BTP 205 İŞLETİM SİSTEMLERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BTP 205 İŞLETİM SİSTEMLERİ"

Transkript

1 BTP 205 İŞLETİM SİSTEMLERİ BELLEK YÖNETİMİ Dr. Önder EYECİOĞLU 2012

2 Giriş: Bir programın çalışabilmesi için ana belleğe taşınması ve bir görev kontrol bloğu(pcb) içerisine yerleşmesi gereklidir. Bellekler, ana bellek (main mem.) ve ikincil bellekler (secondary mem.) olarak ikiye ayrılır. Yalnızca Ana bellek ve kaydediciler (registers) CPU ile doğrudan haberleşebilirler. CPU içerisindeki Register lar, CPU ile bir CPU saat döngüsünde haberleşirler. Aynı bellek veriyolu üzerinde bir işlem aracılığıyla erişilen ana bellek için bu söylenemez. Bellek erişimi tamamlamak için birçok CPU saat döngüleri gerekli olabilir. Bunun için ana bellek ile CPU arasına hızlı bir bellek yerleştirilir(cache mem.) Ana belleğin görevler arasında paylaştırılmasına, programların ve verileri için ana bellekte alan sağlanması, konumlarının belirlenmesi, denetlenmesi, izlenmesi, taşmaların denetlemesine bellek yönetimi denir. İşletim sisteminin, bellek yöneticisi tarafından gerçekleştirilir.

3 Giriş: Belleğe işlemlerin yerleşimi Tavan (Limit) ve Taban (Base) kaydedicileriyle donanımsal olarak sağlanır. Taban kaydedici küçük legal fiziksel bellek adresini tutar; Tavan kaydedicisi uzunluğu belirtmektedir ve taban ve tavan kaydedicisi toplanarak işlemin bittiği adres bulunabilir. Taban adresi değiştirilerek bir işlem bellekte yer değiştirilir. Örneğin; a: Program adresi (O anda bulunulan adres) b: Taban adresi (Başlangıç adresi, base adress) olsun. Bu adres haritası aşağıdaki kriterlere göre donanımsal olarak adreslenir; eğera<0isebellekkorumahatası a =B+a eğera >Tavanisebellekkorumahatası a burada istenilen bellek yeridir

4 Bellek koruma: Hafıza alanının koruma işlemci donanımı kayıtları ile, kullanıcı modunda üretilen her adres karşılaştırmak suretiyle gerçekleştirilir.

5 Mantıksal ve Fiziksel Adresler CPU tarafından oluşturulan adrese genellikle mantıksal (veya sanal) adres, bellekte yer alan adrese ise fiziksel adres denilmektedir. Ana bellek bir sözcük dizisi şeklindedir. Her sözcüğün bir adresi ve bir de içeriği vardır. Ana bellekte bir sözcüğün adresi, bu sözcüğe erişimde, adres yoluna yüklenen konum değeridir. Bu değer, ilgili sözcük içeriğinin ana bellekte bulunduğu fiziksel konumu gösterdiğinden fiziksel adres olarak nitelenir.

6 Mantıksal ve Fiziksel Adresler Mantıksal adres ve fiziksel adres, derleme ve yükleme aşamalarında aynıdır. Çalışma aşamasında farklılaşırlar. Bu taban kaydedicisinin (base register) (Mem. Manegement Unit-MMU) değeri ile mantıksal adres toplanarak elde edilen adres ise fiziksel adrestir.

7 Takas (Swapping) Bir görev (proses), veriyi geçici olarak yedekleme deposuna taşıyıp çalışmaya devam etmek için belleğe geri yükleyebilir. Görevlerin disk ile ana bellek arasında değiş-tokuşuna takas(swap) denir. Kimi durumlarda bitiştirme işlemleri de bellekte gerekli büyüklükte boş bitişken alan oluşturmak için yeterli olamaz. Sisteme sunulan iş, o an sistemde işletimde olan işlemden daha öncelikli ise, görev tanımlarının yapılarak hemen işletime alınması gerektirir. Kimi zaman öncelik görevlerin, işletimleri sonradan tamamlamak üzere geçici olarak diske taşınması boş bellek alanı yaratmak için başvurulan bir yol olabilir. Bu yolla açılan boş bellek alanları yeni görevlerin tanımlanabilmesine ve özellikli işlerin işletimlerinin bir an önce başlatılabilmesine olanak sağlar. İşletimi tamamlanmamış bir görevin, daha öncelikli görevlere ana bellekte yer açmak üzere, geçici olarak diskte, bu amaçla öngörülen alanlara taşınmasına diske taşıma olayı olarak nitelendirilir.

8 Takas (Swapping) Swapping bir yedekleme deposu gerektirir.yedekleme deposu genellikle hızlı bir disktir. Tüm kullanıcılar için tüm bellek görüntülerin kopyalarını sığabilecek büyüklükte olmalı ve bu bellek görüntüleri doğrudan erişim sağlamalıdır.

9 Bellek Yönetim Teknikleri 1. Bitişik Bellek Ayırma (Contiguous Memory Allocation) 2. Basit sayfalama (Paging) 3. Basit segmanlama(segmentation) 4. Sayfalamalı görüntü bellek (Virtual Memory) 5. Segmanlamalı görüntü bellek

10 1. Bitişik Bellek Ayırma (Contiguous Memory Allocation) Ana bellek, işletim sistemi ve çeşitli kullanıcı işlemleri de karşılaması gerekir. Bu nedenle mümkün olan en verimli şekilde ana bellek farklı bölümlerini ayırmak gerekir. Bellek genellikle iki bölüme ayrılmıştır: biri yerleşik işletim sistemi için, diğeri ise kullanıcı işlemleri için kullanılmaktadır. Kullanıcı işlemlerinin aynı anda mevcut bellekte yerleşmesi istenir. Bu nedenle, belleğe taşınmak için bekleyen görevlere mevcut belleğin nasıl paylaştırılacağı belirlenmelidir. Bellekte kullanıcı işlemleri boşluklara (hole) bloklar halinde yerleştirilmektedir. Yeni bir işlem geldiğinde bu belleğe işlemin yeteceği kadar bir alan ayrılarak konumlandırılmakta ve işletim sistemi boş alanlar ve dolu alanlar ile ilgili bilgileri kayıt altına almaktadır.

11 1. Bitişik Bellek Ayırma (Contiguous Memory Allocation)

12 1. Bitişik Bellek Ayırma (Contiguous Memory Allocation) İşletim sistemi bellekteki n adet boşluğun bulunduğu listeden işlem için en uygun boşluğu nasıl belirleyeceğine ise 3 strateji kullanarak karar vermektedir. İlk uyan (First-fit): Listeden işlem için yeterli büyüklükte olan ilk boşluğun seçilerek işlemin yerleştirilmesidir. En iyi uyan(best-fit): Listeden işleme uygun büyüklükteki boşlukların aranarak bulunması ve bunların içinden en küçüğünün seçilerek işlemin yerleştirilmesidir. En kötü uyan (Worst-fit): Listeden araştırma yapıldıktan sonra en büyük boşluğun seçilerek işlemin yerleştirilmesidir. İşlemin belleğe yerleştirilme hızı ve belleğin etkili kullanımı açısından ilk uyan ve en iyi uyan stratejileri en kötü uyan stratejisinden çok daha kullanışlıdır.

13 Belleğin Parçalanma Sorunu Ve Bitiştirme İşlemi Bellek parçalanması, bitişken alanların görevlere atanan bölümlerle, zaman içinde ufalanması olarak bilinir. Bu sorun, kullanılan bölümler arasına sıkışmış, işletim için bekleyen görevlerin gereksinimini karşılayamayan boş alanların varlığıyla ortaya çıkar. Bunun sonucu, bellekteki boş alanların toplamı, gereksenen sığaları karşılıyor olmasına karşın yeni görevlere yer sağlayamaz. Görevlere gereksedikleri belleğin tümüyle ve bitişken bir bütün olarak, işletime sunuş aşamasında sağlanması ve sağlanan bu alanların konumlarının işletim sırasında değiştirilmesi parçalanma sorununun temel nedenleridir.

14 Belleğin Parçalanma Sorunu Ve Bitiştirme İşlemi

15 Belleğin Parçalanma Sorunu Ve Bitiştirme İşlemi Bitiştirme; tüm bellek alanına dağılmış durumdaki bölümleri, yerlerini değiştirerek yan yana yerleştirme ve bu yolla bölümler arasında kalan boş alanları da yan yana getirerek tek bir bitişken boş alan oluşturma işlemine denir.

