ANKARA SMMM ODASI GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER YMM KURS NOTLARI

Transkript

1 ANKARA SMMM ODASI GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER YMM KURS NOTLARI A. Murat YILDIZ Yeminli Mali Müşavir MART

2 GELİR VERGİSİNDE MÜKELLEFİYET VE ŞEKİLLERİ Tam Mükellefiyet ; 1-Türkiye de Yerleşmiş Olanlar - İkametgahı Türkiye de bulunanlar - Bir takvim yılı içinde Türkiye de sürekli olarak altı aydan fazla oturanlar 2-Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları, (Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla Gelir Vergisi'ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkur kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.)" tam mükellefiyet esasında vergilendirilir. Türkiye de Yerleşme Sayılmayan Haller; Gelir Vergisi Kanunu nun 5. maddesine göre aşağıda yazılı olan yabancılar Türkiye de altı aydan fazla kalsalar dahi yerleşmiş sayılmayacaklardır. Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle tahsil, tedavi, istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler; Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye de alıkonulmuş 2 veya kalmış olanlar;.

3 Dar Mükellefiyet; GELİR VERGİSİNDE MÜKELLEFİYET VE ŞEKİLLERİ Gelir Vergisi Kanunu nun 6.maddesinde Türkiye de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerin sadece, Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilecekleri hüküm altına alınmıştır. Çalışma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratları bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmeleri gerekmektedir. 3

4 TARHİYATIN MUHATABI Gelir vergisi, bu vergiyle mükellef olan gerçek kişiler namına tarh edilir. Ancak bazı istisnai durumlarda tarhiyatın muhatabı değişmektedir. Bunlar; Küçüklerle kısıtlılarda, bunların nam ve hesabına kanuni temsilcileri tarhiyatın muhatabı tutulur. Kanunî temsilci veli, vasi ve kayyımdır. Dar mükellefiyette tarhiyata muhatap Türkiye deki daimi temsilcidir. Türkiye de daimi temsilci yok ise kazanç ve iratları yabancı kişiye sağlayanlar, tarhiyata muhatap tutulur. Ayrıca Türkiye de birden fazla daimi temsilci bulunması halinde, mükellefin tayin edeceği, tarhiyat tarihine kadar böyle bir tayin yapılmamış ise temsilcilerden herhangi birisi tarhiyata muhatap tutulur. Kaynakta kesinti suretiyle alınan vergilerde muhatap, mükellef hesabına tevkifat yapmaya mecbur olanlardır. 4

5 GELİRİN TANIMI Gelir, Gelir Vergisi Kanunu nun 1. maddesinde bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımdan hareketle vergiye tabi gelirin özelliklerini; Gelirin Şahsilik Özelliği, Gelirin Yıllık Olma Özelliği, Gelirin Safi Olması Özelliği Gelirin Elde Edilmiş Olması Özelliği olmak üzere dört ana başlık altında toplamak mümkündür. 5

6 GELİRİN ELDE EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR Elde etme gelir vergisinde vergiyi doğuran olaydır. Bu yönden bir gelir unsurunun ne zaman elde edilmiş olduğunun tayini vergilemede büyük önem taşır. GVK elde etmeyi vergiye tabi gelir unsurunun niteliğine göre farklı esaslara bağlamıştır. Gelirin elde edilme süreci muhtelif aşamalardan oluşmaktadır. 1- Tahakkuk : Gelir önce tahakkuk eder. Tahakkuk gelirin mahiyet ve tutar itibariyle kesinleşmesidir. Bunun için gelir doğuran muamelenin eksiksiz olarak tekemmül etmiş olması gerekir. 2- Hukuki Tasarruf : İkinci safha, gelirin sahibi tarafından talep edilebilir hale gelmesidir. Gelirin mahiyet ve tutar itibariyle kesinlik kazanıp tahakkuk etmesi, sahibinin talep hakkını mutlaka beraberinde getirmez. Talepte bulunabilmek için tespit edilmişse ödeme derecesi veya süresinin dolması gereklidir. Bu nedenle hukuki tasarruf, sahiplerinin gelir üzerinde talepte bulunma hakkını ifade eder. 3- Ekonomik Tasarruf : Ekonomik tasarruf, ödemeyi yapacak olan tarafından gelirin, sahiplerinin emrine amade kılınmasıdır. Emre amade kılınmadan maksat, istek konusu hakkın istendiği anda sahibine ödenecek hale gelmesidir. Ekonomik tasarruf, teorik olarak gelirin sahibi tarafından talep edilecek hale gelmesini, yani hukuki tasarrufu izleyen üçüncü safhadır. 4- Fiili Tasarruf : Fiili tasarruf gelirin, nakit ve ayın şeklinde maddi bir kıymet veya gayri maddi bir servet unsuru olarak sahibinin mal varlığına dahil olmasını ifade eder. Gelir, geliri doğuran muamelenin karşı tarafının tasarrufundan bütün unsurları ile çıkmış, ilgilinin mal varlığına girmiştir. Fiili tasarruf normal olarak, hukuki ve ekonomik tasarrufu izleyen zamanın safhasıdır. 6

7 7 GELİR UNSURU İTİBARİYLE ELDE ETME ESASLARI Ticari kazançlarda; tahakkuk esası geçerlidir. Gelirin mahiyet ve tutar itibariyle kesinlik kazanmış olması elde edilmiş sayılması için yeterlidir. Zirai kazançta; kazanç nasıl tespit edilirse işletme hesabı ve bilanço esasında tahakkuk unsuru geçerlidir. Tevkif usulü ile vergilemede ise satış tarihinden elde edilmiş sayılır. Serbest meslek kazançlarında; Serbest meslek kazançlarında elde etme tam anlamı ile tahsil esasına (fiili tasarrufa ) bağlanmıştır. Nakden veya aynen tahsil edilmeyen gelir elde edilmiş sayılmaz. Gayrimenkul sermaye iratlarında; tahsilat kira süresinden sonra yapıldığı hallerde tahsilat, kiranın peşin tahsil edildiği hallerde ise tahakkuk, Ücretlerde; elde etme hukuki tasarruf imkanlarının doğduğu anda elde edilmesi sayılır. Zira aynı anda ekonomik tasarrufunda doğduğu kabul edilir. Ancak ücretli hukuki tasarrufa rağmen, gelirin işverence emrine amade tutulmamış olduğunu ispat ederse elde etmenin tekemmül ettiği ileri sürülmez. Buna karşılık ücret, hizmet erbabının emrine amade tutulmuş yani ekonomik tasarruf imkanı doğmuşsa tahsil edilmemiş olsa bile elde edilmiş sayılır. Menkul sermaye iratlarında; elde etme hukuki ve ekonomik tasarrufun tam doğduğu anda tekemmül etmiş olur. Menkul sermaye iratlarında özellik, ekonomik tasarrufun daha belirgin olması, talep hakkının buna göre tayin edilmesidir. Örneğin ; Temettüde, kar payının şirketlerce ödenmeye başlandığı tarihte, Tahvillerde üzerinde yazılı vadede, mevduat faizinde ödemeyi yapacak müessesenin faizi tahakkuk ettirdiği anda, adi komandit şirket kar payları bilanço tarihinde elde edilmiş sayılır. Sair kazanç ve iratlarda; kaynak ve gelirin yenilenmesi bakımından devamlılık olmadığı için hukuki ve ekonomik tasarrufu, tahakkuktan ayırmak mümkün olmaz. Örneğin; menkul kıymetlerin ve ortaklık hisselerinin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlarda satış işleminin tamamlandığı tarihte gelir elde 7 edilmiş sayılır.

8 GELİRİN TANIMI VE UNSURLARI Gelir, Gelir Vergisi Kanunu nun 1. maddesinde bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. şeklinde tanımlanmıştır. Gelir Vergisi Kanunumuz çerçevesinde elde edilen kazanç ve iradın salt anlamda bu tanıma girmesi de yeterli olmamakta, bunun yanı sıra Gelir Vergisi Kanunu 2. maddesinde yer alan ve aşağıda sayılan yedi gelir unsurundan birinden elde edilmiş olması da gerekmektedir. 1-Ticari Kazançlar; 2- Zirai Kazançlar; 3- Ücretler; 4- Serbest Meslek Kazançları; 5- Gayrimenkul Sermaye İratları; 6- Menkul Sermaye İratları; 7- Diğer kazanç ve İratlar; 8

9 TİCARİ KAZANÇLAR Gelir Vergisi Kanunu nun 37. maddesinde ticari kazanç; Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar olarak tanımlanmış olup, ticari faaliyetin tarifi açısından ise Ticaret Kanunu ndaki yer alan aşağıdaki unsurlar aranacaktır.. Ticari Faaliyetin Özellikleri Bir faaliyetin ticari faaliyet olarak değerlendirilebilmesi için taşıması gereken bazı özellikler bulunmaktadır. Buna göre; Faaliyetin yerine getirilmesinin sermaye ve emeğe dayanıyor olması gerekmektedir. Faaliyetin devamlı olması gerekmektedir. (Bir takvim yılı içerisinde birden fazla tekrarlanan veya birden fazla takvim yılında tekrarlanan işlemlerde de devamlılık olduğu varsayılacaktır) Gelir getirici faaliyetlerin bir organizasyon dahilinde yapılmış olması gerekmektedir (İşyeri açma, işçi çalıştırılması, ticaret siciline kaydolunması v.b.) Müessesenin, ticari ve sınai bir müessese şekil ve mahiyetinde olması gerekmektedir. 9

10 TİCARİ KAZANÇLAR Gelir Vergisi Kanunu nun 37. maddesinde ticari kazanç; Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar olarak tanımlanmış olup, ayrıca; aşağıda sayılan kazançların da Gelir Vergisi uygulamasında ticari kazanç sayıldıkları belirtilmiş bulunulmaktadır. 1- Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri ile tuğla ve kiremit harmanlarının işletilmesinden, 2- Coberlik işlerinden, (Coberlik; borsaya kayıtlı olarak ve kendi nam ve hesabına hisse senedi ve tahvil alım satımı yapılmasıdır), 3- Özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden, 4- Gayrimenkullerin alım, satım ve inşa işleriyle devamlı olarak uğraşanların bu işlerinden, 5- Kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerinden, 6- Satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu müddet içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından, 7- Diş protezciliğinden elde edilen kazançlar, 8- Ayrıca GVK nun 53. maddesinin birinci fıkrasının sonuna eklenen cümleyle Çiftçiye ait olmakla beraber ziraî işletmeye dahil edilmeyen biçerdöver veya bu mahiyetteki bir motorlu araç veya on yaşına kadar ikiden fazla traktörün işletilmesinden elde edilen gelirler ticarî kazanç hükümlerine göre vergilendirilir. Kollektif ortaklıklarda ortakların, adi veya eshamlı komandit ortaklıklarda komandite ortakların ortaklık karından aldıkları paylar şahsi ticari kazanç hükmündedir. 10

11 TİCARİ KAZANCIN VERGİLENDİRİLMESİ A- Vergileme Dışı Bırakılanlar: * Vergiden muaf esnaf (G.V.K. Md:9) * PTT acentalarında kazanç istisnası (G.V.K. Mük. Md:18) * Eğitim ve öğretim işletmelerinde kazanç istisnası (G.V.K. Md:20) * Sergi ve panayır istisnası (G.V.K. Md:30/1) B- Gelir Vergisine Tabi olanlar: 1-Gerçek Usulde Ticari Kazancın Vergilendirilmesi: (G.V.K. Md:37-39) * İşletme hesabı esasına göre kazancın tespiti * Bilanço Esasına göre kazancın tespiti 2- Basit Usul: (G.V.K. Md:46,47,48 ve 51) 3-Özellikli Olan Ticari Kazançlarda Kazanç Tespiti: * Ulaştırma işlerinde matrah. (G.V.K. Md:45) * Yıllara sari inşaat ve onarma işleri. (G.V.K. Md: 42,43,44) 11

12 6322 SAYILI KANUN İLE ESNAF MUAFLIĞININ KAPSAMI KAYBOLMAYA YÜZ TUTAN GELENEKSEL EL SANATLARIMIZI DA KAPSAYACAK ŞEKİLDE GENİŞLETİLDİ 6322 Sayılı Kanunun 4. maddesinde yer alan düzenleme ile Gelir Vergisi Kanunu'nda esnaf muaflığı kapsamına girenlerin sıralandığı 9. maddenin 8. bendi değiştirilmiş ve esnaf muaflığı kapsamına giren mükellefler genişletilmiştir. Söz konusu değişiklik ile daha önce faaliyetini işyeri açarak gerçekleştirmeleri durumunda esnaf muaflığından faydalanamayanlardan; bastonculuk, semercilik, yazmacılık, yorgancılık, keçecilik, lüle ve oltu taşı işçiliği, çarıkçılık, yemenicilik, oyacılık ve bunlar gibi geleneksel, kültürel, sanatsal değeri olan ve kaybolmaya yüz tutan bazı meslek kollarında faaliyette bulunanlar da vergiden muaf esnaf kapsamı içine alınmaktadır. Bununla birlikte yukarıda sayılanlara benzerliği kabul edilen meslek kollarında faaliyette bulunanlar da Maliye Bakanlığınca esnaf muaflığı kapsamında değerlendirilecektir. Anılan meslek kollarında faaliyette bulunanların söz konusu muafiyetten yararlanabilmeleri için Gelir Vergisi Kanununun 47 nci maddesinde yazılı basit usule tabi olmanın genel şartlarını topluca taşımaları ve münhasıran kendi ürettikleri ürünleri satmak suretiyle faaliyette bulunmaları gerekmektedir. Öte yandan, söz konusu meslek kollarında; devamlı veya arızi olarak, işyeri açılarak, motorlu araç kullanılarak, yardımcı işçi veya çırak çalıştırılarak faaliyette bulunulması muafiyetten yararlanmaya engel teşkil etmeyecektir. Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca tevkifat yapmak zorunda olanların, bu kapsamda esnaf muaflığından yararlananlardan mal ve hizmet alımları karşılığında, yaptıkları ödemeler üzerinden % 2 oranında gelir vergisi tevkifatı yapmaları gerekmektedir.

13 Ancak, söz konusu meslek kollarında aşağıdaki şekilde faaliyette bulunulması halinde ise muafiyetten yararlanılması mümkün değildir: Ticari işletmelere ait malları mutat olarak veya belli aralıklarla satanlar ile kendi ürettikleri ürünlerle birlikte başkalarına ait ürünleri de satanlar, Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde faaliyette bulunanlar, Ticarî, ziraî veya meslekî kazancı dolayısıyla gerçek usûlde gelir vergisine tâbi olanlar.

