Yasal, Teknik ve Kurumsal Analiz İkinci Versiyon

Transkript

1 This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Bu proje Arupa Birlii e Türkiye Cumhuriyeti tarafndan finanse edilmektedir EuropeAid/134454/D/SER/TR Yasal, Teknik ve Kurumsal Analiz İkinci Versiyon Aralık5

2 Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik İÇİNDEKİLER PROJEYE GENEL BAKIŞ... VI GİRİŞ ULUSAL ENVANTER DÜZENLEMELERİ, ULUSAL BİLDİRİMLER VE İKİ YILLIK RAPORLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI ÇERÇEVE VE AB REJİMİ İlgili uygulanabilir Uluslararası Mevzuat Çerçevesi: BMİDÇS ve ilgili COP Kararları uyarınca başlıca gereklilikler Ek I taraf ülkeleri için sera gazı hesaplamalarına ve yıllık ulusal envanterlerin raporlanmasına ilişkin ulusal sistemin kurulmasına yönelik rehberler: 19/CMP.1 sayılı CMP Kararı ve 24/CP.19 sayılı COP Kararı ile revize edilen 20/CP.7, 18/CP.8 ve 14/CP.11 sayılı COP Kararları uyarınca başlıca gereklilikler Ek I Taraf Ülkeleri için Ulusal Bildirimlere ilişkin Raporlama Rehberleri: 4/CP.5 sayılı COP Kararı uyarınca başlıca gereklilikler Ek I Taraf Ülkeleri için İki Yıllık Raporlara İlişkin Rehberler: 1/CP.16 ve 2/CP.17 sayılı COP Kararları uyarınca başlıca gereklilikler /2013/EU sayılı AB Yönetmeliği (MRR) kapsamında ilgili uygulanabilir AB mevzuat Çerçevesi AB MRR kapsamında amaç, konu ve kapsam hakkında genel bilgiler /2013/EU sayılı AB (MRR) Yönetmeliği ile 666/2014/EU ve 749/2014/EU sayılı Yetki Devrine Dayalı Yönetmelikler kapsamında UE sistemlerine ilişkin AB gereklilikleri /2013/EU sayılı Yönetmelik kapsamında UB ve İYR lere yönelik AB gereklilikleri TÜRKİYE DEKİ MEVCUT UE, UB VE İYR YASAL ÇERÇEVEYE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR Türkiye nin BMİDÇS, KP ve AB Katılım Süreci kapsamındaki statüsüne ilişkin genel bilgiler Türkiye deki Ulusal Envanter Düzenlemeleri: mevcut yasal ve kurumsal durum Genel çerçeve İDHYKK: düzenleyici çerçeve, yapısı ve yetkileri UE hazırlama ve arşivleme KG/KK Planı MRR uyarınca Ulusal Yetkili Kuruluşlar ve Veri Kullanılabilirliği: Türkiye deki mevcut MRV sistemine genel bir bakış Ulusal Bildirimler ve İki Yıllık Raporlar açısından mevcut kurumsal sisteme genel bir bakış YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL DEĞERLENDİRME Giriş LTI boşluk analizi: MRR nin etkili bir şekilde mevzuata aktarılması ve uygulanmasıyla ilgili konular LTI boşluk analizi: MRR nin anlamlı bir şekilde uyumlaştırılmasına yönelik yasal ve kurumsal koşullara odaklanılması Genel Değerlendirme SWOT Analizi SONUÇLAR VE TAVSİYELER Sonuçlar Gidilecek yol: önerilen nihai tavsiyeler DOKÜMAN VE MEVZUATA İLİŞKİN KAYNAK LİSTESİ YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 I

3 Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik Projenin Adı: Proje Ref. Numarası: Raporun Adı: Sayı 1 Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik EuropeAid/134454/D/SER/TR Yasal, Teknik ve Kurumsal Analiz Raporu Revizyon Tarih 25 Aralık January 2016 Hazırlayan Alessandra Barreca Alessandra Barreca Kontrol eden Domenico Gaudioso, Michael Gillenwater, Christian Melis, Gamze Çelikyılmaz Aydemir Christian Melis, Riccardo De Lauretis YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 II

4 Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik Rapor Kapak Sayfası Projenin Adı: Proje Ref. Numarası: Sözleşme no: Ülke: İsim Adres Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik EuropeAid/134454/D/SER/TR TR2011/ /001 Türkiye P.A.N.G.E.A. Società Cooperativa Consortile Via Enrico Bindi Pistoia, Italy Telefon +39 (0) Faks +39 (0) Ε Posta İrtibat Kişisi Andrea Porta Rapor Tarihi: 25 Aralık 2015 Raporun Yazarı: Alessandra Barreca Bu raporun içeriğinden yalnızca danışman firma sorumludur ve rapor hiçbir şekilde Avrupa Birliği nin görüşlerini yansıtmamaktadır. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 III

5 KISALTMALAR LİSTESİ AB AKAKDO BMİDÇS BSTB CH 4 CLRTAP CMP CO 2 COP CRF ÇG ÇŞB EBRD EEA EF EFDB EMEP EMEP/EEA EPÜK ERT ESMAP ETKB ETS FV GEF GIZ GSYİH GTB GTHB GWP HEKK HFC İDKK IETA INDC IPCC ISPRA İYR KDU KG/KK KIP KISAD KK KP KU LTI MFA MMD MRR Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik Avrupa Birliği Arazi Kullanımı, Arazi Kullanımı Değişikliği ve Ormancılık Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metan Uzun Menzilli Sınır Aşan Hava Kirliliği Sözleşmesi Kyoto Protokolü ne Taraf Ülkeler Toplantısı işlevi gören Taraflar Konferansı Karbondioksit Taraflar Toplantısı Ortak Raporlama Formatı Çalışma Grubu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Avrupa Çevre Ajansı Emisyon Faktörü Emisyon Faktörü Veritabanı Avrupa İzleme ve Değerlendirme Programı Hava Kirletici Emisyon Envanteri Rehberi (önceden EMEP CORINAIR olarak biliniyordu) Endüstriyel Prosesler ve Solvent ve Diğer Ürünlerin Kullanimi (IPPU) Uzman Gözden Geçirme Ekibi Enerji Sektörü Yönetimi Destek Programı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Emisyon Ticaret Sistemi Faaliyet Verisi Küresel Çevre Fonu German Federal Enterprise for International Cooperation Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Küresel Isınma Potansiyeli Hava Emisyonları Koordinasyon Kurulu Hidroflorokarbon İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu Uluslararası Emisyon Ticareti Derneği Niyet Edilen Ulusal Katkı Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli Istituto Superiore per la Protezione e la Ricerca Ambientale İki Yıllık Rapor Kısa Dönem Uzman Kalite Güvence Küresel Isınma Potansiyeli Kireç Sanayicileri Derneği Kalite Kontrol Kyoto Protokolü Kilit Uzman Yasal, Teknik ve Kurumsal Analiz Maliyet Fayda Analizi İzleme Mekanizması Kararı (280/2004/EC) 280/2004/EC sayılı kararın yerine geçen (EU) 525/2013 sayılı sera gazı emisyonlarının YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 IV

6 Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik MRV N 2 O NAMA NEC OSİB PFC PMR PRTR PvÖ ler PYK SBI SBSTA SF 6 SG SPO SWOT TANA TASK GHG TÇMB TDE ToR TÜBİTAK TÜİK UB UDHB UE UER UNDP izlenmesi ve raporlanmasıyla iklim değişikliğine ilişkin ulusal ve birlik düzeyinde diğer bilgilerin raporlanmasına dair yönetmelik İzleme, Raporlama ve Doğrulama Nitröz oksit Ulusal Ölçekte Uygun Azaltım Eylemleri Ulusal Emisyon Tavanı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Perflorokarbon Piyasaya Hazırlık için Ortaklık (Avrupa Birliği) Kirletici Salım ve Taşınım Kayıt Sistemi Politika ve Önlemler Proje Yönlendirme Kurulu Subsidiary Body for Implementation to the BMİDÇS Subsidiary Body for Scientific and Technical Advice to the BMİDÇS Sülfür Hekzaflorit Sera Gazı Kıdemli Program Yöneticisi Güçlü Yanlar, Zayıf Yanlar, Fırsatlar ve Tehditler Eğitim ve Destek İhtiyaç Analizi Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Teknik Destek Ekibi Terms of Reference Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Türkiye İstatistik Kurumu Ulusal Bildirim Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Ulusal Envanter Ulusal Envanter Raporu Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 V

7 Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik PROJEYE GENEL BAKIŞ Projenin Adı Proje Ref. Numarası Ülke Faydalanıcı Kurum: Genel Hedef Planlanan Çıktılar Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik Yardım Projesi EuropeAid/134454/D/SER/TR Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Türkiye nin AB ile birlikte atmosferdeki sera gazı birikimlerini iklim sistemi üzerindeki tehlikeli insan kaynaklı etkiyi önleyecek bir düzeyde tutmaya yönelik BMİDÇS hedefine etkin ve etkili bir şekilde katkıda bulunma çalışmalarına destek verilmesi. 1. Kurumsal, yasal ve prosedürel düzenlemelerin mevcut olması ve envanter planlama, hazırlama ve yönetim süreçleriyle bağlantılarının kurulması. 2. BMİDÇS ve IPCC rehber ilkelerine paralel olarak tahminlerin ve raporlamanın iyileştirilmesine odaklanılarak Ulusal Envanter Raporlarının kalitesinin iyileştirilmesi. 3. Ulusal bildirimler ve iki yıllık güncelleme raporuna ilişkin unsurların hazırlanmasına dair veri kalitesinin ve teknik kapasitenin iyileştirilmesi. Teknik Destek Ekibi Teknik Destek Ekibi aşağıdaki uzmanlardan oluşmaktadır: Takım Lideri/İklim Değişikliği Uzmanı, Christian Melis Kilit Uzman 2 Kıdemli Hukukçu, Alessandra Barreca Kilit Uzman 3 Sera Gazı Envanteri Çalışmaları konusunda Kıdemli Uzman, Michael Gillenwater Kilit Uzman 4 Ulusal Bildirimler konusunda Kıdemli Uzman, Stelios Pesmajoglou Kısa Dönem Uzmanlar Proje başlangıç tarihi 25 Aralık 2014 Proje süresi 28 ay bitiş tarihi 25 Nisan 2017 YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 VI

8 Giriş Bu rapor, Türkiye nin Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi Mekanizmasına Destek için Teknik nde Bileşen 1 kapsamındaki ilk çıktıyı oluşturmaktadır. Daha ayrıntılı bir şekilde ifade edilecek olursa, Bileşen 1 Yasal ve Kurumsal Durumun Değerlendirilmesi ve İyileştirilmesi, Atılması Gereken Adımların Tespit Edilmesi kapsamında Türkiye nin 525/2013/EU sayılı AB Yönetmeliği (MRR) gereklilikleriyle uyumlu bir şekilde uluslararası sera gazı emisyonları raporlama taahhütlerini yerine getirmesine destek olmak amacıyla mevcut kurumsal düzenlemelerin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu çerçevede, hazırlanan bu rapor Faaliyet 1.1 in çıktısını oluşturmaktadır ve mevcut sistemdeki boşluk ve ihtiyaçların tespit edilmesi, bunun sonucunda da İzleme ve Raporlama Yönetmeliği nin (MRR) tam ve etkili bir şekilde uyumlaştırılmasıyla uygulanmasına ilişkin tavsiyeler oluşturulması amacıyla mevcut sistemin Yasal, Teknik ve Kurumsal (LTI) analizini içermektedir. Rapor 4 Bölüm halinde hazırlanmıştır ve Bileşen 1 kapsamında planlanan diğer faaliyetlere temel oluşturmak amacını taşımaktadır. 1. bölümde, ilk olarak, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS), Kyoto Protokolü (KP) ve Ulusal Envanter (UE) sistemlerine ilişkin Taraflar Konferansı (COP) ilgili kararlarının gereklilikleri ve uluslararası rejim kapsamında tarafların görevleriyle ilgili bir yasal analiz sunulmaktadır. Ulusal Bildirimler (UB) ve İki Yıllık Raporlar (İYR) kapsamında ana gereklilikler de genel hatlarıyla belirtilmiştir. Öncelikle uluslararası iklim değişikliği rejimi mevzuatının açıklanması yönünde yapılan tercih uluslararası mevzuat ve AB müktesebatı arasındaki sıkı bağlantıdan kaynaklanmaktadır. AB nin hem BMİDÇS hem de KP yi onayladığı düşünüldüğünde, MRR hakikaten Sözleşme, KP ve ilgili COP Kararları temeline dayanmaktadır ve AB ile Üye Ülkeler seviyesinde izleme, bilgilendirme ve raporlama yükümlülüklerini uygulamaktadır. Dolayısıyla, 1. bölümde uluslararası rejimin açıklanması ve analizinin ardından AB MRR ilkeleri, kuralları ve amacı analiz edilmektedir. Burada, Üye Ülkelerin bilgilendirme ve raporlama yükümlülükleri açıklanıp UE Planlama Hazırlama ve Yönetim aşamaları açısından analiz edilmiştir, gerekli UB ve İYR faaliyetleri de belirtilmiştir. Analiz kapsamında AB tarafından kabul edilen başlıca MRR uygulama tüzükleri de yer almaktadır (666/2014/EU ve 749/2014/EU sayılı Yetki Devrine Dayalı Yönetmelikler). 2. bölümde Türkiye de mevcut UE düzenlemelerinin aynı sıra UB ve İYR sistemlerinin açıklanması ve analizine odaklanılmaktadır. Mevcut ulusal sistem, yasal ve kurumsal konular temelinde ve mevcut KG/KK sistemine odaklanarak sunulmaktadır. Bu bağlamda, UE ve UB için mevcut yasal çerçeve, UE hazırlanmasında ve yönetilmesinde rol alan ulusal kurumlar, ilgili sorumlulukları ve yetkinlikleri açısından açıklanmaktadır. Mevcut ulusal çerçevenin açıklanmasının yanı sıra yapılan boşluk değerlendirmesine ilişkin bazı ön ipuçları da kısaca belirtilmektedir. 3. bölümde LTI analizi ele alınmaktadır. 1. ve 2. bölümdeki bulgular göz önünde bulundurularak, Türkiye deki UE ve UB sistemi, BMİDÇS ve AB modelleriyle ve gereklilikleriyle karşılaştırılmaktadır. Bu karşılaştırmanın amacı MRR nin tam bir şekilde uyumlaştırılması ve uygulanmasının önünde engel teşkil eden sorunların ve koşulların tespit edilmesidir. Daha spesifik ifade etmek gerekirse, LTI analizi MRR ile uyumlaştırmanın sağlanmasında öncelik olarak ele alınması gereken yasal ve kurumsal koşulların bir ön tespitini yapmaktadır. Sonuç olarak, sistemin güçlü yanlarının kuvvetlendirilip zayıf yanlarının üstesinden gelinmesi için öngörülen adımlara yönelik stratejik bir yaklaşım sergilenmesi amacıyla bir SWOT analizi yapılmıştır. Boşluk değerlendirmesi ve SWOT analizi, boşlukların doldurulması ve AB gereklilikleriyle uyumun iyileştirilmesi konularında daha fazla ilerleme sağlanması için gerekli önlemlere ışık tutarak sonuçlara uzanan bir köprü oluşturmaktadır. Aslında, boşluk ve SWOT analizi bulguları temelinde, 4. bölümde MRR ile tam ve etkili bir uyumlaştırmanın geliştirilmesi açısından izlenecek adımlara ilişkin son ifadeler ve tavsiyeler yer almaktadır. Bu amaçla, Planlama Hazırlık ve Yönetim aşamalarının yanı sıra UB hazırlanması sırasında uygulanması tavsiye edilen yasal ve kurumsal önlemler belirtilmektedir ve Bileşen 1 kapsamında ileriki aşamalarda uygulanacak seçenek ve eylem planlarının ayrıntılandırılmasına ilişkin bir zemin oluşturmaktadır. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 1 / 36