16 2. Basit sayfalama (Paging) Toplam bellek alanının eşit büyüklükte sayfalara bölünmesine denir. Sayfalı bellek yönetiminde görevlerin mantıksal adres evrenleri, birbirini izleyen, eşit uzunlukta parçalardan oluşur. Bu parçalar program sayfası olarak adlandırılır. Ana belleği oluşturduğu varsayılan sayfalar ise bellek sayfaları olarak adlandırılır

17 2. Basit sayfalama (Paging) Fiziksel bellek üzerindeki aynı uzunluktaki bloklara çerçeve (frame), mantıksal bellek üzerindeki aynı uzunluktaki bloklara ise sayfa (page) denilmektedir. Sayfaların uzunlukları donanım tarafından belirlenmektedir. CPU nun oluşturduğu adres iki bölümden oluşmaktadır; a) sayfa numarası(p): fiziksel bellekteki her bir sayfanın taban adresini tutan sayfa tablosundaki gösterge. b) sayfa ofseti(d): taban adresi ile birleştirilerek fiziksel bellekte sayfanın içerisindeki yerin belirlenmesinde kullanılır. Sayfa tablosunda hem sayfa hem de ofset adresi bulunmaktadır.

18 2. Basit sayfalama (Paging) Sayfa numarası, sayfa tablosunda bir indeks olarak kullanılır. Sayfa tablosu fiziksel bellek her sayfanın taban adresini içerir. Bu taban adresi bellek ünitesine gönderilir fiziksel bellek adresini tanımlamak için ofset sayfası ile birleştirilir.

19 2. Basit sayfalama (Paging) Sayfalı bellek yönetiminde, görevlerin her program sayfasına bir bellek sayfası atanır. Mantıksal adres evreni içerisinde bitişken olarak yer alan program sayfalarının ana bellekteki karşılıklarının bitişken olma koşulu aranmaz. Hangi program sayfasının, hangi sayfasında bulunduğunu belirleyebilmek amacıyla, her görev için sayfa tanım çizelgesi tutulur. Sayfa tanım çizelgeleri, ilgili görevin program sayfalarının yer aldığı bellek sayfası giriş adreslerini tutarlar. Her görev için ayrı ayrı tutulan bu sayfa tanım çizelgelerinin yanı sıra, bir de, tüm ana bellek için bellek tanım çizelgesi tutulur. Bu çizelge içinde hangi bellek sayfasının dolu, hangisinin boş olduğu bilgisi bulunur. Görevler işletime alınacağı zaman önce bu çizelge taranır. Görevin gereksediği sayıda boş bellek sayfası belirlenir. Görevin sayfa tanım çizelgesi oluşturularak içeriği, belirlenen bu boş sayfa giriş adresleriyle güncellenir. Bellek tanım çizelgesinde, kullanılan fiziksel sayfalar dolu olarak işaretlenir.

20 2. Basit sayfalama (Paging)

21 2. Basit sayfalama (Paging) Sayfalama örneği; 4 byteuzunluğunda sayfalardan oluşan 32 byte lıkbir bellek olduğunu düşünelim.

22 2. Basit sayfalama (Paging) Mantıksal adresi 0 da sayfa ve ofset adresi 0 dır. Sayfa tablosuna bakıldığında sayfa 0 ın çerçeve 5 de olduğu görülmektedir. Böylece mantıksal adres 0, fiziksel bellekte 20 ye ((5*4))+0) karşılık gelmektedir. Mantıksal adres 3 (sayfa 0, ofset 3) fiziksel bellekte 23 ü ((5*4))+3) adreslemektedir. Mantıksal adres 4 (sayfa 1, ofset 0), sayfa tablosuna bakıldığında çerçeve 6 dadır ve fiziksel bellekte 24 ü ((6*4))+0) adreslemektedir

23 3. Basit segmanlama(segmentation) Bellek yönetiminin önemli bir yönü, kullanıcının belleği kullanması ile gerçek fiziksel belleğin birbirinden çok farklı olmasıdır. Kullanıcı bir program yazdığında, temel olarak kodların saklandığı kod bölümü, verilerin saklandığı veri bölümü ve alt programlara dallanmada kullanılan yığın bölümü oluşturulmaktadır.

24 3. Basit segmanlama(segmentation) Görevlere atanacak bitişken bellek parçalarını küçültmenin bir yolu da program adres evrelerini bölümlere ayırmaktır. Bölümler, program içinde, içerikleri yönünden mantıksal bütünlüğü bulunan parçalara verilen addır. Programları oluşturan bağımsız Bölümler birbirleriyle bitişken olarak düşünülmeleri de gerekmez. Bölümlemede; mantıksal adres alanı bölümlerden oluşmaktadır. Adres hem bölüm numarası hem de bölüm içerisindeki adresi belirten ofset numarasından meydana gelmektedir (<bölüm numarası, ofset>).

25 3. Basit segmanlama(segmentation) Kesimleme (Segmentation-Bölümleme): Sayfalama, belleğin verimli kullanılmasını sağlamakta idi. Belleğin verimli kullanılması bellek alanlarının çok kullanılması, boş alan bırakılmamasıdır. Adresleme yapılarak boş alanlar bulunabilir. Bunlar programın yapısına (içeriğine) bağlı olmayan (adreslemeler) işlemlerdir. Kesimleme ise, programın içeriğine bağlıdır. Yığınlar, kütükler, global değişkenler, yerel değişkenler gibi programda mantıksal bölümler mevcuttur. Programla verinin aynı anlamda kullanılması burada mantıksal açıdan iyi değildir. Ortak kullanılan veriler için kütükler oluşturulur. B programı A programının içine erişebilir (aynı kütüğü kullanmak için). Bu fazla hacim gerektirir, program büyür, verim düşer. Sayfalama, belleğin mantıksal yapısına bağlı olmadan parçalamadır. Kesimleme ise programın mantığına uygun belleğin parçalanmasıdır. Bellek bir boyutlu bir dizidir. Kesimleme işleminde bellek iki boyutlu bir matris gibi kullanılır. Örneğin assemblerda kod, segment ve data segment vardır. Tüm segmentler için başlangıç adresleri 0(sıfır) ıncı adrestir. Bu mantıksaldır. Fiziksel adreste her bir kesimin taban adresi vardır.

26 3. Basit segmanlama(segmentation)

27 4. Sanal Bellek (Virtual Memory) Sanal bellek, programların ve verilerin toplam boyutunun onların erişebileceği ve kullanabileceği fiziksel bellek alanından büyük olabilmesi düşüncesine dayanır. Sanal (Virtual ) bellek, tamamı fiziksel bellekte olmayan işlemlerin (process) çalışmasına olanak sağlayan bir tekniktir. En büyük avantajı, çalışan programların fiziksel bellekten daha büyük olmasına olanak sağlar. İşlemlerin, dosya paylaşımına ve paylaşımlı bellek (sharedmemory) uygularına olanak sağlar. Sanal bellek, uygulanması (implementation) kolay değildir ve dikkatli yapılmazsa performansı düşürür.

28 4. Sanal bellek (Virtual Memory) Yürütülmekte olan talimatlar (instructions) fiziksel bellek olmalıdır. Sanal bellek tekniğinde, işlemin tamamı değil, onun yerine yalnızca o anda çalıştırılacak bölüm belleğe alınır. Böylelikle ikincil bellek yardımıyla ana belleğin kapasitesi artırılır. Sanal bellek, ana belleğin bir benzeri olduğu için sanal bellekte de adresler vardır. Ancak bunlar sanal adreslerdir.

29 4. Sanal bellek (Virtual Memory) Bellekte sadece kısmen bir programı çalıştırmak birçok faydalar sağlayacaktır: Program kullanılabilir fiziksel bellek ile kısıtlı olmayacaktır. Kullanıcı programlarının daha bellek kullanımı ile, aynı zamanda daha fazla program çalışabilecektir. Sanal adres uzayı, bir işlemin bellekte nasıl depolandığını gösterir bir görüntüdür. sanal bellek yönetiminde yaygın olarak uygulanan teknikler Demand-Paged, SegmentedandDemand-Pagedolarak sıralanabilir.

30 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) Demand-Paged bellek yönetim tekniğinin temelini oluşturan kavram ise bir programa ilişkin adresleme alanının tümüyle fiziksel alana yerleştirilmesi zorunluluğunun olmamasıdır Sayfalı bellek yönetiminde programlar, derleyiciler tarafından eşit uzunlukta sayfalar biçiminde hazırlanırlar. Sanal bellek düzeni çerçevesinde hazırlanan bu programların ana belleğe yüklenmeye hazır kopyaları, tümüyle diskte oluşturulur. Diskte yer alan sayfalardan bir kesimi ana belleğe yüklenerek işletim başlatılır. Sanal bellek düzeninde program sayfaları diskte de saklandığından işletime alınan her görev için, sayfa tanım çizelgesi gibi, bir de kütük tanım çizelgesi tutulur. Kütük tanım çizelgeleri program sayfalarının diskte saklandığı tutanak adreslerini içerir. Sayfa tanım çizelgelerinde ek olarak Sayfa Bellekte Belirteci(Sayfanın bellekte olup olmadığını gösterir) Değişim Belirteci (Bellekteki ve diskteki kopya arasında fark olup olmadığını gösterir) Erişim Hakkı

31 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı)

32 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) Bu yöntemde programlar ve veriler sayfalama yönteminde olduğu gibi derleyici/çeviriciler aracılığı ile eşit uzunlukta sayfalara bölünürler. işletimi istenen her işe gereksediği tüm bellek alanını karşılayacak kadar ikincil bellek atanır. Öğelere erişim sayfalama yönteminde olduğu gibi registerler aracılığı ile gerçekleştirilir. Ancak bu yapılarda erişilen sayfanın ana bellekte bulunup bulunmadığını belirleyen bir de belirteç yer alır. Adresleme sürecinde erişilmek istenen sayfa ana bellekte değilse bu gösterge aracılığı ile süreci durdurmak üzere bir kesilme üretilir. işletim sistemi kesilmenin nedenini saptayarak gereksenen sayfanın ana belleğe taşınmasına çalışacaktır. Sayfa ana belleğe getirildiğinde işletimi kesilen komut yeniden başlatılır ve bu süreç iş sonuna değin sürdürülür.

