etkileyen
DetaylıAçıklama 2008 2009. Araştırmacı: YOK. Danışman: YOK. Konuşmacı: YOK
Açıklama 2008 2009 Araştırmacı: YOK Danışman: YOK Konuşmacı: YOK SİLAHLI ÇATIŞMA İLE İLİŞKİLİ TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞUNDA DİĞER BİYOLOJİK TEDAVİ SEÇENEKLERİ Dr. Cemil ÇELİK Sunumun hedefleri Silahlı
DetaylıParoksetinin Sosyal Anksiyete Bozukluðu Tedavisinde Kullanýmý
Paroksetinin Sosyal Anksiyete Bozukluðu Tedavisinde Kullanýmý Aslýhan Sayýn 1 1 Uz.Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, Ankara GÝRÝÞ Sosyal anksiyete bozukluðunun (SAB) tedavisi,
DetaylıAnksiyete Bozukluklarının Tedavisinde Antidepresanlar. Doç Dr Selim Tümkaya
Anksiyete Bozukluklarının Tedavisinde Antidepresanlar Doç Dr Selim Tümkaya ANKSİYETE BOZUKLUKLARI Anksiyete bozukluklarının yaşam boyu prevalansı yaklaşık %29 dur. Kessler ve ark 2005 Uzunlamasına çalışmalar
DetaylıTepki Örüntüleri Olarak Duygular Duyguların İletişimi Duyguların Hissedilmesi
Duygular Tepki Örüntüleri Olarak Duygular Duyguların İletişimi Duyguların Hissedilmesi Tepki Örüntüleri Olarak Duygular Duygusal bir tepki üç tip bileşen içerir: Davranışsal Otonomik Hormonal Tepki Örüntüleri
DetaylıPanik bozukluðunun ilaca yanýt özelliklerinin diðer
Panik Bozukluðunun Nörobiyolojisi # Prof. Dr. Nevzat YÜKSEL* Panik bozukluðunun ilaca yanýt özelliklerinin diðer anksiyete türlerinden, özellikle de yaygýn anksiyete bozukluðundan farklý olduðunun saptanmasý
DetaylıAnksiyete duyarlýlýðý yüksek kiþiler anksiyetedeki
Panik ve Depresyon: Etiyoloji, Taný ve Eþtaný Sorunlarý Doç. Dr. Levent SEVÝNÇOK*, Dr. Aybars AKOÐLU* Anksiyete duyarlýlýðý yüksek kiþiler anksiyetedeki fiziksel duyumlarýn çok kötü sonuçlarý olabileceðini
DetaylıBüyük oranda hayvan araþtýrmalarý ve in vitro
Noradrenerjik Sistem ve Depresyon Yrd. Doç. Dr. Þükrü UÐUZ*, Dr. Ebru YURDAGÜL* Büyük oranda hayvan araþtýrmalarý ve in vitro çalýþmalarda elde edilen kanýtlar, duygudurum bozukluklarýnýn beyinde limbik
DetaylıBir ruhsal belirti olarak ağrı
Bir ruhsal belirti olarak ağrı Uzm. Dr. Irmak POLAT Kars Harakani Devlet Hastanesi 53. Ulusal Psikiyatri Kongresi Bursa, 3-7 Ekim 2017 Kronik ağrı bir halk sağlığı sorunu >70 milyon Amerikalı Medikal harcamalar,
DetaylıYaşlılarda Dirençli Anksiyete Bozukluklarının Tanı ve Tedavisi
Yaşlılarda Dirençli Anksiyete Bozukluklarının Tanı ve Tedavisi Dr. Berker Duman Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Psikiyatri AD, Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi BD Ankara Üniversitesi Beyin Araştırmaları
DetaylıSİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi vücutta, kas kontraksiyonlarını, hızlı değişen viseral olayları ve bazı endokrin bezlerin sekresyon hızlarını kontrol eder
SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi vücutta, kas kontraksiyonlarını, hızlı değişen viseral olayları ve bazı endokrin bezlerin sekresyon hızlarını kontrol eder. Çeşitli duyu organlarından milyonlarca
DetaylıPSİKOFARMAKOLOJİ 7. Anksiyete Bozuklukları Tedavisi Doç. Dr. Şaziye Senem Başgül. HKU, Psikoloji YL, 2017 Bahar.