9 1. Ulusal Envanter Düzenlemeleri, Ulusal Bildirimler ve İki Yıllık Raporlara ilişkin Uluslararası çerçeve ve AB rejimi 1.1. İlgili uygulanabilir Uluslararası Mevzuat Çerçevesi: BMİDÇS ve ilgili COP Kararları uyarınca başlıca gereklilikler Türkiye, özellikle ülkenin özel ulusal koşullarını kabul eden 26/CP.7 ve 1/CP.16 sayılı COP Kararları sonucunda BMİDÇS ve KP açısından kendine özgü bir statüye sahiptir. Sonuç itibariyle, Türkiye BMİDÇS Ek I de yer alırken Ek II de yoktur ve KP yi onaylamış olmasına rağmen Ek B de yer almamaktadır. 1 Bilgilendirme ve iletişim taahhütleri açısından Türkiye BMİDÇS 4. ve 12. maddelerine tabidir. Daha ayrıntılı ifade edilecek olursa, BMİDÇS kapsamında madde uyarınca Türkiye, diğerlerine ilaveten, aşağıdaki başlıca gereklilikleri yerine getirecektir: 2 BMİDÇS kapsamında onaylanan ve önerilen karşılaştırmalı metodolojileri kullanarak kaynaklardaki insan kaynaklı emisyonlar ve yutaklardaki azaltımlara ilişkin düzenli bir şekilde UE hazırlamak, yayınlamak ve güncellemek; Azaltım önlemlerine ilişkin ulusal programlar oluşturmak, uygulamak, yayınlamak ve güncellemek; ve İklim değişikliği açısından azaltımı amaçlayan ulusal politika ve önlemleri benimsemek. Ayrıca, BMİDÇS madde kapsamında periyodik UB yoluyla, diğerlerine ilaveten aşağıdaki başlıca bilgileri Sekreteryaya iletecektir: UE; BMİDÇS hedeflerine ulaşmak amacıyla kabul edilen, planlanan ve/veya uygulanan adımların, politika ve önlemlerin açıklaması; ve BMİDÇS hedefine ulaşılmasına ilişkin her türlü bilgi. Bu yükümlülüklerin yanı sıra, KP 5. madde kapsamında, Türkiye nin herbir Ek I taraf ülkesi gibi: rehberler uyarınca ve CMP tarafından kabul edilen metodolojileri kullanarak kaynak ve yutaklarda sera gazı emisyonları ve azaltımlarının hesaplanması için ulusal bir sistem oluşturması gerekmektedir. Bu ana çerçevenin devamında: Sera gazı hesaplamaları için Ulusal Sistemlere ilişkin 19/CMP.1 sayılı CMP Kararı ve 20/CP.7 sayılı COP Kararları; 24/CP.19 sayılı COP Kararı ile revize edilen Ek I Taraf Ülkeleri için UE ye ilişkin Raporlama Rehberleri hakkında 18/CP.8 ve 14/CP.11 sayılı COP Kararları; Ek I Taraf Ülkeleri için Ulusal Bildirimlere ilişkin Raporlama Rehberleri hakkında 4/CP.5 sayılı COP Kararı; ve Ek I Taraf Ülkeleri için İki Yıllık Raporlara ilişkin Raporlama Rehberleri hakkında 1/CP.16 ve 2/CP.17 sayılı COP Kararları, 3 belgelerinin herbiri ayrıca ve daha ayrıntılı bir şekilde aşağıdaki paragraflarda analiz edilmiştir. Son olarak, UE hazırlanması için temel teknik rehber bilgiler IPCC tarafından geliştirilen ve COP tarafından kabul edilen Ulusal Sera Gazı Envanterleri için 2006 IPCC Rehberleri ve ekleri 4 belgeleriyle sağlanmaktadır. Bu belgeler, UE lerde doğruluk, şeffaflık, tamlık, karşılaştırılabilirlik ve tutarlılık (TACCC kalite hedefleri) ilkelerinin sağlanması için mevcut en iyi ve emsal değerlendirmesine tabi tutulmuş parametreleri ve metotları içermektedir. Genel itibariyle, yukarıda belirtilen BMİDÇS mevzuat çerçevesi, Ulusal Envanter Düzenlemelerinin gerekli unsurlarını belirlemektedir ve herbir Ek I Taraf Ülkesi için olduğu gibi Türkiye de de UE, UB ve İYR lerin hazırlanmasında Türkiye nin uygulaması beklenen ana kuralları içermektedir. 1 Türkiye nin BMİDÇS ve KP kapsamındaki pozisyonuna ilişkin ayrıntılı bilgi için bkz. Bölüm 2. 2 Aşağıdaki liste tam değildir ancak bu raporun amacı ve kapsamı uyarınca UB ve UE lerin hazırlanmasıyla bilgilendirme yükümlülükleri açısından BMİDÇS ve KP tarafından belirlenen genel gerekliliklerden konuyla en ilgili olanlara odaklanmaktadır. 3 Şu adresten ulaşılabilir: 4 Bunlar: LULUCF için İyi Uygulama Rehberi ve 2006 Rehberi ile birlikte Ulusal Sera Gazı Envanterlerinde İyi Uygulama Rehberi ve Belirsizlik Yönetimidir ve tümüne şu adresten ulaşılabilir: nggip.iges.or.jp/public/index.html YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 2 / 36

10 Ek I taraf ülkeleri için sera gazı hesaplamalarına ve yıllık ulusal envanterlerin raporlanmasına ilişkin ulusal sistemin kurulmasına yönelik rehberler: 19/CMP.1 sayılı CMP Kararı ve 24/CP.19 sayılı COP Kararı ile revize edilen 20/CP.7, 18/CP.8 ve 14/CP.11 sayılı COP Kararları uyarınca başlıca gereklilikler Kyoto Protokolü Madde 5 paragraf 1 kapsamında kaynaklardaki insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının ve azaltımlarının kaynaklarda ve yutaklarda hesaplanması için ulusal sistem kurulmasına ilişkin rehber ilkeler ilk olarak 19/CMP.1 sayılı CMP Kararı kapsamında sağlanmıştır. Bunların yakın zamanda 24/CP.19 sayılı COP Kararı ile revize edilen 18/CP.8 ve 14/CP.11 sayılı COP Kararlarınca kabul edilen Ek I Taraf Ülkelerinin Yıllık UE leri için Raporlama Rehberi ile analiz edilecektir. 5 Bu belgelerde Ek I Taraf Ülkeleri için sera gazı emisyonlarının ve yutaklardaki azaltımların yıllık olarak hesaplanması ve raporlanmasına ilişkin ulusal sistem ilkeleri, tanımları, amacı, başlıca gereklilikleri ve ülkelerin görevleri yer almaktadır. Rehberlere göre, ilk adım olarak, Ulusal Envanter Düzenlemelerinin (yani Ulusal Sistem) oluşturulması gerekmektedir. Bu kapsamda kaynaklardaki sera gazı emisyonlarının ve yutaklardaki azaltımların hesaplanması, raporlanması ve arşivlenmesine yönelik tüm kurumsal, yasal ve prosedürel düzenlemeler yer almaktadır. Aşağıda Tablo 1 de Ek I Taraf Ülkelerinin UE düzenlemeleri kapsamında tasarım ve uygulama açısından yerine getirmeleri gereken başlıca gereklilikler belirtilmektedir. Tablo 1: Ek I ülkelerinin 24/CP.19 sayılı COP Kararı paragraf uyarınca UE Düzenlemeleri tasarım, işletme ve uygulamaya ilişkin görevleri 6 ULUSAL ENVANTER DÜZENLEMELERİ TASARIMI ve UYGULAMA GEREKLİLİKLERİ a) UE nin şeffaflık, tutarlılık, karşılaştırılabilirlik, tamlık ve doğruluğunun (TACCC) sağlanması 7 b) Planlama, hazırlık ve yönetim faaliyetlerinin tamamında UE kalitesinin sağlanması c) Kamu kurumları ve sürece dahil olan diğer kuruluşlar arasında kurumsal, yasal ve prosedürel düzenlemelerin oluşturulması d) UE nin zamanında hazırlanması için yeterli kapasite ve teknik uzmanlığın sağlanması e) UE açısından genel sorumluluğu üstlenecek tek bir kurumun belirlenmesi 5 24/CP.19 sayılı COP Kararıyla yapılan revizyon çerçevesinde, öncesinde yürürlükte olan pek çok gereklilik ve ilke değiştirilmeden bırakılmış ancak 1996 rehberlerini revize eden 2006 IPCC Ulusal Sera Gazı Envanterleri Rehberlerini de kapsama dahil ederek rehberler güncellenmiştir. Taraflar 2015 yılından itibaren UE lerinde revizyon yapılmış IPCC Rehberlerini kullanacaklardır. 6 Kaynak: Yazarın kendi ayrıntılandırma çalışması. 7 Bunlar TACCC kısaltmasıyla da ifade edilen ve iyi bilinen UE kalite hedefleridir, 24/CP.19 sayılı kararda paragraf 4.(a) (e) kapsamında belirtilen bu ilkelerin tanımları şu şekildedir: (a) Şeffaflık, envanter için kullanılan veri kaynakları, varsayımlar ve metodolojilerin, kullanıcılar tarafından raporlanan bilgilerin envanterin yeniden hazırlanması ve değerlendirilmesinin kolaylaştırılması amacıyla, net bir şekilde açıklanması gerektiği anlamına gelmektedir. Envanterin şeffaflığı, bilginin iletilmesi ve değerlendirmesi açısından projenin başarılı olmasında temel teşkil etmektedir. Genel raporlama formatı (CRF) tablolarının kullanılması ve yapılandırılmış ulusal envanter raporunun (UER) hazırlanması, bilgilerin şeffaflığına katkıda bulunmanın yanı sıra ulusal ve uluslararası gözden geçirme faaliyetlerini kolaylaştırmaktadır. (b) Tutarlılık, yıllık sera gazı envanterinin raporlanan tüm yıllar için sektörler, kategoriler ve gazların tamamına ilişkin tüm unsurlarıyla kendi içinde tutarlı olması gerektiği anlamına gelmektedir. Baz yıl ve onu takip eden tüm yıllar için aynı metodolojiler kullanıldıysa, kaynak ve yutaklarda emisyon ve azaltımların hesaplanmasında tutarlı veri setleri kullanıldıysa, envanter tutarlıdır. ( ). (c) Karşılaştırılabilirlik, Ek I Taraf Ülkelerinin envanterlerinde raporladıkları emisyon ve azaltım hesaplamalarının Ek I Taraf Ülkeleri arasında karşılaştırılabilir olması gerektiği anlamına gelmektedir. Bu nedenle, Ek I Taraf Ülkeleri, hesaplamaların yapılması ve envanterlerin raporlanmasında COP tarafından üzerinde uzlaşılmış metodoloji ve formatları kullanmalıdır. ( ). (d) Tamlık, yıllık sera gazı envanterinde asgari olarak 2006 IPCC Rehberlerinde metodolojilerin verildiği ya da COP tarafından ek metodolojilerin kabul edildiği tüm kaynak ve yutaklarla gazların yer alması anlamına gelmektedir. Tamlık aynı zamanda Ek I Taraf Ülkeleri tarafından kaynak ve yutakların coğrafi anlamda tam kapsam altına alınması demektir. (e) Doğruluk, emisyon ve azaltım hesaplamalarının, değerlendirilebildiği ölçüde, sistematik olarak gerçek emisyon veya azaltımların ne üzerinde ne de aşağısında olması ve belirsizliklerin uygulanabilir olduğu ölçüde azaltılması anlamına gelmektedir. Envanterlerde doğruluğun sağlanması için 2006 IPCC Rehberleri uyarınca uygun metodolojilerin kullanılması gerekmektedir. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 3 / 36

11 f) Yıllık UE nin zamanında hazırlanması ve ilgili COP Kararlarıyla uyumlu bir şekilde raporlanması g) UE nin planlanması, hazırlanması ve yönetimine ilişkin görevlerin yürütülmesi 24/CP.19 sayılı COP Kararı kapsamında paragraflarda Ek I Taraf Ülkelerinin UE hazırlanmasında uygulaması gereken zorunlu faaliyetler belirtilmektedir. Bu faaliyetler PLANLAMA, HAZIRLIK ve YÖNETİM aşamalarına bölünmüştür. Tablo 2: 24/CP.19 sayılı COP Kararı paragraflar uyarınca UE Planlama, Hazırlama ve Yönetim 8 ULUSAL ENVANTER PLANLAMA ULUSAL ENVANTER HAZIRLAMA ULUSAL ENVANTER YÖNETİMİ a) UE hazırlanmasına ilişkin kurumsal, yasal ve prosedürel düzenlemelerin belirlenmesi b) UE hazırlanması sürecinde, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliğinin sağlanması da dahil olmak üzere, belirli rol ve sorumlulukların tespit edilmesi ve dağıtılması c) KG/KK planının hazırlanması d) UE resmi onay sürecinin oluşturulması (raporun sunulmasından önce yeniden hesaplamaların yapılması ve gözden geçirme dahilinde gündeme gelen konulara cevap verilmesi dahil) e) UE iyileştirme sürecinin oluşturulması a) Hesaplamaların yapılması b) Hesaplama metotlarını desteklemek için gerekli FV, EF ve diğer bilgilerin derlenmesi c) Herbir kategori için ayrı ayrı ve envanterin tamamı için olmak üzere niceliksel belirsizlik hesaplamalarının yapılması d) Yeniden hesaplamaların yapılması e) UER ve CRF tablolarının derlenmesi f) Genel ve kilit kategoriye özgü KK prosedürlerinin uygulanması g) KG planının uygulanması h) Kilit kategoriler için daha kapsamlı bir gözden geçirme yapılması i) Envanter planlama sürecinin KG ve kapsamlı gözden geçirme sonuçlarına uygun olarak yeniden değerlendirilmesi a) Tüm zaman serileri için ilgili bilgilerin tamamının arşivlenmesi (EF ve FV ler, KG/KK prosedürleri, gözden geçirmeler ve planlanan iyileştirmelere ilişkin dokümantasyon dahil) b) Gözden geçirme ekiplerine arşivlerdeki bilgilere erişim imkanı verilmesi c) Gözden geçirme ekiplerinden gelen açıklama taleplerine zamanında yanıt verilmesi 8 Kaynak: Yazarın kendi ayrıntılandırma çalışması. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 4 / 36