33 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı)

34 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) Bu durumda iki sorun söz konusudur: 1) Bir program (iş) fiziksel alana yansıtılmamış bir page'deki bilgilere erişmek isterse ne olacaktır? 2) Hangi page'lerin bellekte tutulması gerektiğinde nasıl karar verilecektir? hangi bilgilerin bellekte olduğunu belirlemek için "page map table" ında " 1 bitlik bir statü bilgisi tutulmaktadır. Statü bit'i; Hayır-0(Page bellekte değil) Evet-1(Page bellekte) Bellekte bulunmayan bir page'e erişmek istendiğinde page mapping donanımı, statüsü (0) olan bu page için bir "page- interrupt" ı oluşturur. Bu interrupt'ın servisini yapan işletim sistemi istenilen page'i belleğe yerleştirir ve page map table'da gereken düzenlemeleri yapar. İşte page'lerin gerektiğinde belleğe yüklenmesi nedeniyle bu tekniğe "Demand- Paged" bellek yönetim tekniği adı verilmektedir.

35 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) Bellekteki bütün bloklar kullanıldığında yeni gelen page nereye yerleştirilecektir?. Ana bellekteki bütün bloklar kullanılıyorsa, yeni bir page'i belleğe yerleştirmek için bellekteki bloklardan birisinin boşaltılması gereklidir. Bunun için boşaltılacak bloktaki bilgilerin ikincil belleğe kopya edilmesi gerekmektedir. Bu işleme page swapping, page removal, page replacement veya page turning adı verilmektedir. Bir diğer soru ise, hangi blokun boşaltılabileceği hakkında nasıl karar verilmelidir? Bu konu ile ilgili birçok çalışma yapılmış ve çeşitli pagereplacement algoritmaları geliştirilmiştir.

36 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) Adresleme Sürecinin İncelenmesi Bu yöntemde adresleme süreci donanım ve yazılımın tümlediğibir yapıyı kullanır. Erişilmek istenen sayfanın bellekte bulunmadığı durumlarda adresleme sürecinin kesilmesi belirsiz bir süre sonunda çözümlenecek bir aramaya girilmesinden kaynaklanır. Bu aramayı adım adım incelediğimizde çözümleyebileceğimiz sorunları şöyle sıralayabiliriz; a) Bellekte atanacak boş bir sayfa bulma, b) Boş yer yoksa, yer açmak üzere bir seçim yapmak, c) Ana bellekten atılacak sayfa ikincil bellekteki kopyasından farklı ise, yani günlenmiş ise (içindeki veriler değiştirilmiş ise) bu sayfayı ikincil bellekteki yerine yazmak, d) Erişilmek istenen sayfayı ana belleğe yüklemek, e) İşletimi kesilen komutu yeniden başlatmak.

37 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) Adresleme Sürecinin İncelenmesi

38 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) Sayfa Çıkarma Algoritmaları: Eksik sayfa uyarısı sonrasında, erişilmek istenen sayfanın taşınacağı boş bir sayfa bulunamaması durumunda bellekten çıkarılacak sayfanın seçimi gündeme gelir. Bu seçim değişik algoritmalara dayalı olarak yürütülür. Bunlar; İlk giren sayfayı çıkarma (FIFO: First Input Fisrt Output) En geç erişilecek sayfayı çıkarma (Optimal) En erken erişilmiş sayfayı çıkarma (Least Recently Used LRU)

39 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) 1.İlk Giren Sayfayı Çıkarma Algoritması (FIFO) : Bu algoritmanın temelinde belleğe birinci sunulmuş sayfanın gelecekte erişim olasılığının düşük olması varsayımına dayanır. Sayfalar FIFO kuyruğunu oluşturur. Yeni bir sayfanın belleğe sunulması gerektiğinde kuyruğun başındaki sayfa seçilir. Kuyruk her erişilen sayfa değiştiğinde güncellenir. Algoritması basit ve hızlıdır. Ancak belleğe ilk girmiş sayfanın gelecekte kullanım olasılığının düşük olacağı varsayımı doğru değildir. Öyle ki, görevin en sık kullanılan sayfaları da belleğe erken sunulmuş olabilir. Bu bakımdan sık sık erişilen sayfaların da bellekten çıkarılma olasılığı yükselir ve yer değişmelerin(takas:swapping) sayısı artar.

40 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) 2. En Geç Erişilecek Sayfayı Çıkarma Algoritması (Optimal): Bu algoritmaya göre yakın gelecekte kullanılmayacak sayfalar sayfa tablosundan çıkarılır. Örn: Eğer bir sayfa 800 komuttan, diğeri ise 600 komuttan sonra erişilecekse sayfa çıkarmak gerektiğinde algoritmaya göre 1 sayfa (800 komuttan sonra çalışacak olan) çıkarılacaktır. Kuramsal olarak en iyi sonucu verecek algoritmadır. Bu sayfa değiştirme algoritması sabit sayılı çerçeveler için mümkün olan en düşük sayfa hatası oranını garanti eder.

41 4.1 Demand-Paged(İstenebilir-Sayfalı) 3. En Erken Erişilmiş Sayfayı Çıkarma Algoritması (LRU): Bu algoritmada temel olarak sayfaların belleğe yüklenme zamanı değil onlara erişilme zamanı önemlidir. Algoritmanın temelinde son zaman diliminde kullanılmamış bir sayfanın gelecekte de kullanılma olasılığının düşük olacağı varsayımına dayanır. Algoritmaya göre sayfa çıkarma gerektiğinde, o ana kadar en erken erişilmiş sayfa çıkarılır. Algoritma ilk giren sayfayı çıkartma algoritmasına göre daha iyi sonuç verir ama daha karmaşıktır. En erken erişilmiş sayfayı belirlemek için bir sayaç kullanılır. Belleğe her erişimde sayaç bir arttırılır. Sayacın içeriği sayfa tablosunda saklanır. Bellekten sayfa çıkartmak gerektiğinde sayaç değeri en küçük olan sayfa seçilir. Her bellek erişiminde sayaçlarda güncelleme yapıldığından algoritmanın verimliliği hız açısından düşer. Algoritma özel donanımla gerçekleştirilir.

42

43

İşletim sistemlerinde, gerçekleştirilen işlemlerin geçici olarak saklandığı merkeze ana bellek (RAM) denir.

İşletim sistemlerinde, gerçekleştirilen işlemlerin geçici olarak saklandığı merkeze ana bellek (RAM) denir. Bellek Yönetimi 2 İşletim sistemlerinde, gerçekleştirilen işlemlerin geçici olarak saklandığı merkeze ana bellek (RAM) denir. Ana bellek, giriş-çıkış aygıtlarının kolaylıkla ulaşabildiği bir bilgi deposudur.

Detaylı

Sanal Bellek (Virtual Memory)

Sanal Bellek (Virtual Memory) Sanal Bellek (Virtual Memory) Bellek yönetim tekniklerinde belleğin zaman içinde parçalanması ve işlemlerin boyutunun fiziksel belleğin boyutuyla sınırlı olması sorunları vardır. Ana belleğin yetersiz

Detaylı

İşletim Sistemleri (Operating Systems)

İşletim Sistemleri (Operating Systems) İşletim Sistemleri (Operating Systems) 1 SANAL BELLEK (Virtual Memory) 2 Sanal Bellek (Virtual Memory) Programların mantıksal adres evrenlerinin boyu ana belleğin fiziksel kapasitesi ile sınırlı olduğu

Detaylı

Görüntü Bellek. Ana Bellek. Fiziksel Adres. Belek Uzayı. Bellek hiyerarşisi. Hız Maliyet (+) Ana Bellek. Boyut (+) DISK. Görüntü Adres.

