MBA 507 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ Doç. Dr. Bezen Coşkun

Transkript

1 MBA 507 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ Doç. Dr. Bezen Coşkun

2 Davranış: Hareket, davranma işi veya biçimi, tutum, davranım, muamele (Türk Dil Kurumu) Bu bilimin bir disiplin olarak doğmasının nedeni endüstriyel örgütlerde ve diğer sosyal kurumlarda oluşan sorunların, yalnızca psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi bilimler tarafından çözümlenememesidir.

3 Örgütsel Davranış bilimi nedir? İnsanlar günlük yaşantıları içerisinde çeşitli örgütlerle ilişki kurar ve yaşamlarının 2/3'lük bir kısmını bir örgütün üyesi olarak geçirirler. Çünkü, insan yaşamını sağlayabilmek için çalışmak zorundadır. Bu üyelik içersinde insanlar örgütün kurallarına uyarlar. Örgütün yapısı bir ölçüde bireylerin davranışlarını, düşünce ve duygularını etkileyecektir. İşte insanların örgüt içindeki davranışlarını inceleyen bilime örgütsel davranış denir.

4 Örgütsel davranış biliminin içerdiği disiplinler nelerdir? Sadece endüstriyel örgütler değil her türlü örgütler bu disiplinin konusu içindedir. Psikoloji.. Sosyoloji.. Antropoloji. Örgüt sosyolojisi.. Örgüt psikolojisi.

5 Örgütsel davranış bilimi, örgüt ve örgüt içindeki insana bir bütünlük içinde; toplumsal açık bir sistem olarak ele alan ve örgütün içindeki insanların davranışlarını tüm yönleriyle inceleyen bütüncül bir yaklaşımdır.

6 Örgütlerde insan faktörü neden çok önemlidir?

7 Örgüt sosyal bir sistemdir. İnsan da bu sosyal sistemin en önemli ögesidir. İnsan, basit bir araç değildir. Grup ortamında etkileşen, anlaşılması güç ve karmaşık bir kişiliktir.

8 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ MODELİ Bir örgüt bağımsız ama birbiri ile etkileşen 3 sistemden oluşur. Örgütsel davranış bu 3 sistemin etkileşiminin bir ürünüdür. A: İşgören personel,çalışanlar B: Örgütün fonksiyoner çevresi C: Örgütün toplumsal çevresi

9 Roller A B / A C / B C / A-B=Personelin örgütte yapmakla vazifeli olduğu görevleri A-C=Personelin çevresindeki diğer çalışanların kendinden bekledikleri B-C=Örgütün işlevsel çevresi ile toplumsal çevresinin etkileşimi

10 YÖNETİM ve PSİKOLOJİ İLİŞKİSİ İşe uygun nitelikte personel tedariki Mevcut personelin terfisinde yeni görevin gerektirdiği bireysel yetenek ve niteliklerin araştırılması, eğitim ihtiyacının belirlenmesi Testler, mülakatlar, psiko-teknik yöntemler İş yeri koşullarındaki düzensizlikler ve insanın bedensel ve zihinsel yapısına uygunsuzluklar

11 YÖNETİM ve PSİKOLOJİ İLİŞKİSİ monotonluk, iş güvenliği, iş kazaları Bedensel ve zihinsel yapıya uygun iş yeri düzenleri. İş ile ilgili daha etkili görev-yetki-sorumluluk dağılımı.

12 Ast-üst ilişkilerinin iyileştirilmesi. $ Astlar üzerinde etkili bir yönetsel yetkenin kurulması. Güdüleme İnsan davranışının nedenlerini araştırma, ihtiyaçlarının temeline inme ve böylece amaca uygun arzulanan davranışı gerçekleştirecek özendirme araçlarını belirleme İnsanı iş görmeye özendirici araçları bulma Personelin işe, işletmeye ve yöneticiye karşı tutumlarını ölçme Olumsuz tutumları yok etme

13 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ İnsanlarla birlikte çalışmanın basit ve hazır formülleri yoktur. Örgütsel sorunlara ideal ve kalıplaşmış çözümler bulunamaz. Örgütlerde insan ilişkilerini daha üst seviyeye çıkarmak için insan ilişkilerini açıklayan bilgi topluluğunun ve uygulama yeteneğinin geliştirilmesi gerekir. Bu bilgi topluluğu ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ adını alır.