PSİKOFARMAKOLOJİ 7 Anksiyete Bozuklukları Tedavisi Doç. Dr. Şaziye Senem Başgül HKU, Psikoloji YL, 2017 Bahar www.gunescocuk.com ANKSİYETE Somatik belirtilerin de eşlik ettiği, nedensiz bir tedirginlik
DetaylıYeme Bozukluklarýnda Beyin Görüntüleme Yöntemleri
DERLEME Yeme Bozukluklarýnda Beyin Görüntüleme Yöntemleri Esra Güney 1, Aslý Çepik Kuruoðlu 2 1 Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim Dalý, 2 Doç.Dr., Psikiyatri Anabilim Dalý,
DetaylıNörolojik Hastalıklarda Depresyon ve Sitokinler
46.ULUSAL PSİKİYATRİ KONGRESİ, 2010 Nörolojik Hastalıklarda Depresyon ve Sitokinler Dr.Canan Yücesan Ankara Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Akış Sitokinler ve depresyon Duygudurum bozukluklarının
DetaylıGenelleflmifl Anksiyete Bozuklu unun Nörobiyolojisi. Ertu rul Eflel 1. bir uyaranla iliflkili ya da iliflkisiz olabilen korku ve endifle
Derlemeler/Reviews Genelleflmifl anksiyete bozuklu unun nörobiyolojisi Genelleflmifl Anksiyete Bozuklu unun Nörobiyolojisi Ertu rul Eflel 1 ÖZET: Genelleflmifl anksiyete bozuklu unun nörobiyolojisi Genelleflmifl
DetaylıNefle Kocabaflo lu*, Ayten Erdo an**
Y AYGIN ANKS YETE BOZUKLU U NÖROB YOLOJ S NE G R fi GİRİŞ Nefle Kocabaflo lu*, Ayten Erdo an** ÖZET Yayg n anksiyete bozuklu unun (YAB) nörobiyolojik sebeplerine dâir yap lan çal flmalarda birçok parametrede
DetaylıBEDENDE YAŞAYAN TRAVMA SOMATİZASYON. Prof Dr Süheyla Ünal İnönü üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD
BEDENDE YAŞAYAN TRAVMA SOMATİZASYON Prof Dr Süheyla Ünal İnönü üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Bilgi işleme süreci Tehdit ya da tehlike içermeyen durumlarda gelen uyaran bilinçli bilgi işleme
DetaylıFizyoloji PSİ 123 Hafta Haft 8 a
Fizyoloji PSİ 123 Hafta 8 Sinir Sisteminin Organizasyonu Sinir Sistemi Merkezi Sinir Sistemi Beyin Omurilik Periferik Sinir Sistemi Merkezi Sinir Sistemi (MSS) Oluşturan Hücreler Ara nöronlar ve motor
DetaylıÝnsanlýk tarihi kadar eski olan depresif bozukluðun. Depresyon Etiyolojisi. Özet
Depresyon Etiyolojisi Yard. Doç. Dr. Beyazýt YEMEZ*, Doç. Dr. Köksal ALPTEKÝN* Özet Toplumda en yaygýn rastlanan ruhsal bozukluklardan biri olan depresyonun önemli bir bölümünün pratisyen hekimlerce görülmesi
DetaylıAnksiyete ve stres tepkisinde iyonotropik glutamat reseptörlerinin rolü ve tedavi seçenekleri. Doç. Dr. M.Murat Demet
Anksiyete ve stres tepkisinde iyonotropik glutamat reseptörlerinin rolü ve tedavi seçenekleri Doç. Dr. M.Murat Demet Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı MANİSA Konuşma Akışı
DetaylıSosyal Anksiyete Bozukluðunun Nörobiyolojisi
Sosyal Anksiyete Bozukluðunun Nörobiyolojisi Aslýhan Sayýn 1 1 Uz.Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, Ankara Giriþ Sosyal anksiyete bozukluðu (SAB), sosyal iliþki veya toplum
DetaylıPsikiyatrik bozukluklarýn kaynaðý tartýþýlýrken
Depresyonla Ýlgili Nöroanatomik Çalýþmalar Doç. Dr. Emel ÖZTÜRK*, Prof. Dr. Hamdullah AYDIN** Psikiyatrik bozukluklarýn kaynaðý tartýþýlýrken son yýllara kadar biyolojik ve psikolojik faktörler tek tek
DetaylıAnksiyete Bozukluðu ve Depresyonun Tanýsal Ýliþkileri
Anksiyete Bozukluðu ve Depresyonun Tanýsal Ýliþkileri Hakan Türkçapar Doç. Dr., SSK Ankara Eðitim Hastanesi Psikiyatri Kliniði, Ankara Anksiyete bozukluklarýyla depresyonun belirtileri arasýnda belirgin
DetaylıAnksiyete Bozukluklarına eşlik eden alkol madde kullanım bozukluğu tedavi yaklaşımları
Anksiyete Bozukluklarına eşlik eden alkol madde kullanım bozukluğu tedavi yaklaşımları Figen Karadağ Maltepe Üniversitesi tıp Fakültesi Psikiyatri AD 43000 yetişkin MKB olanları %17.7 sinde herhangi bir
DetaylıMajor depresyonun ve diðer depresif bozukluklarýn
Depresyonda Serotonerjik Düzenekler Yrd. Doç. Dr. Lut TAMAM*, Dr. Tayfun ZEREN* Major depresyonun ve diðer depresif bozukluklarýn etiyolojisinde yer alan biyolojik etkenlerin varlýðýna iliþkin kuramlar
DetaylıGENELLEŞMİŞ ANKSİYETE VE PANİK BOZUKLUĞUNDA SEROTONERJİK DİSFONKSİYON"