Görüntü Bellek. Ana Bellek. Fiziksel Adres. Belek Uzayı. Bellek hiyerarşisi. Hız Maliyet (+) Ana Bellek. Boyut (+) DISK. Görüntü Adres. 9 Yönetimi (Memory Management), Görüntü (Virtual Memory) Amaç Kullanıcılara/programlara fiziksel belleğin (ana ) boyutundan bağımsız olarak büyük boyutta ve lineer (sürekli) alanı sağlamak. Kullanıcılar/programlar,

Detaylı

BELLEK YÖNETY. Bellek Yönetimi

BELLEK YÖNETY. Bellek Yönetimi 7 BELLEK YÖNETY NETİMİ Bellek Yönetimi Birden fazla prosese yer verilebilecek şekilde belleğin alt birimlere ayrılması Belleğin prosesler arasında atanması etkin olmalı: en fazla sayıda proses 286 Bellek

Detaylı

İşletim Sistemleri. Dr. Binnur Kurt binnur.kurt@gmail.com. Omega Eğitim ve Danışmanlık http://www.omegaegitim.com. İşletim Sistemleri

İşletim Sistemleri. Dr. Binnur Kurt binnur.kurt@gmail.com. Omega Eğitim ve Danışmanlık http://www.omegaegitim.com. İşletim Sistemleri İşletim Sistemleri Dr. Binnur Kurt binnur.kurt@gmail.com Omega Eğitim ve Danışmanlık http://www.omegaegitim.com 1 S a y f a İÇİNDEKİLER 1. İşletim Sistemi 2. Kabuk 3. Prosesler 4. İplikler 5. İplikler

Detaylı

Bölüm 8: Ana Bellek. Operating System Concepts with Java 8 th Edition

Bölüm 8: Ana Bellek. Operating System Concepts with Java 8 th Edition Bölüm 8: Ana Bellek 8.1 Silberschatz, Galvin and Gagne 2009 Bölüm 8: Ana Bellek Arka Plan Bilgisi Yer Değiştirme (Swapping) Bitişik Bellek Yerleşimi (Contiguous Memory Allocation) Sayfalama (Paging) Sayfa

Detaylı

İşletim Sistemlerine Giriş

İşletim Sistemlerine Giriş İşletim Sistemlerine Giriş Bellek Yönetimi (Memory Management) İşletim Sistemlerine Giriş - Ders09 1 SANAL BELLEK(Virtual Memory) Yıllar önce insanlar kullanılabilir olan belleğe sığmayan programlar ile

Detaylı

İşletim Sistemlerine Giriş

İşletim Sistemlerine Giriş İşletim Sistemlerine Giriş Bellek Yönetimi (Memory Management) İşletim Sistemlerine Giriş - Ders10_02 1 Yazılım ile LRU Benzetimi Donanım kullanmadan LRU algoritmasının yazılım ile gerçekleştirimidir.

Detaylı

İşletim Sistemleri. Hazırlayan: M. Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İşletim Sistemleri. Hazırlayan: M. Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü İşletim Sistemleri Hazırlayan: M. Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Bu dersin sunumları, Abraham Silberschatz, Greg Gagne, Peter B. Galvin, Operating System Concepts 9/e, Wiley,

Detaylı

BELLEK YÖNETY NETİMİ. Bellek Yönetiminin Gerektirdikleri. Bellek Yönetimi. Bellek Yönetiminin Gerektirdikleri. Bellek Yönetimi Teknikleri

BELLEK YÖNETY NETİMİ. Bellek Yönetiminin Gerektirdikleri. Bellek Yönetimi. Bellek Yönetiminin Gerektirdikleri. Bellek Yönetimi Teknikleri Bellek Yönetiminin Gerektirdikleri 7 BELLEK YÖNETY NETİMİ Koruma İzni olmadan bir proses bir başka prosesin bellek alanlarına erişemez Programın yeri değişebileceğinden kontrol için programdaki gerçek

Detaylı

BELLEK Yönetimi. Ana Bellek Yönetimi. Ana Bellek Yönetimi

BELLEK Yönetimi. Ana Bellek Yönetimi. Ana Bellek Yönetimi BELLEK Yönetimi Hafta 13 Bellek bilgisayarı oluşturan 3 ana bileşenden biridir. (MİB bellek I/O ). İşlemcinin çalıştırdığı programlar ve programa ait bilgiler bellek üzerinde saklanır. Bellek geçici bir

Detaylı

Background (Arka Plan)

Background (Arka Plan) Bölüm 9: Sanal Bellek Operating System Concepts with Java 8 th Edition 9.1 Silberschatz, Galvin and Gagne 2009 Background (Arka Plan) Sanal Bellek Kullanıcı mantıksal hafızanın, fiziksel hafızadan ayrılması.

Detaylı

Bölüm 8: Ana Bellek 8.1

Bölüm 8: Ana Bellek 8.1 Bölüm 8: Ana Bellek 8.1 Arka Plan Bilgisi Çalıştırılmak istenen program öncelikle diskten belleğe alınmalı ve bir işleme dönüştürülmelidir CPU nun direk olarak erişebileceği kayıt birimleri yalnızca ana

Detaylı

Bilgisayar İşletim Sistemleri BLG 312

Bilgisayar İşletim Sistemleri BLG 312 Prosesler Bilgisayar İşletim Sistemleri BLG 312 Prosesler ve Proses Yönetimi bilgisayar sisteminde birden fazla iş aynı anda etkin olabilir kullanıcı programı diskten okuma işlemi yazıcıdan çıkış alma

Detaylı

William Stallings Computer Organization and Architecture 9 th Edition

William Stallings Computer Organization and Architecture 9 th Edition William Stallings Computer Organization and Architecture 9 th Edition Bölüm 4 Cache Bellek Bilgisayar Hafıza Sisteminin Ana Karakteristikleri Table 4.1 Key Characteristics of Computer Memory Systems Bilgisayar

Detaylı

İşletim Sistemleri (Operating Systems)

İşletim Sistemleri (Operating Systems) İşletim Sistemleri (Operating Systems) 1 Bellek Yönetimi (Memory Management) 2 Bellek Yönetimi (Memory Management) Bilgisayar sistemlerinde sınırlı miktarda bellek bulunmakta ve çalışan her program bir

Detaylı

PROSESLER. Proses. Proses

PROSESLER. Proses. Proses Proses 2 PROSESLER Bir işlevi gerçeklemek üzere ardışıl bir program parçasının yürütülmesiyle ortaya çıkan işlemler dizisi Programın koşmakta olan hali Aynı programa ilişkin birden fazla proses olabilir.

Detaylı

Bölüm 9: Sanal Bellek

Bölüm 9: Sanal Bellek Bölüm 9: Sanal Bellek Mehmet Demirci tarafından çevrilmiştir. Silberschatz, Galvin and Gagne 2013 Bölüm 9: Sanal Bellek Temeller İsteğe bağlı sayfalama Yazma olunca kopyalama (Copy-on-Write) Sayfa değişimi

Detaylı

İşletim Sistemlerine Giriş

İşletim Sistemlerine Giriş İşletim Sistemlerine Giriş Bellek Yönetimi (Memory Management) İşletim Sistemlerine Giriş - Ders08 1 Bellek Yönetimi Bellek önemli bir kaynaktır ve dikkatli yönetilmelidir. İşletim sistemlerinde bellek

Detaylı

Proses. Prosesler 2. İşletim Sistemleri

Proses. Prosesler 2. İşletim Sistemleri 2 PROSESLER Proses Bir işlevi gerçeklemek üzere ardışıl bir program parçasının yürütülmesiyle ortaya çıkan işlemler dizisi Programın koşmakta olan hali Aynı programa ilişkinbirdenfazlaprosesolabilir. Görev

Detaylı

Bilgisayar İşletim Sistemleri BLG 312

Bilgisayar İşletim Sistemleri BLG 312 Bellek Yönetim Birimi Bilgisayar İşletim Sistemleri BLG 312 Bellek Yönetimi - 1 bellek kritik bir kaynaktır etkin kullanılmalı paylaşılmalı bellek yönetim birimi var Bellek Yönetim Biriminin Temel Amaçları

Detaylı

İşletim Sistemleri (Operating Systems)

İşletim Sistemleri (Operating Systems) İşletim Sistemleri (Operating Systems) 1 İşletim Sistemleri (Operating Systems) Genel bilgiler Ders kitabı: Tanenbaum & Bo, Modern Operating Systems:4th ed., Prentice-Hall, Inc. 2013 Operating System Concepts,

Detaylı

DERS 3 MİKROİŞLEMCİ SİSTEM MİMARİSİ. İçerik

DERS 3 MİKROİŞLEMCİ SİSTEM MİMARİSİ. İçerik DERS 3 MİKROİŞLEMCİ SİSTEM MİMARİSİ İçerik Mikroişlemci Sistem Mimarisi Mikroişlemcinin yürüttüğü işlemler Mikroişlemci Yol (Bus) Yapısı Mikroişlemci İç Veri İşlemleri Çevresel Cihazlarca Yürütülen İşlemler