12 24/CP.19 sayılı COP Kararı paragraflarda, metodoloji konusu ele alınmaktadır ve 2015 ten itibaren sera gazı emisyonları hesaplamalarında ve envanter hazırlama sürecinin tamamında 2006 IPCC UE Rehberlerinin kullanılması salık verilmektedir. Son olarak, raporlama konularına ilişkin olarak, paragraflarda tamlığın, belirsizlik analizinin, yeniden hesaplamaların ve KG/KK planı uygulanmasının sağlanmasına yönelik genel yönlendirici bilgiler verilmektedir paragraflarda UE nin UER ve CRF tablolarından oluşması gerektiği ifade edilmektedir, bunların yapısının nasıl olması gerektiği ve içeriği kararda Ek I de ayrıntılandırılmaktadır Ek I Taraf Ülkeleri için Ulusal Bildirimlere ilişkin Raporlama Rehberleri: 4/CP.5 sayılı COP Kararı uyarınca başlıca gereklilikler Ek I Taraf Ülkelerinin UE düzenlemelerinin etkililiği ülkelerin UB ler açısından BMİDÇS gerekliliklerini karşılama kapasitelerini de etkilemektedir. Esasında, UB kapsamında kalite ve uluslararası standartlara uyum aynı zamanda ülkenin şeffaf, doğru, tam, tutarlı ve karşılaştırılabilir bir UE hazırlayabilme (bu bilgilerin UB de de olması gerekir), emisyon eğilimlerine ilişkin güvenilir projeksiyonlar geliştirebilme ve uygulanabilir, etkili azaltım politika ve önlemleri geliştirebilme (hepsi diğer konuların yanı sıra UE çıktıları nazara alınarak ayrıntılandırılmaktadır) kapasitesine bağlıdır. 4/CP.5 sayılı COP Kararında, Ek I Taraf Ülkeleri için UB hazırlama ve raporlama rehber ilkeleri yer almaktadır, bu raporlar ülkelerin BMİDÇS hedef ve taahhütlerini yerine getirme konusunda ne kadar ilerleme gösterdiklerine dair kapsamlı bir gözden geçirme yapılabilmesi amacıyla sunulmaktadır. 9 Rehberlerde UB ler için kullanılması gereken yapı belirtilmektedir ve bu belgelerde bulunması gereken zorunlu unsurlar ifade edilmektedir, Ek I de ise kullanılması gereken zorunlu format yer almaktadır. UB lerde bulunması gereken çeşitli bölümler arasında özellikle bu raporun ilgi alanına girenler aşağıdakilerdir: Ulusal Sisteme ilişkin bilgiler de dahil olmak üzere sera gazı envanter bilgilerine yönelik bölüm; BMİDÇS azaltım hedeflerine ulaşılması amacıyla planlanan/kabul edilen/uygulanan uluslararası/ulusal/bölgesel/yerel politika ve önlemlerle bunların sera gazı emisyonları ve azaltımları üzerindeki münferit etkilerine ilişkin bölüm; Projeksiyonlar ve sera gazı emisyonlarıyla ilgili politika ve önlemlerin hesaplanan/beklenen toplam agrega etkisine ilişkin bölüm. Burada, Taraflar asgari olarak önlemlerin bulunduğu bir projeksiyon raporu sunmalıdır, ayrıca önlemlerin bulunmadığı ve ek önlemlerin bulunduğu projeksiyonları da sunabilirler Ek I Taraf Ülkeleri için İki Yıllık Raporlara İlişkin Rehberler: 1/CP.16 ve 2/CP.17 sayılı COP Kararları uyarınca başlıca gereklilikler 1/CP.16 sayılı COP Kararı, 40. paragrafta Ek I Taraf Ülkeleri için iki yıllık raporlar sunma yükümlülüğü getirilmiştir, bu raporlar niceliklendirilmiş ekonomi genelindeki emisyon hedeflerini tutturmak için uyguladıkları azaltım eylemleri ve gerçekleştirilen emisyon azaltımları, emisyon projeksiyonları ve gelişmekte olan taraf ülkelere sağladıkları mali destek, teknoloji ve kapasite oluşturma yardımlarını içeren ve emisyon azaltımları konusunda gösterdikleri ilerleme hakkında bilgi veren iki yıllık raporlardır. Bu hüküm, Türkiye nin özel statüsü (BMİDÇS Ek II de yer almaması, KP Ek B de yer almaması, niceliksel emisyon azaltım taahhütlerinin olmaması) göz önünde bulundurularak, gereken değişikliğin yapılması şartıyla uygulanabilir. Bu Karar temelinde, 2/CP.17 sayılı COP Kararı kapsamında İYR lere ilişkin Rehberler kabul edilmiştir. UE ler ve UB lere ilişkin rehberlere benzer olarak yine Ek I de İYR lere yönelik zorunlu format ve unsurlar yer almaktadır. Diğerlerinin yanı sıra, raporda bulunması zorunlu olan ve aşağıda belirtilen unsurlar, uygulanan etkili UE düzenlemeleri sistemi ve ülkenin BMİDÇS kapsamında tüm raporlama yükümlülüklerini doğru bir şekilde yerine 9 Lütfen Ek I Taraf Ülkeleri için UB Rehberlerinin Haziran 2014 tarihinden bu yana revizyon sürecinde olduğunu dikkate alınız, bu rapor yazıldığında revizyon süreci henüz tamamlanmamıştır. 10 4/CP.5 sayılı COP Kararı 29. paragrafta şöyle belirtilmektedir: Mevcut durumda uygulanan politika ve önlemler önlemlerin bulunduğu projeksiyonda yer alacaktır. Sunulduğu takdirde, ek önlemlerin bulunduğu projeksiyonda planlanan politika ve önlemler de belirtilecektir. Sunulduğu takdirde, önlemlerin bulunmadığı projeksiyonda, projeksiyon için belirlenen başlangıç yılından sonra uygulanan, kabul edilen ya da planlanan tüm politika ve önlemler kapsam dışı bırakılacaktır. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 5 / 36

13 getirme kapasitesi arasındaki bağlantıyı göstermeleri bağlamında, bu rapor kapsamında yapılan analiz açısından özellikle önem arz etmektedir: Tarafın ulusal envanter düzenlemeleri ve sera gazı emisyonlarıyla eğilimleri hakkında bilgi (UE ye uygun olarak); Azaltım politikaları ve önlemleri (PaMs) ile bunların etkileri; Projeksiyonlar (UB Rehberlerine uygun olarak) /2013/EU sayılı AB Yönetmeliği (MRR) kapsamında ilgili uygulanabilir AB mevzuat Çerçevesi AB MRR kapsamında amaç, konu ve kapsam hakkında genel bilgiler BMİDÇS ve KP ye taraf olan AB ve Üye Ülkeler münferit olarak ve topluluk halinde bu kapsamdaki yükümlülüklerini yerine getirme sorumluluğunu taşımaktadırlar. 525/2013/EU sayılı AB Yönetmeliği (buradan itibaren MRR olarak anılacaktır) çerçevesinde, BMİDÇS 4. ve 12. maddeleri, KP madde 5.1 ve yukarıdaki paragraflarda belirtilen ilgili COP Kararları uygulanarak kaynak ve yutaklarda sera gazı emisyon ve azaltımları için AB izleme ve raporlama mekanizması kurulmaktadır. 11 Bu yönetmelikle, AB ve Üye Ülkeler için ilgili ilke ve kurallar belirlenerek COP Kararları uyarınca ilgili yükümlülükleri tespit edilerek UE, UB ve İYR ler vasıtasıyla izleme ve raporlama faaliyetleri düzenlenmektedir: 1/CP.15, 1/CP.16, 14/CP.11, 24/CP.19 ile revize edildi ve 4/CP.5 ile 2/CP.17 sayılı COP Kararları. UE, UB ve İYR ler için sırasıyla MRR gerekliliklerini analiz etmeden önce, bu yönetmeliğin amacı, konusu ve kapsamına ilişkin kimi ön bilgiler aşağıda verilmiştir. İlk olarak, MRR nin temelindeki mantık, daha önce yürürlükte olan AB izleme ve raporlama mekanizmasını güncellemek, düzene sokmak ve güçlendirmektir, bunu da azaltım, izleme ve mali yardım gereklilikleri açısından en güncel, uygulanabilir, güçlendirilmiş COP Kararları ve AB İklim ve Enerji Paketi sera gazı emisyon azaltım hedefleri uyarınca yapmaktadır. 12 Bu amaçla, MRR kapsamında aşağıdaki yasal ve teknik unsurlar uygun bulunmaktadır: 13 1/CP.16 sayılı Karar çerçevesinde Ek I Taraf Ülkelerinin düşük karbonlu kalkınma stratejilerinin kabul etmeyi ve gelişmekte olan ülkelere mali desteğin artırılmasını taahhüt etmektedirler; UE ler için GWP, metodoloji ve rehberlere ilişkin IPCC revizyonları; 406/2009/EU sayılı Karar, ETS dışı sera gazı emisyonları ve azaltımlarının yıllık gözden geçirme ve izleme döngüsünü güçlendirmiştir; /29 sayılı AB ETS Direktifi kapsamında müsaade edilen miktarların açık artırmasından gelen gelirlerin kullanılmasına ilişkin şeffaflık konuları. Sonuç olarak, yönetmeliğin amacı AB izleme ve raporlama sistemini aşağıdaki yönlerden iyileştirmektir: AB ve Üye Ülkelerin BMİDÇS Sekreteryasına yaptıkları raporlamaların zamanında yapılması, şeffaflığı, doğruluğu, tamlığı, tutarlılığı ve karşılaştırılabilirliğinin sağlanması; BMİDÇS ve AB çatısı altında kabul edilen en güncel bilimsel ve yasal gelişmelerin uygulanması; AB ve Üye Ülkelerin, uluslararası izleme ve raporlama taahhütleriyle uyuma yönelik gösterdikleri ilerlemenin değerlendirmenin kolaylaştırılması; Hava kirletenlerine ilişkin diğer AB yasal araçlar kapsamındaki raporlama yükümlülükleriyle MRR kapsamındaki raporlarda tutarlılığın artırılması (örneğin Ulusal Emisyon Tavanları Direktifi ve Paylaşım /2013 sayılı AB Yönetmeliği 08/07/2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir ve Topluluk sera gazı emisyonlarının izlenmesi ve KP nin uygulanmasına yönelik mekanizmaya ilişkin 280/2004/EC sayılı Kararı ilga etmiştir. 12 Bu bağlamda, bkz döneminde ETS dışı sektörlerde AB Üye Ülkeleri sera gazı azaltım taahhütlerini kapsayan 406/2009 sayılı AB Kararı (Paylaşım Çabaları Kararı) ve AB ETS nin iyileştirilmesi ve genişletilmesine ilişkin 2009/29 sayılı AB Direktifi. 13 BMİDÇS çerçevesindeki özel statüsü ve AB ye katılım sürecindeki konumu nedeniyle, aşağıda listelenen konulardan bazılarının Türkiye ye uygulanabilir olmadığı hususunu dikkate alınız (örneğin: gelişmekte olan ülkelere mali ve teknolojik desteğin sağlanması ve ETS kapsamında gelirlerin kullanımı). 14 Paylaşım Çabaları Kararı (yani 406/2009/EU sayılı Karar) kapsamında Üye Ülkeler için döneminde yıllık sera gazı emisyonları açısından bağlayıcı hedefler oluşturulmuştur. Ulaştırma, (havacılık ve uluslararası deniz taşımacılığı hariç) yapılar, tarım ve atık gibi AB ETS kapsamında olmayan çoğu sektördeki emisyonları kapsamaktadır. Ulusal emisyon hedefleri için başlangıç yılı 2005 tir ve 2020 itibariyle kapsam altındaki sektörlerdeki toplam AB emisyonlarında 2005 seviyelerine kıyasla toplu olarak %10 civarında bir azaltım gerçekleştirerek, AB ETS kapsamındaki emisyonlarda gerçekleştirilecek %21 lik bir azaltımla birlikte, İklim ve Enerji Paketi genel emisyon azaltım hedefine katkıda bulunacaklardır (yani: 2020 itibariyle 1990 seviyelerinde %20 lik bir düşüş). YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 6 / 36

14 Çabalarına ilişkin 406/2009/EU sayılı Karar); Yeni AB iklim değişikliği azaltım ve uyum araçlarıyla AB mevzuatı ya da uluslararası anlaşmalar ve kararlara ilişkin gelecekteki raporlama gereklilikleri ve rehberleri için yasal zeminin oluşturulması. MRR nin ana konusu aşağıdaki faaliyetlere yönelik mekanizma oluşturulmasıdır: BMİDÇS, KP ve bu kapsamda alınan kararlara uygun olarak AB ve Üye Ülkelerin taahhütlerine ilişkin bilgilerin raporlanması ve doğrulanması; 406/2009/EU sayılı kararın 6. maddesi uyarınca sera gazı emisyonları ve diğer bilgilerin izlenmesi, raporlanması, gözden geçirilmesi ve doğrulanması; 15 AB Üye Ülkelerinin uyuma ilişkin attıkları adımların izlenmesi ve raporlanması; AB Üye Ülkelerinin Topluluğun 2020 yılına kadar koymuş olduğu azaltım taahhütlerini gerçekleştirmek amacıyla sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik 406/2009 sayılı AB Kararı kapsamındaki azaltım taahhütleri açısından gösterdikleri ilerlemenin değerlendirilmesi. Kapsam açısından MRR uygulama alanları şunlardır: 16 BMİDÇS 4. maddesi uyarınca UE lerde tüm sektör ve kaynaklardan karbondioksit (CO 2 ), metan (CH 4 ), nitröz oksit (N 2 O), nitrojen triflorit (NF 3 ), hidroflorokarbonlar (HFC), perflurokarbonlar (PFC) ve sülfür hekzaflorit (SF 6 ) emisyonları ve yutaklardaki azaltımlar; 406/2009/EU sayılı karar kapsamına giren sera gazı emisyonları (AB ETS dışı sektörlerdeki sera gazı emisyonları); Üye Ülkelerin düşük karbonla kalkınma stratejileri; Sivil havacılıktan kaynaklanan emisyonlarla ilişkilendirilen CO2 dışı iklim etkileri; AB ve Üye Ülkelerin kaynak ve yutaklardan sera gazı emisyon ve azaltımlarına ilişkin projeksiyonları ve bunlarla ilgili politika ve önlemleri; Üye Ülkelerin uyum eylemleri. UE ler, UB ve İYR lere ilişkin MRR düzenleyici çerçeveye dair ayrıntılar aşağıdaki paragraflarda analiz edilmektedir /2013/EU sayılı AB (MRR) Yönetmeliği ile 666/2014/EU ve 749/2014/EU sayılı Yetki Devrine Dayalı Yönetmelikler kapsamında UE sistemlerine ilişkin AB gereklilikleri Halihazırda vurgulandığı üzere, MRR kapsamında en güncel AB ve BMİDÇS mevzuatı ve teknik gelişmeleri uygulanarak daha önce yürürlükte olan mülga 280/2004/EC sayılı karar kapsamındaki izleme ve raporlama mekanizmasının iyileştirilmesi amaçlanmaktadır. Münferit üye ülkelerin ulusal envanterlerinin derlenmesiyle bir AB envanter sistemi oluşturmaktadır; sürekli iyileştirme ve sıkı gözden geçirme döngüsü vasıtasıyla bu envanterlerin zamanında sunulmasını, şeffaflığını, doğruluğunu, tamlığını, tutarlılığını ve karşılaştırılabilirliğini sağlamayı amaçlamaktadır Üye Ülkelerin Topluluğun 2020 ye kadar sera gazı emisyonlarını azaltma taahhütlerini yerine getirme çabalarına ilişkin 406/2009 sayılı AB Kararı (Paylaşım Çabaları şeklinde anılan karar) çerçevesinde 6. maddede Üye Ülkelerin 525/2013/EU sayılı Yönetmeliğin 7. Maddesi uyarınca sunulan raporlarında aşağıdaki unsurları kapsamaları salık verilmektedir: (a) 406/2009/EU sayılı kararın 3. maddesinin uygulanmasından kaynaklanan, 2013 ila 2020 yılları arasındaki dönem için emisyon seviyelerini belirleyecek yıllık sera gazı emisyonları; ( ) (c) ulusal politika ve önlemlerle ulusal projeksiyonlar da dahil olmak üzere bu karar kapsamındaki yükümlülüklerine yönelik beklenen ilerleme; (d) uluslararası iklim değişikliği anlaşmasının uygulanması açısından ve bu karar kapsamındaki taahhütlerinin ötesinde sera gazı emisyonlarının sınırlanması amacıyla planlanan ek ulusal politika ve önlemlere ilişkin bilgiler; ( ). 16 MRR madde 2.(f) ve (g) uyarınca, Türkiye nin mevcut statüsü nedeniyle uygulanabilir olmayan şu alanları da kapsamında bulundurmaktadır: AB ETS Direktifi 3. ve 10. maddeler uyarınca gelişmekte olan ülkelere toplulaştırılmış mali ve teknolojik destek ve müsaade edilen miktarların açık artırmasından gelen gelirlerin kullanımı. 17 MRR, 406/2009/EU sayılı karar kapsamında ulusal envanterlerin uyumlarının kapsamlı ve güvenilir bir şekilde değerlendirilmesi amacıyla Üye Ülkeler tarafından sunulan sera gazı ulusal envanterlerinin birlik seviyesinde gözden geçirilmesini sağlayan bir süreç ortaya koymaktadır. İlgili yılın sonunda, gerekli olan durumlarda, esnekliklerin kullanılması ve düzeltici eylemlerin uygulanması amacıyla, AB düzeyinde ulusal envanterlere yapılan bu tarz bir kapsamlı gözden geçirme faaliyetinin mevcut BMİDÇS zaman çizelgesinden daha kısa bir sürede tamamlanması gerekir. Bu süreç, MRR 19, 20 ve 24. maddelerle düzenlenmiş ve AB Çevre Ajansı nın desteğiyle AB Komisyonu tarafından yürütülmektedir. Amacı, Üye Ülkelerle istişare halinde 1) sunulan bilgilerin şeffaflık, doğruluk, tamlık, tutarlılık ve karşılaştırılabilirliğini kontrol etmek ve doğrulamak, 2) UE nin BMİDÇS Rehberiyle uyumsuzluklarını tespit etmek; 3) gerekli teknik düzeltmeleri hesaplamaktır. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 7 / 36