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni: 3:1-2,1993 GENELLEŞMİŞ ANKSİYETE VE PANİK BOZUKLUĞUNDA SEROTONERJİK DİSFONKSİYON" Dr. Erhan BAYRAKTAR* ÖZET Son klinik ve laboratuar çalışmaları, beyinde serotonerjik işlevdeki
DetaylıÝntiharýn Nörobiyolojisi #
Ýntiharýn Nörobiyolojisi # Prof. Dr. Nevzat YÜKSEL* GÝRÝÞ Genel toplumda intihar sýklýðý yýllýk yüzbinde 10-20 kadardýr. Deðiþik ülkelerde bu oranlar yüzbinde 10 ile 40 arasýnda deðiþmektedir. Ýntihar
DetaylıSpor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý
Spor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý Spor Bilimleri Derneði, üyeler arasýndaki haberleþme aðýný daha etkin hale getirmek için, akademik çalýþmalar yürüten bilim insaný, antrenör, öðretmen, öðrenci ve ilgili
DetaylıTalamokortikal İlişkiler, RAS, EEG DOÇ. DR. VEDAT EVREN
Talamokortikal İlişkiler, RAS, EEG DOÇ. DR. VEDAT EVREN Bilinç İnsanın kendisinin ve çevresinin farkında olma durumu. İç ve dış çevremizde oluşan uyaranların farkında olma durumu. Farklı bilinç düzeyleri
Detaylı1. Merkezi ve çevresel sinir sistemini oluþturan sinir hücrelerine ne ad verilir?
Soru - Yanýt 3 1. Merkezi ve çevresel sinir sistemini oluþturan sinir hücrelerine ne ad verilir? Yanýt: Nöron 2. Merkezi sinir sistemini oluþturan organlar nelerdir? Yanýt: Beyin, beyincik, omurilik soðaný
DetaylıNormal anksiyete organizmanýn biyolojik bir
Anksiyetenin Nörobiyolojisi Ý. Tayfun UZBAY* Normal anksiyete organizmanýn biyolojik bir korunma sistemidir ve potansiyel bir tehlike algýlandýðýnda ortaya çýkarak organizmanýn tehlikeli durumdan kendini
DetaylıDepresyonda Güncel Tedaviler. Doç. Dr. Murat ERKIRAN
Depresyonda Güncel Tedaviler Doç. Dr. Murat ERKIRAN Akış Major depresif bozuklukta yeni antidepresanlar Major depresif bozukluk tedavisi Psikotik özellikli depresyon tedavisi Geliştirme aşamasında olan
DetaylıRomatoid Artrit Tedavisinde MAP Kinaz İnhibitörleri MAP Kinase Inhibitors in Rheumatoid Arthritis Prof Dr Salih Pay 12 Mart 2011
Romatoid Artrit Tedavisinde MAP Kinaz İnhibitörleri MAP Kinase Inhibitors in Rheumatoid Arthritis Prof Dr Salih Pay 12 Mart 2011 Cell growth differentiation Inflamation Cytokine production Extracellular-regulated
DetaylıNikotinik Asetilkolin Reseptörlerinin Farmakolojisi. Dr. Vahide Savcı. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji AD
Nikotinik Asetilkolin Reseptörlerinin Farmakolojisi Dr. Vahide Savcı Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji AD 1 İçerik Giriş Nikotinik reseptörlerin yapısı Tedavi alanları
DetaylıSosyal Fobi. Özet. Taný ve Sýnýflandýrma
Sosyal Fobi Doç. Dr. Nesrin DÝLBAZ* Özet Sosyal fobi kiþinin baþkalarýnca deðerlendirilmesi mümkün olan birden çok ortamdan sürekli korkma ve bu ortamlarda olabildiðince kaçýnma davranýþlarý gösterme hali;
DetaylıBipolar Bozukluk ve Hipotalamo pituiter pituiter adrenal sistem Doç. Dr. Vesile Şentürk Ankara Ü.T.F. Psikiyatri A.D Janssen Astra Zeneca Hipotalamo pituiter pituiter son organ Hipotalomo Hipotalomo pituiter
DetaylıDemans ve depresyon, klinik görünümlerinde
Depresyon - Demans Ayýrýcý Tanýsý Dr. E. Yusuf SÝVRÝOÐLU*, Prof. Dr. Selçuk KIRLI* Demans ve depresyon, klinik görünümlerinde biliþsel kaybýn ortak özellik olarak yer aldýðý iki klinik tablodur. Her iki
DetaylıDepresyonun biyolojisi ile ilgili çalýþmalarýn
HPA (hipotalamik-pituiter [hipofiz]-adrenal) Ekseni Doç. Dr. M. Hakan TÜRKÇAPAR* Depresyonun biyolojisi ile ilgili çalýþmalarýn önemli bir kýsmý depresyon ve endokrin sistem arasýndaki iliþkileri saptamaya
DetaylıTravma Sonrası Stres Bozukluğunda Biyolojik Araştırmalar
Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Biyolojik Araştırmalar Yard. Doç. Dr. Cem Cerit Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD. 49. Ulusal Psikiyatri Kongresi AÇIKLAMA (2010-2013) Danışman: Araştırmacı:
DetaylıRuhsal hastalýklarýn doðru þekilde tanýnmasý
Depresyon ve Anksiyete Uz. Dr. Þeref GÜLSEREN* Ruhsal hastalýklarýn doðru þekilde tanýnmasý hastalarýn tedavi ve izlemi açýsýndan oldukça önemlidir. Anksiyete bozukluklarý ve depresyonun birlikte görülmesi
DetaylıPANİK BOZUKLUĞUNDA ALT TİPLER KLİNİK YANSIMALARI. Dr. Şebnem Pırıldar Ege Psikiyatri AD.