Detaylı

Windows Eski Sürümleri Bellek Yapısı

Windows Eski Sürümleri Bellek Yapısı Windows Eski Sürümleri Bellek Yapısı -Intel 8086/8088 mimarili işlemciler//640k RAM -Segment Modeli(Segmented Model) -Her segment 64K uzunluğunda -Intel 80286,640K dan daha fazla RAM i destekledi -Windows

Detaylı

BM-311 Bilgisayar Mimarisi. Hazırlayan: M.Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

BM-311 Bilgisayar Mimarisi. Hazırlayan: M.Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü BM-311 Bilgisayar Mimarisi Hazırlayan: M.Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Konular Bilgisayar Bileşenleri Bilgisayarın Fonksiyonu Instruction Cycle Kesmeler (Interrupt lar) Bus

Detaylı

BM-311 Bilgisayar Mimarisi

BM-311 Bilgisayar Mimarisi 1 BM-311 Bilgisayar Mimarisi Hazırlayan: M.Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Konular Bilgisayar Bileşenleri Bilgisayarın Fonksiyonu Instruction Cycle Kesmeler (Interrupt lar)

Detaylı

İşletim Sistemlerine Giriş

İşletim Sistemlerine Giriş İşletim Sistemlerine Giriş İşletim Sistemleri ve Donanım İşletim Sistemlerine Giriş/ Ders01 1 İşletim Sistemi? Yazılım olmadan bir bilgisayar METAL yığınıdır. Yazılım bilgiyi saklayabilir, işleyebilir

Detaylı

İşletim Sistemleri. Hazırlayan: M. Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

İşletim Sistemleri. Hazırlayan: M. Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü İşletim Sistemleri Hazırlayan: M. Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Bu dersin sunumları, Abraham Silberschatz, Greg Gagne, Peter B. Galvin, Operating System Concepts 9/e, Wiley,

Detaylı

DİSK DEPOLAMA ALANLARI

DİSK DEPOLAMA ALANLARI DİSK DEPOLAMA ALANLARI 1. Giriş İşlemci hızı ve hafıza kapasitesinin disk hızından çok daha hızlı bir gelişim içinde bulunduğu göz önüne alınırsa, disk kullanımında teorik ilgi ve uygulamanın önemliliği

Detaylı

Dosya, disk üzerinde depolanmış verilerin bütününe verilen isimdir. İşletim sistemi genel olarak iki çeşit dosya içerir.

Dosya, disk üzerinde depolanmış verilerin bütününe verilen isimdir. İşletim sistemi genel olarak iki çeşit dosya içerir. 2 Dosya Nedir? Dosya, disk üzerinde depolanmış verilerin bütününe verilen isimdir. İşletim sistemi genel olarak iki çeşit dosya içerir. Birincisi, bir sistem görevi yerine getirirken yada bir uygulama

Detaylı

Dosya Saklama Ortamları (Sabit Diskler) Kütük Organizasyonu 1

Dosya Saklama Ortamları (Sabit Diskler) Kütük Organizasyonu 1 Dosya Saklama Ortamları (Sabit Diskler) Kütük Organizasyonu 1 Depolama Aygıtları 1- Birincil Depolama Aygıtları Hızlı Erişim Süresine Sahiptirler Fiyatı daha fazladır. Daha küçük kapasiye sahiptir 2. İkincil

Detaylı

Sıralı Erişimli Dosyalar. Kütük Organizasyonu 1

Sıralı Erişimli Dosyalar. Kütük Organizasyonu 1 Sıralı Erişimli Dosyalar Kütük Organizasyonu 1 Dosya Fiziksel depolama ortamlarında verilerin saklandığı mantıksal yapılara dosya denir. Dosyalar iki şekilde görülebilir. Byte dizisi şeklinde veya Alanlar

Detaylı

x86 Ailesi Mikroişlemciler ve Mikrobilgisayarlar

x86 Ailesi Mikroişlemciler ve Mikrobilgisayarlar x86 Ailesi 1 8085A,8088 ve 8086 2 Temel Mikroişlemci Özellikleri Mikroişlemcinin bir defade işleyebileceği kelime uzunluğu Mikroişlemcinin tek bir komutu işleme hızı Mikroişlemcinin doğrudan adresleyebileceği

Detaylı

Adresleme Modları. Mikroişlemciler ve Mikrobilgisayarlar

Adresleme Modları. Mikroişlemciler ve Mikrobilgisayarlar Adresleme Modları 1 Adresleme Modları İşlenenin nerede olacağını belirtmek için kullanılırlar. Kod çözme aşamasında adresleme yöntemi belirlenir ve işlenenin nerede bulunacağı hesaplanır. Mikroişlemcide

Detaylı

ELN1001 BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA I

ELN1001 BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA I ELN1001 BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA I DEPOLAMA SINIFLARI DEĞİŞKEN MENZİLLERİ YİNELEMELİ FONKSİYONLAR Depolama Sınıfları Tanıtıcılar için şu ana kadar görülmüş olan özellikler: Ad Tip Boyut Değer Bunlara ilave

Detaylı

Bölüm 8: Ana Bellek. Operating System Concepts 9 th Edition. Mehmet Demirci tarafından çevrilmiştir.

Bölüm 8: Ana Bellek. Operating System Concepts 9 th Edition. Mehmet Demirci tarafından çevrilmiştir. Bölüm 8: Ana Bellek Mehmet Demirci tarafından çevrilmiştir. Silberschatz, Galvin and Gagne 2013 Bölüm 8: Bellek Yönetimi Ön Bilgi Swapping (değiş-tokuş) Ardışık Bellek Ayırma Bölütleme (segmentation) Sayfalama

Detaylı

İŞ SIRALAMA. İş Sıralamanın Amaçları. İş Sıralama Türleri - 1. İş Sıralama. İş Sıralama Türleri - 2

İŞ SIRALAMA. İş Sıralamanın Amaçları. İş Sıralama Türleri - 1. İş Sıralama. İş Sıralama Türleri - 2 İş Sıralamanın Amaçları İŞ SIRALAMA İşleri zaman içinde işlemciye yerleştirmek Sistem hedeflerine uygun olarak: İşlemci verimi Cevap süresi (response time) Debi (throughput) 23 İş Sıralama İş Sıralama

Detaylı

YZM 3102 İşletim Sistemleri

YZM 3102 İşletim Sistemleri YZM 3102 İşletim Sistemleri Yrd. Doç. Dr. Deniz KILINÇ Celal Bayar Üniversitesi Hasan Ferdi Turgutlu Teknoloji Fakültesi Yazılım Mühendisliği BÖLÜM 8 Hafıza Yönetimi Bölümünde, Giriş Temel Donanım Yapısı

Detaylı

BİLGİSAYAR MİMARİSİ. Bilgisayar Bileşenleri Ve Programların Yürütülmesi. Özer Çelik Matematik-Bilgisayar Bölümü

BİLGİSAYAR MİMARİSİ. Bilgisayar Bileşenleri Ve Programların Yürütülmesi. Özer Çelik Matematik-Bilgisayar Bölümü BİLGİSAYAR MİMARİSİ Bilgisayar Bileşenleri Ve Programların Yürütülmesi Özer Çelik Matematik-Bilgisayar Bölümü Program Kavramı Bilgisayardan istenilen işlerin gerçekleştirilebilmesi için gereken işlem dizisi

Detaylı

İşlem Yönetimi (Process Management)

İşlem Yönetimi (Process Management) İşlem Yönetimi (Process Management) 2 Bir işletim sisteminde, temel kavramlardan bir tanesi işlemdir. İş, görev ve süreç kelimeleri de işlem ile eşanlamlı olarak kullanılabilir. Bir işlem temel olarak

Detaylı

BM-311 Bilgisayar Mimarisi

BM-311 Bilgisayar Mimarisi 1 BM-311 Bilgisayar Mimarisi Hazırlayan: M.Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Konular Hafıza sistemleri karakteristikleri Hafıza hiyerarşisi Önbellek prensipleri Cache size Mapping

Detaylı

İŞ SIRALAMA. İş Sıralama 6. İşletim Sistemleri

İŞ SIRALAMA. İş Sıralama 6. İşletim Sistemleri 6 İŞ SIRALAMA İş Sıralama Çok programlı ortamlarda birden fazla proses belirli bir anda bellekte bulunur Çok programlı ortamlarda prosesler: işlemciyi kullanır bekler giriş çıkış bekler bir olayın olmasını

Detaylı

Komutların Yürütülmesi

Komutların Yürütülmesi Komutların Yürütülmesi Bilgisayar Bileşenleri: Genel Görünüm Program Sayacı Komut kaydedicisi Bellek Adres Kaydedicisi Ara Bellek kaydedicisi G/Ç Adres Kaydedicisi G/Ç ara bellek kaydedicisi 1 Sistem Yolu

Detaylı

Assembly Dili Nedir? Assembly dili biliyorum derken hangi işlemci ve hangi işletim sistemi için olduğunu da ifade etmek gerekir.