15 Daha ayrıntılı ifade etmek gerekirse, UE ler açısından, 5. madde uyarınca, Üye Ülkelerin Ulusal Envanter Sistemlerini BMİDÇS ve KP ile uyumlu olarak kurmaları, işletmeleri ve devamlı geliştirmeye çalışmaları, sera gazı emisyonları ve azaltımlarını hesaplamaları, envanterlerinin zamanında sunulmasını, şeffaflığını, doğruluğunu, tutarlılığını, tamlığını ve karşılaştırılabilirliğini (TACCC) sağlamaları gerekmektedir. Bu amaçla, Üye Ülkelerin yetkili envanter kurumunun özellikle aşağıdakiler olmak üzere olabildiğince geniş miktarda veri ve bilgiye erişiminin olmasını sağlaması gerekmektedir: AB ETS rejimi kapsamına giren faaliyetler için raporlanan veri ve metotlar; İlgili olduğu durumlarda, çeşitli sektörlerde florlu gazlara yönelik raporlama sistemi yoluyla toplanan veriler; İlgili olduğu durumlarda, 166/2006/EU sayılı PRTR Yönetmeliği kapsamında raporlanan emisyon, veri ve metodolojiler; 18 Enerji istatistikleri hakkında 1099/2008/EU sayılı yönetmelik kapsamında raporlanan veriler. 19 MRR 7. madde, aşağıda belirtilen ilgili düzenleyici çerçeveyi ayrıntılandırması nedeniyle UE lere ilişkin çekirdek hükmü oluşturmaktadır (yani: uygulanabilir ilkeler, ilgili gereklilikler ve son tarihler). Öncelikle, UE baz yıldan başlayarak (genellikle 1990) mevcut yıldan (raporun sunulduğu yıl, yıl X) 2 yıl öncesine kadar (yani X 2) bir zaman dilimini kapsayacaktır. MRR madde 7.1 uyarınca, UE son tarihleri ve zorunlu içerik açısından, herbir Üye Ülke X 2 dönemi için aşağıdaki verileri tespit edip her yıl 15 Ocak tarihine kadar (yıl X) Komisyon a raporlayacaktır: 20 BMİDÇS raporlama gereklilikleri 21 uyarınca MRR Ek I de ve 406/2009/EU sayılı kararda madde 2.1 de listelenen sera gazı emisyonları 22 ; BMİDÇS raporlama gereklilikleri uyarınca, 2001/81/EC sayılı Direktifin (Ulusal Emisyon Tavanları Direktifi) 7. maddesi kapsamında raporlanan verilerle tutarlı karbonmonoksit (CO), sülfür dioksit (SO2), nitrojen oksitler (NOx) ve uçucu organik bileşen emisyonları; BMİDÇS raporlama gereklilikleri uyarınca, AKAKDO ya ilişkin kaynak ve yutaklardaki sera gazı emisyonları ve azaltımları; Değişikliklerin nedenlerini belirterek baz yıl ve X 3 yılı arasındaki yıllarda yukarıdaki bilgilerde meydana gelen değişiklikler; X 2 yılı için MRR Ek III te listelenen göstergelere ilişkin bilgiler; 23 Özellikle uzman gözden geçirme sürecindeki tavsiyelere tabi olan UE hesaplamalarının iyileştirilmesi amacıyla atılan adımlara ilişkin bilgiler; İlgili olduğu durumlarda, UE hazırlanmasında kullanılan verilerle aşağıdaki amaçlarla kullanılan veriler arasındaki tutarlılık kontrolleri sonuçları: i) Ulusal Emisyon Tavanları Direktifi kapsamında hava kirletenleri envanterlerinin hazırlanması; ii) F Gazlarına ilişkin AB Yönetmeliği (842/2006/EC) madde 6.1 çerçevesinde rapor hazırlanması; ve 1099/2008 sayılı AB Yönetmeliği madde 4 ve Ek B uyarınca enerji verilerinin raporlanması; UE sistemlerindeki değişikliklere yönelik açıklama; 18 Avrupa Kirletici Salım ve Taşınım Kaydı (PRTR), AB tarafından Mayıs 2003 tarihinde imzalanan Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UN ECE) Kirletici Salım ve Taşınım Kayıtları protokolü gerekliliklerinin yerine getirilmesi amacıyla, kamu tarafından erişilebilir elektronik veritabanı formatında 166/2006/EU sayılı Yönetmelik çerçevesinde kurulmuştur. PRTR kirletenlerin havaya, suya ve karaya salımıyla atık suda ve atıkta bulunan kirletenlerin saha dışına taşınımına ilişkin bilgi içermektedir (sera gazı, diğer gazlar, ağır metaller, pestisitler, klorlu organik maddeler ve diğer inorganik maddeler dahil olmak üzere Ek II de listelenen 91 kirleten kapsanmıştır). Salımlar emisyon seviyelerinin Ek I de listelenen 65 faaliyetten biri sonucu belli bir eşiği geçmesi halinde raporlanmaktadır (ulaştırma ve esasen 2010/75/EU sayılı Endüstriyel Emisyonlar Direktifi kapsamında düzenlenen faaliyetler). Salımlara ilişkin bilgiler uluslararası standartlara ve metodolojilere göre ulusal seviyede toplanmakta ve düzenli bir şekilde AB Komisyonu na iletilmektedir /2008/EU sayılı Yönetmelik, Topluluk içinde karşılaştırılabilir enerji istatistiklerinin üretilmesi, iletilmesi, değerlendirilmesi ve dağıtılması için ortak bir çerçeve oluşturmaktadır. Diğer amaçlarının yanı sıra, enerji tüketiminin özellikle de sera gazı emisyonlarına ilişkin olarak çevre üzerindeki etkisini değerlendirmek için doğru ve güncel enerji bilgilerinin mevcut olmasını hedeflemektedir. 20 MRR madde 7.1 kapsamındaki unsurlardan bazıları mevcut durum itibariyle Türkiye ye uygulanabilir olmadıkları için bu listede verilmemiştir (CDM ve JI kapsamındaki kredilerin kullanımına ilişkin bilgi; AB ETS Direktifi uyarına sunulan bilgiler). 21 UE ler için BMİDÇS raporlama gereklilikleri hakkında bkz. yukarıda paragraf Bunlar: Karbondioksit (CO2); Metan (CH4); Nitröz Oksit (N2O); Sülfür hekzaflorit (SF6); Nitrojen triflorit (NF3); Hydroflorokarbonlar (HFC); Perflurokarbonlar (PFC). 23 Bunlar ulusal politikalar ve önlemlerle sera gazı eğilimlerindeki ilerlemelerin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayan niceliksel veya niteliksel faktörler veya değişkenlerdir. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 8 / 36

16 KG/KK planı, genel belirsizlik değerlendirmesi ve genel tamlık değerlendirmesine ilişkin bilgiler. İkinci olarak, yukarıda belirtilen bilgileri ve her türlü ek güncellemeyi içeren tam ve güncel UE Raporunun, her yıl 15 Mart tarihine kadar Komisyon a iletilmesi gerekmektedir. 24 Son olarak, Üye Ülkeler her yıl 15 Nisan tarihine kadar, UE lerini 15 Mart tarihine kadar halihazırda Komisyon a sunulan tüm bilgilerle birlikte BMİDÇS Sekreteryasına sunması gerekmektedir. Tüm AB Üye Ülkelerinin UE lerinden oluşan AB Sera Gazı Envanteri, Komisyon tarafından derlenip aynı tarihe kadar (her yıl 15 Nisan a kadar) BMİDÇS Sekreteryasına sunulur. Bir başka son tarih de MRR 8. madde kapsamında belirlenmiştir, buna göre mümkün olduğu durumlarda, her sene 31 Temmuz tarihine kadar, Üye Ülkeler X 1 yılı için ortalama UE yi, buna karşılık gelen AB ortalama envanterinin derlenebilmesi için Komisyon a sunacaklardır. Bu düzenleyici çerçeve, her ikisi de MRR yi uygulayan Yönetmeliklerce tamamlanmıştır. 666/2014 ve 749/2014 sayılı Yetki Devrine Dayanan Ayrıntılara bakılacak olursa, 666/2014 AB Envanterinin oluşturulması ve idaresine yönelik kurallar koyarken 749/2014 Üye Ülkelerin MRR 7. madde uyarınca raporladıkları bilgilerin yapısı, formatı, sunum süreci ve gözden geçirmesine ilişkin uygulama hükümlerini içermektedir. Genel olarak, 749/2014/EU sayılı Yönetmelik, 24/CP.19 sayılı Karar çerçevesinde sera gazlarının UE de raporlanmasına ilişkin salık verilen BMİDÇS genel norm ve gerekliliklerini aşağıdakiler açısından kabul etmekte ve uygulamaktadır: CRF tablolarının kullanılması; Tam UE Raporu yapısı. Bu bağlamda, maddeler özellikle konuyla ilgilidir çünkü Üye Ülkelerin aşağıdaki konularda raporlamaya yönelik tamamlaması gereken somut adım ve gereklilikleri ayrıntılandırmaktadır: UE sistemleri; Ulusal Emisyon Tavanları Firektifi kapsamında sunulan verilerle tutarlılık, F Gazları Yönetmeliği ve Enerji İstatistikleri sistemi; yeniden hesaplamalar; belirsizlik; ve yaklaşık sera gazı envanteri /2013/EU sayılı Yönetmelik kapsamında UB ve İYR lere yönelik AB gereklilikleri MRR 18. madde, BMİDÇS 12. madde ve 4/CP.5 ve 2/CP.17 sayılı kararlarda UB ve İYR ler için tespit edilen kuralların düzenli aralıklarla Sekreteryaya UB ve İYR sunma çağrısında bulunulan AB ve Üye Ülkelere uygulanacağını ifade etmektedir. 25 Ayrıca, MRR maddeler BMİDÇS Müktesebatı ile uyumlu bir şekilde politika ve önlemlerle projeksiyonların zorunlu raporlanmasına ilişkin rehber bilgiler sağlamaktadır. Bu çerçevede, madde 12 kapsamında Üye Ülkelerin 9 Temmuz 2015 tarihi itibariyle politika ve önlemlerle projeksiyonların raporlanması için ulusal sistem oluşturması gereklidir. Bu yasal, kurumsal ve teknik düzenlemelerin sürekli iyileştirilmesini ve diğer bilgilere ek olarak kullanılan veri, metodoloji ve modeller, hassasiyet analizi ve KG/KK planının uygulamasına ilişkin raporlanan bilgilerin zamanında sunulmasını, doğruluk, tutarlılık, tamlık ve karşılaştırılabilirliğinin sağlanmasını gerekmektedir. Biraz daha ayrıntılı ifade edilecek olursa, Üye Ülkeler, politika ve önlemlere ilişkin raporlama yükümlülükleri açısından, 15 Mart 2015 tarihinden itibaren başlayarak, her iki yılda bir, Komisyon a aşağıdaki bilgileri sağlayacaktır: 26 Politika ve önlemlerin ya da önlem gruplarının raporlanmasına ve kaynaklarla yutaklarda insan kaynaklı sera gazı emisyonları ve azaltımlarına dair projeksiyonların raporlanmasına yönelik ulusal sistemlerine ilişkin açıklamalar; Düşük karbonlu kalkınma stratejilerine ve bu stratejilerin uygulanmasında gösterdikleri ilerlemeye ilişkin güncellemeler; kaynaklarda sera gazı emisyonlarını sınırlayan ya da azaltan veya yutaklarda azaltımları artıran ulusal politika ve önlemler, veya önlem grupları ve AB politika ve önlemlerinin uygulanmasına ilişkin sektörel temelde 24 Bkz. MRR madde UB ve İYR lere ilişkin BMİDÇS gereklilikleri ve Rehberler hakkında bkz. yukarıda paragraf 1.2 ve Bkz. MRR madde 13. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 9 / 36