14 TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNE İLİŞKİN ESASLAR 1. TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USULDE TESPİTİ : a. Bilanço Esasında Ticari Kazancın Tespiti Gelir Vergisi Kanununun 38. maddesi uyarınca Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır. Bilanço dönemi içinde teşebbüs sahip veya sahiplerince: 1. İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir; 2. İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur. Ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanunu'nun değerlemeye ait hükümleri ile bu kanunun 40 ve 41'inci maddeleri hükümlerine uyulur. b. İşletme Hesabı Esasında Ticari Kazancın Tespiti Gelir Vergisi Kanununun 39. Maddesi uyarınca İşletme hesabı esasına göre ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler arasındaki müspet farktır. 14

15 2. Ticari kazancın basit usulde tespiti : Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. Bu fark, faaliyetle ilgili olarak alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ile hasılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanacaktır. Basit usule tabi olmanın genel şartları şunlardır : 1) Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak, 2) İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedeli toplamı Büyükşehir Belediye sınırları içinde TL yi lirayı, diğer yerlerde TL yi aşmamak, (2013 yılı için) 3) Ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olmamak. Mükelleflerin basit usulden faydalanabilmeleri için yukarıda yer alan genel şartların yanı sıra 48. maddede yer alan alım-satım yada gayri safi iş hasılatı tutarların da aşmaması ve faaliyet konusunun 51. maddede sayılan faaliyetlerden olmaması gerekmektedir. 15

16 1.2. Basit Usule Tabi Olmanın Özel Şartları 1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanların 2013 takvim yılı için yıllık alımları tutarının; TL veya yıllık satışları tutarının TL yi aşmaması. 2. (1) numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hâsılatının 2013 takvim yılı için TL yi aşmaması. 3. (1) ve (2) numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının 2013 takvim yılı için TL yi aşmaması. 2. Basit Usulden Yararlanamayacak Olanlar 1. Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları, 2. İkrazat (ödünç para verme) işleriyle uğraşanlar, 3. Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar, 4. Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar, 5. Sigorta prodüktörleri, 6. Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut (aracılık) edenler, 7. Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar, 8. Tavassut (aracılık) işi yapanlar (dayıbaşılar hariç), 16

17 Basit Usulden Yararlanamayacak Olanlar 9. Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler, 10. Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri, (Yapısı itibarıyla sürücüsünden başka on dört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç), 11. Maliye Bakanlığınca teklif edilen ve Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dahil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibarıyla veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler. a) Her türlü emtia imalatı ile uğraşanlar, b) Her türlü emtia alım-satımı ile uğraşanlar, c) İnşaat ile ilgili her türlü işlerle uğraşanlar, d) Motorlu taşıtların her türlü bakım ve onarım işleriyle uğraşanlar, e) Lokanta ve benzeri hizmet işletmelerini işletenler, f) Eğlence ve istirahat yerlerini işletenler. Zirai mahsul satın alarak bu mahsulleri kısmen veya tamamen tüketici dışında kalanlara satan ticaret erbabı Canlı hayvan alım-satımı faaliyeti ile uğraşanlar 17

18 BASİT USULE TABİ OLMANIN AVANTAJLARI Basit usulde vergilendirme kapsamında bulunan mükelleflere, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden farklı bir takım kolaylıklar sağlanmıştır. Basit usulde vergilendirmenin sağladığı bazı kolaylıklar şunlardır: Defter tutulmaz. Vergi tevkifatı yapılmaz ve muhtasar beyanname verilmez. Geçici vergi ödenmez. Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisnadır. Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmaz. Alınan ve verilen belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarındaki bürolarda tutulmaktadır. Ancak, isteyen mükellefler kayıtlarını hiçbir yerden izin almadan kendileri tutabilecekleri gibi meslek mensuplarına da 18 tutturabilirler.

19 GVK nın 6322 sayılı Kanunla değişik 46 ncı maddesine göre; Basit usule tabi olmanın şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilirler. Basit usulün şartlarını haiz olanlardan, bu usulden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildirenler dilekçelerinde belirttikleri tarihten veya izleyen takvim yılı başından, yeni işe başlayanlar ise işe başlama tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilirler. Gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden, 47 nci maddede yazılı şartları taşıyanlardan arka arkaya iki hesap döneminin iş hacmi 48 inci maddede yazılı hadlerden düşük olanlar, yazılı talepleri üzerine bu şartın gerçekleşmesini takip eden takvim yılından başlayarak basit usule geçebilirler. İşin eş ve çocuklara devri halinde iş hacminin hesabında devirden önceki süreler de dikkate alınır. Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenledikleri tespit edilenler hiçbir suretle basit usulde vergilendirilmezler. Gerçek usulde vergilendirilmekte iken işini terk eden mükellefler ile basit usulün şartlarını kaybedenlerden gerçek usulde vergilendirilmeye başlamadan önce işini terk eden mükellefler, terk tarihini takip eden yılın başından itibaren iki yıl geçmedikçe basit usule dönemezler. Bu hüküm, işin eş veya çocuklara 19 devri halinde de uygulanır.

20 6322 SAYILI KANUN İLE GERÇEK USULDEN BASİT USULE DÖNÜŞ YOLU AÇILDI Gelir Vergisi Kanununda yer alan eski düzenleme uyarınca basit usule tabi olmanın şartlarını kaybedenler ile herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilmiş olanlar bir daha hiçbir şekilde basit usule dönememekte hatta bu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle basit usulden yararlanamamaktadır. Bu noktada 6322 Sayılı Kanunun 7. maddesinde yer alan düzenlemeyle gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden olup işlem hacmi dolayısıyla basit usule tabi olmanın şartlarını taşır hale gelenlerden; arka arkaya iki hesap döneminde sahip oldukları iş hacmi Gelir Vergisi Kanununun 48. maddesinde yer alan basit usule tabi olmanın özel şartlarını da sağlaması halinde takip eden hesap döneminden başlayarak basit usule geçmelerine imkan tanınmıştır. Söz konusu düzenleme sonrası oluşabilecek olası suiistimallerin önlenmesi açısından Gerçek usulde vergilendirilmekte iken işini terk eden mükellefler terk tarihini takip eden yılın başından itibaren iki yıl geçmedikçe basit usule dönemeyecekleri ve bu uygulamanın işin eş ve çocuklara devri halinde de yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

21 GERÇEK USULDEN BASİT USULE DÖNÜŞ YOLU AÇILDI Buna göre, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerin; Gelir Vergisi Kanununun 47 nci maddesinde yazılı şartları topluca taşıması, Arka arkaya iki hesap dönemi alış, satış ve/veya hâsılat tutarlarının her birinin arka arkaya iki yıl süreyle Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinde yazılı hadlerden düşük olması, Yazılı talepte bulunması halinde, bu şartların gerçekleşmesini takip eden takvim yılından başlayarak basit usule geçmeleri mümkün bulunmaktadır. İşin eş ve/veya çocuklara devri halinde iş hacminin hesabında devirden önceki süreler de dikkate alınacaktır. Ancak, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenledikleri tespit edilen mükellefler hiç bir suretle basit usule dönemeyeceklerdir. Diğer taraftan, 6322 sayılı Kanunun 13 üncü maddesiyle Gelir Vergisi Kanununa eklenen Geçici 81 inci madde hükmüne göre, gerçek usulden basit usule geçmeye ilişkin şartların tespitine ve iki yıllık sürenin hesabına 1/1/2012 tarihinden itibaren başlanacaktır. Gerçek usulde vergilendirildiği veya vergilendirilmesi gerektiği faaliyetini 1/1/2012 tarihinden önce terk eden mükellefler için iki yıllık sürenin hesaplanmasına 1/1/2012 tarihinden itibaren başlanacaktır. 21

22 GERÇEK USULDEN BASİT USULE DÖNÜŞ YOLU AÇILDI Örneğin: Ankara ilinde kuaförlük faaliyeti nedeniyle öteden beri gerçek usulde vergilendirilen Selçuk ALTINMAKAS' ın 2012 ve 2013 yıllarında elde ettiği iş hâsılatı, ilgili yıllar için Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinde yer alan hâsılat haddinin altında gerçekleşmiştir. Diğer şartları da taşınması kaydıyla kuaför Selçuk ALTINMAKAS'ın 01/01/2014 tarihinden itibaren basit usulde vergilendirmeden yararlanması mümkündür. Basit usule tabi olmanın şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilirler.

23 TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER ( G.V.K. MD. 40 ) Safi kazancın tespit edilmesi için, aşağıdaki giderlerin indirilmesi kabul edilir: 1. Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler; ((İhracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yazılı giderlere ilaveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hâsılatın binde beşini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.) 2. Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı, demirbaş olarak verilen giyim giderleri; 3. İşle ilgili olmak şartıyla, sözleşmeye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar; 4. İşle ilgili ve yapılan işin önemi ve genişliği ile uyumlu seyahat ve ikamet giderleri 5. Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri 6. İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harçlar; 7. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar. 8. İşverenlerce, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar 9. İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları. 10. Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığı nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli. 23

24 TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE GİDER KABUL EDİLMEYEN ÖDEMELER 1. Teşebbüs sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar veya aynen aldıkları sair değerler (Aynen alınan değerler emsal bedeli ile değerlenerek teşebbüs sahibinin çektiklerine ilave olunur.), 2. Teşebbüs sahibinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar, 3. Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler, 4. Teşebbüs sahibinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler, 5. Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar (Akitlerde ceza şartı olarak derpiş edilen tazminatlar cezai mahiyette tazminat sayılmaz.), 6. Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin % 0 ı ( Yüzde Sıfır ), 7. Kiralama yoluyla edinilen veya işletmede kayıtlı olan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanları, 8. Basın yoluyla işlenen fiillerden veya radyo ve televizyon yayınlarından doğacak maddi ve manevi zararlardan dolayı ödenen tazminat giderleri. 24

25 TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE GİDER KABUL EDİLMEYEN ÖDEMELER - II sayılı Kanunla eklenen hüküm (FİNANSMAN GİDERİ KISITLAMASI) : Kullanılan yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan kısma münhasır olmak üzere, yatırımın maliyetine eklenenler hariç, işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10 unu aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan kısmı. Belirlenecek oranı sektörler itibarıyla farklılaştırmaya Bakanlar Kurulu, bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. Finansman gider kısıtlaması uygulamasında firmaların finansman ihtiyaçlarını borçlanma yerine öz kaynakları ile finanse etmek amacıyla, yatırımın maliyetine eklenenler hariç olmak üzere, işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kar payı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10 una kadar olan kısmının (Bakanlar Kurulunca kararlaştırılması halinde) kazancın tespitinde gider olarak indirilemeyeceği hususu öngörülmektedir. Bu hükmün uygulanmasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi konusunda ise Maliye Bakanlığı na yetki verilmektedir. Düzenleme yabancı kaynak kullanımı öz kaynak tutarını aşan işletmeleri ilgilendirmekte olup, bu durumdaki işletmelerin öz kaynaklarını aşan yabancı kaynaklar için yapmış oldukları faiz, komisyon, kur farkı ve benzeri ödemelerin belli bir kısmını gider yazamayacakları ve uygulamanın tarihinde başlayacağı belirtilmiştir. Benzer düzenleme Kurumlar Vergisi Kanunun 11. maddesinde kurumlar vergisi mükellefleri için de 25 yapılmıştır.

26 4- FİNANSMAN GİDER KISITLAMASI ARAMIZA DÖNDÜ 6322 Sayılı Kanunun 6 ve 37. maddeleriyle yapılan değişiklikle; vergi kanunlarının gider olarak düşülmesine izin vermediği harcamalar arasına bir yenisi daha eklenmiştir. Söz konusu düzenleme ile Gelir Vergisi Kanunun 41. maddesinin birinci fıkrasının mülga 9 numaralı bendi ile Kurumlar Vergisi Kanunun 11. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi yeniden düzenlenerek yılları arasında uygulanan yabancı kaynaklara gider kısıtlaması uygulaması bazı farklılıklarla yeniden yürürlüğe konulmuştur. Finansman gider kısıtlaması uygulamasında firmaların finansman ihtiyaçlarını borçlanma yerine öz kaynakları ile finanse etmek amacıyla, yatırımın maliyetine eklenenler hariç olmak üzere, işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kar payı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10 una kadar olan kısmının (Bakanlar Kurulunca kararlaştırılması halinde) kazancın tespitinde gider olarak indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Düzenleme yabancı kaynak kullanımı öz kaynak tutarını aşan işletmeleri ilgilendirmekte olup, bu durumdaki işletmelerin öz kaynaklarını aşan yabancı kaynaklar için yapmış oldukları faiz, komisyon, kur farkı ve benzeri ödemelerin belli bir kısmını gider yazamayacakları ve uygulamanın tarihinde başlayacağı belirtilmiştir. Bu hükmün uygulanmasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi konusunda ise Maliye Bakanlığı na yetki verilmiştir.

27 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ Bir İşin Yıllara Sari İnşaat ve Onarım İşi Sayılabilmesi İçin Aranan Şartlar: 1. İşin konusu inşaat onarım veya dekapaj işi olmalıdır. 2. İşin, başkaları hesabına ve taahhüde bağlı olarak yapılması gerekmektedir. Bilindiği üzere, taahhüt, sözleşmeli veya sözleşmesiz olarak bir işin yapılması veya bir malın tesliminin üstlenilmesi olup, uygulamada inşat taahhüt işleri genelde sözleşmeye dayandırılarak yapılmaktadır. Bir kimsenin kendi nam ve hesabına yapmış olduğu özel inşaat, GVK nun 42 nci maddesi gereğince inşaat işi sayılmamakta ve bu tür işler, imalat faaliyeti kapsamında mütalaa edilerek vergilendirilmektedir. 3. İşin, birden fazla takvim yılına sirayet etmesi gerekmektedir. Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak, o yıl beyannamesinde gösterilir. Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her ne nam ile olursa olsun elde edilen hasılat, bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kâr veya zararının tespitinde dikkate alınır. 27

28 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNDE İŞİN BAŞLAMA VE BİTİŞ TARİHİ Yıllara sari inşaat ve onarım işi kapsamına giren işlerde, inşaat ve onarım işinin başlangıç ve bitim tarihi önem arz etmektedir. İŞİN BAŞLAMA TARİHİ : Yapılan sözleşmede yapılacak işin yer teslimi öngörülmüş ise yerin teslim edildiği tarih, Sözleşmede yer teslim tarihi belirtilmemiş ise sözleşmede belirtilen işin başlangıç tarihi, Sözleşmede bunların hiçbiri belirtilmemiş ise sözleşme tarihi, işin başlangıç tarihi olarak kabul edilir. İŞİN BİTİM TARİHİ : İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir. 28

29 YILLARA SARİ İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNDE GELİR VERGİSİ TEVKİFATI Vergi kesintisi yapmak mecburiyetinde olanlar, yıllara yaygın inşaat ve onarım işini yapanlara (kurumlar dahil) ödedikleri hakediş bedellerinden hakediş sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben (avans olarak ödenenler dahil) %3 nispetinde vergi kesintisi yapmakla yükümlüdürler. Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde gelir vergisi tevkifatının matrahı, bu işleri yapanlara ödenen hakediş bedelleridir. Kesilen bu vergiler verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesinde bildirilen kazanç üzerinden hesaplanacak gelirkurumlar vergisinden mahsup edilir. İşin devam etmesi nedeniyle kazancı beyannameye dahil edilmemiş olan inşaatlara ilişkin hakedişlerden kesilen gelir vergisi tevkifatları diğer kazanç unsurları üzerinden hesaplanan gelir ya da kurumlar vergisinden mahsup edilemez. Sözleşme yapılırken işin yıl içinde bitmesinin öngörülmesine karşın işin değişik nedenlerle yıl içinde bitmeyip sonraki yıllara sarkarak fiilen iş yıllara yaygın duruma gelmesi durumda yeni sözleşmenin veya sözleşmede değişikliğin yapıldığı ya da fiilen yıllara yaygın hale geldiği tarihten sonra yapılan hakediş ödemelerinden vergi kesintisi yapılması gerekir. 29

30 MÜŞTEREK GENEL GİDERLER VE AMORTİSMANLARIN DAĞITILMASI GVK nun 5024 sayılı Kanunla değişik 43. maddesine göre birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde müşterek genel giderler ve amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır; 1. Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcama tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde; 2. Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde kapsamına girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde; 3. Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre. 30

31 MÜŞTEREK GENEL GİDERLERLERİN DAĞITILMASI 31

32 MÜŞTEREK AMORTİSMANLARIN DAĞITILMASI Amortisman dağıtımında aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir: Mobilya, hesap ve yazı makinesi gibi büro malzemelerinin amortismanı; ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur. Yıl içinde alınan tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının satın alındığı tarihten önceki günlere isabet eden amortismanları, yine ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur. Tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının kullanılmayıp boş kaldığı günlere isabet eden amortismanları, ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur. Söz konusu araçların kullanılmadığı veya kullanılmasının mümkün olmadığı işlere pay verilmez. 32