Assembly Dili Nedir? Assembly dili biliyorum derken hangi işlemci ve hangi işletim sistemi için olduğunu da ifade etmek gerekir. Assembly Dili Nedir? Assembly dili biliyorum derken hangi işlemci ve hangi işletim sistemi için olduğunu da ifade etmek gerekir. Bunun için X86 PC Assembly dili, Power PC Assembly dili veya 8051 Assembly

Detaylı

Harddisk Disk Sabit diskler üstüste yerleştirilmiş plakalardan (platter) oluşmaktadır. Plakaların her iki yüzeyinde okuma/yazma için okuma yazma kafaları (read-write heads) monte edilmiştir. R/W kafaları

Detaylı

Mikrobilgisayarlar ve Assembler. Bahar Dönemi. Vedat Marttin

Mikrobilgisayarlar ve Assembler. Bahar Dönemi. Vedat Marttin Mikrobilgisayarlar ve Assembler Bahar Dönemi Vedat Marttin Bellek Haritası Mikroişlemcili örnek bir RAM, ROM ve G/Ç adres sahalarının da dahil olduğu toplam adres uzayının gösterilmesinde kullanılan sisteme

Detaylı

ELN1002 BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA 2

ELN1002 BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA 2 ELN1002 BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA 2 VERİ YAPILARI Sunu Planı Kendini-gösteren Yapılar Dinamik Bellek Tahsisi Bağlı Listeler Yığınlar Kuyruklar Ağaçlar 1 Veri Yapıları Şu ana kadar, diziler, matrisler ve yapılar

Detaylı

EKLER EK 12UY0106-5/A4-1:

EKLER EK 12UY0106-5/A4-1: Yayın Tarihi: 26/12/2012 Rev. :01 EKLER EK 12UY0106-5/A4-1: nin Kazandırılması için Tavsiye Edilen Eğitime İlişkin Bilgiler Bu birimin kazandırılması için aşağıda tanımlanan içeriğe sahip bir eğitim programının

Detaylı

Bilgisayar İşletim Sistemleri BLG 312

Bilgisayar İşletim Sistemleri BLG 312 Giriş Bilgisayar İşletim Sistemleri BLG 312 İplikler geleneksel işletim sistemlerinde her prosesin özel adres uzayı ve tek akış kontrolü vardır bazı durumlarda, aynı adres uzayında birden fazla akış kontrolü

Detaylı

Giriş. İplik Modeli. geleneksel işletim sistemlerinde her prosesin özel adres uzayı ve tek akış kontrolü var.

Giriş. İplik Modeli. geleneksel işletim sistemlerinde her prosesin özel adres uzayı ve tek akış kontrolü var. Giriş 3 İPLİKLER geleneksel işletim sistemlerinde her in özel adres uzayı ve tek akış kontrolü var. aynı adres uzayında birden fazla akış kontrolü gerekebilir aynı adres uzayında çalışan paralel ler gibi

Detaylı

Algoritma Geliştirme ve Veri Yapıları 3 Veri Yapıları. Mustafa Kemal Üniversitesi

Algoritma Geliştirme ve Veri Yapıları 3 Veri Yapıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Algoritma Geliştirme ve Veri Yapıları 3 Veri Yapıları Veri yapısı, bilginin anlamlı sırada bellekte veya disk, çubuk bellek gibi saklama birimlerinde tutulması veya saklanması şeklini gösterir. Bilgisayar

Detaylı

MİKROİŞLEMCİ MİMARİLERİ

MİKROİŞLEMCİ MİMARİLERİ MİKROİŞLEMCİ MİMARİLERİ Mikroişlemcilerin yapısı tipik olarak 2 alt sınıfta incelenebilir: Mikroişlemci mimarisi (Komut seti mimarisi), Mikroişlemci organizasyonu (İşlemci mikromimarisi). CISC 1980 lerden

Detaylı

Kütük Yönetimi. Kütük Yönetim Sisteminin İşlevleri. Hacettepe Üniversitesi Kavramsal Kütük Modeli.

Kütük Yönetimi. Kütük Yönetim Sisteminin İşlevleri. Hacettepe Üniversitesi Kavramsal Kütük Modeli. Kütük Yönetim Sisteminin İşlevleri Kütük Yönetimi Ahmet Burak Can Hacettepe Üniversitesi abc@cs.hacettepe.edu.tr Mantıksal kütük yapılarından fiziksel yapılara geçişin sağlanması Kütük başına göreli mantıksal

Detaylı

İŞLETİM SİSTEMLERİ. (Operating Systems)

İŞLETİM SİSTEMLERİ. (Operating Systems) İŞLETİM SİSTEMLERİ (Operating Systems) İşletim Sistemi Tanımı, Görevleri, Bilinen İşletim Sistemleri Çok Kullanıcılı Sistemler, Bellek Yönetim Birimi Linux ve Windows Ailesi, Bilinen İşletim Sistemleri

Detaylı

BTP 209 SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI

BTP 209 SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI BTP 209 SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE KULLANILAN ARAÇLAR Dr. Önder EYECİOĞLU 2012 BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE KULLANILAN ARAÇLAR 1. Akış Şemaları 2. Veri Akış

Detaylı

HSancak Nesne Tabanlı Programlama I Ders Notları

HSancak Nesne Tabanlı Programlama I Ders Notları DİZİLER Bellekte ard arda yer alan aynı türden nesneler kümesine dizi (array) denilir. Bir dizi içerisindeki bütün elemanlara aynı isimle ulaşılır. Yani dizideki bütün elemanların isimleri ortaktır. Elemanlar

Detaylı

Merkezi İşlem Birimi MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ. MİB Yapısı. MİB in İç Yapısı. MİB Altbirimleri. MİB in İç Yapısı

Merkezi İşlem Birimi MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ. MİB Yapısı. MİB in İç Yapısı. MİB Altbirimleri. MİB in İç Yapısı Merkezi İşlem Birimi MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ Doç. Dr. Şule Gündüz Öğüdücü http://ninova.itu.edu.tr/tr/dersler/bilgisayar-bilisim-fakultesi/0/blg-1/ Merkezi İşlem Birimi (MİB): Bilgisayarın temel birimi

Detaylı

Bilgisayarların Gelişimi

Bilgisayarların Gelişimi Bilgisayarların Gelişimi Joseph Jacquard (1810) Bilgisayar tabanlı halı dokuma makinesi Delikli Kart (Punch Card) Algoritma ve Programlama 6 Bilgisayar Sistemi 1. Donanım fiziksel aygıtlardır. 2. Yazılım

Detaylı

Merkezi İşlem Birimi MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ. MİB Yapısı. MİB Altbirimleri. Durum Kütüğü. Yardımcı Kütükler

Merkezi İşlem Birimi MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ. MİB Yapısı. MİB Altbirimleri. Durum Kütüğü. Yardımcı Kütükler Merkezi İşlem Birimi MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Şule Gündüz Öğüdücü Merkezi İşlem Birimi (MİB): Bilgisayarın temel birimi Hız Sözcük uzunluğu Buyruk kümesi Adresleme yeteneği Adresleme kapasitesi

Detaylı

Von Neumann Mimarisi. Mikroişlemciler ve Mikrobilgisayarlar 1

Von Neumann Mimarisi. Mikroişlemciler ve Mikrobilgisayarlar 1 Von Neumann Mimarisi Mikroişlemciler ve Mikrobilgisayarlar 1 Sayısal Bilgisayarın Tarihsel Gelişim Süreci Babage in analitik makinası (1833) Vakumlu lambanın bulunuşu (1910) İlk elektronik sayısal bilgisayar

Detaylı

BTP 205 İŞLETİM SİSTEMLERİ

BTP 205 İŞLETİM SİSTEMLERİ BTP 205 İŞLETİM SİSTEMLERİ DOSYA SİSTEMİ Dr. Önder EYECİOĞLU 2012 DOSYA SİSTEMİ 1. Dosya Kavramı: 1. Dosya Özellikleri 2. Dosya Türleri 3. Dosya Operasyonları 4. Dosya Yapısı 5. Dahili Dosya Yapısı 2.

Detaylı

İşletim Sistemlerine Giriş

İşletim Sistemlerine Giriş İşletim Sistemlerine Giriş Süreçler ve İş Parçacıkları(Thread) İşletim Sistemlerine Giriş - Ders03 1 Süreç -Tüm modern bilgisayarlarda bir çok iş aynı anda yapılabilir. *kullanıcı programları çalışır *disk

Detaylı

Ders 3 ADRESLEME MODLARI ve TEMEL KOMUTLAR

Ders 3 ADRESLEME MODLARI ve TEMEL KOMUTLAR Ders 3 ADRESLEME MODLARI ve TEMEL KOMUTLAR GÖMÜLÜ PROGRAMLAMA Selçuk Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü 2012-2013 Bahar Dönemi Doç.Dr.Erkan ÜLKER 1 İçerik 1. Adresleme Modları 2. İskelet Program

Detaylı

Windows XP: Virtual Memory / Sanal Bellek Perşembe, 07 Eylül :51 - Son Güncelleme Salı, 12 Eylül :07

Windows XP: Virtual Memory / Sanal Bellek Perşembe, 07 Eylül :51 - Son Güncelleme Salı, 12 Eylül :07 Grafik tabanlı işletim sistemleri (Windows, Linux altındaki grafik kullanıcı arabirimleri vb.) çalışabilmek için, bir çoğumuzun bilgisayarında takılı olan fiziksel RAM (DDR, SDRAM diye değişik tipleri

Detaylı

Özyineleme (Recursion)

Özyineleme (Recursion) C PROGRAMLAMA Özyineleme (Recursion) Bir fonksiyonun kendisini çağırarak çözüme gitmesine özyineleme (recursion), böyle çalışan fonksiyonlara da özyinelemeli (recursive) fonksiyonlar denilir. Özyineleme,

Detaylı

Embedded(Gömülü)Sistem Nedir?