17 sunulan ve MRR Ek I de listelenen gaz veya gaz gruplarına (HFC ve PFC) göre oluşturulmuş bilgiler. Bu güncellemeler aşağıdakileri içerecektir: (i) politika veya önlemin hedefi ve politika veya önlemin kısa açıklaması; (ii) politika aracının türü; (iii) politika, önlem ya da önlem gruplarının uygulanma durumu; (iv) kullanıldığı durumlarda, zaman içerisindeki ilerlemeyi izlemeye ve değerlendirmeye yarayan göstergeler; (v) mevcut olduğunda, kaynaklardaki sera gazı emisyonları ve yutaklardaki azaltımların etkilerine ilişkin niceliksel hesaplamalar; 27 (vi) mevcut olduğunda, politika ve önlemlerin beklenen maliyet ve faydalarına ilişkin hesaplamalar ve uygun durumlarda politika ve önlemlerin gerçekleşen maliyet ve faydalarına ilişkin hesaplamalar. Üye Ülkeler raporlama döneminin ilk yılı sırasında meydana gelen her türlü önemli değişikliği, önceki raporu takip eden yılda 15 Mart tarihine kadar Komisyon a iletecektir. Buna ek olarak, raporlanan tüm bilgileri elektronik formatta halkın erişimine sunacaklardır. Benzer şekilde, projeksiyonların raporlanmasına ilişkin olarak, Üye Ülkeler 15 Mart 2015 itibariyle her iki senede bir Komisyon a aşağıdaki hususları raporlayacaklardır: 28 kaynaklardaki insan kaynaklı sera gazı emisyonları ve yutaklardaki azaltımların, MRR Ek I de listelenen gaz veya gaz grupları (HFC ve PFC) ile sektörlere göre düzenlenmiş, ulusal projeksiyonları. Bu projeksiyonlar, rapor yılını takip eden 0 ya da 5 ile biten dört yıl dizisi için niceliksel tahminleri içermelidir. Ulusal projeksiyonlarda Birlik seviyesinde kabul edilen tüm politika ve önlemler göz önünde bulundurulmalıdır ve aşağıdaki unsurları kapsamalıdır: (i) mevcut olduğu durumlarda önlemlerin bulunmadığı projeksiyonlar, önlemlerin bulunduğu projeksiyonlar, ve mevcut olduğu durumlarda, ek önlemlerin bulunduğu projeksiyonlar; (ii) 2003/87/EC sayılı Direktif ve 406/2009/EC sayılı Karar kapsamındaki emisyon kaynakları için toplam sera gazı projeksiyonları ve projeksiyonu yapılan sera gazları emisyonlarının ayrı ayrı hesaplamaları; (iii) politika ve önlemlerin etkisi; (iv) projeksiyonlar için yapılan hassasiyet analizinin sonuçları; (v) projeksiyonları destekleyen değerlendirme ve teknik raporlara ilişkin ilgili tüm referanslar. Raporlama döneminin ilk yılında gerçekleşebilecek her türlü önemli değişikliğin, önceki raporu takip eden yılda 15 Mart tarihine kadar, ilgili Üye Ülke tarafından Komisyon a bildirilmesi gerekmektedir. Üye Ülkeler ulusal projeksiyonların ve ilgili bilgilerin halkın erişime açık olmasını sağlayacaklardır. Son olarak, Ek I taraf Ülkeler UB ler için BMİDÇS raporlama zaman çizelgesiyle uyumlu olacak şekilde Üye Ülkeler her 4 yılda bir, ulusal uyum planlama ve stratejilerine ilişkin Komisyon a rapor vereceklerdir. 29 Tablo 3: UE, UB ve İYR ler için başlıca MRR gerekliliklerinin özeti 30 ULUSAL ENVANTER GEREKLİLİKLERİ AB Komisyonu na UE raporlamasını yapma yetkisine sahip ulusal kurumun tayin edilmesi; Ulusal Envanter Sisteminin kurulması (madde 5.1); Ulusal yetkili kurumların ilgili verilere erişiminin sağlanması (5.2); Ulusal Envanter Sisteminin sürekli iyileştirilmesi (madde 5.1); 27 Daha fazla ayrıntılandırılırsa, niceliksel hesaplamalar şu şekilde ayrılabilir: a) münferit politika ve önlemlerin ya da politika ve önlem gruplarının iklim değişikliği azaltım konuları üzerindeki etkilerinin ex ante değerlendirme sonuçları. AB ETS Direktifi kapsamında olan sera gazı emisyonlarıyla 406/2009/EC sayılı Karar kapsamındakiler arasında ayrım yapılarak, raporlama yılını takip eden 0 ya da 5 ile biten dört yıllık bir dizi için hesaplamalar yapılacaktır; ve b) AB ETS Direktifi kapsamında olan sera gazı emisyonlarıyla 406/2009/EC sayılı Karar kapsamındakiler arasında ayrım yapılarak münferit politika ve önlemlerin ya da politika ve önlem gruplarının iklim değişikliği azaltım konuları üzerindeki etkilerinin ex post değerlendirme sonuçları. 28 Bkz. MRR Madde Bkz. MRR Madde Kaynak: Yazarın kendi ayrıntılandırma çalışması. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 10 / 36

18 ULUSAL BİLDİRİM ve İKİ YILLIK RAPOR GEREKLİLİKLERİ Kalite hedeflerinin TACCC yerine getirilmesi (madde 5.1); İzleme ve Raporlama Odak Noktasının (yetkili envanter kurumu) belirlenmesi (madde 3); KG/KK oluşturulması ve uygulanması (madde 6.1.(a); X 2 dönemini kapsayan yıllık UE sera gazı emisyonlarının hazırlanması (madde 7.1); Ocak 2015 tarihi itibariyle ön UE nin yıllık olarak AB Komisyonu na raporlanması (madde 7.1); Yıllık UER nin 15 Mart tarihine kadar AB Komisyonu na sunulması (madde 7.3); Yıllık UE nin 15 Nisan a kadar BMİDÇS Sekreteryasına sunulması (madde 7.4) PvÖ ler, projeksiyonlar ve düşük karbonla kalkınma stratejilerindeki ilerlemeyi raporlama yetkisine sahip ulusal makamın tayin edilmesi; PvÖ lerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve raporlanmasına yönelik ulusal sistemin mevcut olması ve sürekli iyileştirilmesi (madde 12.1 ve 13.1); Projeksiyonların raporlanmasına ilişkin ulusal sistemin kurulması ve sürekli iyileştirilmesi (madde 12 ve 13.1); PvÖ ler ve projeksiyonların raporlanmasında kalite hedeflerinin (TACCC) karşılanması (madde 12.2); PvÖ ler ve projeksiyonların AB Komisyonu na iki yılda bir raporlanması (madde 13 ve 14); BMİDÇS hedeflerine ulaşılmasına yönelik ulusal ilerlemenin izlenmesi ve raporlanması (1.(b)) 2. Türkiye deki Mevcut UE, UB ve İYR Yasal Çerçeveye ilişkin Açıklamalar 2.1 Türkiye nin BMİDÇS, KP ve AB Katılım Süreci kapsamındaki statüsüne ilişkin genel bilgiler Türkiye yılından bu yana BMİDÇS ye ve yılından bu yana KP ye taraftır. Kendine özgü statüsü nedeniyle bu anlamdaki konumu görüşlere açık kalmıştır ve uzun süre nispeten tartışmalı olagelmiştir (BMİDÇS nin kabul edildiği dönemde OECD üyesi olmasına rağmen sanayileşmiş bir ülke değildi, geçiş ekonomisi değildi). Bu nedenle, BMİDÇS hem Ek I hem Ek II ye dahil olmasının ardından sonraki aşamalarda Türkiye nin Ek I Taraf Ülkelerine kıyasla farklı bir konumda olduğunu ifade eden ve özel durumunu kabul eden 26/CP.7 sayılı COP Kararı ile Ek II den çıkartılmıştır. 33 Bu sürecin ilk ve en önemli sonucu, BMİDÇS kapsamındaki Ek I statüsüne ve KP yi onaylamış olmasına rağmen Türkiye nin KP Ek B listesinde bulunmaması ve ne ilk ( ) ne de ikinci ( ) dönem için sera gazı emisyonları niceliksel kısıtlama/azaltım taahhütleri bulunmaması olmuştur. Ayrıca, BMİDÇS 4.3, 4.4 ve 4.5 sayılı maddeler ve 1/CP.16 sayılı COP Kararında ifade edilen gelişmekte olan ülkelere teknoloji, finans ve teknik bilgi ve uzmanlık transferi yükümlülüğü de yoktur, hatta tersine aynı karar hasebiyle, Ek II ülkelerinden gelecek sözü geçen destek ve yardımlardan iklim değişikliği çabalarının ölçeğini büyütmek amacıyla faydalanma imkanı bulunmaktadır. Yine de, BMİDÇS 4.1 ve 12. maddeler uyarınca bilgi ve iletişim yükümlülükleri mevcuttur ve KP 5. madde uyarınca sera gazı emisyonları için ulusal sistem kurması gerekmektedir. Bunlara ek olarak, BMİDÇS madde 4.2 uyarınca ulusal azaltım politika ve önlemleri kabul edip uygulaması beklenmektedir. Bu nedenle, bu raporun 1. bölümünde ifade edildiği üzere, aşağıdaki belgeleri BMİDÇS ve IPCC rehber ve kurallarına göre hazırlayıp sunması zorunludur: CRF ve UER den oluşan yıllık sera gazı emisyon ve azaltım UE; 31 Türkiye BMİDÇS yi 4990/2003 sayılı kanunla onaylamıştır. 32 Türkiye KP yi 5836/2009 sayılı kanunla onaylamıştır. 33 Daha fazla ayrıntı için bkz. 26/CP.7 sayılı Karar ve FCCC/CP/1999/6, 59 ila 63. paragraflar ve FCCC/CP/2000/5/Add.1, 83 ila 85. paragraflar. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 11 / 36

19 Dört yılda bir UB; İki yılda bir İYR. Türkiye nin AB iklim değişikliği politikası ve mevzuatı açısından görevleri ve konumunun yanı sıra, ülkenin 1987 yılında o zamanki adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu, şimdiki AB ye üyelik başvurusunda bulunduğunu da hatırlatmak gerekir. AB İstikrar ve Ortaklık Süreci kurallarını takiben 1997 yılında Türkiye nin AB ye katılımı uygun görülmüş ve 1999 yılında resmi adaylık statüsü verilmiştir. Sonrasında, tarama sürecini takiben 2005 Ekim tarihinde AB ile üyelik müzakereleri başlatılmıştır. Türkiye nin, AB ye katılım yolunda ilerleme göstermesi için, diğer yükümlülüklerinin yanı sıra ulusal mevzuat, idari ve kurumsal yapısını AB müktesebatının 35 Fasıldan oluşan mevcut yapısıyla uyumlu hale getirmesi beklenmektedir. Bunlar arasında 27. Fasıl Çevre ve İklim Değişikliği konusundadır. 1. bölüm, 2. paragrafta açıklandığı üzere, AB her Üye Ülkesi gibi BMİDÇS ve KP yi onaylamıştır ve BMİDÇS Ek I Tarafı ve KP Ek B Tarafı statüsüne sahiptir. Sonuç itibariyle, AB ve Üye Ülkelerin iklim değişikliği politikası ve mevzuatı büyük oranda BMİDÇS, KP ve COP Kararları temeline dayanmaktadır. Böyle olunca, BMİDÇS, KP ve COP Kararları taahhütlerinin uygulanması ve bu kapsamdaki hedeflere ulaşılması amacını taşımaktadırlar. Daha ayrıntılı ifade edilecek olursa, Avrupa Birliği, UE, UB ve İYR lerle bilgilendirme ve raporlama yükümlülüklerini uygulamaktadır ve bunu diğer belgelerin yanı sıra, BMİDÇS Rehberleri, ilkeleri ve düzenleyici çerçevesiyle tamamen uyumlu olan 525/2013/EU (MRR) sayılı Yönetmelik uyarınca gerçekleştirmektedir. Bu nedenle, MRR nin ve yetki devrine dayalı tüzüklerinin Türk mevzuatına etkili ve tam bir şekilde aktarılması ve uygulanması, Türkiye nin katılım müzakerelerinde yerine getirmesi gereken zorunlu bir koşuldur. Aynı zamanda, ulusal yasal sistemin MRR ile uyumlaştırılması, 1. bölümde 1. paragrafta ifade edilen BMİDÇS bilgilendirme ve raporlama gereklilikleriyle uyum düzeyini de artıracak bir unsurdur. 2.2 Türkiye deki Ulusal Envanter Düzenlemeleri: mevcut yasal ve kurumsal durum Genel çerçeve Türkiye de iklim değişikliği ve hava kirliliği politika ve önlemlerinden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) sorumludur. Bakanlık bünyesinde Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nde İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı ve Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı kurulmuştur. Fakat iklim değişikliği sektörünün, özellikle de sera gazı hesaplama faaliyetleri açısından ortak ilgi alanı oluşturması nedeniyle, UE hazırlanmasında, planlamadan hazırlık çalışmalarına ve yönetime kadar farklı kurumlar çeşitli rol ve ölçülerde rol almaktadırlar. Bu bağlamda, TÜİK, UE faaliyetlerinin koordinasyonunun sağlanması ve bu faaliyetlerin uygulanmasından sorumlu ana kuruluştur ve UE için Ulusal Odak Noktası olması nedeniyle yıllık raporun nihai halinin BMİDÇS Sekreteryasına sunulmasından sorumludur. TÜİK in teşkilat ve yetkileri Türkiye İstatistik Kanunu 34 ile ve bu kapsamda öngörülen Türkiye Resmi İstatistik Programı (RİP) çerçevesinde düzenlenmiştir. 35 Mevzuata göre, TÜİK bilimsel ve teknik özerklikle hareket edecektir, ayrıca sera gazı emisyonları ve hava kirliliği istatistiklerini de içeren çevre istatistiklerinin hazırlanması yetkisine sahiptir. 36 Resmi istatistiklere ilişkin genel ilkeler uyarınca diğer kurum ve kuruluşlarla meslek örgütleri TÜİK e bu görevinde destek sağlayacaklardır. 37 TÜİK in UE için resmi odak noktası olarak belirlenmesi, 2009/1 sayılı İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu (İDKK) Kararı ile İstatistik Kanunu ve RİP yasal temelinde resmiyet kazanmıştır. İklim değişikliği girişimlerinin ve önlemlerinin koordinasyonunu sağlayan Kurul un teşkili 2001 yılına dayanmaktadır, Türkiye İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu nu (İDKK) 38 ve 2010 ile 2012 yıllarında yeniden yapılandırmıştır. 39 Buna paralel olarak, 2012 yılında Hava Emisyonları Koordinasyon Kurulu (HEKK) kurulmuştur 40. İki kurul arasındaki yakın ilişkiler ve benzer sektörel yetkinlikler göz önünde bulundurularak nihayetinde iki kurulun 34 Bkz sayılı ve 18 /11/2005 tarihli Resmi Gazete de yayınlanmış 5429/2005 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu. 35 RİP İstatistik Kanunu nun 3 ss maddeleriyle düzenlenmiştir. Ulusal ve uluslararası düzeyde ihtiyaç duyulan alanlarda güncel, güvenilir, zamanlı, şeffaf ve tarafsız veri üretilmesini sağlamak amacıyla resmi istatistiklerin üretimine ve yayımına ilişkin temel ilkelerle standartları belirlemektedir. 5 yıllık bir zaman dönemini kapsamaktadır ve mevcut program dönemi için uygulanmaktadır. 36 Bkz. İstatistik Kanunu, enstitünün (TÜİK) görev ve yetkilerini belirleyen 17 ve 18. maddeler ile Çevre İstatistikleri kapsamındaki alanlara ilişkin RİP Bölüm Bkz. UE hazırlama ve yönetime dair paragraf. 38 Bkz. 2001/2 sayılı Başbakanlık Genelgesi. 39 Bkz. 2010/18 ve 2012/2 sayılı Başbakanlık Genelgeleri. 40 Bkz. 2012/22 sayılı Başbakanlık Genelgesi. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 12 / 36