14 Örgütsel davranış; davranış bilimleri disiplininin uygulamalı bir alanıdır. Genelde davranış bilimlerinin, özde ise psikolojinin, başta işletmeler olmak üzere, çalışma yaşamına uygulanmasını konu alan örgütsel davranış (örgütsel psikoloji), çalışan insanın karşılaştığı, sosyal, ruhsal ve duygusal sorunları ve çözüm yollarını araştırmayı amaçlar.

15 Örgütsel Davranış; Örgüt içindeki insan davranışlarının yapı, teknoloji ve dış sosyal sistemle ilişkisini inceleyen disiplindir.

16 Örgütsel davranış; $ bir örgüt içinde çalışan insanların davranışlarını anlamaya, geleceğe dönük tahminler yapmaya ve insanların davranışlarını kontrol etmeye ilişkin bir disiplindir.

17 Örgütsel davranış; İnsanların davranışları Yönetim süreci, Yönetim sürecinin içinde yer aldığı örgüt veya örgüt kapsamı, Örgüt süreci içinde işleyen çalışma düzeni ve işin yapılışı, Örgüt dışında yer alan çevre ile örgütün etkileşimi $ konularını kapsayan bir bütünü irdelemektedir.

18 Birey: İşgörenin verimi, kişisel yeteneklerine ve ruhsal durumuna bağlıdır. Yöneticinin, astlarına üzerindeki olumlu ve olumsuz her türlü davranışı ise bu iki unsuru da etkiler. Grup: Yöneticinin sahip olduğu çalışma grubunun üyelerine eşit ve adil davranması gerekliliği, grubun arzu ve ihtiyaçlarını göz önüne alarak objektif olma, grubun başarısında etkilidir. Örgüt: İşgörenin içinde bulunduğu örgütü benimseyerek örgüt amaçları doğrultusunda çalışması örgütü amaçlarına daha kolay ulaşmasını sağlar.

19 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN İLGİ ALANI Temelde insanlar üzerinde durur. Bu insanlar, örgütsel bir çevrede yer alırlar. Temel hedef, örgüt-insan ilişkisi geliştirmektir. Kilit faaliyetlerden biri insanları güdüleyebilmek için ortam oluşturmaktır.

20 Güdüleme, ekip çalışmasına yöneliktir. Ekip çalışması, uyumlaşma (faaliyetleri etkili bir süre ve sıra içerisinde gerçekleştirmek) ve işbirliği (kişilerin amaçlar doğrultusunda birlikte çalışma arzuları) gerektirir. Hem çalışanların gereksinimlerini doyurmayı hem de örgütsel amaçlara ulaşmayı hedef alır. Amaç, örgütsel başarı ve işgören doyumudur. Biri ötekinden üstün değildir. Sosyal alışverişten her iki taraf da kazançlı çıkar.

21 10 dakika ara...

22 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN TARİHSEL GELİŞİMİ Sanayi devriminden sonra çalışma ve çalışma çevresinde oluşan değişimler. Makineleşme ile birlikte; Ustalık sistemi, Uzmanlaşma, Monotonluk, Eser yaratma mutluluğundan yoksunluk

23 Modern Times

24 1776 ADAM SMİTH The Wealth of Nations İşbölümü ve uzmanlaşma 1832 CHARLES BABBAGE On the Economy of Machinery and Manufactures İşbölümü - Bir işi öğrenmek için geçen süreyi kısaltır Öğrenme sürecinde materyal kullanımını azaltır Üst düzey beceriye ulaşmaya olanak sağlar Beceri ve fiziksel yeterliliklerle görevlerin uyumunu kolaylaştırır

25 1800 ler Robert OWEN Çalışanların insanca gereksinimleri üzerinde durdu. Küçük çocukları çalıştırmayı reddetmiştir. İşçilerin çalışma koşullarını düzelterek, onlara temizlik ve terbiye aşıladı The Philosophy of Manufactures İmalatın mekanik ve ticari yönüne insan yönünü eklemiştir. İşçilere sıcak çay, sağlık yardımı, havalandırma ve tazminatlar sağlamıştır.