Embedded(Gömülü)Sistem Nedir? Embedded(Gömülü)Sistem Nedir? Embedded Computing System de amaç; elektronik cihaza bir işlevi sürekli tekrar ettirmektir. Sistem içindeki program buna göre hazırlanmıştır. PC lerde (Desktop veya Laptop)

Detaylı

Süreç Yönetimi. Logo

Süreç Yönetimi. Logo Süreç Yönetimi Logo Kasım 2013 SÜREÇ YÖNETİMİ Süreç belirlenen bir amaca ulaşmak için gerçekleştirilen faaliyetler bütünüdür. Örn; Sistemde kayıtlı personellerinize doğum günü kutlama maili gönderme, Deneme

Detaylı

Algoritmalar. Arama Problemi ve Analizi. Bahar 2016 Doç. Dr. Suat Özdemir 1

Algoritmalar. Arama Problemi ve Analizi. Bahar 2016 Doç. Dr. Suat Özdemir 1 Algoritmalar Arama Problemi ve Analizi Bahar 2016 Doç. Dr. Suat Özdemir 1 Arama Problemi Sıralama algoritmaları gibi arama algoritmaları da gerçek hayat bilgisayar mühendisliği problemlerinin çözümünde

Detaylı

Mikroişlemcili Sistemler ve Laboratuvarı 6.Hafta

Mikroişlemcili Sistemler ve Laboratuvarı 6.Hafta SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Bilgisayar ve Bilişim Bilimleri Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Mikroişlemcili Sistemler ve Laboratuvarı 6.Hafta Doç.Dr. Ahmet Turan ÖZCERİT Doç.Dr. Cüneyt BAYILMIŞ Yrd.Doç.Dr.

Detaylı

BM-311 Bilgisayar Mimarisi

BM-311 Bilgisayar Mimarisi BM-311 Bilgisayar Mimarisi Hazırlayan: M.Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Konular Adresleme modları Pentium ve PowerPC adresleme modları Komut formatları 1 Adresleme modları

Detaylı

Bilgilerin Uzun Vadeli Saklanması

Bilgilerin Uzun Vadeli Saklanması 8 DOSYA SİSTEMS STEMİ Bilgilerin Uzun Vadeli Saklanması saklanacak veriler çok fazla olabilir veriler proses sonlandıktan sonra da kaybolmamalı bilgiye prosesler ortak olarak ulaşabilmeli 424 Dosya Sistemi

Detaylı

BM-311 Bilgisayar Mimarisi

BM-311 Bilgisayar Mimarisi 1 BM-311 Bilgisayar Mimarisi Hazırlayan: M.Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Konular Processor organization Register organization Instruction cycle 2 Processor organization İşlemci

Detaylı

BM 375 Bilgisayar Organizasyonu Dersi Vize Sınavı Cevapları 10 Nisan 2009

BM 375 Bilgisayar Organizasyonu Dersi Vize Sınavı Cevapları 10 Nisan 2009 1-) Instruction Cycle State Diagram ı çizip herbir state için gerçekleştirilen işlemleri detaylı bir şekilde açıklayınız. Instruction state cycle da üstteki kısımlar CPU dışında alttaki kısımlar CPU içinde

Detaylı

TEMEL BİLGİSAYAR BİLİMLERİ. Programcılık, problem çözme ve algoritma oluşturma

TEMEL BİLGİSAYAR BİLİMLERİ. Programcılık, problem çözme ve algoritma oluşturma TEMEL BİLGİSAYAR BİLİMLERİ Programcılık, problem çözme ve algoritma oluşturma Programcılık, program çözme ve algoritma Program: Bilgisayara bir işlemi yaptırmak için yazılan komutlar dizisinin bütünü veya

Detaylı

İşletim Sistemlerine Genel Bakış

İşletim Sistemlerine Genel Bakış İşletim Sistemlerine Genel Bakış 1.1 Silberschatz, Galvin and Gagne 2009 İşletim Sistemi Nedir? Bilgisayar donanımı ile bilgisayar kullanıcısı arasında bir ara katman olarak aracılık etmek İşletim sisteminin

Detaylı

Computer Networks 7. Öğr. Gör. Yeşim AKTAŞ Bilgisayar Mühendisliği A.B.D.

Computer Networks 7. Öğr. Gör. Yeşim AKTAŞ Bilgisayar Mühendisliği A.B.D. Computer Networks 7 Öğr. Gör. Yeşim AKTAŞ Bilgisayar Mühendisliği A.B.D. Internet Adresleme İnternet e bağlı her bilgisayar 32 bitlik özgün bir adrese sahip olmalıdır. Buna göre İnternet e aynı anda bağlı

Detaylı

BİLGİSAYAR MİMARİSİ-II İÇERİK ADRESLEMELİ BELLEK

BİLGİSAYAR MİMARİSİ-II İÇERİK ADRESLEMELİ BELLEK İÇERİK ADRESLEMELİ BELLEK Bellekte bulunan bir değerin aranıp bulunması, adres yerine verinin içeriği ile olursa içerik adreslemeli bellek ya da CAM (Content Addressable Memory) denir. Bu belleğe aynı

Detaylı

VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMLERİ

VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMLERİ VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMLERİ Veri Tabanı Nedir? Sistematik erişim imkânı olan, yönetilebilir, güncellenebilir, taşınabilir, birbirleri arasında tanımlı ilişkiler bulunabilen bilgiler kümesidir. Bir kuruluşa

Detaylı

İşletim Sistemlerine Giriş

İşletim Sistemlerine Giriş İşletim Sistemlerine Giriş Girdi/Çıktı (I/O) İşletim Sistemlerine Giriş - Ders11 1 Girdi/Çıktı (I/O) İşletim sisteminin temel fonksiyonlarından biride bilgisayardaki tüm I/O aygıtlarını kontrol etmesidir.

Detaylı

DOSYA ORGANİZASYONU. Çarpışma çözümleme yöntemleri ÖZLEM AYDIN TRAKYA ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

DOSYA ORGANİZASYONU. Çarpışma çözümleme yöntemleri ÖZLEM AYDIN TRAKYA ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DOSYA ORGANİZASYONU ÖZLEM AYDIN TRAKYA ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Çarpışma çözümleme yöntemleri Sunum planı Bağlantıları kullanarak çarpışmaların çözümlenmesi. Coalesced Hashing (Birleştirilmiş

Detaylı

Dosyaların Özellikleri (Attribute) Dosya İşlemleri. İki Seviyeli Katalog Sistemleri. Tek Seviyeli Katalog Sistemleri. Hiyerarşik Katalog Sistemleri

Dosyaların Özellikleri (Attribute) Dosya İşlemleri. İki Seviyeli Katalog Sistemleri. Tek Seviyeli Katalog Sistemleri. Hiyerarşik Katalog Sistemleri Bilgilerin Uzun Vadeli Saklanması 8 DOSYA SİSTEMS STEMİ saklanacak veriler çok fazla olabilir veriler proses sonlandıktan sonra da kaybolmamalı bilgiye prosesler ortak olarak ulaşabilmeli 424 Dosya Sistemi

Detaylı

Veri ve Dosya Yapıları. Kütük Organizasyonu 1

Veri ve Dosya Yapıları. Kütük Organizasyonu 1 Veri ve Dosya Yapıları Kütük Organizasyonu 1 Veri ve Dosya Yapıları Bilgi, içerisinde bulunduğumuz çağda hızlı ve sürekli bir biçimde artmaktadır. Her iki kavram da verinin gösterimi, veriye erişim işlemlerini

Detaylı

Algoritma Geliştirme ve Veri Yapıları 9 Ağaç Veri Modeli ve Uygulaması. Mustafa Kemal Üniversitesi

Algoritma Geliştirme ve Veri Yapıları 9 Ağaç Veri Modeli ve Uygulaması. Mustafa Kemal Üniversitesi Algoritma Geliştirme ve Veri Yapıları 9 Ağaç Veri Modeli ve Uygulaması Ağaç, verilerin birbirine sanki bir ağaç yapısı oluşturuyormuş gibi sanal olarak bağlanmasıyla elde edilen hiyararşik yapıya sahip