20 birleştirilmesiyle 2013 yılında İDHYKK oluşturulmuştur. 41 İDHYKK, Türkiye sera gazı izleme ve raporlama performansının güçlendirilmesi ve düzenlenmesi açısından, sahip olduğu potansiyel düşünüldüğünde, hayati bir kuruluştur. Bu bağlamda, yapısı ve işlevleri aşağıdaki paragrafta daha ayrıntılı bir şekilde analiz edilmektedir İDHYKK: düzenleyici çerçeve, yapısı ve yetkileri Yukarıda belirtildiği üzere İDHYKK, İDKK ve HEKK nin birleştirilmesiyle 2013/11 sayılı Başbakanlık Genelgesi yle kurulmuştur. Üyeleri, yetkileri, sektörel yetkinlikleri ve işlevleri yakın zamanda kabul edilen İDHYKK Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge (buradan itibaren Yönerge olarak anılacaktır) ile düzenlenmiştir. 42 Aşağıdaki üye listesinden de anlaşılacağı üzere, 3 4. maddeler uyarınca, İDHYKK (buradan itibaren Kurul olarak anılacaktır) farklı sektörlerden üst düzey teknik ve siyasi uzmanlık ve ilgili kurum ve paydaşlardan olabildiğince geniş temsiliyet barındıracak şekilde yapılanmıştır: Başkan: ÇŞB (Bakan ya da Müsteşar); Sekreterya: ÇŞB (Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü); Üye: AB Bakanlığı Müsteşarı; Üye: BSTB Müsteşarı; Üye: Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı; Üye: Ekonomi Bakanlığı Müsteşarı; Üye: ETKB Müsteşarı; Üye: GTHB Müsteşarı; Üye: İçişleri Bakanlığı Müsteşarı; Üye: Maliye Bakanlığı Müsteşarı; Üye: Kalkınma Bakanlığı Müsteşarı; Üye: OSİB Müsteşarı; Üye: Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı; Üye: Sağlık Bakanlığı Müsteşarı; Üye: UDHB Müsteşarı; Üye: Hazine Müsteşarı; Üye: TÜİK; Üye: Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı; Üye: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı; Üye: Türk Sanayici ve İşadamları Derneği; Üye: Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği. Kurul yılda en az bir kere toplanır ve Yönergenin 5 6. maddeleri uyarınca aşağıdaki görevleri yerine getirir: İklim değişikliği ile mücadele ve hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla gerekli karar ve tedbirlerin alınması, ve BMİDÇS ve Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Uzun Menzilli Sınır Asan Hava Kirliliği Sözleşmesi ile ilgili iç ve dış politikaların belirlenmesi çalışmalarını koordine etmek. Bu amaçla, yetki alanlarında kararlar alıp yayınlama ve uygulamalarını takip etme yetkisine sahiptir. Her ne kadar bu ifade oldukça genel olsa da, Kurul un görevleri kapsamında her türlü önlem ve kararı alabileceği ve bunların hukuki niteliği ve gücü açısından güçlü bir yetkiyle daha ziyade rehberlik rolü üstlendiği sonucu çıkarılabilmektedir. Hakikaten, açık bir uygulama/uyumluluk mekanizması öngörülmemiş olmasına rağmen, Kurul üyelerinin bu kararların kendi kurumlarında/derneklerinde uygulanmasını sağlamaları ve uygulama sonuçlarını Kurul a raporlamaları gerekmektedir Bkz. 2013/11 sayılı Başbakanlık Genelgesi /1 sayılı ve 07/05/2014 tarihli İDHYKK Kararı Ek I. 43 Bkz. Yönerge 8. madde. Bazı kararlar teknik/idari nitelikleri nedeniyle hemen uygulanabilir kararlarken (örneğin Baş Müzakereci atanması ya da Çalışma Gruplarının kurulması), diğerlerinin yürürlüğe girmesi için ek kabul/onay prosedürlerine ihtiyaç vardır (örneğin: yakın zamanda Türkiye tarafından kabul edilen INDC Niyet Edilen Ulusal Katkı Kurul tarafından kararlaştırılmıştır ancak Meclis tarafından onaylanması gerekmiştir). YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 13 / 36

21 6. madde uyarınca Kurul un, Çalışma Grupları (ÇG) ve faaliyetleri izlemek ve değerlendirmek için danışma grupları oluşturma yetkisi vardır. Yılda en az iki kez toplanan ÇG ler, Kurul a teknik destek sağlamak, Kurul Kararlarınca öngörülen faaliyetleri yürütmek ve çalışma programlarını takip etmek durumundadırlar. ÇG lerdeki kurum ve kuruluşlar biri en az Daire Başkanı düzeyinde olmak üzere iki temsilci tarafından temsil edilir. Her ÇG için bir koordinatör kurum belirlenir ve ÇŞB her ÇG nin daimi üyesidir 44. ÇG ler iklim değişikliği/hava kirliliği alanlarında nitelikli uzmanlığa sahip akademisyenler, sivil toplum ve özel sektörden danışmanlardan bilimsel ve teknik destek alabilir. Şimdiye kadar, 7 ÇG kurulmuştur ve görevlerine göre bunlardan dördü analizimizle yakından ilişkilidir: 45 ÇG1 Azaltım Koordinatör Kurum ÇŞB Görevler: 1.Türkiye nin ulusal bildirimlerinin hazırlanmasına katkı sağlamak; 2.Sera gazı emisyonlarının azaltımı amacıyla uygun politika ve önlemleri belirleme çalışmaları ile bu konuda fayda maliyet analizleri yapmak; 3.Önlemler gözetilmeyen, önlemler gözetilen ve ilave önlemler gözetilen senaryoları kapsayacak şekilde sera gazı emisyonu eğilimlerini çalışmak; 4.Azaltım ile ilgili sektör stratejileri ve eylem planlarının hazırlanmasına, güncellenmesine ve izlenmesine katkıda bulunmak; 7.BMİDÇS müzakerelerine katılmak; 8.Azaltıma ilişkin AB müktesebatına uyum çalışmalarını koordine etmek; 46 ÇG2 Uyum Koordinatör Kurum ÇŞB Görevler: 1. Türkiye nin ulusal bildirimlerinin hazırlanmasına katkı sağlamak; 2.Uyum için politika ve önlemleri belirlenmesi ; 3.Uyuma yönelik strateji ve eylem planlarını hazırlamak, güncellemek ve izlemek; 4.BMİDÇS müzakerelerine katılmak; 5.Modelleme ve tahmin, iklim değişikliği etkilerini ve cevap seçeneklerini içeren sosyo ekonomik analizler yapmak; ( ); 8.Uyuma yönelik AB müktesebatına uyum çalışmalarını koordine etmek; 47 ÇG3 Sera Gazı Envanteri Koordinatör Kurum TÜİK Görevler: 1.Ulusal sera gazı emisyonlarını hesaplamak ve değerlendirmek; 2. BMİDÇS ye sunulan UER ve CRF nin hazırlanmasına katkıda bulunmak; 3. BMİDÇS ye sunulan ulusal bildirimlere katkı sağlamak; 4.BMİDÇS kapsamındaki faaliyetlere katılmak; 5.BMİDÇS müzakerelerine katılmak; ( ); 7.Sera gazı emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanmasına yönelik uygulamaların sağlıklı işleyişinin sağlanması amacıyla özel sektörle istişarede bulunmak; 48 ÇG7 Hava Yönetimi Koordinatör Kurum ÇŞB Görevler: 1.Hava kirleticileri emisyon envanterini ülkeye özgü bilgileri içerecek şekilde iyileştirmek; 2.Sektörel emisyonlara ilişkin bilgi toplamak; 3.Ulusal EF leri geliştirmek; ( ). Görevlerinin ortak niteliği göz önünde bulundurulduğunda, yukarıda belirtilen ÇG ler kesinlikle birbiriyle bağlantılıdır ve genel olarak BMİDÇS, KP ile AB çerçevesinde raporlama ve bilgilendirme taahhütlerinin kapsam altına alınmasını amaçlamaktadır. Daha ayrıntılı incelenecek olursa, bu raporun 1. bölümünde BMİDÇS Rehberlerine göre UE, UB ve İYR lerde bulunması zorunlu unsurlar açısından yapılan analizi hatırlatarak şu sonuçlar ifade edilebilir: a) ÇG3 Sera Gazı Envanteri, UE nin derlenmesinde TÜİK e destek vermek açısından çok önemli bir role sahiptir (ve aslında, TÜİK bu grubun koordinatör kurumudur); b) Azaltım ve Uyum konusunda çalışan ÇG1 ve ÇG2, özellikle NB ve İYR lerin ilgili bölümlerinden pek çoğunun hazırlanmasında ÇŞB ye (bu ÇG lerin koordinatör kurumu) destek vermelidir; 3) ÇG7 nin daha sektörlerarası bir yapısı vardır ve UE, UB ve İYR lerin hazırlanmasına yardım etmelidir UE hazırlama ve arşivleme UE, yukarıda anlatılan İDHYKK ÇG3 Sera Gazı Emisyon Envanteri tarafından hazırlanacaktır. TÜİK ÇG nin faaliyetlerinin koordinasyonunu sağlamaktan sorumludur ve Ulusal Emisyon Envanteri Odak Noktası görevini 44 Bkz. Yönerge nin 13. maddesi 45 Listede, sera gazı emisyonları envanteri, azaltım ve uyum, hava emisyonları yönetimiyle ilgili doğrudan çalışan 4 ÇG nin yalnızca konuyla en ilgili görevleri seçilerek verilmiştir. 2014/1 sayılı ve 07/05/2014 tarihli İDHYKK toplantısında onaylanan ve 7 ÇG kurulmasıyla bunların görevlerini belirleyen kararda Ek II de yer alan ilgili görevlerin orijinal sıralaması burada korunmuştur. 46 ÇG1 Azaltım şu kurumların temsilcilerinden oluşmaktadır: ETKB (Elektrik üretimi sektör uzmanları); ÇŞB (Binalar sektöründe azaltım sektör uzmanları); BSTB (Sanayi sektöründe azaltım sektör uzmanları); UDHB; ÇŞB (atık sektörü uzmanları); GTHB; OSİB (AKAKDO uzmanları); ÇŞB (sera gazı projeksiyon uzmanları); ÇŞB (karbon piyasası uzmanları); ÇŞB (azaltım önlemlerinin ekonomik etkileri uzmanları). 47 ÇG2 UYUM şu kurumların temsilcilerinden oluşmaktadır: OSİB (su kaynakları yönetim uzmanları); GTHB (tarım ve gıda güvenliği uzmanları); Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı; Sağlık Bakanlığı; OSİB (ekosistem hizmetleri, biyoçeşitlilik ve ormancılık uzmanları); Kültür ve Turizm Bakanlığı; OSİB (projeksiyonlar ve sistematik gözlem uzmanları); ÇŞB (uyum önlemlerinin ekonomik etkileri); UDHB. 48 ÇG3 Sera Gazı Envanteri mevcut durumda çalışmaktadır. Aşağıdaki 6 farklı kurumdan gelen 24 kişiden oluşmaktadır ve yüksek düzeyde sektörel uzmanlığı haizdir: TÜİK (8); ÇŞB (2); ETKB (4); UDHB (3); GTHB (4); OSİB (3). YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 14 / 36

22 yürütmektedir. 49 Ayrıca, aşağıda listesi bulunan bakanlıklar da UE hazırlama ve yönetimi kapsamında farklı faaliyetlere göre tüm sürece dahil olmaktadırlar (FV lerin toplanması; Metotların ve EF lerin seçilmesi; Sera gazı emisyonları ve azaltım hesaplamaları; Belirsizlik değerlendirmesi; KG/KK Planının uygulanması; Doğrulama; Arşivleme): Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Çevre, Enerji ve Ulaştırma İstatistikleri Dairesi Başkanlığı; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB) Tarım Reformu Genel Müdürlüğü; Orman ve Su İşleri Bakanlığı (OSİB) Orman Genel Müdürlüğü; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (UDHB) Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) Enerji İşleri Genel Müdürlüğü. Ayrıntılara bakılacak olursa, RİP Bölüm 6 da emisyon hesaplamalarına ilişkin olarak bakanlıklar arasında makro düzeydeki görev ve sorumluluk dağılımına ilişkin faydalı bilgiler verilmektedir: Sera gazı emisyon istatistikleri kapsamında, enerji, endüstriyel prosesler, solvent ve diğer ürün kullanımı, tarımsal faaliyetler ve atıklardan kaynaklanan emisyonlarla yutaklarda karbon azaltımı ulusal düzeyde yıllık olarak Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) rehberlerinde tavsiye edilen yaklaşımlar kullanılarak hesaplanmaktadır. Elektrik üretimi ve ulaştırma haricinde kalan enerji sektörü kaynaklı emisyonlar, TÜİK tarafından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı enerji bilançolarını kullanarak hesaplanmaktadır. Kömür madenciliği, petrol ve gaz sistemleri, endüstriyel prosesler, tarımsal faaliyetler ve atıklardan kaynaklanan emisyonlar TÜİK tarafından hesaplanmaktadır. Elektrik üretiminden kaynaklanan emisyonlar, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB), Enerji İşleri Genel Müdürlüğü tarafından tüm santrallerin yakıt niteliklerine göre hesaplanmaktadır; ulaştırmadan kaynaklanan emisyonlar Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hesaplanıp TÜİK e gönderilmektedir. Ormancılık ve diğer arazi kullanımı kapsamındaki karbon azaltımı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından hesaplanmaktadır. Florlu gazlardan kaynaklanan sera gazı emisyonları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından hesaplanmaktadır. Tüm Türkiye ye yönelik ulusal emisyon envanteri TÜİK tarafından birleştirilip sunulmaktadır. Bu hüküm, yakın zamanda kabul edilen KG/KK Planı ile uygulanmakta ve ayrıntılandırılmaktadır, buna göre Ulusal Envanter Raporu ve CRF Tabloları sorumlu kurum/kuruluşlar tarafından hazırlanıp TÜİK e gönderilmektedir. TÜİK, bunları biraraya getirip kontrolleri yaptıktan sonra UER ve CRF tablolarını BMİDÇS Sekreteryasına sunmaktadır. Uygulanabilir sektörlere göre hesaplamalar konusunda yetkin kamu/özel kurumların ve hesaplamalara yönelik ön faaliyetlerin (FV toplanması; EF ve metotların seçilmesi) belirlenmesine yönelik KG/KK Planından alınan ayrıntılar aşağıda Tablo 4 te belirtilmiştir: Tablo 4. Envanterden Sorumlu Kurum ve Kuruluşlar 50 Sektör Faaliyet Aktivite Verisi Metotlar ve Hesaplamalar Kategorisi/CRF Toplanması Emisyon Kodu Faktörleri Seçimi Enerji Enerji 1 ETKB TÜİK TÜİK (1.A.1.a Elektrik ve ısı üretimi ve 1.A.3 Ulaştırma hariç) Elektrik ve ısı ETKB ETKB ETKB üretimi 1.A.1.a Ulaştırma UDHB UDHB UDHB Endüstriyel Endüstriyel TÜİK TÜİK TÜİK işlemler işlemler 2 Çimento üretimi 2.A.1 TÜİK & TÇMB TÜİK TÜİK Kireç üretimi TÜİK & KİSAD TÜİK TÜİK 49 Bkz. yukarıda paragraf Kaynak: 2014/1 sayılı 07/05/2014 tarihli İDHYKK Kararı ile kabul edilen KG/KK Planı Ek III, Bölüm 2. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 15 / 36