33 TİCARİ KAZANCIN İSTİSNALARI 1. PTT Acentelerinde Kazanç İstisnası PTT acenteliği faaliyetinden elde edilen kazançlar, gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ancak, bu kazanç istisnasının Gelir Vergisi Kanunu nun 94 üncü maddesi uyarınca yapılan tevkifata etkisi yoktur. 2. Sergi ve Panayır İstisnası Dar mükellefiyete tabi olanların hükümetin izni ile açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları ticari faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar, Türkiye de başkaca işyeri veya daimi temsilcileri bulunmaması şartıyla gelir vergisinden istisna edilmiştir. 3. Serbest Bölgelerde Elde Edilen Kazançlara İlişkin İstisna Serbest bölgelerde tarihi itibarıyla faaliyette bulunmak üzere ruhsat almış mükelleflerin, faaliyet ruhsatlarında belirtilen süre ile sınırlı olmak üzere serbest bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetler dolayısıyla elde ettikleri kazançları gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Diğer taraftan 5084 sayılı Kanundan önce veya sonra faaliyet ruhsatı almış olanların serbest bölgelerdeki imalatlarının satışı sonucu elde edilen kazançları Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yıllık vergilendirme döneminin sonuna kadar gelir vergisinden istisnadır. 33

34 4. Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen kazançlar, ilgili Bakanlığın görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden istisna edilmiştir. İstisna, okulların faaliyete geçtiği vergilendirme döneminden itibaren başlar. Kişilerin bilgi düzeyini yükseltmek amacıyla kurulan dershaneler, sosyal-kültürel ve mesleki alanda yetenek, bilgi, beceri ve deneyimlerini geliştirmek, boş zamanlarını değerlendirmek ve öğrencileri istedikleri derslere yetiştirmek amacıyla faaliyet gösteren özel öğretim kurumları (Anadolu liselerine ve üniversiteye hazırlık kursları, bilgisayar kursları,dans-bale okulları vb.) ile öğrenci etüt eğitim merkezlerinin işletilmesinden elde edilen kazançlar bu istisna kapsamı dışındadır. İstisna, faaliyete başlanılan vergilendirme döneminden itibaren 5 vergilendirme dönemi için geçerlidir. Eğitim tesislerinde yer alan büfe, kantin vb. işletilmesi veya kiraya verilmesinden elde edilen kazançlar istisna kapsamı dışındadır. Fakat yemek, yatma ve taşıma bedelleri okul ücretine dahil ise bu faaliyet gelirleri de istisnadan faydalanabilecektir 34

35 5. Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Yapılan Faaliyetler Sonucu Elde Edilen Kazançlara İlişkin İstisna Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları faaliyete başlanılan tarihten bağımsız olmak üzere, tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. 6. Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı Gemilerin İşletilmesinden ve Devrinden Elde Edilecek Kazançlara İlişkin İstisna Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin işletilmesinden ve devrinden elde edilen kazançlar, gelir ve kurumlar vergileriyle fonlardan istisnadır. Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin ve yatların otel veya restoran işletmeciliğinde (yüzer otel veya restoran) kullanılması durumunda bu faaliyet gemi işletmeciliği faaliyeti kapsamında değerlendirilemeyeceğinden, elde edilen kazançların söz konusu istisnalardan yararlandırılması mümkün değildir. 7- Yatırım İndirimi 35

36 ZİRAİ KAZANÇLAR Gelir Vergisi Kanunu nun 52 nci maddesinin birinci fıkrasında zirai kazanç; zirai faaliyetten doğan kazanç olarak tanımlanmış ve izleyen ikinci fıkra hükmünde ise zirai faaliyet; Arazide, deniz, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yollarıyla veyahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle nebat, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin üretilmesini, avlanmasını, avcıları ve yetiştiricileri tarafından muhafazasını, taşınmasını, satılmasını veya bu mahsullerden sair bir şekilde faydalanılmasını ifade ettiği belirtilmiştir. Yukarıda yazılı faaliyetlerin içinde yapıldığı işletmelere zirai işletme, bu işletmeleri işleten gerçek kişilere (Adi şirketler dahil) vergiye tabi olsun veya olmasınlar çiftçi ve bu faaliyetler neticesinde istihsal olunan maddelere de mahsul denir. Diğer taraftan aynı maddede, kollektif şirketlerle adi veya eshamlı komandit şirketler zirai faaliyetle iştigal etseler dahi çiftçi sayılmayacaklarına ve zirai faaliyetle iştigal eden kollektif şirketlerin ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının şirket karından aldıkları payların şahsi ticari kazanç olduğuna hükmolunmuştur. Mahsullerin değerlendirilmeleri amacıyla ve zirai üretime yönelik olarak işlenmesi de zirai faaliyete girer. Ancak, bu işlem, aynı teşebbüsün bir parçasını oluşturan bir işletmede vukua geliyorsa, bu işlemin zirai faaliyet sayılabilmesi için işletmenin sınai bir müessese çapında ve hacminde olmaması ve faaliyetinin sadece teşebbüste üretilen zırai mahsullere yönelik olması şarttır. Satışların dükkan ve mağaza açılarak yapılması halinde, mahsullerin dükkan ve mağazaya gelinceye kadar geçirdikleri safhalar zirai faaliyet kapsamında kalır. Çiftçiler tarafından doğrudan doğruya zirai faaliyetleri ile ilgili alım satım işlerine yönelik açılan yazıhaneler, faaliyetleri bu işle sınırlı olmak koşuluyla dükkan ve mağaza sayılmaz. 36

37 ZİRAİ KAZANÇLAR Zirai kazançların vergilendirilmesinde temel prensip, çiftçilerin elde ettiği zirai kazançların Gelir Vergisi Kanunu nun 94 üncü maddesine göre hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirilmesidir. Bunun yanı sıra Gelir Vergisi Kanunu nun 53 üncü maddesi belirli şartlar dahilinde çiftçilerin gerçek usulde vergilendirilmesini kabul etmiştir. Buna göre çiftçilerden; Ziraat gruplarına göre belirlenen işletme büyüklüğü ölçüsünü aşanlar, (G.V.K madde 54 de işletme büyüklüğü ölçüleri belirtilmiştir.) Bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca sahip olanlar, On yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olanlar Ziraat gruplarının birkaç tanesi içine giren zirai faaliyetlerin bir arada yapılması halinde, en fazla iki gruba ait işletme büyüklüklerinde bu gruplar için tespit olunan hadlerin yarısını aşanlar, Kendi işletmesi ve dahil bulunduğu ortaklıklar müstakilen işletme büyüklüğü ölçüsünün altında kaldığı halde, kendi işletmesinin ve ortaklıklardaki paylarının toplamı belirlenen işletme büyüklüğü ölçüsünü aşanlar, Kendi isteğiyle gerçek usulde vergilendirilmek isteyenler. gerçek usulde vergilendirilecektir. Bu şartları taşımayanlar ise hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirileceklerdir. Gerçek usulde vergilendirilecek olan çiftçiler kazançlarını zirai işletme veya bilanço esasına göre tespiti 37 hususunda seçimlik hakka sahiptirler.

38 ZİRAİ KAZANÇLARDA VERGİLEME REJİMİ G.V.K. nun 52/7 maddesinde, zirai işletme sahibi tüm gerçek kişi ya da adi ortaklık ortakları ÇİFTÇİ olarak tanımlanmıştır. Tüm çiftçilerin kazançları, 1.Aşama: G.V.K. Md:94 e göre elde ettikleri hasılatları üzerinden tevkifat yapılarak vergilendirilir. 2.Aşama: G.V.K. nun 54 ncü maddesinde yazılı işletme büyüklüğü ölçülerini aşmayan ve 53 ncü maddesindeki şartları taşımayan çiftçiler : - Gerçek usulde vergilendirilmezler. - yıllık beyanname vermezler, - G.V.K. 94 e göre yapılan tevkifat nihai vergileme olur. ** G.V.K. nun 54 ncü maddesinde yazılı işletme büyüklüğü ölçülerini aşan ve 53 ncü maddesindeki şartları taşıyan çiftçiler : - Gerçek usulde vergilendirilirler. - yıllık beyanname verme yükümlülükleri vardır. - zirai kazançları, G.V.K. nun 55, 56, 57, 58 nci maddeleri uyarınca, zirai işletme hesabı esasına göre, çiftçi isterse bilanço esasına göre vergilendirilir. - bu suretle hesaplanan vergi, 1. Aşamada G.V.K.94 e göre tevkif edilen vergiden az ise, fark mükellefe iade edilir. 38

39 ÖRNEK ZİRAİ İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ ÖLÇÜLERİ ( GVK MADDE 54 ) Hububat ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı taban arazide (900) kıraç arazide (1700) dönüm. Bakliyat, afyon, susam, keten, kendir ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı (1000) dönüm; Ayçiçeği ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı (950) dönüm; Pamuk ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı (400) dönüm; Meyve verebilecek hale gelmiş zeytinliklerde (4500) ağaç; Meyve verebilecek hale gelmiş narenciyede (1500) ağaç; Meyve verebilecek hale gelmiş elma, kayısı, armut, kiraz, vişne, şeftalide (2000) ağaç; Büyükbaş hayvan sayısı (150) adet (İş hayvanları ile iki yaşından küçük, büyükbaş hayvanlar hariç); Küçükbaş hayvan sayısı (750) adet (Bir yaşından küçük, küçükbaş hayvanlar ile kümes hayvanları hariç); Denizlerde yapılan balık avcılığında toplam tekne boyu (20) metre; Arıcılık ziraatinde kovan sayısı (500)adet; 39

40 ZİRAİ İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ UYGULAMASI Bu hükmün tatbikinde, aile reisi ile birlikte yaşayan eş ve velayet altındaki çocuklara ait işletmeler ile ortaklık halindeki işletmelerde, işletme büyüklüğü toplu olarak nazara alınır. Ortaklıklarda, ortaklığın birden fazla işletmeye taalluk etmesi veya işletmelerin ayrı ayrı mahallerde bulunması durumu değiştirmez. 52' nci maddede yazılı tek işletmelerde işletme birden fazla ortaklıklara ait olsa bile bu ortaklıklara ait işletme büyüklüğü toplanmak suretiyle nazara alınır. Birden fazla zirai işletmede ayrı ayrı şahıslarla ortaklığı bulunanların işletme büyüklüğü ölçülerinin tespitinde ortaklık payları toplamı esas alınır. 54' üncü maddede yazılı ziraat gruplarının bir kaç tanesi içine giren zirai faaliyetlerin bir arada yapılması halinde, en fazla iki gruba ait işletme büyüklükleri bu gruplar için tespit olunan hadlerin yarısını aşanlar gerçek usulde vergilendirilir. Gerek şahsi işletmesi gerekse dahil bulunduğu ortaklıklar müstakilen işletme büyüklüğü ölçüsünün altında kaldığı halde kendisine ait işletmenin ve ortaklıklardaki payların toplamı bu ölçüyü aşan çiftçiler gerçek usulde vergilendirilir. Payları toplamı ölçüleri aşmayan diğer ortaklar tevkifat yoluyla vergilendirilirler. Yarıcılık ortaklık sayılır. Kazançları gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçiler, yazılı olarak vergi dairesinden istemde bulunmaları halinde izleyen vergilendirme dönemi başından, işe yeni başlayanlar, işe başlama tarihinden itibaren gerçek usule geçebilirler. 54 üncü maddede yazılı ölçüleri aşanlar müteakip vergilendirme dönemi başından itibaren gerçek usulde; gerçek usule tabi olanlardan bu ölçülerin altında kalanlar müteakip vergilendirme dönemi başından itibaren hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirilirler. 40

41 ZİRAİ İŞLETME HESABI ESASINA GÖRE HASILAT Zirai işletme hesabı esasına göre hasılat aşağıda yazılı unsurlardan oluşmaktadır. 1. Evvelki yıllardan devredilenler de dahil olmak üzere üretilen, satın alınan veya sair suretlerle elde edilen her türlü zirai mahsullerin satış bedelleri. 2. Ziraat makina ve aletlerinin başka çiftçilerin zirai istihsal işlerinde çalıştırılması karşılığında alınan bedeller; 3. Gider yazılan değerlerin satılması halinde bunların satış bedelleri; 4. Mahsullerin yetişmeden önce veya sonra hasara uğramalarından dolayı alınan sigorta tazminatları; 5. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (Zirai istihsalde kullanılan gayrimenkuller hariç) satılması halinde Vergi Usul Kanunu'nun 328' inci maddesine göre hesaplanan hasılat. 41

42 ZİRAİ İŞLETME HESABI ESASINA GÖRE GİDERLER Tediye edilen veya borçlanılan meblağları ihtiva eden giderler aşağıda yazılı unsurlardan terekküp eder. 1. İşletme ile ilgili olarak tohum, gübre, fide, yem, ilaç ve benzeri maddelerin tedariki için yapılan giderler; 2. Satılmak üzere satın alınan hayvanların, zirai mahsullerin ve diğer maddelerin bedelleri; 3. İşletmelerde çalıştırılanlara ücret, prim ve sair namlarla hizmet mukabili yapılan ödemeler; 4. İşçilerin iaşe, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri; 5. Zirai tesisat, makina, aletler ve taşıtların çalıştırılması ve bakımı için yapılan giderler (Yakıt, yağ, elektrik, yedek parça vesaire) ve tamir giderleri; 6. Vergi Usul Kanunu'na göre ayrılan amortismanlar; 7. Kira ve ücret mukabili üretimde kullanılan vasıtalar için yapılan ödemeler; 8. Zirai kazancın elde edilmesi ve idamesi için yapılan genel giderler; a) İşletme için alınan ve işletme için harcanan borç paraların faizleri; b) İşletme ile ilgili olmak şartı ile ödenen ayni vergi, resim ve harçlar; c) İşletme ile ilgili ve yapılan işin önemi ve genişliği ile uyumlu seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat maksadının gerektiği süreyle sınırlı olmak üzere); d) İşletme ile ilgili olarak ödenen kira bedelleri; e) Genel mahiyetteki sair giderler; 9. İşletme ile ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar; 10. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (Zirai istihsalde kullanılan gayrimenkuller hariç) satılması halinde Vergi Usul Kanunu'nun 328'inci maddesine göre hesaplanan zararlar; 11. İşletmeye dahil olup, aynı zamanda zatî veya ailevî ihtiyaçlar için de kullanılan taşıtların amortismanlarının tamamı ile giderlerinin yarısı. İşletmede istihsal edilip de tohum, yem ve sair suretlerle kullanılan zirai mahsullerin emsal bedelleri masraf yazılır. (Bu giderlerin sene sonunda bir kalemde yazılması caizdir.) Gerçek usule geçen çiftçilerin önceki yıllardan devreden ürünleri Vergi Usul Kanunu'nun 45'inci maddesinde belirtilen ortalama maliyet bedeli esasına göre değerlendirilerek gider yazılır. 41'inci maddede yazılı giderler hasılattan indirilemez. (İşletmede istihsal olunan mahsullerden teşebbüs sahibi ile eşi ve velayet altındaki çocukları tarafından istihlak edilenler hariç.) 42

43 ÜCRETLER Gelir Vergisi Kanunu nun 61 nci maddesinin birinci fıkrasında ücret; işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmış izleyen ikinci fıkrada ise, ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunmasının mahiyetini değiştirmeyeceği hüküm altına alınmıştır. GVK nun 86/1-c bend hükmü çerçevesinde tek İşverenden alınan ücretler ile birden fazla işverenden ücret alan ve birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı GVK nda yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı ( 2012 yılı için bu tutar TL) aşmayan mükelleflerin, tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücretleri beyanname kapsamı dışında tutulmuştur. Bu durumda birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı TL yi aşması durumunda ücretlerin tamamı(ilk işverenden alınan ücrette dahil olmak üzere) yıllık beyannameye dahil edilecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı serbestçe belirlenebilecektir Kesintiye tabi tutulmamış ücret gelirleri (diğer ücretler hariç) için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir. 43

44 ÜCRET SAYILAN ÖDEMELER Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır: 1. 23'üncü maddenin 11 numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları; 2. Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler; 3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler; 4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler; 5. Bilirkişilere, resmî arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler; 6. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler. 44

45 GERÇEK ÜCRETLER ( İNDİRİMLER) Ücretin gerçek safi değeri işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından aşağıdaki indirimler yapıldıktan sonra kalan miktardır sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 190'ıncı maddesi uyarınca yapılan kesintilerle, Ordu Yardımlaşma Kurumu ve benzeri kamu kurumları için yapılan kanuni kesintiler; 2. Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklara ödenen aidat ve primler; 3. Sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla; ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler ile bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, İndirim konusu yapılacak prim, aidat ve katkıların toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 10'unu (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta poliçeleri için ödenen primlerde, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 5'ini) ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz. 4. Çalışanlar tarafından ilgili kanunlarına göre, sendikalara ödenen aidatlar Ücretin gerçek değerinin tayininde, Gelir Vergisi gibi şahsi vergiler ücretten indirilmez. Yabancı parasıyla ödenen ücretler ödeme gününün borsa rayiciyle Türk parasına çevrilir. Hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre; konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin 45 emsal bedeline göre değerlenir.