Detaylı

8086 Mikroişlemcisi Komut Seti

8086 Mikroişlemcisi Komut Seti 8086 Mikroişlemcisi Komut Seti X86 tabanlı mikroişlemcilerin icra ettiği makine kodları sabit olmasına rağmen, programlama dillerinin komut ve ifadeleri farklı olabilir. Assembly programlama dilininde

Detaylı

Giriş. geleneksel işletim sistemlerinde her prosesin. aynı adres uzayında birden fazla akış kontrolü gerekebilir

Giriş. geleneksel işletim sistemlerinde her prosesin. aynı adres uzayında birden fazla akış kontrolü gerekebilir 3 İPLİKLER Giriş geleneksel işletim sistemlerinde her prosesin özel adres uzayı ve tek akış kontrolü var. aynı adres uzayında birden fazla akış kontrolü gerekebilir aynı adres uzayında çalışan paralel

Detaylı

Bil101 Bilgisayar Yazılımı I. M. Erdem ÇORAPÇIOĞLU Bilgisayar Yüksek Mühendisi

Bil101 Bilgisayar Yazılımı I. M. Erdem ÇORAPÇIOĞLU Bilgisayar Yüksek Mühendisi Bil101 Bilgisayar Yazılımı I Bilgisayar Yüksek Mühendisi Kullanıcıdan aldığı veri ya da bilgilerle kullanıcının isteği doğrultusunda işlem ve karşılaştırmalar yapabilen, veri ya da bilgileri sabit disk,

Detaylı

27.10.2011 HAFTA 1 KALICI OLMAYAN HAFIZA RAM SRAM DRAM DDRAM KALICI HAFIZA ROM PROM EPROM EEPROM FLASH HARDDISK

27.10.2011 HAFTA 1 KALICI OLMAYAN HAFIZA RAM SRAM DRAM DDRAM KALICI HAFIZA ROM PROM EPROM EEPROM FLASH HARDDISK Mikroişlemci HAFTA 1 HAFIZA BİRİMLERİ Program Kodları ve verinin saklandığı bölüm Kalıcı Hafıza ROM PROM EPROM EEPROM FLASH UÇUCU SRAM DRAM DRRAM... ALU Saklayıcılar Kod Çözücüler... GİRİŞ/ÇIKIŞ G/Ç I/O

Detaylı

BM-311 Bilgisayar Mimarisi

BM-311 Bilgisayar Mimarisi 1 BM-311 Bilgisayar Mimarisi Hazırlayan: M.Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Konular Giriş Mikro işlemler Fetch cycle Indirect cycle Interrupt cycle Execute cycle Instruction

Detaylı

BİL 423 Bilgisayar Mimarisi 1. Ara Sınavı

BİL 423 Bilgisayar Mimarisi 1. Ara Sınavı MALTEPE ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSİĞİ BÖLÜMÜ BİL 423 Bilgisayar Mimarisi 1. Ara Sınavı Öğrenci Adı Soyadı : Öğrenci no : Akademik yıl : 2015-2016 Dönem : Güz Tarih : 4.11.2015 Sınav yeri : MZ-4 Sınav

Detaylı

DESTEK DOKÜMANI. Tablolu Malzeme Sınıfları

DESTEK DOKÜMANI. Tablolu Malzeme Sınıfları Tablolu Malzeme Sınıfları Malzeme Sınıfı; malzemelerin nitel ve nicel özelliklerine göre (renk,boy,beden,ebat,aksesuar,vb...) gruplanması ile oluşturulan yapılardır. Malzemelerin ortak özelliklerine göre

Detaylı

HAL KAYIT SİSTEMİ HAL HAKEM HEYETİ İŞLEMLERİ KULLANICI KILAVUZU

HAL KAYIT SİSTEMİ HAL HAKEM HEYETİ İŞLEMLERİ KULLANICI KILAVUZU HAL KAYIT SİSTEMİ HAL HAKEM HEYETİ İŞLEMLERİ KULLANICI KILAVUZU Ekim 2015 İçindekiler 1. HAL KAYIT SİSTEMİ NE GİRİŞ... 2 2. HAL HAKEM HEYETİ BAŞVURU OLUŞTURMA SÜRECİ... 2 2.1. BAŞVURU İÇİN GEREKLİ BİLGİLERİN

Detaylı

VT Gerçeklenmesi Ders Notları- #3

VT Gerçeklenmesi Ders Notları- #3 VT Gerçeklenmesi Ders Notları- #3 Remote: Kullanıcıdan gelen JDBC isteklerini karşılar. Planner: SQL ifadesi için işleme planı oluşturur ve karşılık gelen ilşkisel cebir ifadesini oluşturur. Parse: SQL

Detaylı

VERİ YAPILARI. Yrd. Doç. Dr. Murat GÖK Bilgisayar Mühendisliği Bölümü YALOVA ÜNİVERSİTESİ HASH TABLOLARI.

VERİ YAPILARI. Yrd. Doç. Dr. Murat GÖK Bilgisayar Mühendisliği Bölümü YALOVA ÜNİVERSİTESİ HASH TABLOLARI. VERİ YAPILARI HASH TABLOLARI Yrd. Doç. Dr. Murat GÖK Bilgisayar Mühendisliği Bölümü YALOVA ÜNİVERSİTESİ muratgok@gmail.com Hash tabloları Hash tablo veri yapısı ile veri arama, ekleme ve silme işlemleri

Detaylı

Master boot record (MBR)

Master boot record (MBR) DİSK ve FAT Cluster büyüklükleri fat yapısına ve disk büyüklüğüne bağlıdır. Aşağıdaki tabloda FAT16 dosya sistemi için disk size larına göre cluster büyüklükleri verilmiştir. Disk size (partition büyüklüğü)

Detaylı

İŞLETİM SİSTEMLERİ. Öğr. Gör. Fatih ALBAYRAK

İŞLETİM SİSTEMLERİ. Öğr. Gör. Fatih ALBAYRAK İŞLETİM SİSTEMLERİ Öğr. Gör. Fatih ALBAYRAK 1 Hedefler İşletim Sisteminin tanımını yapabilmek, Bilgisayarın Yapısını kabaca öğrenmek, İşletim Sistemlerinin Görevlerine hakim olmak, İşletim Sistemi mimarileri

Detaylı

Adresleme Yöntemleri MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ. İşlenenin Yeri. Örnek MİB Buyruk Yapısı. İvedi Adresleme. Adresleme Yöntemleri. Bellek. Kütükler.

Adresleme Yöntemleri MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ. İşlenenin Yeri. Örnek MİB Buyruk Yapısı. İvedi Adresleme. Adresleme Yöntemleri. Bellek. Kütükler. Adresleme Yöntemleri MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ Doç. Dr. Şule Gündüz Öğüdücü http://ninova.itu.edu.tr/tr/dersler/bilgisayar-bilisim-fakultesi/0/blg-/ Getirme Çevrimi Yürütme Çevrimi Çözme İşlenen Yürütme

Detaylı

TBİL-405 Mikroişlemci Sistemleri Bölüm 2 1- % %01010 işleminin sonucu hangisidir? % %11000 %10001 %10101 %00011

TBİL-405 Mikroişlemci Sistemleri Bölüm 2 1- % %01010 işleminin sonucu hangisidir? % %11000 %10001 %10101 %00011 TBİL-405 Mikroişlemci Sistemleri Bölüm 2 1- %11010 - %01010 işleminin sonucu hangisidir? % 10000 %11000 %10001 %10101 %00011 2- %0101 1100 sayısının 1 e tümleyeni hangisidir? % 1010 0111 %11010 0011 %1010

Detaylı

Düşünelim? Günlük hayatta bilgisayar hangi alanlarda kullanılmaktadır? Bilgisayarın farklı tip ve özellikte olmasının sebepleri neler olabilir?

Düşünelim? Günlük hayatta bilgisayar hangi alanlarda kullanılmaktadır? Bilgisayarın farklı tip ve özellikte olmasının sebepleri neler olabilir? Başlangıç Düşünelim? Günlük hayatta bilgisayar hangi alanlarda kullanılmaktadır? Bilgisayarın farklı tip ve özellikte olmasının sebepleri neler olabilir? Bilgisayar Bilgisayar, kendisine verilen bilgiler

Detaylı

Kütük Yönetimi. Kütük Yönetim Sisteminin İşlevleri. Hacettepe Üniversitesi abc@cs.hacettepe.edu.tr. Kavramsal Kütük Modeli.

Kütük Yönetimi. Kütük Yönetim Sisteminin İşlevleri. Hacettepe Üniversitesi abc@cs.hacettepe.edu.tr. Kavramsal Kütük Modeli. Kütük Yönetim Sisteminin İşlevleri Kütük Yönetimi Ahmet Burak Can Hacettepe Üniversitesi abc@cs.hacettepe.edu.tr Mantıksal kütük yapılarından fiziksel yapılara geçişin sağlanması Kütük başına göreli mantıksal

Detaylı