23 2.A.2 Kireç taşı ve dolomit kullanımı 2.A.3 Aluminyum üretimi 2.C.3 TÜİK & ETİ Aluminyum A.Ş. TÜİK TÜİK Halokarbon ve SF6 GTB, TÜİK ÇŞB ÇŞB tüketimi 2.F Solvent ve Diğer Ürün Kullanımı Boya kullanımı 3.A TÜİK & Otomotiv Sanayii Derneği TÜİK TÜİK Kimyasal ürün TÜİK TÜİK TÜİK üretimi ve işlenmesi 3.C Tarım Tarım 4 TÜİK TÜİK TÜİK Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım AKAKDO 5 OSİB, GTHB OSİB, GTHB OSİB, GTHB Değişikliği ve Ormancılık Atık Atık 6 TÜİK TÜİK TÜİK KG/KK Planı, aşağıdaki tabloda dağılımı verilen tüm UE faaliyetlerine ilişkin (FV toplanmasından raporlama ve arşivlemeye) yetkili bakanlıklar (ve TÜİK) açısından daha kapsamlı ve ayrıntılı bir görünüm sunmaktadır: Tablo 5. Emisyon Envanterinden Sorumlu Kurum ve Kuruluşlar 51 Faaliyet Kurum ve Kuruluşlar Faaliyet verilerinin toplanması TÜİK, GTHB, OSİB, MEU, UDHB, ETKB Metotların, emisyon faktörlerinin seçilmesi TÜİK, GTHB, OSİB, MEU, UDHB, ETKB Sektörel emisyon hesaplamaları TÜİK, GTHB, OSİB, MEU, UDHB, ETKB Kilit Kaynak Analizi TÜİK Belirsizlik değerlendirmesi TÜİK, GTHB, OSİB, MEU, UDHB, ETKB CRF tablolarının doldurulması TÜİK koordinasyonunda GTHB, OSİB, MEU, UDHB, ETKB Ulusal Envanter Raporunun (UER) hazırlanması TÜİK, GTHB, OSİB, MEU, UDHB, ETKB Envanter çıktıları (CRF tabloları ve UER) TÜİK BMİDÇS Sekreteryasına raporlama TÜİK Arşivleme TÜİK, GTHB, OSİB, MEU, UDHB, ETKB Yukarıdaki tablolar ve KG/KK Planı, UE hazırlama ve yönetim sürecine dahil olan kurumların rol ve sorumluluklarını tanımlamaktadır. Ancak bu netlik, sorunsuz veri ve bilgi akışını, farklı kurumlar tarafından kullanılan veri ve metotlardaki tutarlılığı ve ilgili sonuçların raporlanmasındaki tutarlılığı her zaman sağlamamaktadır. Elbette her kurumun kendi görevlerini yerine getireceği ve Koordinatör Kurum olarak TÜİK aracılığıyla ve düzenli yapılan ÇG toplantıları vasıtasıyla diğer kurumlarla koordine edeceği düşünülebilir. Bunun yanı sıra, her ÇG nin çalışma programının kabulü ve uygulanmasıyla, ayrıca yakın zamanda kabul edilen KG/KK Planının ilk kez uygulanmasının, sürece dahil olan kurumlar arasındaki etkileşim açısından yararlı sonuçlar getirmesi beklenmektedir 51 Bkz. KG/KK Planı Bölüm 2. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 16 / 36

24 Yine de ilgili mutabakat zabıtlarıyla ve veri sağlama metotları ve programı hakkındaki İDHYKK Kararları vasıtasıyla kurumlararası koordinasyonun mevcut düzeyinin güçlendirilmesi düşünülebilir. 52 Arşivleme faaliyetlerine odaklanılarak, bu raporun 1. bölümünde analiz edilen ilgili uygulanabilir BMİDÇS Rehberleri göz önünde bulundurularak, KG/KK Planında arşivlemenin Devlet Arşiv Hizmetleri Yönetmeliği uyarınca yapılmasını salık vermektedir. Yakın zamanda onaylanan KG/KK Planı uyarınca, UE sürecine dahil olan kurumlardan sektör uzmanları envanterin BMİDÇS Sekreteryasına sunulmasından sonra 6 hafta içinde tüm bilgi ve dokümanları TÜİK e göndereceklerdir. TÜİK merkezi arşivlemeyi, ana sunucusu üzerinden ve merkezi arşiv faaliyetlerini yürüten, sunucu üzerinde değiştirme yeniden yapılandırma ya da kopyalama yetkisine sahip envanter arşiv sorumlusu vasıtasıyla yapacaktır. Arşivlenecek unsurlar şunlardır: Kurumsal bilgiler: Mevzuat ve yasal temel (Resmi İstatistik Programı, İDHYKK Kararları vs.); Kararlar, faaliyetler, görev ve sorumlulukların planlanması; Envanterin hazırlanmasına ilişkin kurumsal protokoller; İlgili kurum ve kuruluşlardaki sorumlu kişilerin iletişim bilgileri; Sektör uzmanlarının iletişim bilgileri; Doğrulama, KK raporları, yeniden hesaplamalar ve nedenlerini açıklayan özet raporlar ve KG sonuçları; Tüm resmi yazışmalar ve e postalar. 2. Sektörel veriler: Kaynaklara göre EF ler ve diğer parametreler; Metot seçimine ilişkin açıklama belgeleri, hesaplama tabloları; Varsa, diğer kaynaklar; FV ve açıklaması; FV ve EF lerin belirsizliğine ilişkin bilgiler; Sektörel bilgiler; Verilerin tamlığına ilişkin bilgiler; Yeniden hesaplamalar; Planlanan faaliyet listeleri; 3. KG/KK: KG/KK planı; KK listeleri ve KG raporları; Envanter İyileştirme Planı; 4. Diğer: CRF tabloları, CRF raporlama programı yedekleme dosyası; UER; Eğilimler, kilit kaynak ve belirsizlik analizleri çalışma tabloları, Envanter için kullanılan veritabanı ve yazılıma ilişkin bilgi. Fakat bu arşivleme sistemi henüz tam anlamıyla uygulanmamaktadır çünkü ülke mevcut durumda emisyon ve azaltım hesaplamaları, EF ler FV, metodolojik kademelerin seçimi ve ilgili diğer bilgilerle tam teşekküllü bir veritabanı uygulamasına nihai halini vermektedir. Bu adım, ulusal emisyon envanteri portalı formatında bir arşivleme sistemi kurulmasını amaçlayan üç aşamadan ilkini oluşturmaktadır, bununla birlikte sözü geçen veritabanı, bir web tabanlı veri toplama sistemi ile dokümantasyon ve arşivleme sistemi bir sistem içerisinde biraraya getirilecektir. Bu kapsamda KG/KK prosedürlerine ilişkin iç dokümantasyon, iç ve dış gözden geçirmeler, yıllık kilit kategori, kilit kategori belirleme ve planlanan envanter iyileştirmelerine yönelik dokümantasyon yer alacaktır. 54 Şimdiye kadar, veritabanının lokasyonu TÜİK sunucularıdır, ancak henüz uzaktan erişim imkanı yoktur. Veri girişi ancak TÜİK Bilgi Teknolojileri Müdürlüğü nden yetkili bir kişi tarafından yapılabilmektedir ve TÜİK in diğer ulusal veritabanları için geçerli olan standart güvenlik ve yedekleme prosedürleri uygulanmaktadır. 52 Bkz. Boşluk Analizi Bölüm Bkz. KG/KK Planı Bölüm Bkz. FCCC/ARR/2014/TUR Türkiye nin 2014 yılı Envanter Sunumu Gözden Geçirme Raporu. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 17 / 36

25 KG/KK Planı BMİDÇS tarafından geliştirilen UE Rehberleri, EK 1 e taraf her ülkenin planlama aşamasının bir parçası olarak bir KG/KK planı geliştirmesi gerektiğini belirtmektedir, bu konuya ilişkin rehberlik, ilkeler, teknik destek ve doğrulama dahil olmak üzere gerekli bilgiler 2006 IPCC Ulusal Envanter Rehberi 55 Bölüm 6 da yer almaktadır. IPCC burada Ulusal Envanterin zamanlılık, şeffaflık, doğruluk, karşılaştırılabilirlik, uyumluluk ve tamlık konularına önemli derecede katkı sağlayan UE kalite hedeflerini tutturmayı amaçladığını belirtmektedir. Doğrulama ile birlikte, KG/KK prosedürlerinin uygulanması, UE hazırlığının ayrılmaz bir parçası olarak değerlendirilecek ve sadece yukarıda ifade edilen kalite hedeflerine ulaşmayı değil aynı zamanda gerekli olan durumlarda UE nin sürekli olarak yeniden değerlendirilmesi ve iyileştirilmesi hususlarında da hayati bir rol oynayacaktır. IPCC tarafından yerine getirilen KK/KG ve Doğrulama faaliyetlerinin tanımları, ilgili açıklamalarıyla birlikte aşağıda belirtilmiştir: 56 Kalite Kontrol (KK), envanterin hazırlanması sürecinde kalitesinin değerlendirilmesi ve muhafaza edilmesi amacıyla rutin teknik faaliyetlerin yürütüldüğü bir sistemdir. Envanteri hazırlayan personel tarafından gerçekleştirilmektedir. KK aşağıda belirtilen amaçlar doğrultusunda tasarlanmaktadır: (i) Veri bütünlüğünü, doğruluğunu ve tamlığını sağlamak için düzenli ve uyumlu kontroller gerçekleştirmek (ii) Hataları ve ihmalleri belirlemek ve düzeltmek (iii) Envanter materyallerini dokümante etmek ve arşivlemek, bütün KK faaliyetlerini kayıt altına almak KK faaliyetleri veri toplama ve hesaplamalara ilişkin doğru kontrollerin yapılması, emisyon ve azaltım hesaplamaları için onaylanmış standart prosedürlerin kullanılması, ölçümlerin yapılması, belirsizlik hesaplamalarının yapılması, arşivleme bilgisi ve raporlama gibi genel birçok yöntemi içermektedir. KK faaliyetleri aynı zamanda kategorilerin, faaliyet verilerinin, emisyon faktörlerinin ve diğer hesaplama parametreleri ve yöntemlerinin teknik olarak gözden geçirilmesi faaliyetini de içermektedir. Kalite Güvencesi (KG) envanter hazırlığı/geliştirme sürecine doğrudan dahil olmayan personel tarafından yürütülen gözden geçirme prosedürlerinin planlı bir biçimde gerçekleştirildiği bir sistemdir. Tercihen bağımsız üçüncü taraflarca yapılması ön görülen gözden geçirme faaliyetleri, KK prosedürlerinin uygulanmasını takiben tamamlanmış bir envanter üzerinden yerine getirilmektedir. Gözden geçirmeler, ölçümlenebilir hedeflerin karşılandığını (veri kalitesi hedefleri) doğrulamakta, envanterin en iyi muhtemel emisyon tahminlerini, mevcut bilimsel bilgi ışığında verilen azaltımları yansıttığını ve veri kullanılabilirliğinin mümkün olmasını temin etmekte ve KK programının etkinliğini desteklemektedir. Doğrulama, planlama ve geliştirme esnasında yürütülen faaliyetlerin ve prosedürlerin bütününe veya envanterin hedeflenen uygulamaları bakımından güvenilir olmasına yardımcı olabilecek bir envanterin tamamlanmasından hemen sonrasına göndermede bulunmaktadır. Doğrulama özellikle envanter dışında kalan yöntemlere ve bağımsız verilerin kullanılmasına gönderme yapmaktadır. Diğer başka kurumların yapmış oldukları envanter tahminleriyle karşılaştırmalarda bulunulması veya alternatif yöntemlerin kullanılması söz konusu olabilmektedir. Doğrulama faaliyetleri, kullanılan yöntemlere ve hangi bağımsız bilgilerin kullanıldığına bağlı olarak hem Kalite Güvencenin hem de Kalite Kontrolünün bir parçası olabilir yılına kadar Türkiye nin bütün IPCC gereksinimlerini karşılayabilecek tam kapsamlı bir KG/KK Planı bulunmamaktaydı. Bu boşluk ülkenin UE kalitesini, etkinliğini ve güvenilirliğini önemli ölçüde etkilemiştir. Bu sebeple, İDHYKK tarafından 2014 yılında IPCC İyi Uygulamalar ile uyumlu bir KG/KK planının son zamanlarda kabul edilmiş olması 57 hiç şüphesiz UE kalitesini iyileştirmek adına atılmış çok önemli bir adım olmuştur. KG/KK Planında öngörülen içerik ve prosedürler halihazırda daha önceki paragrafta kısmi olarak ele alınmış, Ulusal Envanter hazırlığı ve arşivleme konularına değinilmiştir. Böylelikle, burada planın 3. kısmında ele alınan KG/KK ve doğrulama faaliyetlerine önemli bir vurgu yapılmıştır. Detaylı olarak bakmak gerekirse KK ile ilgili olarak aşağıdaki kural ve adımlar uygulanacaktır: 55 Raporun 1. Bölümüne bakınız. 56 Bkz. UE 2006 IPCC Rehberi, Bölüm 6, sayfa 6,5 Kutucuk 6,1 57 Bkz. 2014/1 sayılı 07/05/2014 tarihli İDHYKK Kararı Ek III KG/KK Planı. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 18 / 36