46 6322 SAYILI KANUN SONRASI BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ SİGORTA PRİMLERİ ARTIK GELİR VERGİSİ MATRAHINDAN DÜŞÜLEMEYECEK 6327 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 5. maddesinde yer alan düzenleme ile Gelir Vergisi Kanunun Gerçek Ücretler başlıklı 63. maddesinin 1. fıkrasının (3) numaralı bendinde değişiklik yapılarak; bireysel emeklilik sisteminin teşvikinde doğrudan devlet katkısı yöntemine geçildiğinden bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının ücretin safi değeri hesaplanırken indirim konusu yapılması uygulaması kaldırılmış ve şahıs sigortalarına ödenen primlerden indirim konusu yapılabilecek tutar %5 ten %15 e çıkarılmıştır. Bu değişiklik tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.

47 ÜCRET GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ 1-Vergilendirilmeyen Ücretler: a) Ücret ve Ücret Sayılan Gelirlerde - İstisna - G.V.K Md:16,23-29, G.V.K. Geç.Md:64 b) Ücret Geliri Elde Edenlerde - Muafiyet - G.V.K. Md:15 2-Ücretlerin Gerçek Usulde Vergilendirilmesi : a) Tevkif Suretiyle Vergilendirilen Ücretler: * G.V.K. Md:94/1: G.V.K Md:61 kapsamında tanımlanan ücret ve ücret sayılan ödemeler, * G.V.K. Md: istisna haddini aşan ücretler G.V.K. Geç.Md:64 b) Yıllık Beyanname ile Beyanı Gereken Ücretler: (G.V.K. Md:86) *Tevkif Suretiyle Vergilendirilmeyen Ücretler: Aldıkları ücretler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmasına olanak bulunmayan ve G.V.K. Md:95 de sayılan hizmet erbabının ücretleri. Tevkif Suretiyle Vergilendirilmekle birlikte birden fazla işverenden alınan ve toplamı TL sını geçen ücretler 3-Diğer Usulde Vergilendirilen Ücretler: G.V.K. Md:64 de sayılan ücretler ( Beyanname verilmez. Diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi durumunda, bu ücret gelirleri beyannameye ithal edilmez.) 47

48 ÖRNEK 1 : Bayan (A), üç ayrı işverenden ücret geliri elde etmekte olup, ücretlerin tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunmaktadır. Birinci işverenden alınan ücret İkinci işverenden alınan ücret Üçüncü işverenden alınan ücret Örnekte yer alan ve birinci işverenden alınan ücret toplama dahil edilmeyecek olup, 2 nci ve 3 üncü işverenden alınan ücretler toplamı ( =) TL, TL lik beyan sınırını aştığı için TL lik ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir. 48

49 ÖRNEK 2: Gerçek usulde ticari kazanç sahibi Bayan (C) nin ticari kazancının yanında tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden ücret geliri de bulunmaktadır. Ticari Kazanç TL Birinci işverenden alınan ücret TL İkinci işverenden alınan ücret TL Mükellef elde etmiş olduğu ticari kazancı nedeniyle mutlaka beyanname verecektir. Birinci işverenden alınan hariç, ikinci işverenden alınan ücret geliri ise TL lik beyan sınırını aşmadığından ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir. 49

50 TEVKİFATA TABİ OLMAYAN ÜCRETLER Ücretlerin vergilendirilmesinde esas olarak, kaynakta tevkifat usulü uygulanmakla birlikte, eğer elde edilen ücret geliri, G.V.K. nun 94 ncü maddesi gereğince vergi tevkifatı yapılmasına olanak bulunmayan bazı ücretlerden ise, söz konusu ücret gelirinin yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir. Burada, elde edilen ücret geliri tutarının bir önemi bulunmamakta, önemli olan ücretin kaynakta kesinti suretiyle vergilendirilmemiş olmasıdır. Aldıkları ücretler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmasına olanak bulunmayan hizmet erbabı G.V.K. nun 95 nci maddesinde sayılmıştır. Bunlar, Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı, Gelir Vergisi Kanunu nun 15. maddesinde yazılı istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri, Maliye Bakanlığı nca yıllık beyanname ile bildirilmesinde zaruret görülen ödemelerdir. Söz konusu ücret sahipleri elde ettikleri ücret gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadırlar. 50

51 DİĞER ÜCRETLER Aşağıda yazılı hizmet erbabının safi ücretleri takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının % 25'idir. 1. Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanlar; 2. Özel hizmetlerde çalışan şoförler; 3. Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçileri; 4. Gayri menkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanlar; 5. Gerçek ücretlerinin tespitine imkan olmaması sebebiyle, Danıştay ın olumlu görüşü ile Maliye Bakanlığı nca bu kapsama alınanlar. Diğer ücretler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bunlar beyannameye ithal edilmez. 51

52 ÜCRETİN YILLIK BEYANNAME İLE BEYAN EDİLMESİ 2012 yılında elde ettikleri ücret gelirleri nedeniyle beyanname vermek zorunda olanlar aşağıda sayılmıştır. Birden fazla işverenden alınan ve kesinti yoluyla vergilendirilen ücretlerden, birinciden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı TL yi (Gelir Vergisi Kanununun 103. maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar) aşan ücretler, Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı, İstisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri, Maliye Bakanlığı nca yıllık beyanname ile bildirilmesi gerekli görülen ödemeler, Kesinti yoluyla vergilendirilmeyen yukarıda sayılanlar dışında kalan ücretler, 52

53 ÜCRETLERDE BAŞLICA İSTİSNALAR Aşağıda yazılı ücretler Gelir Vergisi'nden istisna edilmiştir: 1. Köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000'i aşmayan yerlerde faaliyet gösteren ve münhasıran el ile dokunan halı ve kilim imal eden işletmelerde çalışan işçilerin ücretleri; 2. Gelir Vergisi'nden muaf olanların veya gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerin yanında çalışan işçilerin ücretleri; 3. Toprak altı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili diğer bütün işlerde çalışanların münhasıran yer altında çalıştıkları zamanlara ait ücretleri; 4. Köy muhtarları ile köylerin katip, korucu, imam, bekçi ve benzeri hizmetlilerine köy bütçesinden ödenen ücretler ile çiftçi mallarını koruma bekçilerinin ücretleri; 5. Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği, süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılanlardır.) (Mürebbiyelere ödenen ücretler istisna kapsamına dahil değildir); 6.Sanat okulları ile bu mahiyetteki enstitülerde, ceza ve ıslahevlerinde, darülacezelerin atölyelerinde çalışan öğrencilere, hükümlü ve tutuklulara ve düşkünlere verilen ücretler; 53

54 7. Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler (İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin (2012 yılında uygulanmak üzere 11,70 TL.) aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakten yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir.) 8. Genel olarak maden işletmelerinde ve fabrikalarda çalışan işçilere ve özel kanunlarına göre barındırılması gereken memurlarla müstahdemlere konut tedariki ve bunların aydınlatılması, ısıtılması ve suyunun temini suretiyle sağlanan menfaatler ile mülkiyeti işverene ait brüt alanı 100 m2yi aşmayan konutların hizmet erbabına mesken olarak tahsisi suretiyle sağlanan menfaatler (Bu konutların 100 m2'yi aşması halinde, aşan kısma isabet eden menfaat için bu istisna hükmü uygulanmaz); 9. Hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak maksadıyla işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri; 10. Kanunla kurulan emekli sandıkları ile sandıklar tarafından ödenen emekli, malûliyet, dul ve yetim aylıkları 11. Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanununa tabi çırakların asgari ücreti aşmayan ücretleri. 12. Yabancı ülkelerde bulunan sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen emekli, malûliyet, dul ve yetim aylıkları; 13.Kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tâbi işverenlerin yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler; 54

55 ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ Gelir Vergisi Kanununun 32. maddesi çerçevesinde; ücretin elde edildiği takvim yılı başında belirlenen 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarına; Mükellefin kendisi için % 50'si Çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10'u Çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere ilk iki çocuk için % 7,5'i Diğer çocuklar için % 5'i olmak üzere ücretlinin şahsi ve medeni durumu dikkate alınarak hesaplanan indirim oranlarının uygulanması sonucu bulunacak tutarın, Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yer alan Gelir Vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranla çarpılması sonucu bulunacak indirim tutarının 1/12'sinin aylık olarak hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi suretiyle bulunacaktır. İndirimin uygulamasında "çocuk" tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, "eş" tabiri ise, aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri ifade eder. 55

56 6009 SAYILI TORBA KANUN İLE ÜCRETLERE İLİŞKİN TARİFEDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER A TAKVİM YILI GELİRLERİNE UYGULANACAK VERGİ TARİFESİ TL'ye kadar % TL'nin TL'si için TL, fazlası % TL'nin TL'si için TL, (ücret gelirlerinde TL'nin TL'si için TL), fazlası TL'den fazlasının TL'si için TL, (ücret gelirlerinde TL'den fazlasının TL'si için TL), fazlası % 27 % 35 B TAKVİM YILI GELİRLERİNE UYGULANACAK VERGİ TARİFESİ TL'ye kadar % TL'nin TL'si için TL, fazlası % TL'nin TL'si için TL (ücret gelirlerinde TL'nin TL'si için TL), fazlası % TL'den fazlasının TL'si için TL (ücret gelirlerinde TL'den fazlasının TL'si için TL), fazlası % 35 % 27 % 35 56

57 Yıllık gelir vergisi beyannamesinde ücretler ile birlikte diğer gelir unsurlarının da beyan edilmesi ve beyannamedeki toplam gelirin TL yi aşması durumunda gelir vergisinin hesaplanması (75 Nolu Gelir Vergisi Sirküleri ) 2012 takvim yılına ilişkin olup, yıllık gelir vergisi beyannamesinde TL'yi aşacak şekilde ücretle birlikte diğer gelirlerin de beyan edilmesi durumunda, TL'yi aşan tutarın ücret gelirine isabet eden kısmına daha düşük vergi oranının uygulanması gerekmekte olup, ücret geliri nedeniyle eksik hesaplanması gereken vergi tutarı aşağıda gösterilen şekilde hesaplanabilecektir. Beyannameye dahil edilen tüm gelirlerin toplamından oluşan Vergiye Tabi Gelir (Matrah) üzerinden, tarifenin ücret dışındaki gelirler için geçerli olan vergi oranları esas alınarak gelir vergisi hesaplanacak, Beyannameye dahil edilen ücret gelirinin, beyan edilen toplam gelir içindeki oranı bulunarak, bu oranın toplam Vergiye Tabi Gelirin (Matrah) TL'yi aşan kısmına uygulanması sonucunda ulaşılacak tutara (Bu tutar en fazla TL olabilecektir.) %8 oranının uygulanması suretiyle, beyan edilen ücret geliri dolayısıyla toplam vergiden indirilecek gelir vergisi tutarı hesaplanacak, Ücret geliri dolayısıyla eksik hesaplanması gereken vergi tutarının, beyannamedeki tüm gelirlerin toplamından oluşan matrah üzerinden hesaplanan vergi tutarından düşülmesi suretiyle, beyannamede gösterilecek "hesaplanan gelir vergisi" tutarı bulunmuş olacaktır. 57

58 ÖRNEK :Bay (A) nın 2012 yılına ilişkin Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesindeki gelirleri aşağıdaki gibidir. Buna göre, gelir vergisi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır. Beyan Edilen Serbest Meslek Kazancı Beyan Edilen Ücret Geliri (Tevkifata Tabi Tutulmamış) Vergiye Tabi Gelir (Matrah) TL TL TL i) Beyan Edilen Vergiye Tabi Gelir (Matrah) Üzerinden Hesaplanan Vergi [( ) X % ] = TL ii) Beyan Edilen Ücret Gelirinin Beyan Edilen Toplam Gelir İçindeki Oranı ( / ) = % 40 iii) TL'yi Aşan Vergiye Tabi Gelirin (Matrah), Beyan Edilen Ücret Gelirine Tekabül Eden Kısmı [( ) X % 40 = TL iv) Beyan Edilen Ücret Geliri Dolayısıyla Eksik Hesaplanacak Gelir Vergisi (4.200 X % 8) = 336 TL v) Hesaplanan Gelir Vergisi ( ) = TL 58

59 GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ Yatırımların ekonomik ve sosyal açıdan göreceli olarak daha az gelişmiş bölgelere yönlendirilmesi sağlanarak bu bölgelerde istihdamın artırılması ve bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması, temel ekonomik hedeflerden birini oluşturmaktadır. İstihdamdan kaynaklanan mali yüklerin hafifletilmesi ise bu hedefin gerçekleştirilebilmesi bakımından çok önemli bir role sahiptir. Bu çerçevede 6322 Sayılı Kanunun 12. maddesi ile Gelir Vergisi Kanununa geçici 80. madde eklenerek Bakanlar Kurulunca istatistiki bölge birimleri sınıflandırması, kişi başına düşen milli gelir veya sosyo ekonomik gelişmişlik düzeyleri dikkate alınmak suretiyle belirlenecek illerde yapılacak yatırımlar için Ekonomi Bakanlığı tarafından düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında tarihine kadar gelir vergisi stopaj teşviki uygulaması getirilmiştir. Bu kapsamda tarihine kadar gerçekleşen yatırımlarda, teşvik belgelerinde öngörülen ve fiilen istihdam edilen işçilerin ücretlerinin; sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin brüt tutarına isabet eden kısmı üzerinden hesaplanan gelir vergisi yatırımın kısmen veya tamamen işletilmeye başlanacağı tarihten itibaren 10 yıl süre ile bu ücretlerle ilgili olarak verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir. Uygulama kapsamında yatırımın tamamlanamaması veya teşvik belgesinin iptal edilmesi halinde gelir vergisi stopajı teşviki dolayısıyla terkin edilen vergiler, vergi ziyaı cezası 59 uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir.