26 Beşeri sorunların makineleşme ile artması nedeniyle KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI ortaya çıkmıştır F.W.TAYLOR Teknik Adam/Mühendis The Principles of Scientific Management Üretimi akıllaştırarak arttırmaya çalışmıştır. İlk olarak üretimde etkinlik açısından çalışan insanların önemine değinmiştir. Sanayide çalışan işçilerin ekonomik olarak kullanılmadıklarını gözlemlemiştir.bedenin atıl duran parçaları vardı, gereksiz hareket ve oyalanmalar vardı, çalışma ve dinlenme süreleri iyi ayarlanmamıştı. Zaman ve Hareket Etüdleri/Primli Ücret Sistemi/Deneyimli Ustabaşılar

27 Zaman ve Hareket Etüdleri/Primli Ücret Sistemi/Deneyimli Ustabaşılar Temel amaç teknik etkinliktir. Psiko-teknik yönü incelemiştir.

28 1913 Hugo MUNSTBERG Psychology and Industrial Efficiency Psikolojinin endüstriye uygulanması. Özellikle personel bulma aşamasında kullanılan zeka, kişilik ve yetenek belirleyici testlerin kullanılması 1916 HENRY FAYOL Sanayi ve Genel Faaliyetlerde Yönetim Yöneticiler için uygulanması gereken ilke ve kurallar belirlemiştir. Psiko-sosyal yönü incelemiştir.

29 I. Dünya Savaşı Personel testleri ordu tarafından kullanıldı. Max WEBER İdeal Bürokrasi Modeli Sağlam bir örgüt yapısı, Uzmanlaşma, Nesnel ve akılcı yönetim sistemi, Yöneticilerin seçimle demokratik olarak görevlendirilmesi. (Aşırı Şekilci, Esneklikten uzak, Robotlaşma, Kırtasiyecilik)

30 Elton MAYO ve F.J. ROETHLISBERGER Çalışma yaşamındaki insan ilişkilerine Hawthorne Araştırmaları ile akademik nitelik kazandırdılar. Teknik ve fiziksel koşulların kontrol edildiği, bunlarda değişikliklerin olmadığı ortamlarda verimlilik artışının devamlı olmasının nedenleri: Grup oluşturma, Grupta arkadaşlık ve sevgi bağları İşletme sahip ve yöneticilerinin davranışlarında olumlu yönlerde değişimlerin işletmeyi ve üstlerini benimseme duygusu yaratması, çalışma ortamının beşeri havasını değiştirmesi.

31 1935 Marry Parker FOLLET Bilimsel Yönetim döneminde insan temelli düşüncelere yer veren bir sosyal psikolog. Örgütlerin birey ve grup davranışları açısından incelenmesi gerektiğini söyleyen ilk yazarlardan biridir Chester BARNARD Örgütleri insanların işbirliğini gerektiren sosyal sistemler olarak ele almıştır.

32 II. Dünya Savaşı Psikoteknik bir bilim dalı olarak gelişti ve yaygınlaştı Klasik görüş tamamen terk edildi. Yerine insan ilişkileri yaklaşımı kullanılmaya başlandı.

33 1957 Douglas Mc. GREGOR Örgütsel davranışın olgunlaşmasında etkili olmuştur. X KURAMI Otokratik-Yetkeci Yaklaşım Y KURAMI Davranışsal Temelli İnsana Yönelik-Destekleyici Yaklaşım Abraham MASLOW İnsanlar neden bir takım fedakarlıklarda bulunarak örgütlerde çalışmayı kabullendiklerini ve başka insanlardan gelen düşünce ve emirler doğrultusunda hareket ederek onlara itaat ettiklerini araştırmıştır.

34 Örgütsel Davranış Kuramcılarından Bazıları B.F. SKINNER David McCLLELAND Fred FİEDLER Frederick HERZBERG J. Richard HACKMAN Greg OLDHAM

35 Örgütsel Davranışa İlişkin Genellemelerden Bazıları Mutlu işçi verimli işçidir Hemen tüm insanlar patronları kendilerine karşı iyi ise, arkadaşça davranıyorsa verimli çalışırlar Mülakat tekniği iş gören seçiminde başarılıyı başarısızdan ayırmada en güvenilir tekniktir Her işçi kendini başarıya götürecek bir iş ister İnsanların iyi çalışmasını istiyorsanız önce onları biraz korkutmak gerekir Herkes para ile güdülenebilir Çatışmadan uzak duran gruplar en etkili gruplardır

36

37

38