26 UE geliştirme çalışmasına dahil olan herbir kurum, kendi KK genel ve kategoriye özel faaliyetlerinden sorumludur 58 Hem genel hem özel KK faaliyetleri, kurumlardaki sektörden gelen KK uzmanları tarafından plandaki Ek 2 de belirtilen geçici kontrol listelerini (genel KK) ve Ek 3 de bulunan kontrol listelerini (kategoriye özgü) kullanarak yerine getirilmektedir. Kontrol listeleri her bir CRF kategorisi için sektörden gelen KK uzmanları tarafından doldurulmakta ve resmi bir yazı ile TÜİK e gönderilmektedir. TÜİK deki KG/KK sorumlusu yazıları dosyalamaktadır. Sektörden gelen KK uzmanları KK faaliyetlerinden doğan düzeltme ihtiyaçlarını gidermektedir. KG/KK sorumlusu bütün KK faaliyetlerinin kontrol listesindeki herbir maddeye uygun yürütülüp yürütülmediğini kontrol etmekte ve özet bir rapor hazırlamaktadır. Bütün UE Ekibi KG/KK sorumlusunun koordinasyonunda bir iyileştirme planı hazırlamaktadır. KG faaliyetleri bakımından aşağıdaki kurallar uygulanmaktadır: TÜİK in koordinasyonu altında, ilgili kurum ve kuruluşlarca belirlenen KG Uzmanı/ları tarafından uygulanmaktadır Bütün UE veya seçilen (kilit) kategoriler kapsanmaktadır Yapılan kontrollerle beraber: FV, EF ve kullanılan diğer parametreler için varsayımların yapılması; hesaplamalar ve dönüştürme faktörleri Değerlendirmeler yaparak: şeffaflık, doğruluk, TAMLIK, uyum ve karşılaştırılabilirliğini sağlanması; yıllara göre emisyon eğilimleri ve muhtemel sapmalar ve değişimler KG uzmanları kritik alanları ve eksiklikleri belirleyen bir rapor hazırlamaktadır. Rapor TÜİK deki KG/KK sorumlusuna sunulmaktadır. Bütün UE Ekibi KG/KK sorumlusunun koordinasyonunda bir iyileştirme planı hazırlamaktadır. Son olarak Doğrulama faaliyetleri bakımından, Plan eksiksiz olarak şunları sağlamaktadır; UE geliştirme çalışmasına dahil olan her kurum kendi doğrulama faaliyetlerinden sorumludur (sektörlere göre); Kurumlarda çalışan sektör uzmanları faaliyetleri yerine getirir; Plan farklı yöntemler kullanarak emisyon hesaplamaları yapma konusunda yetkin kurumlar tarafından gerçekleştirilen emisyon hesaplamalarının karşılaştırılmasıyla oluşmaktadır. Farklılıklar ortaya çıkması durumunda Ulusal Envanter Raporundaki açıklamalar göz önünde bulundurulacaktır. Plana göre, KG/KK ve Doğrulama faaliyetleri, şubat ayında olması nedeniyle Envanter Gözden Geçirme aşamasında gerçekleştirilecektir. Gerçekten de, plan sıkı bir takvime göre her yıl Mayıs Nisan döneminde ortaya çıkan bütün UE iş akışını bire bir ortaya koymaktadır (planlama ile başlar, hazırlıkla devam eder, gözden geçirme ve sonuç ile iyileştirme şeklinde tamamlanır). KG/KK ve Doğrulama ile belirsizlik analizi UE kalitesini iyileştirmek adına oldukça önemli adımları ortaya koymaktadır. Böyle bir bağlam içerisinde, UE geliştirmenin son aşaması yani raporlama bakımından sonuçlar çok önemli katkılar olarak ortaya koymaktadır. Buradaki amaç ise takip eden yıllarda UE yi iyileştirmek için yaralı olacak konuları tespit etmek ve değerlendirmektir. Sonuç olarak, TÜİK deki KG/KK sorumlusu, ilgili paydaşlarla beraber istişare ederek bütün KG/KK ve doğrulama faaliyetlerinin bulgularını, BMİDÇS değerlendirmeleri ve diğer ilgili bilgiler ile birlikte ortaya koyarak raporu hazırlamaktadır MRR uyarınca Ulusal Yetkili Kuruluşlar ve Veri Kullanılabilirliği: Türkiye deki mevcut MRV sistemine genel bir bakış UE kapsamında izlenecek ve raporlanacak sektörlerden gelen SG emisyonlarına ilişkin güvenilir verilerin mevcut olması, SG emisyon çeşitleri, sektörler ve kategoriler bakımından doğruluğu ve tamlığını sağlamak noktasında temel bir ön koşuldur. Bu bağlam içerisinde, MRR nin 5,2 sayılı maddesinde, bu raporda hali hazırda belirtildiği üzere, Üye 58 Enerji 1: TÜİK; Enerji 1.A.1.a: ETKB; Enerji 1.A.3.: UDHB; Endüstriyel faaliyetler (Halokarbonlar ve SF6 tüketimi hariç): TÜİK; Endüstriyel Faaliyetler 2.F Halokarbonlar ve SF6 tüketimi: ÇŞB; Solvent ve diğer ürünlerin kullanımı: TÜİK; Tarım : TÜİK; AKADO: OSİB ve GTHB; Atık: TÜİK. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 19 / 36

27 Devletlerin, farklı ekonomik sektörler tarafından üretilen SG emisyonlarına ilişkin olarak çok geniş bir yelpazede veri ve bilgiye ilgili Ulusal yetkili kuruluşların erişmesini sağlaması zorunluluğu bulunmaktadır 59. Genel olarak, İstatistik Kanunu na göre (Madde 7 ve ss), TÜİK, nüfus sayımları, anketler ve diğer ulusal kayıt sistemlerine erişerek ulusal veri ve bilgilere erişme yetkisine sahiptir. Konuya ilişkin daha fazla detay RİP tarafından belirlenmektedir. Ne var ki, TÜİK e SG emisyonları faaliyetlerine ilişkin ilgili veri ve bilgileri sağlamasını öngören veya görevini veren herhangi bir spesifik hüküm henüz mevcut değildir. UE kalite hedeflerine ulaşılabilmesi için çok önemli bir bağlantısı bulunan bu konu, ülkede bir MRV sisteminin oluşturulmasını hedefleyen MRV Yönetmeliği 60 ve Tebliğinin çıkartılması ile Türk hukuk sisteminde yakın zamanda ele alınmıştır. Burada oluşturulan düzenleyici çerçeve, Endüstriyel Emisyonlar Direktifi (2010/75/EU) ve AB ETS uyarınca gerçekleştirilen faaliyetlerden çıkan SG emisyonlarının izlenmesi ve raporlanması ile bağlantılı yürürlükteki AB Müktesebatını uygulamaktadır. Çok kısa bir şekilde ifade etmek gerekirse, sistem, kapsam içerisinde yürütülen faaliyetlerin bir MRV planı içerisine koyularak ÇŞB ye onay için sunulmasını öngörmekte ve onay alındıktan sonra, tarafsız, akredite ve dışarıdan doğrulayıcılar tarafından onaylanan SG emisyonlarına ilişkin yıllık bir rapor düzenlenmesi ile birlikte nihai zorunlu hedefe ulaşmayı sağlayacak planı uygulamaya koymaktadır 61. MRV sistemi 2015 itibariyle uygulanmakta ve böylelikle, ulusal envanteri hazırlayanlar tarafından kullanılacak olan SG emisyonları verilerinin ortaya çıkartılmasına çok önemli katkı sağlamaktadır. Yönetmeliğin Ek ine göre şu anda CO 2, N 2 O ve PFCs emisyonlarının kapsayarak diğer sera gazı emisyonlarını kapsam dışında bırakmaktadır. Ne var ki, sistem, diğerleri arasında SG veri toplama ve yönetimini için ulusal bir sistem kurulmasını ve ulusal azaltım kapasitesinin artırılmasını amaçlayan ikili bir işbirliği proje çerçevesinde daha fazla iyileştirilmekte ve entegre olmaktadır. 62 Tesislerin UE geliştirme amacına yönelik SG emisyon verilerini ve ilgili bilgileri raporlamasını zorunlu kılan ulusal bir mevzuatın olmaması göz önünde bulundurulduğunda, sağlam bir MRV sisteminin kurulması ve tam işleviyle uygulanması, ulusal yetkili kuruluşlar açısından UE hazırlığında kullanılacak ilgili verilere erişimlerini sağlamak adına çok anlamlı bir katkı sunacaktır Ulusal Bildirimler ve İki Yıllık Raporlar açısından mevcut kurumsal sisteme genel bir bakış Bölüm 1 de önemli ölçüde ifade edildiği üzere, 63 UB ler sadece sera gazı envanter bilgisi kısmını değil, diğerlerinin yanı sıra, ayrı ayrı ele alınacak olursa, a) Ulusal Koşullar; Politika ve Önlemler (PvÖ); Projeksiyonlar ve PvÖ lerin toplam etkisi kısmını da içermektedir. Böyle bir bağlam içerisinde, etkili ve uygulanabilir PvÖ lerin belirlenmesi, SG emisyonlarındaki geleceğe yönelik eğilimlere ilişkin güvenilir göstergelerin geliştirilmesi ve etkilerinin göz önünde bulundurulması çok yüksek önem arz etmektedir. ÇŞB, Türkiye nin UB lerini geliştirmek ve onaylamak konusunda yetkilidir. Bu zamana kadar, ülke 2014 yılına kadar beş UB yi sunmuştur, altıncısı sonuçlanmak üzeredir. Ulusal kaynaklarla finanse edilen altıncı UB, dışarıdan bir bilimsel kurum olan TÜBİTAK ın desteği ile geliştirilmektedir. Önemli bir kural olarak, UB nin herbir taslak bölümü ilgili bakanlıklar ve kurumlarca gözden geçirilecek ve BMİDÇS nin sunulması görevini üstlenmiş olan ÇŞB tarafından onaylanacaktır. İDHYKK görevlerinin ve özellikle de ÇG1 Azaltım yetkinlik alanlarının, politika ve önlemlerle önlemlerin gözetildiği/ilave önlemlerin gözetildiği/önlemlerin gözetilmediği emisyon eğilimlerinin belirlenmesi ve irdelenmesindeki aktif rolünün tekrar anımsatılması gibi hususların öneminin altı çizilmelidir. 64 Türkiye nin UB lerinin geliştirilmesi için ortaya koyduğu kilit çerçeve, Kalkınma Bakanlığı tarafından koordine edilen ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından uygun görülen sürecini kapsayan Onuncu Kalkınma Planıdır. Buna ek olarak, süreci için sektörel anlamda birçok önemli hedefi belirleyen Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi 65 ve yılları için ilgili Bakanlıklar arasında bir dizi somut önlem ve faaliyet yürütülmesi sürecini ortaya koyan Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı da bu bağlamda uygulanmaktadır. Bunların hepsi Kalkınma Planına dayalı bir şekilde yürütülmekte ve iklim değişikliği alanı bakımından hedefleri uygulamaktadır. Son olarak, iki yıllık 59 Bkz. Bölüm 2 paragraf 2,2. 60 Bkz sayılı, tarihli, sayılı tarihli ve sayılı tarihli Resmi Gazeteler 61 Bkz. MRV Yönetmeliği Madde 5 ile Madde 9 arası adresinde ek detaylar mevcuttur. 63 Bkz. COP Kararı 4/CP.5 ve Raporda Bölüm 1 paragraf 1,2 64 Bkz. supra, paragraf 2,2. 65 Strateji ile onaylanan Türkiye nin Üst Düzey Planlama Konseyi ve Uygulanmasından ÇŞB nin koordinasyonunda İDHYKK sorumludur. YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 20 / 36

28 raporlara ilişkin olarak, birinci iki yıllık raporunu sunması istenen ülke, şu an bir GEF UNDP projesinin desteğini almaktadır. Projenin amacı,ilgili bilgileri ve raporlama taahhütlerini uygulamak için ulusal kapasiteyi arttırmaktır Yasal, Teknik ve Kurumsal Değerlendirme 3.1. Giriş Söz konusu Raporun 1. Bölümü, UE ler ve UB ler bakımından BMİDÇS KP ve AB düzenleyici çerçeveye odaklanırken, 2. Bölümü ise UE ler ve UB ler için yapılan Türkiye deki ulusal düzenlemelerin mevcut durumunun ne olduğuna değinmektedir. Bu bölümde, Türkiye deki mevcut sistemin boşluk değerlendirilmesi yapılmakta ve daha önceki iki Bölümde ele alınan değerlendirmeler dikkate alınmaktadır. Böyle bir bağlam içerisinde, MRR nin anlamlı ve etkin bir biçimde uyumlaştırılması ve uygulanmasını temin etmek amacıyla bir öncelikli (LTI) konularının tespit edilmesi için bir LTI (yasal teknik ve kurumsal analiz) analizi yapılmıştır. Özellikle, şu maddeler dahil olmak üzere; (SG Envanter geliştirme ve raporlama), 13.1 (Politika ve önlemlerin raporlanması) ve 14.1 (projeksiyonların raporlanması), MRR nin uyumlaştırılması için gerekli adımların atılmasının, söz konusu raporun amacı olmasına karşın, şu konuyu belirtmek de oldukça yararlıdır. Yapılan değerlendirmenin daha geniş bir kapsamı olup, daha büyük bir hukuki gereklilikler bütününe vurgu yapılmaktadır. Bu durumun nedeni, MRR ile BMİDÇS ve KP müktesebatı arasında güçlü bir ilişki olmasıdır. Burada MRR, BMİDÇS çatısı altında belirlenen raporlama taahhütlerini AB (ve Üye ülkeler) seviyesinde uygulamaktadır. Bu nedenle, boşluk değerlendirmesi temel olarak MRR de ifade edilen salt açıklamasını göz önünde bulundururken, BMİDÇS, KP ve ilgili COP kararlarında belirlenen gereklilik ve ilkeleri de mihenk taşı olarak görmektedir. Ortaya çıkan iki yönlü karşılaştırmalı bakış açısı, şöyle bir varsayımı mükemmel derecede örtüştürmektedir. Sürdürülebilir bir UE sistemi, ancak BMİDÇS yasal çerçevesi tarafından belirlenen koşulları da yerine getirmesi durumunda MRR ile uyumludur. Söz konusu yukarıdan aşağıya yaklaşımın altının çizilmesinin nedeni aşağıdaki şemada görülebilmektedir. Uluslararası, AB ve Ulusal seviyelerde öngörülen koordinasyon ilişkisinin de bir açıklaması niteliğinde olabilir 67. BMİDÇS+ KP+ COP Kararları+ IPCC İyi Uygulaması AB İzleme ve Raporlama Müktesabatı (MRR 525/2013/AB+ Uygulama yönelik yasalar) Bilgi ve raporlama için düzenleyici çerçeveyi belirler; Ulusal envanter, Düzenlemeler, UE ler, UB ler ve İki Yıllık Raporlar için Rehberleri, ilkeleri, yapıyı ve gereksinimleri ortaya koyar; SG Emisyonları ve azaltım hesaplamaları + KG/KK prosedürü gereksinimleri için yazılı metodolojileri temin eder. AB seviyesinde bilgi ve raporlama taahhütlerini uygulamaktadır; BMİDÇS + COP Kararları + IPCC İyi Uygulama Rehberini uygulamaktadır; AB çapında UE leri, UB leri ve İYR leri Üye Ülkelerinin çalışmalarıyla derlemekte ve hazırlamaktadır; SG emisyonları ve azaltımları üzerine bilgilendirme, izleme ve raporlama açısından hedefleri, son tarihleri ve yükümlülükleri belirlemektedir. Ulusal Mevzuat Teknik ve Kurumsal Düzenlemeler Ulusal Hukuk Sistemini AB İzleme ve Değerlendirme Müktesebatına uyumlaştırmaktadır. Yürürlükteki BMİDÇS +KP+COP Kararları + IPCC İyi Uygulama Düzenleyici Çerçeveye dayanmaktadır =>.Bilgilendirme, İzleme ve Raporlama üzerine uluslararası ve AB nin yürürlükteki müktesebatını uyumlaştırır ve uygular Aşağıdaki paragraflardaki LTI değerlendirmesi Türkiye nin UE boşluk ve ihtiyaçlarını, özellikle Planlama Hazırlık Yönetim evreleri bakımından analiz etmekte ve aynı zamanda ülkenin UB sistemi eksikliklerinin bir özetini ortaya koymaktadır. Bu amaçla, Bölüm 1 ve 2 deki bulgular ile Türkiye deki UE ve UB üzerine hazırlanmış en güncel ERT raporları dikkate alınmaktadır Bu konuya ilişkin Bkz. for thepreparation of the turkey s first biennial repor.html 67 Resmin kaynağı: Yazarın kendi değerlendirmesi. 68 Bkz. FCCC/ARR/2014/TUR ( Türkiye UE 2014 ERT Raporu) ve FCCC/IDR.5/TUR (Türkiye 5. UB üzerine ERT Raporu). YASAL, TEKNİK VE KURUMSAL ANALİZ RAPORU, ARALIK 2015 Sayfa 21 / 36