PANİK BOZUKLUĞUNDA ALT TİPLER KLİNİK YANSIMALARI Dr. Şebnem Pırıldar Ege Psikiyatri AD. Panik Bozukluğu Panik atağı Beklenti anksiyetesi Agorafobi Çarpıntı Terleme Titreme Nefes darlığı Soluğun kesilmesi
DetaylıDemans, entellektüel yetilerde bozulma ile
Demansýn Deðerlendirilmesinde Nükleer Týp Yöntemleri Prof. Dr. Nahide GÖKÇORA*, Dr. Özgür AKDEMÝR* Demans, entellektüel yetilerde bozulma ile beraber kiþilik ve davraným deðiþiklikleri ile ortaya çýkan
DetaylıDopamin tirozinden sentez edilir (Kayaalp
Þizofreni ve Dopamin Doç. Dr. M. Emin ÖNDER*, Uz. Dr. Kutsal KÜÇÜKADA** Dopamin tirozinden sentez edilir (Kayaalp 1992). Tirozin hidroksilaz enzimi dopamin sentezinde hýz kýsýtlayýcý enzim olarak rol oynamaktadýr.
DetaylıNöroendokrin sistemler beyin nörotransmitterleri
Depresyondaki Nöroendokrinolojik Bulgular Doç. Dr. Ertuðrul EÞEL* Nöroendokrin sistemler beyin nörotransmitterleri tarafýndan kontrol edildiði için, bu sistemlerdeki anormallikler psikiyatrik hastalýklarýn
DetaylıObsesif Kompulsif Bozukluðun Nörobiyolojisi
Ersin Hatice Karslýoðlu 1, Nevzat Yüksel 2 1 Uz.Dr., Abdurrahman Yurtarslan Ankara Onkoloji Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Psikiyatri Kliniði, 2 Prof.Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim
DetaylıNegatif Geri Beslemeli Kontrol
Negatif Geri Beslemeli Kontrol Beyin Anatomisi ve EEG nin Biyofizik Temelleri Dr. Bülent Yılmaz 1 Giriş İnsan sinir sistemi (nervous system) Merkezi sinir sistemi (Central Nervous System (CNS)) Çevresel
DetaylıŞiddetin Psikolojisi 2015-2016 Bahar Dönemi Adli Psikoloji Doktora Programı. Şiddetin nöropsikolojik, biyolojik ve genetik kökenleri
Şiddetin Psikolojisi 2015-2016 Bahar Dönemi Adli Psikoloji Doktora Programı Şiddetin nöropsikolojik, biyolojik ve genetik kökenleri Doğum Öncesi Faktörler Nöral gelişimdeki anomalilere ilişkin biyomarker
Detaylı1. Nüfusun Yaþ Gruplarýna Daðýlýmý
Köylerden (kýrsal kesimden) ve iþ olanaklarýnýn çok sýnýrlý olduðu kentlerden yapýlan göçler iþ olanaklarýnýn fazla olduðu kentlere olur. Ýstanbul, Kocaeli, Ýzmir, Eskiþehir, Adana gibi iþ olanaklarýnýn
DetaylıPanik bozukluğu provokasyon çalışmaları ve provokasyon ajanlarının farklılıkları
Topçuoğlu ve ark. 197 Panik bozukluğu provokasyon çalışmaları ve provokasyon ajanlarının farklılıkları Volkan TOPÇUOĞLU, 1 Aytül KARABEKİROĞLU, 2 Çağrı YAZGAN 1 ÖZET Amaç: Bu derlemede, panik bozukluğun
DetaylıCOPYRIGHT EBD YAYINCILIK LTD. ŞTİ.