60 GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ - II Gelir vergisi stopajı teşvikinin uygulanacağı iller : Gelir vergisi stopajı teşvikinden, anılan Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 6 ncı bölge için düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarla sağlanan ilave istihdam için yararlanılacaktır. Buna göre, anılan Bakanlar Kurulu Kararına ekli listede 6 ncı bölge olarak yer verilen; Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Van illeri ile Bozcaada ve Gökçeada ilçelerinde gerçekleştirilen yatırımlar dolayısıyla bu teşvikten yararlanılacaktır. Fiilen çalışma zorunluluğu : Gelir vergisi stopajı teşviki, sadece kapsama dahil iller ve ilçelerde bulunan işyerlerinde fiilen çalıştırılan işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanacak gelir vergisi stopajı açısından geçerlidir. Bu işyerlerine ilişkin bordrolarda gösterilmiş olsalar dahi fiilen bu işyerlerinde çalışmayan işçiler açısından teşvikten yararlanmak mümkün değildir.izin, hastalık ve benzeri nedenlerle işyerinde bulunulmaması halleri fiilen çalışmama olarak kabul edilmez. 60

61 GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ - III Uygulamadan yararlanacak mükellefler : Gelir Vergisi Kanunun Geçici 80 inci madde kapsamında gelir vergisi stopajı teşvikinden, Ekonomi Bakanlığı tarafından düzenlenen yatırım teşvik belgesine sahip olan, Bu Tebliğin 4.3. numaralı bölümünde yer verilen iller ve ilçelerde gerçekleştirilen yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlayan, Ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi stopajı yaparak muhtasar beyanname vermek zorunda olan, 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda aranılan şartları topluca taşıyan mükellefler yararlanabilecektir. Yatırımın faaliyete geçmesinden önce devri halinde, devralan kurum, aynı koşulları yerine getirmek kaydıyla gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasından yararlanabilecektir. Yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçmesinden sonra devri halinde, gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasından devir tarihine kadar devreden, devir tarihinden sonra ise kalan süre kadar devralanın yararlanması mümkündür. Teşvikin uygulanmasında faaliyet konusu ile tam veya dar mükellefiyet esasında 61 vergilendirilmenin bir önemi bulunmamaktadır.

62 GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ - IV Örnek : (A) Ltd. Şti. tarafından Ekonomi Bakanlığınca onaylanmış teşvik belgesine istinaden Muş ilinde gerçekleştirilen ve 200 kişi istihdam edilen yatırımın işletilmesine Ağustos 2012 döneminden itibaren başlanılmıştır. Fiilen istihdam edilen 200 işçinin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisi stopajı tutarı TL olup asgari geçim indirimi bordrosunda bu işçiler için hesaplanan asgari geçim indirimi tutarı ise TL'dir. Bu verilere göre, (A) Ltd. Şti.'nin 200 işçi için yararlanacağı terkin tutarı şöyle hesaplanacaktır: - Ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi TL - Asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisi (200 x 119,91) TL - Hesaplanan asgari geçim indirimi TL - Geçici 80 inci madde kapsamında terkin edilebilecek tutar ( ) TL - Vergi dairesine ödenecek tutar [ ( )] TL Örnekten de anlaşılacağı üzere, asgari ücret üzerinden hesaplanan vergi tutarından, asgari geçim indirimi tutarının mahsubu sonucu kalan tutar, Gelir Vergisi Kanunun Geçici 80 inci maddesi uyarınca terkin edilecek tutar olacaktır. Ücretler üzerinden tevkif edilen vergi tutarından, asgari geçim indirimi ile Gelir Vergisi Kanunun Geçici 80 inci madde uyarınca terkin edilecek tutarın toplamının düşülmesinden 62 sonra kalan tutar vergi dairesine ödenecektir.

63 İŞÇİ ÜCRETLERİ İÇİN 5084 SAYILI KANUNDA YER ALAN GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİNDEN FAYDALANMA SÜRESİ DOLDUĞUNDAN GELİR VERGİSİ STOPAJ TEŞVİKİNDEN YARARLANILMASININ MÜMKÜN OLAMAYACAĞI : [1] Bilindiği üzere, 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 7 nci maddesinin (h) bendinde; "Bu Kanunun 3, 4 ve 6 ncı maddelerinde yer alan destek ve teşvikler, bu maddelerde belirtilen sürelere bakılmaksızın Kanun kapsamına giren illerdeki yeni yatırımlardan; 31/12/2007 tarihine kadar tamamlananlar için münhasıran 4 üncü maddenin uygulaması açısından 31/12/2012 tarihine kadar, 31/12/2007 tarihine kadar tamamlananlar için 5 yıl, 31/12/2008 tarihine kadar tamamlananlar için 4 yıl, 31/12/2009 tarihine kadar tamamlananlar için 3 yıl süreyle uygulanır." şeklinde yeniden düzenlenmiştir. Bu çerçevede, anılan Kanunda yer alan gelir vergisi stopajı teşvikinden faydalanma süresi dolduğundan söz konusu Sirküler ile yapılan açıklamalar kapsamında gelir vergisi stopaj teşvikinden yararlanılması mümkün değildir. 63 [1] Batman Defterdarlığı'nın tarih ve B.07.4.DEF SAYILI YASA-54 sayılı özelgesi.

64 SERBEST MESLEK KAZANCI Serbest meslek kazancı, G.V.K. nun 65 nci maddesinde, Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancı olarak tanımlanmış ve serbest meslek faaliyeti de sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın, şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır. şeklinde belirlenmiştir. Bu tanıma göre bir faaliyetin serbest meslek faaliyeti olarak nitelendirilebilmesi için söz konusu faaliyetin ; * Sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanması, ticari mahiyette olmaması, * Bir işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması, * Süreklilik göstermesi, * Ayrıca, 65 nci maddenin son fıkrasına göre, geliri, serbest meslek kazancı sayılan faaliyetlerden olmalıdır. Serbest meslek faaliyetini mutat meslek halinde ifa edenler ile G.V.K. nun 66 ncı maddesinde tek tek sayılanlar serbest meslek erbabıdır. G.V.K. 65 nci maddesinde tanımlanan serbest meslek faaliyetini arızi olarak yapanlar serbest meslek erbabı değildirler. G.V.K. Md: 85 e göre, kazanç elde etmeseler de, yıllık beyanname verecek 64 olanlar, serbest meslek erbabı olanlardır.

65 Kanunda yapılan belirleme ile serbest meslek erbabı sayılanlar; Gümrük komisyoncuları, bilumum borsa ajan ve acenteleri, noterler, noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar, Serbest meslek erbabını bir araya getirip kazançtan pay alanlar, Dava vekilleri, müşavirler, kurumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticarî ve meslekî işlerini takip edenler, Konser veren müzik sanatçıları, VUK-155. md. belirtilen şartlardan en az ikisini taşıyan ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci, rehber gibi mesleki faaliyette bulunanlar. Serbest meslek faaliyetinde bulunan kollektif ve adi şirketlerde ortaklar, adi komandit şirketlerde komanditeler, Kanunda yapılan belirleme ile serbest meslek kazancı sayılan gelirler; Tahkim işleri dolayısıyla hakemlerin aldıkları bedeller, Telif haklarının ve ihtira beratlarının sahibi veya kanuni mirasçıları tarafından satılması kiralanması, (G.V.K. Md:70/5,6) Kollektif ve adi komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti sonucunda doğan kazançlar, 65

66 SERBEST MESLEK KAZANÇLARININ VERGİLENDİRİLMESİ 1- Vergilendirilmeyen Serbest Meslek Kazançları: Gelir vergisinden müstesna serbest meslek kazançları. G.V.K. Md:18, 30/2 (Md:18 deki istisnanın 94 ncü madde uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.) 2-Tevkif Suretiyle Vergileme: G.V.K. Md:94/2 Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla, bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden; * 18 nci madde kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla % 20 * Diğerlerinden % 17 3-Gerçek Usulde Vergileme: G.V.K. Md:67,68 Serbest meslek erbabı, kazanç elde etmese de yıllık beyanname verecektir. 4-Özel Tespit: G.V.K. Md:67/son. Biletle girilen yerlerde faaliyet gösteren dar mükellef serbest meslek erbabına tanınan seçimlik hak. ( Bilet Bedeli Resimler ) / 2 66

67 SERBEST MESLEK KAZANCININ TESPİTİ Serbest meslek kazancının tespitinde hasılat; bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen tüm menfaatler toplamıdır. Örneğin; Bir SMMM 2010, 2011 ve 2012 yıllarına kapsayan üç yıllık müşavirlik sözleşmesi karşılığında TL yi 2011 yılında bir seferde peşin almış ise, bu tutarın tamamı 2011 yılı geliri olarak beyana konu edilecektir ve 2012 yıllarında ise bu sözleşme nedeniyle herhangi bir beyanda bulunulmayacaktır. Serbest meslek kazancında; a-serbest meslek erbabının öğrenmesi koşuluyla, adlarına kamu müessesesine, icra dairesine, bankaya, notere veya postaya yatırılan para, b. Serbest meslek faaliyetinden doğan alacağın temliki veya müşterisine olan borcu ile takası c. Serbest meslek erbabının gider karşılığı olarak (seyahat giderleri dahil) müşteriden tahsil ettiği paralar (vergi, resim, harç, keşif, şahitlik, bilirkişilik ve ekspertiz gibi hususlara harcanmak üzere müşteriden alınan ve tamamen bu hususlara sarf olunan para ve ayınlar hariç) tahsil kabul edilecektir. 67

68 SERBEST MESLEK KAZANÇLARININ TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER Serbest meslek kazancının tespitinde aşağıda yazılı giderler hasılattan indirilir: 1. Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler (İkametgahlarının bir kısmını işyeri olarak kullananlar, ikametgah için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İşyeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını işyeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.) 2. Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı ile 27 nci maddede yazılı giyim giderleri. 3. Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri 4. Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar 5. Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri. 6. Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller. 7. Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri. 8. Serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar. 9. Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile işyerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar. 10. Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar. Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez. 68

69 SERBEST MESLEK KAZANÇ İSTİSNASI ( TELİF KAZANÇ İSTİSNASI) Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve İnternet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir Vergisinden müstesnadır. TELİF KAZANCI ELDE EDENLER İSTİSNA KAPSAMINA GİREN ESERLER Müellif (kitap yazan, kitap hazırlayan kimse, Roman, Şiir, Öykü (Hikaye), Makale, Bilimsel araştırma ve yazar) İnceleme, Röportaj v.b eserler Mütercim (Çevirmen) Başka dillerden yapılan tercüme Heykeltıraş Taş, tunç, bakır, kil, alçı, ağaç, plastiklerden yapılan heykel ve benzerleri Hattat (Güzel yazı yazma sanatı ) Güzel yazılar, tezhipler (yaldızlama, boyama, süsleme işi yapanlar Ressam (Resim yapan kişi) Her türlü resim, desen, pastel, gravür, kaligrafi, serigrafi gibi çok çeşitli ürünler Bestekar Her çeşit sözlü ve sözsüz musiki eserler Bilgisayar Programcısı Bilgisayarlarda kullanılan her çeşit yazılım Mucit (Yeni bir buluş ortaya koyan, yaratan kişi ) Tescili yada patente bağlanan buluşlar ve icatlar. Fikir ve sanat eserleri İlim ve edebiyat eserleri, Musiki eserleri, Güzel sanat eserleri, Sinema eserleri Yukarıda sayılanların yasal mirasçıları. Yukarıdakilerin tamamı 69

70 ANKARA SMMM ODASI GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARI A. Murat YILDIZ Yeminli Mali Müşavir 70

71 GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARI Gelir Vergisi Kanunu nun 70. maddesinde yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlara gayrimenkul sermaye iradı adı verilmektedir. Gayrimenkul sermaye iradı getiren mal ve haklar ticari bir işletmeye dahil bulunduğu taktirde bunların iratları ticari kazancın tespitine yönelik hükümlere göre hesaplanır. Gayrimenkul sermaye iratlarında, gayrisafi hâsılat, 70'inci maddede yazılı mal ve hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde o yıla veya geçmiş yıllara ait olarak nakden veya aynen tahsil edilen kira bedellerinin tutarıdır. Ayın olarak tahsil edilen kiralar, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre emsal bedeli ile paraya çevrilir. 71

72 Döviz cinsinden tahsilatta uygulanacak kur Döviz cinsinden kiraya verme işlemlerinde tahsilat tahsilatın yapıldığı tarihteki TCMB döviz alış kuru esas alınarak gayrisafi hasılat belirlenir. (GVK, Md. 72/son). Kiranın ayın alınması Ayın olarak tahsil edilen kiralar, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre emsal bedeli ile paraya çevrilir. (GVK, Md.72/2, VUK Md.267). Vergi Stopajı Gayrimenkulleri işyeri olarak kiralayan kişi ve kuruluşlar, kira ödemeleri üzerinden gelir vergisi stopajı yapmak zorundadırlar. (GVK, Md. 94/5, %20) Kiranın net ödenmesi hali Kira tutarının net olması halinde, net tutar tutarın 0.80 e ( 1 stopaj oran oranı) bölünmesi ve bu şekilde bulunan tutarın stopaj matrahı olarak dikkate alınması gerekir (GVK, Md. 94/5, 96). Ticari ve zirai faaliyete bağlılık esası Gayrimenkullerin ticari veya zirai bir işletmeye dahil bulunması halinde, bu iratlar ticari veya zirai kazancın tespitinde dikkate alınır (GVK, Md.70/2) 72

73 ÇEKLE YAPILAN KİRA ÖDEMELERİNDE ÇEKİN TEVSİK EDİCİ BELGE OLARAK KABUL EDİLİP EDİLMEYECEĞİ İLE TAHSİL TARİHİ OLARAK HANGİ TARİHİN ESAS ALINMASI GEREKTİĞİ: [1] Ancak, 5941 sayılı Çek Kanununun Geçici 1 nci maddesinin 5 numaralı bendinde yer alan geçici düzenleme, gerekse uygulamada çekin vadeli olarak kullanılması, çekin bankadan tahsili açısından geçerli olup, ticari açıdan çekin istenildiği zaman başkalarına ciro edilmesi, takas edilmesi ve mal ve emtia alımında kullanılmasına engel teşkil etmeyecektir. Bu çerçevede, kira karşılığı çek alındığı andan itibaren, mükellefin söz konusu çeki herhangi bir şekilde (ciro gibi) kullanması veya üzerinde tasarrufta bulunması mümkün olup, gayrimenkul sermaye iradının tahsilini, çekin bankadan tahsil zamanına bağlamak hem hukuki hem de ekonomik gerçekliğe uygun düşmemektedir. Bu hüküm ve açıklamalara göre, mal ve hakların kiraya verilmesinde ilgili yıla veya geçmiş yıllara ilişkin olarak çekle yapılan kira tahsilatları çekin alındığı dönemin geliri, gelecek yıllara ait olup çekle peşin tahsil olunan kiraların ise ilgili bulundukları yılların gelirleri olarak dikkate alınması gerekmektedir. Ayrıca, işyeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin banka veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsiki açısından, çekle yapılan tahsilat ve ödemeler karşılığında dekont veya hesap bildirim cetvelleri düzenlendiğinden bu belgeler tevsik edici belge kabul edilecektir. [1] İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi. 73

74 Kiracı Tarafından Terkedilen Değerler Kiracı tarafından gayrimenkulü genişletecek veya iktisadi değerini devamlı surette artıracak şekilde gayrimenkule ilave edilen kıymetler, kira müddetinin hitamında bedelsiz (Kıymetlerin emsal bedelinden düşük değerle devri halinde, aradaki fark bedelsiz devir sayılır) olarak kiralayana devrolunduğu takdirde, mezkur kıymetler kiralayan bakımından, bu tarihte aynen tahsil olunmuş addolunur. (GVK, Md.72/2) Vakıf Gelirlerinden ve Üründen Alınan Paylar Vakfın gelirinden hizmet karşılığı olmayarak alınan hisseler ile zirai faaliyete bilfiil iştirak etmeksizin sadece üründen pay alan arazi sahiplerinin gelirleri bu kanunun uygulanmasında gayrimenkul sermaye iradı addolunur. (GVK, Md.70/son) 74

75 Emsal Kira Bedeli Esası ( GVK Madde 73 ) Kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanunu'na göre belirlenen vergi değerinin % 5'idir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve haklarının maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanunu'nun servetlerin değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin % 10'udur. Aşağıda yazılı hallerde emsal kira bedeli esası uygulanmaz: 1. Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadıyla bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması; 2. Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden her birinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.); 3. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi. 4. Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda. Maliye Bakanlığı elde edilen kira gelirin kira sözleşmesi, ödemeye ilişkin banka dekontu veya havale makbuzu vb. belgelerle veya kiracının ifadesi ile ispat veya tevsik edildiği durumlarda ayrıca emsal kira bedeli uygulanmaz (1999/1 Sıra No.lu GVK Genelgesi) 75

76 GERÇEK GİDER YÖNTEMİNİN SEÇİLMESİ DURUMUNDA İNDİRİLECEK GİDERLER NELERDİR? Gerçek gider yönteminin seçilmesi durumunda; 1. Kiraya veren tarafından, kiraya verilen gayrimenkul için ödenen; aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri, 2. Kiraya verilen malların idaresi için yapılan ve gayrimenkulün önemi ile mütenasip olan idare giderleri, 3. Kiraya verilen mal ve haklara ait sigorta giderleri, 4. Kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleri ile konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkulün iktisap yılından itibaren 5 yıl süre ile iktisap bedelinin % 5 i (iktisap bedelinin % 5 i tutarındaki bu indirim, sadece ilgili gayrimenkule ait hasılata uygulanacak, indirilmeyen kısım gider fazlalığı sayılmayacaktır.) 5. Kiraya verilen mal ve haklar için ödenen, emlak vergisi, resim, harç ve şerefiyelerle kiraya veren tarafından belediyelere ödenen harcamalara katılma payları, 6. Amortismanlar, 7. Kiraya veren tarafından, kiraya verilen gayrimenkul için yapılan onarım giderleri ile bakım ve idame giderleri, 76

77 8. Kira ile tuttukları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri kiralar ve diğer gerçek giderler, 9. Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin kirayla oturdukları konut veya lojmanların kira bedeli [Dar mükelleflerin (yurt dışında işçi olarak çalışan Türk vatandaşlarımız da dar mükellef kapsamındadır) yabancı ülkelerde ödedikleri kira bedelleri hariç], 10. Kiraya verilen mal ve haklarla ilgili olarak sözleşmeye, kanuna veya ilama istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar, brüt kira tutarından indirilir. Ancak, bu giderlerin vergiden istisna edilen tutara isabet eden kısmı indirilemez. Vergiye tabi hasılata isabet eden yani indirilebilecek gider kısmı aşağıdaki formül kullanılarak bulunacaktır. Vergiye Tabi Hasılat x Toplam Gider Toplam Hasılat 77

78 GÖTÜRÜ GİDER USULÜ Mükellefler isterlerse gerçek gider usulünde indirilebilecekleri giderlere karşılık olmak üzere kira hasılatlarının % 25'ini götürü gider olarak indirebilirler. Götürü gider usulünü seçen mükellefler seçmişlerse bu usule göre belirledikleri gidere ek olarak G.V.K. nun 74 üncü maddesinde sayılan gerçek gider unsurlarından hiç birini ayrıca indirime konu edemeyeceklerdir. Götürü gider usulünü seçmek mükelleflerin tercihine bırakmıştır. Mükellefler gerçek veya götürü gider usullerinden lehlerine olanı seçmekte serbesttirler. Ancak, götürü gider usulü mükelleflerin sahip oldukları tüm gayrimenkuller için (Haklar hariç) bir bütün olarak uygulanır. Yani mükellefler sahip oldukları gayrimenkullerin safi iradının tespitinde bir kısım gayrimenkulleri için götürü gider usulünü, diğer kısmı için ise gerçek gider usulünü uygulayamazlar. Gerçek gider usulünü seçenler istedikleri dönemde götürü gider usulüne dönebilirken, götürü gider usulünü kabul edenler iki yıl geçmedikçe bu usulden dönemezler. Götürü gider usulü uygulamasından sahip oldukları gayrimenkulleri hem mesken ve hem de işyeri olarak kiraya verenler yararlanabileceklerdir. Hak kiraya verenler bu usulden yararlanamaz. Hak kiraları hariç bu usulün seçilmesi halinde tüm gayrimenkuller için bütün olarak uygulanır. 78

79 GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI İSTİSNASI : Gelir Vergisi Kanunu nun 21 inci maddesi hükmüne göre; Binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hâsılatın 2012 yılı için TL. si gelir vergisinden müstesnadır. İstisna haddi üzerinde hasılat elde edilip, beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde, bu istisnadan yararlanılamaz. Ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar ile gelirleri bunlar tarafından bildirilecek olanlar bu istisnadan faydalanmazlar. GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI İSTİSNASINDAN YARARLANAMAYACAK OLANLAR 1. Ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olanlar ile gelirleri bunlar tarafından bildirilecek olanlar; 2. Mesken dışında kiraya verilen binalardan elde edilen gelirler; 3. İstisna haddi üzerinde hasılat elde edip beyan etmeyenler veya eksik beyan edenler; 4. Sahip olunan birden fazla konut dolayısıyla kira geliri elde edilmiş ise istisna yalnızca bir kez uygulanabilir. 5. Kira geliri elde edilen meskene birden fazla kişi ortak ise TL. lik istisna her bir ortak için ayrı ayrı uygulanabilecektir. 79

80 GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI İSTİSNASI UYGULAMASINDA 2013 YILI DEĞİŞİKLİKLERİ Son olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren 6322 sayılı Kanunun 5. Maddesi ile 1/1/2013 tarihinden itibaren elde edilen hasılata uygulanmak üzere; Gelir Vergisi Kanunu'nun 21 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan gelirleri bunlar tarafından bildirilecek olanlar ibaresi istisna haddinin üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için yer alan tutarı ( TL) aşanlar şeklinde değiştirilmiştir. Buna göre istisna miktarının üzerinde konut kira geliri elde edenlerin diğer gelirlerin toplamına göre değerlendirmesi yapılırken, bu gelirlerin beyanının gerekip gerekmediğine de bakılmayacaktır. 80

81 İŞYERİ KİRALARINDA STOPAJ YOLUYLA VERGİLENDİRME VE BEYAN Gelir Vergisi Kanunu nun 94/5. maddesi hükmü çerçevesinde gayrimenkulleri işyeri olarak kiralayan kişi ve kuruluşlar, kira ödemeleri üzerinden % 20 oranında stopaj (tevkifat) yapmak zorundadırlar. Yani işyerinin kiracıları, ödeyecekleri kira üzerinden vergi keseceklerdir. Ancak, gayrimenkulü kiralayan mükellef basit usulde vergiye tabi ise; kira ödemesi üzerinden herhangi bir vergi kesintisi yapılmaz. Bu durumda gayrimenkulden elde edilen kira geliri GVK nun 1/d bendinde yer alan TL lik beyan sınırını aşıyorsa yıllık beyanname ile beyan edilir. Diğer taraftan Gelir Vergisi Kanunu nun Toplama Yapılmayan Haller başlıklı 86 ncı maddesinin 1/c bendi hükmüne göre; 2012 takvim yılında elde edilen işyeri kira gelirlerinin brüt tutarının TL yi aşması halinde, yıllık beyanname verilecek, ancak bu durumda daha önce kesinti yoluyla ödenen vergiler beyanname üzerinden mahsup edilecektir. 81

82 Bu çerçevede gerçek kişilerce elde edilen gelirin işyeri kirasından ibaret olduğu durumda aşağıda yer alan tablonun tetkikinden de görüleceği üzere TL ye kadar hiç beyanda bulunulmayacak, elde edilen brüt kira tutarının TL TL arasında olduğu durumda ise beyanname verilmesine karşın ödenecek vergi doğmayacaktır YILINDA ELDE EDİLEN İŞYERİ KİRALARININ BEYANI VE VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN TABLO (TL) Yıllık Kira Geliri (Brüt) Hesaplanan Vergi Ödenecek Vergi Gelir Vergisi Stopajı Götürü Gider Tutarı Gelir Vergisi Matrahı İade Edilecek Vergi (% 20) (% 25) BEYAN YOK , , , , , , , , , , , ,00 640,

83 Örnek 1 : Hem İşyeri Hem De Mesken Kira Geliri Elde Eden Bir Mükellefin Beyanı Deniz hanım, 2012 yılında mesken olarak kiraya verdiği apartman dairesi dolayısıyla TL, işyeri olarak kiraya verdiği bir başka gayrimenkulü dolayısıyla da brüt TL kira geliri elde etmiştir. Deniz hanımın elde ettiği işyeri kira geliri üzerinden TL gelir vergisi kesintisi yapılmıştır. Mükellefin vergiye tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iratlarından ibaret olup, götürü gider usulünü seçmiştir. 220 seri no lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan düzenlemeye göre elde ettiği mesken kirası gelirinin istisna haddini aşan tutarı ile vergi kesintisine tabi işyeri kira gelirinin toplamı TL. nı (2012 yılı için) aşan gayrimenkul sermaye iradı sahiplerinin beyanname vereceklerdir. 1- Mesken Kira Geliri İşyeri Kira Geliri Toplam G.M.S.İ G.M.S.İ. İstisnası İstisna Sonrası G.M.S.İ Götürü Gider ( x % 25 ) Gelir Vergisi Matrahı Hesaplanan Gelir Vergisi 7.875,00 9- Mahsup Edilecek Gelir Vergisi 5.800,00 10-Ödenecek Gelir Vergisi 2.075,00 83

84 Örnek 2 : Gerçek Gider Usulü Mükellef Esra KAYA, Adana da bulunan dairesini konut olarak kiraya vermesi sonucu, 2012 yılında Türk Lirası kira geliri elde etmiştir. Beyana tabi başka geliri olmayan mükellef, gerçek gider yöntemini seçmiş olup, bu konut ile ilgili gerçek giderleri toplamı Türk Lirasıdır. Gerçek gider usulünü seçen mükellefler, vergiden istisna edilen kısma isabet eden giderleri hasılatlarından indiremeyecekler, sadece vergiye tabi hasılata isabet eden giderleri indirebileceklerdir. Vergiye tabi hasılata ( ) isabet eden gider aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır. Vergiye Tabi Hasılat x Toplam Gider = Toplam Hasılat TL x TL = TL TL Mükellefin kira gelirine ilişkin gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. 84 Gayrisafi Kira Hasılatı G.M.S.İ. İstisnası (-) Kalan İndirilebilecek Gerçek Gider Tutarı Beyan Edilecek G.M.S.İ

85 ANKARA SMMM ODASI MENKUL SERMAYE İRATLARI A. Murat YILDIZ Yeminli Mali Müşavir Ankara, 29 Şubat

86 MENKUL SERMAYE İRADI Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır. 1. Her nevi hisse senetlerinin kâr payları (kurucu hisse senetleri ve diğer intifa hisse senetlerine verilen kâr payları ve pay sahiplerine hazırlık dönemi için faiz olarak veya başka adlarla yapılan her türlü ödemeler ile Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kâr payları ile konut finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetlere ve varlık finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetlere ödenen faiz, kâr payı veya benzeri gelirler dahil.) 2.İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıklarının ortakları ve komanditerlerin kâr payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar bu zümreye dahildir. Kooperatiflerin ortakları ile yaptıkları muamelelerden doğan kârların ortaklara, kooperatifle yaptıkları muameleler nispetinde tevzii, kazanç dağıtımı sayılmaz.) 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesindeki şartların birlikte gerçekleşmesi halinde; Türkiye'de yerleşik gerçek kişilerin doğrudan veya dolaylı olarak ayrı ayrı ya da birlikte sermayesinin, kâr payının veya oy kullanma hakkının en az % 50'sine sahip olmak suretiyle kontrol ettikleri yurt dışı iştiraklerinin kazançları dağıtılsın veya dağıtılmasın, iştirakin hesap döneminin kapandığı ayı içeren yıl itibarıyla dağıtılan kâr payı sayılır. Türkiye'de vergilendirilmiş kazancın iştirak tarafından sonradan dağıtılması durumunda, elde edilen kâr paylarının vergilendirilmiş kısmı bu tutardan indirilir. Adi komandit şirketlerde komanditerlerin kâr payları, şirket kârının ilişkin bulunduğu takvim yılında elde edilmiş sayılır; 3. Kurumların idare Meclisi Başkan ve üyelerine verilen kar payları; 86

87 KAR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ ( GVK MD. 22/2 ) : Gelir Vergisi Kanununun tarihinden itibaren yürürlüğe giren 22 nci maddesinin ikinci fıkrasında; Tam mükellef kurumlardan elde edilen, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı gelir vergisinden müstesnadır. İstisna edilen tutar üzerinden 94 üncü madde uyarınca tevkifat yapılır ve tevkif edilen verginin tamamı, kâr payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir. hükmü bulunmaktadır. Bu hüküm çerçevesinde; 2003 ve sonraki yıllara ilişkin karların dağıtımından elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı, 2012 yılı için beyan sınırı olan TL yi aşarsa beyan edilecek, bir başka deyişle brüt TL ye kadar olan tutarlar beyan dışı olacak, Beyannamede hesaplanan şahsi gelir vergisinden kar dağıtan kurum bünyesinde %15 oranında yapılan stopajın tamamı mahsup edilecek, Mahsuptan sonra kalan tutar olursa bu tutar, kar payını beyan eden mükellefe red ve iade olunacaktır. 87

88 G.V.K. MD 22 YE GÖRE KAR PAYLARININ BEYANINA İLİŞKİN ÖRNEK Bu açıklamalarımız çerçevesinde Örneğin: Bay A nın ortağı bulunduğu ve tam mükellef bir kurum olan X Anonim Şirketi nin 2011 yılı karını dağıtması neticesinde 2012 yılında sırasıyla brüt TL, TL veya TL tutarında kar payı (temettü) elde ettiği ve mükellefin başkaca geliri bulunmadığı varsayıldığında mükellefin ödeyeceği veya iade olunacak gelir vergisi aşağıdaki gibi olacaktır. ( Elde edilen kar payı kurum bünyesinde %15 nispetinde stopaja tabi tutulmaktadır.) I II III Kar Payı ( TL ye Kadar Beyan Dışı) İstisna Tutarı TL TL TL TL ( x ½) TL ( x ½) TL ( x ½) Gelir Vergisi Matrahı TL TL TL Hesaplanan Vergi TL TL TL Mahsup Edilecek Vergi Ödenecek/İade Edilecek GV TL ( x%15 ) TL İADE (41.340) TL ( x%15 ) (75.000) TL ( x%15) 0.- TL TL ÖDENECEK 88

89 KAR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ ( GVK GEÇİCİ MD. 62 ) : 1. Kurumlar vergisi mükelleflerinin; a) veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarının, b) (a) bendi kapsamı dışında kalan ve veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen, kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlarının, c) Geçici 61 inci madde kapsamında tevkifata tâbi tutulmuş kazançlarının, Dağıtımı halinde 94 üncü madde uyarınca tevkifat yapılmaz. 2. Gerçek kişilerce (1) numaralı fıkranın (a) bendi kapsamında elde edilen kâr payları gelir vergisinden müstesnadır. 3. Gerçek kişilerce (1) numaralı fıkranın (b) ve (c) bendi kapsamında elde edilen kâr paylarının net tutarına elde edilen kâr payının 1/9'u eklendikten sonra, bulunan tutarın yarısı vergiye tâbi gelir olarak dikkate alınır. Bu gelirler ile ilgili olarak yıllık beyanname verilmesi halinde, beyannameye intikal ettirilen tutarın 1/5'i beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. 4. Kurumlar vergisi mükelleflerinin doğrudan veya iştirakleri aracılığıyla, bu maddenin (1) numaralı fıkrasında belirtilen nitelikte kâr payı elde etmeleri halinde, bu kâr paylarının dağıtımı ve kâr payı elde eden gerçek kişilerce bu kâr paylarının beyanı ile ilgili olarak (1), (2) ve (3) numaralı fıkra hükümleri uygulanır. 5. Bu madde kapsamındaki kâr payları için 22 nci madde hükümleri uygulanmaz. 89