COPYRIGHT EBD YAYINCILIK LTD. ŞTİ. Bu kitabın her hakkı saklıdır. (Noter huzurunda ve Patent Merkezinde). Hangi amaçla olursa olsun, kitabın tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi,
DetaylıAğrı ve psikiyatrik yaklaşım. Prof.Dr.Aslı Sarandöl Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD
Ağrı ve psikiyatrik yaklaşım Prof.Dr.Aslı Sarandöl Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD Ağrı Hoş olmayan bir uyaran Duygusal Algısal Bilişsel ve davranışsal Biyopsikososyal
DetaylıTýp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi
1 Özet Týp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi Mehmet Ali MALAS, Osman SULAK, Bahadýr ÜNGÖR, Esra ÇETÝN, Soner ALBAY Süleyman Demirel
DetaylıDENEYSEL RATLARDA ATOMOKSETİN VE OMEGA 3 ÜN SERUM ÇİNKO VE BAKIR DÜZEYLERİ ÜZERİNE ETKİSİ. Prof. Dr. Mevlüt Sait KELEŞ
DENEYSEL RATLARDA ATOMOKSETİN VE OMEGA 3 ÜN SERUM ÇİNKO VE BAKIR DÜZEYLERİ ÜZERİNE ETKİSİ Prof. Dr. Mevlüt Sait KELEŞ GİRİŞ Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB); hiperaktivite, dikkatsizlik,
DetaylıArka Beyin Medulla Omuriliğin beyne bağlandığı bölge kalp atışı, nefes, kan basıncı Serebellum (beyincik) Kan faaliyetleri, denge Pons (köprü)
SİNİR SİSTEMİ BEYİN Belirli alanlar belirli davranış ve özelliklerden sorumlu. 3 kısım Arka beyin (oksipital lob) Orta beyin (parietal ve temporal lob) Ön beyin (frontal lob) Arka Beyin Medulla Omuriliğin
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl. Lisans Biyoloji Bölümü Bakü Devlet Üniversitesi 1996-2000
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı: Sayad KOCAHAN 2. Doğum Tarihi: 03.02.1979 3. Unvanı: Yrd. Doç. Dr 4. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Biyoloji Bölümü Bakü Devlet Üniversitesi 1996-2000 Y. Lisans
DetaylıTürkiye: Gelecek Nesiller için Fýrsatlarýn Çoðaltýlmasý 11. Çocuk Geliþimi ve Çocuklarýn Karþýlaþtýðý Riskler Eþitsizliðin nesiller arasý geçiþinin bugün Türkiye nin en genç neslini ciddi ölçüde etkilediði
DetaylıSosyal anksiyete bozukluðu, ilk kez 1966'da Marks
Sosyal Anksiyete Bozukluðu: Taný, Epidemiyoloji, Etiyoloji, Klinik ve Ayýrýcý Taný Doç. Dr. Nesrin DÝLBAZ* Sosyal anksiyete bozukluðu, ilk kez 1966'da Marks ve Gelder tarafýndan tanýmlanmasýna karþýn ayrý
DetaylıÇekingen Kiþilik Bozukluðunun Klinik Özellikleri ve Tedavisi
Çekingen Kiþilik Bozukluðunun Klinik Özellikleri ve Tedavisi Levent SEVÝNÇOK*, Ferhan DEREBOY**, Çiðdem DEREBOY* ÖZET Çekingen Kiþilik bozukluðu (ÇKB) konusunda þimdiye dek az sayýda çalýþma yayýnlanmýþtýr.
DetaylıMERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİN
Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI ve İŞLEVLERİ Dr. Sinan Canan scanan@baskent.edu.tr www.baskent.edu.tr/~scanan www.sinancanan.net Sinir Sistemi
DetaylıANKSİYETE BOZUKLUKLARINDA ANTİEPİLEPTİKLERİN KULLANIMI
ANKSİYETE BOZUKLUKLARINDA ANTİEPİLEPTİKLERİN KULLANIMI Prof. Dr. Aylin Ertekin Yazıcı Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD ANTİEPİLEPTİKLER Karbamezepin Okskarbazepin Lamotrijin Riluzol Valproik
DetaylıRapor edilen iðne batma yaralanmalarýnýn %56 sý güvenlikli ürünler kullanýlarak önlenebilir den fazla patojen bulaþabilir.