90 MENKUL SERMAYE İRADI 4. Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca yıllık veya özel beyanname veren dar mükellef kurumların, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancından, hesaplanan kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan kısmı, 5. Her nevi tahvil (ipotek finansmanı kuruluşları ve konut finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler hariç ipotekli sermaye piyasası araçları, varlık teminatlı menkul kıymetler dahil) ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler (Döviz cinsinden yahut dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetlerin itfası sırasında oluşan değer artışları irat sayılmaz.) 6. Her nevi alacak faizleri (Adi, imtiyazlı, rehinli, senetli alacaklarla carî hesap alacaklarından doğan faizler ve kamu tüzelkişilerince borçlanılan ve senede bağlanmış olan meblağlar için ödenen faizler dahil.) 7. Mevduat faizleri (Bankalara, bankerlere, tasarruf sandıklarına, tevdiat kabul eden diğer müesseselere yatırılan vadeli, vadesiz paralara ödenen faizler, bunlar dışında kalan kişi ve kuruluşlardan devamlı olarak para toplama işi ile uğraşanların her ne şekil ve ad altında olursa olsun toplanan paralara sağladıkları gelirler ve menfaatler ile bankalar ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasasında değerlendirilen paralara ödenen faizler de mevduat faizi sayılır.) 90

91 8. Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponların satışından elde edilen bedeller; 9. İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar; 10. Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri; 12. Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr payları ile kâr, ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kâr payları ve özel finans kurumlarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları. 14. Menkul kıymetleri geri alım ve satım taahhüdü ile iktisap veya elden çıkarılması karşılığında sağlanan menfaatler. 15.) Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından; a) On yıl süreyle prim, aidat veya katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemeler, b) On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile diğer sandık ve sigortalardan on yıl süreyle prim veya aidat ödeyenlere ve vefat, malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler, c) Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler. 91

92 15. (6327 sayılı kanunun 8.maddesiyle değişen ibare; Yürürlük ) Tüzel GELİR kişiliği ÜZERİNDEN haiz emekli ALINAN sandıkları, VERGİLER yardım YMM KURS sandıkları NOTLARI ile sigorta (GVK) & ve A. MURAT emeklilik YILDIZ-YMM şirketleri tarafından; a) On yıldan az süreyle prim veya aidat ödeyerek ayrılanlara ödenen irat tutarları, b) On yıl süreyle prim veya aidat ödeyerek ayrılanlar ile vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara ödenen irat tutarları. 16. Bireysel emeklilik sisteminden; (6327 sayılı kanunun 8. maddesiyle değişen ibare; Yürürlük ) a) On yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı (28/3/2001 tarihli ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu kapsamında bireysel emeklilik hesabına yapılan Devlet katkılarının ödemeye konu olan kısımlarına isabet eden irat tutarı dahil.), b) On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı (4632 sayılı Kanun kapsamında bireysel emeklilik hesabına yapılan Devlet katkılarının ödemeye konu olan kısımlarına isabet eden irat tutarı dahil.), c) Emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı (4632 sayılı Kanun kapsamında bireysel emeklilik hesabına yapılan Devlet katkılarının ödemeye konu olan kısımlarına isabet eden irat tutarı dahil.). Bu maddenin ikinci fıkrasının (15) numaralı bendinde yer alan irat tutarı; varsa fesih ve iştira kesintisi indirilmeden önceki birikim tutarından, yatırıma yönlendirilen tutar indirilerek bulunur. Aynı fıkranın (16) numaralı bendinde yer alan irat tutarı; hak kazanılan Devlet katkısı ve getirileri dahil ödemeye konu toplam birikim tutarından, (varsa ertelenmiş giriş aidatı indirilmeksizin) ödenen katkı payları ve Devlet katkısının hak edilen kısmı indirilerek bulunur. 17. (6322 sayılı kanunun 8.maddesiyle eklenen bent; Yürürlük ) Yukarıdaki bentlerde sayılanlar dışında Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre ihraç edilen her türlü sermaye piyasası araçlarından elde edilen gelirler 92

93 SİGORTA ŞİRKETLERİ TARAFINDAN YAPILAN ÖDEMELERDE STOPAJ VE İSTİSNA GVK 94/15. MADDE : a) 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (15) numaralı bendinin (a) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarından %15, b) 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (15) numaralı bendinin (b) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarından %10, c) 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (15) numaralı bendinin (c) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarından %5 vergi tevkifatı yapılır. GVK 22/1. MADDE (STOPAJ İSTİSNASI ) : Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 25'i, Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan diğer sigorta şirketlerinden on yıl süreyle prim ödeyenler ile vefat, malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 10'u Tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden müstesnadır. İstisna edilen tutar üzerinden 94 üncü maddenin birinci fıkrasının (15) numaralı bendine göre tevkifat yapılmaz. (6327 sayılı kanunun 3.maddesiyle değişen fıkra; Yürürlük ) 1. Tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden müstesnadır. 93

94 BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNDE ANA PARADAN STOPAJ YAPILMASINA SON VERİLDİ 6327 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 6. maddesinde yer alan düzenleme ile Eski sistemin en çok eleştirilen konusu olan, sistemden çıkarken sadece getiri üzerinden değil ana para üzerinden de vergi kesintisi yapılmasına son verilmiştir. Kanunun yayım tarihi olan tarihinden iki ay sonra yürürlüğe girecek bu düzenleme ile bireysel emeklilik sistemi ve tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemelerde yalnızca getiriler üzerinden vergileme yapılacaktır. Buna göre bireysel emeklilik geri ödemelerinde anaparadan da vergi kesilmesi uygulamasına tarihinden itibaren son verilmiş olup vergi kesintisi sadece birikimlerin getirisi üzerinden yapılacaktır. Bireysel emeklilik sisteminden daha önce ayrılanların anaparaları üzerinden kesilen vergi tutarı, bir yıl içinde başvurmaları halinde iade edilecektir. Emeklilik şirketi tarafından yapılan ödemeler üzerinden kesilen toplam verginin, yapılan ödemelerin irat (getiri) kısmı üzerinden hesaplanacak tutarını aşan kısmı, iade tutarını oluşturacaktır.

95 BİREYSEL EMEKLİLİKTE ANA PARADAN YAPILAN STOPAJIN İADESİ 6327 sayılı Kanunun geçici 1. maddesine göre, tarihinden sonra akdedilmiş bireysel emeklilik ve şahıs sigorta poliçeleriyle ilgili olarak daha önce sistemden ayrılmış olanlar ile tarihine kadar sistemden ayrılacak olanlara emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan veya yapılacak olan anapara tutarları dahil ödemeler üzerinden kesilen vergilerin, irat (getiri) tutarına isabet eden tutarı aşan kısmı tarihinden itibaren iade edilmeye başlanmıştır. İadenin yapılabilmesi için, hak sahiplerince ile tarihleri arasında vergi kesintisinin yatırıldığı vergi dairesine müracaat edilmesi gerekmektedir. İade başvurusunda, -İlgili emeklilik şirketi tarafından düzenlenen bireysel emeklilik poliçesinin bir örneği ile -Düzenlenmiş olan poliçenin başlangıç ve bitiş tarihleri ile yapılan kesintileri gösteren belgelerin bir örneği ibraz edilecektir. Ancak vergi dairesine daha önceki tarihlerde yaptıkları başvurularda söz konusu belgeleri teslim etmiş olanların tekrar belge ibraz etmeleri gerek bulunmamaktadır. Yapılan iade talepleri, başvuruda eksiklik bulunmaması koşuluyla, Vergi Usul Kanununun düzeltme zamanaşımı hükümleri dikkate alınarak yerine getirilecektir. Daha önceki bir tarihte ilgili vergi dairesine düzeltme başvurusunda bulunulmuş olması halinde, düzeltme zamanaşımı hükümlerinin uygulanmasında bu başvuru tarihi dikkate alınacaktır.

96 BİREYSEL EMEKLİLİKTE ANA PARADAN KESİLEN VERGİNİN İADESİNDE DAVA AÇANLARIN DURUMU Anapara üzerinden yapılan vergi kesintisi nedeniyle dava açmış olanların, açtıkları davadan vazgeçmesi gerekmektedir. Bu nedenle, hak sahipleri tarafından davanın görüldüğü yargı merciine göre Vergi Mahkemesi, Bölge İdare Mahkemesi veya Danıştay Başkanlığı na başvurularak, söz konusu davadan feragat edilmesi ve feragat edildiğini gösterir şerhli dilekçe örneğinin veya bu belge temin edilemediği takdirde mahkemenin feragat nedeniyle davanın reddine dair vereceği karar örneğinin iade talebiyle birlikte ilgili vergi dairesine ibraz edilmesi gerekmektedir. Açılan davalardan vazgeçilmesi durumunda, idarece de açılmış davalar sürdürülmeyecek ve taraflarca herhangi bir masraf ve vekalet ücreti talep edilmeyecektir.

97 BİREYSEL EMEKLİLİKTE ANA PARADAN KESİLEN VERGİNİN İADESİNDE İADE TUTARININ HESAPLANMASI İade işlemlerine esas irat tutarı, getirileri dahil bireysel emeklilik şirketleri tarafından ödemeye konu toplam birikim tutarından, katılımcı tarafından ödenen katkı payları indirilerek bulunacaktır. Hesaplanan irat tutarına isabet eden vergi; -On yıl süreyle katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemeler için % 15, -On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlara yapılan ödemeler için %10, -Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler için % 5 oranı dikkate alınmak suretiyle tespit edilecektir. İrat tutarına isabet eden vergi tutarını aşan, başka bir anlatımla irat hesaplandıktan sonra kalan anapara tutarına isabet eden kesilmiş ve ödenmiş vergi tutarı tarihinden itibaren hak sahiplerine iade edilebilmektedir.

98 G.V.K. GEÇİCİ 67. MADDE UYGULAMASI Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulan gelirler yıllık veya münferit beyanname ile beyan edilmez. Söz konusu düzenleme 01/01/ /12/2015 tarihleri arasında uygulanacaktır. TEVKİFATA TABİ GELİRLER Hisse senedi alım-satım kazançları Devlet tahvili ve Hazine bonoları faiz gelirleri ve alım-satım kazançları, Özel sektör tahvil ve bonoları faiz gelirleri ve alım-satım kazançları, Mevduat faizleri, Repo gelirleri, Özel finans kurumları gelirleri, Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden elde edilen gelirler, Menkul kıymet ve vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında işlem gören diğer menkul kıymetlerin gelirleri, Hazine veya diğer kamu tüzel kişiliklerince çıkarılan menkul kıymetlerin faiz gelirleri ve alım-satım kazançları. 98

99 G.V.K. GEÇİCİ 67. MADDE UYGULAMASI DIŞINDA KALANLAR Yapılan düzenlemeler çerçevesinde, Geçici 67 nci maddenin (1) numaralı fıkra hükümlerinin uygulanmayacağı gelirler aşağıda gösterilmiştir: Hazine tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerin (Eurobond) alım-satımı, itfası sırasında elde edilen getirileri ve bunların dönemsel getirilerinin tahsili, Hisse senetleri kar payları, Tam mükellef kurumlara ait olup, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler, Sürekli olarak portföyünün en az % 51 i İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler. tevkifat kapsamında olmayacaktır. 99

100 GEÇİCİ 67 NCİ MADDE KAPSAMINDAKİ KAZANÇLARIN TİCARİ FAALİYET KAPSAMINDA ELDE EDİLMESİ Bu gelirler ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirileceğinden ticari kazançlarla ilgili olarak verilen beyannameye dahil edilecektir. Beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan gelir vergisinden Geçici 67 nci madde hükmü çerçevesinde tevkif edilen vergiler mahsup edilecektir. Mahsup sonrası kalan bir tutarın bulunması halinde bu tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. 100

101 DEVLET TAHVİLİ VE HAZİNE BONOLARI FAİZ GELİRLERİ VE ALIM-SATIM KAZANÇLARI ( 01/01/2006 TARİHİNDEN SONRA İHRAÇ EDİLENLER ) Devlet Tahvili ve Hazine Bonoları faiz gelirleri ve alım-satım kazançları Geçici 67 nci madde kapsamında tam mükellefler için %10, dar mükellefler için %0 oranında tevkifata tabi olup beyan edilmezken, 6009 Sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanunun Geçici 67. Maddesi 1. fıkrasında yapılan düzenlemeyi müteakiben, tarihinden itibaren 2010/962 sayılı BKK ile tam ve dar mükellefler arasındaki ayrım kaldırılarak her iki mükellefiyet türü için de Geçici 67. madde kapsamında tevkifat oranı %10 olarak belirlenmiştir. Ancak, yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerden (Eurobond) elde edilen faiz gelirleri ve alım satım kazançları ihraç tarihi ne olursa olsun Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifat uygulaması dışında olmakla birlikte, faiz gelirleri %0 oranında tevkifata tabi olduğundan 2012 yılına ilişkin beyan haddini ( TL ) aşması halinde beyan edilecektir. Eurobond Alım-satım kazancında ise maliyet bedeli endekslemesi sonucu kalan tutar ne olursa olsun beyan edilecektir. 101

102 01/01/2006 TARİHİNDEN ÖNCE İHRAÇ EDİLEN DEVLET TAHVİLLERİNDEN ELDE EDİLEN KAZANÇLARIN VERGİLENDİRİLMESİ TAHVİL ALIM-SATIM KAZANÇLARI Geçici 67. madde kapsamında tevkifat yok. (geçici 67/9) Elden çıkarılan tahvil ve bonoların iktisap bedeli endekslenecek ve satış bedelinden endekslenmiş iktisap bedeli düşülerek satış kazancı tespit edilecektir. Diğer alım satım kazançları ile birlikte TL si istisna. Kalan tutar ne olursa olsun beyan edilecektir. FAİZ GELİRLERİ : Geçici 67. madde kapsamında tevkifat yok (geçici 67/9) Elde edilen faiz gelirine ( %84,4) indirim oranı uygulanacaktır. Kalan tutar beyan sınırı olan TL yi aşarsa tamamı beyan edilecektir. 102

103 Bu açıklamalarımız çerçevesinde örneğin; Ayşe hanımın sahibi bulunduğu 21/11/2005 ihraç tarihli devlet tahvilinden 2012 yılı içinde sırasıyla TL, TL veya TL faiz geliri elde ettiği ve mükellefin başkaca geliri bulunmadığı varsayıldığında beyan durumu aşağıdaki gibi olacaktır I II III Devlet Tahvili Faizi* TL ,00 TL TL İndirim Oranına İsabet Eden Tutar (% 84,4) TL ,91 TL TL Kalan Tutar TL ,09 TL TL Gelir Vergisi Matrahı BEYAN YOK ,09 TL TL Ödenecek Gel. Ver ,02 TL TL 103

104 MEVDUAT FAİZLERİ 01/01/2006 tarihinden itibaren Yabancı Para / Türk Lirası Mevduat hesaplarından elde edilen faiz gelirleri, söz konusu mevduat hesabı hangi tarihte açılmış olursa olsun, tevkifata tabi olup, bu gelirler için yıllık beyanname verilmeyecektir. Tevkifat uygulamasında gelir sahibinin gerçek/tüzel kişi ya da tam/dar mükellef olmasının veya elde edilen gelirin vergiden istisna olup olmamasının önemi bulunmamaktadır. REPO GELİRLERİ 01/01/2006 tarihinden itibaren vadesi dolan repo işlemlerinden elde edilenler de dahil olmak üzere, 01/01/2006 tarihinden itibaren yapılan repo işlemlerinden elde edilen gelirler % 15 oranında tevkifata tabi olup, bu gelirler için yıllık beyanname verilmeyecektir. Tevkifat uygulamasında gelir sahibinin gerçek/tüzel kişi ya da tam/dar mükellef olmasının veya elde edilen gelirin vergiden istisna olup olmamasının önemi bulunmamaktadır. 104

105 MENKUL KIYMET YATIRIM FONLARI İLE MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIKLARINDAN ELDE EDİLEN GELİRLER 5527 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesinin (8) numaralı fıkrasında yapılan değişiklikle, Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan menkul kıymetler yatırım fonları ile menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının kurumlar vergisinden istisna edilmiş olan portföy kazançları üzerinden yapılacak tevkifat uygulamasına borsa yatırım fonları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonları da dahil edilmiştir. Uygulanacak tevkifat oranı ise tam mükellefler için % 10, dar mükellefler için % 0 olarak belirlenmiştir tarihinden itibaren 2010/962 sayılı BKK ile tam ve dar mükellefler arasındaki ayrım kaldırılarak her iki mükellefiyet türü için de Geçici 67. madde kapsamında tevkifat oranı %10 olarak belirlenmiştir. Sürekli olarak portföyünün en az %51 i İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler, tevkifat kapsamında da olmayacaktır. Menkul kıymetler yatırım fonlarının ilgili olduğu fona iadesi ve menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri alım-satımından elde edilen gelirler için de yıllık beyanname verilmeyecektir. 105