Rapor edilen iðne batma yaralanmalarýnýn %56 sý güvenlikli ürünler kullanýlarak önlenebilir. 7 20 den fazla patojen bulaþabilir. 8 En büyük tehlike Hepatit B, Hepatit C ve HIV dir. Yaralananlarýn %40 ý
DetaylıDerece Bölüm/Program Üniversite Yıl. Tıpta Doktora Farmakoloji Marmara Üniversitesi 1989
Adı Soyadı: Mehmet Emin Ceylan Doğum Tarihi: 25 08 1956 Unvanı: Öğrenim Durumu: Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Diploması Lisans Eğitimi Sivas Tıp Fakültesi Hacettepe Tıp Fakültesi Cumhuriyet
DetaylıYineleyici ve Tek Dönem Major Depresif Bozukluðu Olan Hastalarýn Kiþilik ve Affektif Mizaç Özellikleri
ARAÞTIRMA Yineleyici ve Tek Dönem Major Depresif Bozukluðu Olan Hastalarýn Kiþilik ve Affektif Mizaç Özellikleri Selçuk Aslan 1, Esra Yancar Demir 2 1 Doç.Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri
DetaylıYAYIN ATIF/ATIFLAR YAZAR/YAZARLAR. Sayf alar 99-104 7(1) 12(2 ) 281-286 131-135 7(2) 54-55 3(3) 277-282
YAYIN ATIF/ATIFLAR YAZAR/YAZARLAR Sıra No YAYIN ADI DERGİ DERGİ KATEGORİS İ (SI/SI- E/SSI/ SSI- E/DİĞER ULUSALAR ARASI/ ULUSAL HAKEMLİ/ DİĞER ULUSAL ULAK BİM GRUB U Yıl Sayı Sayf alar 00 00 00 00 006 00
DetaylıObsesif-Kompulsif Bozukluk
Obsesif-Kompulsif Bozukluk Doç. Dr. Erhan BAYRAKTAR* Özet Moleküler nörobiyoloji ve görüntüleme yöntemleri aracýlýðý ile iþlevsel anatomi alanlarýndaki geliþmelere koþut olarak obsesif kompulsif bozukluða
DetaylıManyetik Rezonans ve Bilgisayarlý Tomografi Öncesi Hastalarda Anksiyete ve Depresyon
ARAÞTIRMA Manyetik Rezonans ve Bilgisayarlý Tomografi Öncesi Hastalarda Anksiyete ve Depresyon Gülten Karadeniz 1, Serdar Tarhan 2, Emre Yanýkkerem 3, Özden Dedeli 3, Erkan Kahraman 4 1 Yrd.Doç.Dr., 3
DetaylıPsikiyatrik Bozukluklarda Uyku Çalýþmalarý
Psikiyatrik Bozukluklarda Uyku Çalýþmalarý Hamdullah AYDIN*, Fuat ÖZGEN** ÖZET Psikiyatrik bozukluklarda uyku çalýþmalarý, uykuda REM fenomenlerinin ve delta uykusunun deðiþtiðine iþaret etmektedir. REM
DetaylıAntidepresanlar. Duygu durumu dengeleyici ilaçlar. Timoleptik ilaçlar
Antidepresanlar Duygu durumu dengeleyici ilaçlar Timoleptik ilaçlar Ebru Arıoğlu İnan, PhD Dersin hedefleri: 1. Depresyonu tanımlamak 2. Depresyona bağlı olarak sinir ucunda nörotransmitterlerdeki değişimleri
DetaylıProf.Dr. Hatice ÖZYILDIZ GÜZ Ondokuz Mayıs Üniversitesi Psikiyatri ABD
Prof.Dr. Hatice ÖZYILDIZ GÜZ Ondokuz Mayıs Üniversitesi Psikiyatri ABD İÇERİK ALT TİPLENDİRMEDEKİ SORUNLAR KLİNİĞE YANSIMASI ÇEKİNGEN KİŞİLİK BOZUKLUĞUNUN ETKİSİ Tanısal bakı Sosyal fobi DSM-I de "Fobik
DetaylıMadde Bağımlılığı Olan Hastaların Ebeveynlerinde Psikiyatrik Hastalıklar. Yard. Doç.Dr. Suat Ekinci
Madde Bağımlılığı Olan Hastaların Ebeveynlerinde Psikiyatrik Hastalıklar Yard. Doç.Dr. Suat Ekinci Sunum Özeti Neden Ebeveynlerde Psikiyatrik Hastalıklar? Madde Bağımlılığı olan Hastaların Ebeveynlerinde
DetaylıÞizofrenide Duygu Algýlama ve Tanýma Süreçleri
Þizofrenide Duygu Algýlama ve Tanýma Süreçleri Özlem Altunel 1, Görkem Demirdöðen 2, Uzay Dural 3, M. Kemal Kuþçu 4 1 Uz.Dr., Serbest Hekim, 2 Psk., 3 Kl.Psk., 4 Doç.Dr., Marmara Üniversitesi Ýstanbul
Detaylı1960'lardan Günümüze Depresyonun Epidemiyolojisi, Tarihsel Bir Bakýþ
1960'lardan Günümüze Depresyonun Epidemiyolojisi, Tarihsel Bir Bakýþ Burhanettin Kaya 1, Mine Kaya 2 1 Doç.Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, 2 Uz.Dr., Ankara Halk Saðlýðý Müdürlüðü,
Detaylıİnsomniada etiyolojik modeller. Dr. Sinan YETKİN
İnsomniada etiyolojik modeller Dr. Sinan YETKİN İnsomnia(tanım) Uykunun işlevi ve yapısı dikkate alındığında, kişilerin yeterli süre ve zaman diliminde uyuyamadığı için dinlenemediği, yeni bir güne hazır
Detaylı(trankilizan ilaçlar)
Anksiyolitik ilaçlar (trankilizan ilaçlar) Anksiyete nedir? Anksiyete bozuklukları nedir? Anksiyete > Otonomik belirtiler Kalp hızında, tansiyonda, kalp kasılmasında, nefes hızında vs artış Norepinefrin
DetaylıSİNİR SİSTEMİ. Duyusal olarak elde edilen bilgiler beyne (yada tam tersi) nasıl gider?
SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ Descartes- İnsan vücudu bilimsel olarak (doğal yasalarla) açıklanabilecek bir hayvan makinesidir Bu makineyi araştıran, beyin ve davranış arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim
DetaylıUzun süredir nöroendokrin anormalliklerin bazý
Depresyonun Nöroendokrinolojisi Yrd. Doç. Dr. Ertuðrul EÞEL*, Prof. Dr. Seher SOFUOÐLU* Uzun süredir nöroendokrin anormalliklerin bazý psikiyatrik hastalýklardaki santral sinir sistemi iþlev bozukluðunun
DetaylıHücre içi sinyal iletimindeki iþlevsel bozukluklar
Depresyonda Hücre Ýçi Bozukluklar Doç. Dr. Levent SEVÝNÇOK* Hücre içi sinyal iletimindeki iþlevsel bozukluklar baþta depresyon olmak üzere duygudurum bozukluklarýnýn etiyolojisinde önemli bir rol oynarlar.
DetaylıDikkat Eksikliði Hiperaktivite Bozukluðunda Nörogörüntüleme Yöntemleri
DERLEME Dikkat Eksikliði Hiperaktivite Bozukluðunda Nörogörüntüleme Yöntemleri Esra Güney 1, Selahattin Þenol 2, Þahnur Þener 2 1 Dr., 2 Prof.Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim
DetaylıUyku sorunları: Ruhsal bozukluklardaki önemi. Prof. Dr. Mustafa Tayfun Turan Erciyes ÜTF Psikiyatri AD tayfunturan@hotmail.com
Uyku sorunları: Ruhsal bozukluklardaki önemi Prof. Dr. Mustafa Tayfun Turan Erciyes ÜTF Psikiyatri AD tayfunturan@hotmail.com Müracaat eden herkese muayenede uyku durumu sorulmalı İnsomnia (Uykusuzluk)
DetaylıObsesif Kompulsif Bozukluk. Prof. Dr. Raşit Tükel İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı 5.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Prof. Dr. Raşit Tükel İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı 5. Sınıf Dersi Sunum Akışı Tanım Epidemiyoloji Klinik özellikler Tanı ölçütleri Nörobiyoloji
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2018
3 puanlýk sorular 1. Leyla nýn 10 tane lastik mührü vardýr. Her mührün üzerinde 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9 rakamlarýndan biri yazýlýdýr. Kanguru sýnavýnýn tarihini þekilde görüldüðü gibi yazan Leyla,
DetaylıSinir sistemi organizmayı çevresinden haberdar eder ve uygun tepkileri vermesini sağlar.
SİNİR SİSTEMİ VE BEYİN ANATOMİSİ SİNİR SİSTEMİ Sinir sistemi organizmayı çevresinden haberdar eder ve uygun tepkileri vermesini sağlar. Çevresel ve Merkezi olmak üzere, sinir sistemi ikiye ayrılr, ÇEVRESEL
Detaylıepresyon iyabet emans
epresyon iyabet emans Zeliha Hekimsoy Şevki Çetinkalp İlhan Yetkin D epresyon iyabet Prof.Dr.Şevki ÇETİNKALP Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı İZMİR Nedensel
DetaylıÇEVRE VE TOPLUM. Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum
ÇEVRE VE TOPLUM 11. Bölüm DOÐAL AFETLER VE TOPLUM Konular DOÐAL AFETLER Dünya mýzda Neler Oluyor? Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum Volkanlar
DetaylıKarma Anksiyete ve Depresyon Bozukluðu
Karma Anksiyete ve Depresyon Bozukluðu Yrd. Doç. Dr. Burhanettin KAYA*, Prof. Dr. Süheyla ÜNAL* Özet Son yýllarda yapýlan araþtýrmalar anksiyete ve depresyonun birlikteliðine ve taný örtüþmelerine dikkatleri
DetaylıOksitosin ve Psikiyatri
Oksitosin ve Psikiyatri Dr. M. Tayfun Turan Erciyes ÜTF Psikiyatri AD 2. Psikiyatri Zirvesi ve 9. Anksiyete Kongresi 8-12 Mart 2017, Belek-Antalya tayfunturan@hotmail.com 1. OT ile ilgili genel bilgiler
DetaylıAraştırmacı olarak: 2008: Janssen Cilag 2009: Janssen Cilag 2010: Janssen Cilag Danışmanlık: 2008: 2009: 2010: Konuşmacı olarak: 2008: 2009: 2010:
Kurum ve Kuruluşlarla İlişki Bildirimi Araştırmacı olarak: 2008: Janssen Cilag 2009: Janssen Cilag 2010: Janssen Cilag Danışmanlık: 2008: 2009: 2010: Konuşmacı olarak: 2008: 2009: 2010: RASYONEL ANTİDEPRESAN
DetaylıKlinik açýdan anksiyete, yaygýn anksiyete ve panik. Panik Bozukluðu. Özet
TÜKEL R. Panik Bozukluðu Doç. Dr. Raþit TÜKEL Özet Panik bazukluðunun en temel özelliði çoðu kez nerede ve ne zaman ortaya çýkacaðý kestirilemeyen, tekrarlayýcý panik ataklarýnýn görülmesidir. Panik nöbetleri
DetaylıSosyal Kaygý Bozukluðu ile Panik Bozukluðu Olgularýnýn Demografik ve Bazý Klinik Özellikler Açýsýndan Karþýlaþtýrýlmasý
Sosyal Kaygý Bozukluðu ile Panik Bozukluðu Olgularýnýn Demografik ve Bazý Klinik Özellikler Açýsýndan Karþýlaþtýrýlmasý Hatice GÜZ*, Nesrin DÝLBAZ** ÖZET Bu çalýþmada sosyal kaygý ve panik bozukluðu olan
DetaylıAnksiyetenin aþýrý ve kiþiyi felç eden formunun bir
Panik Bozukluðu Prof. Dr. Raþit TÜKEL* Anksiyetenin aþýrý ve kiþiyi felç eden formunun bir hastalýk olarak tanýnmasý, diðer birçok psikiyatrik bozukluða göre daha geç dönemlere rastlamaktadýr. Eski çaðlara
DetaylıDuygudur um bozuklarında bilişsel işlevler ve yapısal beyin görüntüleme bulguları. Dr. Emre Bora
Duygudur um bozuklarında bilişsel işlevler ve yapısal beyin görüntüleme bulguları Dr. Emre Bora Duygudurum bozukluğu geniş bir kavram Bir uçta normal mutsuzluğun ve yaşam kaygısının medikalize edilmiş
DetaylıNöroloji servisine yatan hastalarda yüksek oranda psikiyatrik hastalıklar görülür. Prevalans %39-64 arasındadır.
1 2 + Nöroloji servisine yatan hastalarda yüksek oranda psikiyatrik hastalıklar görülür. Prevalans %39-64 arasındadır. + + Üçüncü basamak nöroloji yataklı servisinde psikiyatrik görüşme ile tespit edilen
DetaylıPsikofarmakolojiye giriş
Psikofarmakolojiye giriş Genel bilgiler Beyin 100 milyar nöron (sinir hücresi) içerir. Beyin hücresinin i diğer beyin hücreleri ile 1,000 ile 50,000 bağlantısı. Beynin sağ tarafı solu, sol tarafı sağı
DetaylıDuloksetin: Klinik Kullanýmý
Duloksetin: Klinik Kullanýmý Nevzat Yüksel 1 1 Prof.Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, Ankara GÝRÝÞ Major depresyonun genel toplumdaki yaþam boyu prevalansý erkekler için %12,
DetaylıŞİZOFRENİDE HİSTAMİN. Dr. Özmen METİN Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD.
ŞİZOFRENİDE HİSTAMİN Dr. Özmen METİN Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD. HISTAMINE IN THE TREATMENT OF PSYCHOSIS A Psychiatric and Objective Psychological Study. R. W. ROBB M. D., B. KOVITZ
Detaylı2 - Konuþmayý Yazýya Dökme
- 1 8 Konuþmayý Yazýya Dökme El yazýnýn yerini alacak bir aygýt düþü XIX. yüzyýlý boyunca çok kiþiyi meþgul etmiþtir. Deðiþik tasarým örnekleri görülmekle beraber, daktilo dediðimiz aygýtýn satýlabilir
DetaylıÖrgütsel Davranýþýn Tanýmý, Tarihsel Geliþimi ve Kapsamý
NOT : Bu bölüm önümüzdeki günlerde Prof.Dr. Hüner Þencan ýn incelemesinden sonra daha da geliþtirilerek son halini alacaktýr. Zaman kaybý olmamasý için büyük ölçüde- tamamlanmýþ olan bu bölüm web e konmuþtur.
DetaylıObsesif Kompulsif Bozukluðun Biyolojisi
Obsesif Kompulsif Bozukluðun Biyolojisi Ertuðrul EÞEL* ÖZET Önceleri daha çok psikolojik etiyolojiye sahip bir hastalýk olduðu düþünülen obsesif kompulsif bozukluðun nörobiyolojisi ile ilgili araþtýrmalar
DetaylıParoksetin ve Depresyon
Paroksetin ve Depresyon Nevzat Yüksel 1 1 Prof.Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, Ankara Giriþ Genel toplumda major depresyon yaygýnlýðý %3-5 kadardýr. Bazý araþtýrmalarda bu
Detaylı