106 DEVLET TAHVİLİ VE HAZİNE BONOLARI FAİZ GELİRLERİ VE ALIM- SATIM KAZANÇLARI (01/01/2006 TARİHİNDEN SONRA İHRAÇ EDİLENLER ) Devlet Tahvili ve Hazine Bonoları faiz gelirleri ve alım-satım kazançları Geçici 67 nci madde kapsamında tam mükellefler için %10, dar mükellefler için %0 oranında tevkifata tabi olup beyan edilmezken, 6009 Sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanunun Geçici 67. Maddesi 1. fıkrasında yapılan düzenlemeyi müteakiben, tarihinden itibaren 2010/962 sayılı BKK ile tam ve dar mükellefler arasındaki ayrım kaldırılarak her iki mükellefiyet türü için de Geçici 67. madde kapsamında tevkifat oranı %10 olarak belirlenmiştir. 106

107 EUROBOND FAİZ GELİRİ Eurobond, dış borçlanma kapsamında çıkarılan menkul kıymet olup, yabancı para cinsinden ihraç edilen uzun vadeli borçlanma aracıdır. 258 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ndeki açıklamaya göre; vergi uygulaması bakımından, eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri, Gelir Vergisi Kanunu nun 94/7-a maddesine göre yüzde sıfır oranında vergi kesintisine tabi tutulmuş kabul edilmekte, sıfırın da bir vergi kesintisi olduğu belirtilmektedir Vergi uygulaması bakımından da Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendirilmekle birlikte Eurobondlar Geçici 67 nci madde kapsamında değildir. Dolayısıyla 2012 yılında elde edilen ve TL yi aşan Eurobond faiz gelirleri beyan edilecektir. EUROBOND ALIM-SATIM KAZANCI dan sonra ihraç olunan Eurobondların Alım-satım kazancında ise maliyet bedeli endekslemesi uygulaması sonucu kalan tutar ne olursa olsun beyan edilecektir. Dar mükellefiyete tabi olanların ise, Eurobondlardan elde ettikleri gelirler için beyanname vermeleri söz konusu değildir. 107

108 VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİNDEN ELDE EDİLEN GELİRLER Geçici 67 nci maddenin (14) numaralı fıkrasına göre, bankaların ve aracı kurumların taraf olduğu veya bunlar aracılığıyla yapılan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri Geçici 67 nci madde uygulamasında diğer sermaye piyasası aracı addolunacaktır sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle yapılan düzenleme ile, Türkiye de kurulu vadeli işlem ve opsiyon borsalarında 2008 yılı sonuna kadar yapılan işlemlerden elde edilen kazançlar için tevkifat oranı %0 olarak uygulanacak olup, söz konusu sözleşmelerin vadesinin 2009 ve sonraki yıllara sarkması durumunda da bu sözleşmelerden doğan kazançlar üzerinden %0 oranında tevkifat yapılacaktır. Diğer taraftan, 12/01/2009 tarihli ve 2009/14580 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01/01/2009 tarihinden itibaren Türkiye de kurulu vadeli işlem ve opsiyon borsalarında hisse senedi veya hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için geçerli oran % 0 olarak belirlenmiş olduğundan, tam mükelleflerce 01/01/2009 tarihinden itibaren yapılan söz konusu işlemlerden elde edilen gelirlere % 10 yerine % 0 lık tevkifat oranı uygulanmaya devam edilecektir. Dolayısıyla, 2009 ve izleyen yıllarda tam mükelleflerce hisse senedi ve hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılanlar dışında kalan sözleşmelerden elde edilen gelirler üzerinden 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince % 10 oranında tevkifat 108 yapılacaktır.

109 109 GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER YMM KURS NOTLARI (GVK) & A. MURAT YILDIZ-YMM MENKUL SERMAYE İRATLARININ BEYANINA İLİŞKİN KAPSAMLI ÖRNEK Osman ÇIKAR Başkent Vergi Dairesinin mükellefi olup, 2012 yılında elde etmiş olduğu menkul sermaye iratlarına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir. Mükellef, (A) Bankasında bulunan döviz mevduat hesabından ABD Doları karşılığı TL mevduat faizi, TL mevduat hesabından TL mevduat faizi, repo hesabından ise TL kazanç elde etmiştir. Elde edilen faiz gelirleri ve repo kazancı üzerinden (A) Bankasınca gelir vergisi tevkifatı yapılmıştır. Mükellef, (B) Bankasında bir off-shore mevduat hesabı açtırmış olup, bu hesabı dolayısıyla da Euro karşılığı TL faiz geliri elde etmiştir. Mükellef sahibi olduğu ve tarihinde ihraç edilmiş bulunan devlet tahvillerinden vadesinde toplam TL faiz geliri elde etmiştir. Bu faiz gelirinin TL lik kısmı döviz cinsinden olan devlet tahvilinden, TL lik kısmı ise TL cinsinden olan devlet tahvilinden elde edilmiştir. Mükellefin sahip olduğu menkul kıymet yatırım fonu katılım belgelerinden ise 2012 yılında TL kazanç elde etmiştir. Mükellef, (Z) Limited Şirketinin % 40 hisseli ortağı olup 2012 yılı içinde söz konusu şirket 2010 yılına ilişkin karın dağıtımından, brüt TL kar payı elde etmiştir. Kar dağıtımı sırasında (Z) Limited Şirketi TL gelir vergisi kesintisi yapmış, dolayısıyla mükellefin eline net TL geçmiştir.

110 ÇÖZÜM: Mükellefin (A) Bankasında bulunan döviz mevduat hesabından elde ettiği ABD karşılığı TL mevduat faizi, TL. mevduat hesabından elde ettiği TL mevduat faizi ile TL repo kazancı daha önce (A) Bankasınca ödeme yapılırken Geçici 67. madde uyarınca tevkif suretiyle vergilendirildiğinden tutarı ne olursa olsun beyan dışı kalacaktır. Ayrıca, mükellefin sahip olduğu menkul kıymet yatırım fonu katılım belgelerinden 2012 yılında elde ettiği TL tutarındaki kazanç da yine Geçici 67. madde uyarınca tevkifata tabi tutulduğu için beyan konusu edilmeyecektir. Mükellef, (B) Bankasındaki off-shore mevduat hesabından elde etmiş olduğu TL tutarındaki faiz geliri ise tevkif suretiyle vergilendirilmediği içinde tamamı beyana konu edilecektir. Mükellef sahibi olduğu ve tarihinde ihraç edilmiş bulunan devlet tahvilinden vadesinde elde ettiği toplam TL faiz gelirinden, TL cinsinden devlet tahvilinden elde ettiği TL lik kısım için indirim oranı uygulamasından yararlanabilecektir. Bu durumda TL cinsinden olan devlet tahvilinden elde edilen faiz gelirlerinin indirim oranı uygulandıktan sonra kalan kısmı ( x % 84,4 =) TL ile döviz cinsinden devlet tahvilinden elde edilen TL lik tutarın toplamı olan TL nin yıllık beyannameyle beyanı gerekmektedir. Mükellef, ( X ) Limited Şirketinden 2012 yılı içinde elde ettiği TL kar payının ise Gelir Vergisi Kanunu nun 22/2. maddesi hükmüne göre yarısı ( x 1/2 =) TL vergiden istisna edilirken, elde edilen gelirin beyan edilmesi halinde bu kar payları üzerinden yapılan vergi tevkifatının tamamının yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden 110 mahsubuna imkan sağlanmıştır.

111 Bu açıklamalar çerçevesinde mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır. 1- Devlet Tahvili Faizi ( ) TL 2- Off- Shore Faiz Geliri TL 3- Limited Şirket Kar Payı ( ½ istisna sonrası) TL 4- Gelir Vergisi Matrahı TL 5- Hesaplanan Gelir Vergisi TL 6- Mahsup Edilecek Vergi ( Kar Payı Stopajı ) TL 7- Ödenecek Gelir Vergisi TL 111

112 ANKARA SMMM ODASI DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR A. Murat YILDIZ Yeminli Mali Müşavir Ankara, 29 Şubat

113 DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI Aşağıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazançlarıdır. 1. İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 3. Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanunî mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 4. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 5. Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 6. İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70 inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tâbi çiftçilerin ziraî istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar (Kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmış sayılır.). Bu maddede geçen "elden çıkarma" deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade eder. Bir takvim yılında elde edilen değer artışı kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, ( tarihinden itibaren) Türk Lirası (2013 yılı için TL) gelir vergisinden müstesnadır. 113

114 HİSSE SENEDİ ALIM-SATIM KAZANÇLARININ VERGİLENDİRİLMESİ : Tam mükellef gerçek kişi ve kurumların elde ettiği hisse senetleri alım-satım kazançları Geçici 67 nci madde kapsamında %10 oranında tevkifata tabi iken 2009/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile stopaj oranı 14/11/2008 tarihinden itibaren uygulanmak üzere % 0 olarak yeniden belirlenmiştir. Tam mükellef kurumlara ait olup, İMKB de işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan gelirler tevkifata tabi olmayacağı gibi bu gelirler için Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80 nci maddesi de uygulanmayacağından değer artış kazancı olarak yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi de söz konusu olmayacak. 01/01/2006 TARİHİNDEN ÖNCE İKTİSAP EDİLENLERİN VERGİLENDİRİLMESİ : 01/01/2006 tarihinden önce iktisap edilen hisse senetleri alım-satım kazançları için Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifat yapılması söz konusu değildir. Bu gelirler 31/12/2005 tarihinde geçerli olan mevzuat hükümlerine göre vergilendirileceğinden ve bu tarihten önce iktisap edilen hisse senetleri için 1 yıllık süre çoktan aşılmış olduğundan elde edilen kazanç ne olursa olsun beyan dışı kalacaktır. 114

115 GAYRİMENKULLERİN ELDEN ÇIKARILMASINDA DEĞER ARTIŞI KAZANCI Gelir Vergisi Kanunu nun mükerrer 80 inci maddesinin 6 numaralı bendinde, bir ivaz karşılığı iktisap edilen ve aynı kanunun 70 inci maddesinin birinci fıkrasının 1, 2, 4 ve 7 numaralı bentlerinde yer alan mal ve hakların iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançların değer artış kazancı olacağı belirtilmiştir. Buna göre; Arazi, bina, maden suları, memba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatının, Voli mahalleri ve dalyanların, Gayrimenkul olarak tescil edilen hakların ve Gemi ve gemi payları ile bilumum motorlu tahmil ve tahliye vasıtalarının, beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazancı olarak vergilendirilecektir. Bu hükümler karşısında ivazsız olarak iktisap edilen gayrimenkullerin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar ile gayrimenkullerin iktisap tarihinden başlayarak beş yıldan fazla bir süre elde tutulduktan sonra elden çıkarılmasından doğan kazançlar vergilendirilmeyecektir. Gayrimenkullerin elden çıkarılmasından doğan kazancın tespitinde de maliyet bedeli endekslemesi yapılabilecek ve 2012 yılı için TL lik istisnadan yararlanılabilecektir. Diğer taraftan GVK nun Geçici 71. maddesi hükmü çerçevesinde tarihinden önce iktisap edilmiş bulunan gayrimenkullerin satışı halinde 4 yıllık süre esas alınır. 115

116 Örneğin; Osman Bey de TL ye satın almış olduğu bir arsayı de TL ye satmıştır. Gayrimenkulün iktisap tarihinden önceki ay olan Temmuz 2010 da kümülatif ÜFE 173,46 iken, elden çıkarıldığı aydan önceki ay olan Eylül 2012 de ÜFE 205,75 tir. Bu durumda endeksleme oranının ilgili dönemde %10 un üzerinde artmış olduğu görülmektedir. (205,75 / 173,46 = % 18,615) Dolayısıyla elden çıkarılan gayrimenkulün endekslenmiş maliyet bedeli; TL * (205,75 / 173,46) = TL olarak dikkate alınacaktır. Buna göre Osman bey, satmış olduğu apartman dairesinden dolayı ( =) TL tutarında istisna öncesi değer artış kazancı elde etmiş olacaktır. Söz konusu kazanca TL tutarında istisna uygulanarak bulunacak TL ye Gelir Vergisi Kanunu nun 103. maddesindeki vergi nispetleri uygulanarak mükellefin 2012 yılı için ödeyeceği gelir vergisi hesaplanacaktır. Hesaplanan Gelir Vergisi ,50 TL Bulunan ,50 TL tutarındaki vergi 2013 yılının Mart ayının yirmibeşinci günü akşamına kadar yıllık beyanname ile beyan edilip, Mart ve Temmuz aylarında 2 eşit taksitle ödenecektir. 116

117 VERGİLENDİRİLMEYECEK DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI Aşağıdaki yazılı hallerde değer artışı kazancı hesaplanmaz ve vergilendirilmez : 1. Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü halinde, kanunî mirasçılar tarafından işletmenin faaliyetine devam olunması ve mirasçılar tarafından işletmeye dahil iktisadî kıymetlerin kayıtlı değerleriyle (bilanço esasına göre defter tutuluyorsa bilançonun aktif ve pasifiyle bütün halinde) aynen devir alınması. 2. Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde devrolunması, devir alan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı alması (Bu ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.). 3. Kollektif ve adi komandit şirketlerin bu maddenin (2) numaralı bendinde yazılı şartlar dahilinde nev'i değiştirerek sermaye şirketi haline dönüşmesi (Kollektif ve adi komandit şirketlerin şekil değiştirerek anonim şirket haline dönüşmesi halinde şekil değiştiren kollektif ve adi komandit şirketlerin ortaklarının anonim şirketteki ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.). 117

118 ARIZİ KAZANÇLAR Vergiye tâbi arızi kazançlar şunlardır : 1. Arızî olarak ticarî muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar. 2. Ticarî veya ziraî bir işletmenin faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi, henüz başlamamış olan böyle bir faaliyete hiç girişilmemesi, ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen hâsılat. 3. Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında alınan tazminatlar ile peştemallıklar (kiracıya ait tesisat ve malların tahliye ve devri sırasında kiralayan veya yeni kiracıya devrinde doğan kazançlar dahil). 4. Arızî olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hâsılat. 5. Gerçek usulde vergiye tâbi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil). 6. Dar mükellefiyete tâbi olanların 45 inci maddede yazılı işleri arızî olarak yapmalarından elde ettikleri kazançlar. Bir takvim yılında (1), (2), (3) ve (4) numaralı bentlerde yazılı olan kazançlar (henüz başlamamış olan ticarî, ziraî veya meslekî bir faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar hariç) toplamının ( 2012 Yılı için) Liralık kısmı gelir vergisinden müstesnadır. 118

119 YILLIK BEYAN VE TOPLAMA YAPILMAYAN HALLER A. Murat YILDIZ Yeminli Mali Müşavir 119

120 YILLIK BEYANNAME İLE BEYAN EDİLMESİ ZORUNLU OLAN GELİRLER Kazanç Elde Etmemiş Olsalar Dahi Yıllık Beyanname Vermek Zorunda Olanlar Gelir Vergisi Kanununun 85 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmüne göre ; Ticari Kazanç ( Basit Usul Dahil ) Gerçek Usulde Tespit Edilen Zirai Kazanç Serbest Meslek Kazancı Sahipleri Kazanç elde etmemiş olsalar dahi yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadırlar. Ticari, gerçek usulde zirai ve mesleki kazanç dışındaki gelir unsurlarından ise belirlenmiş istisna tutarının üzerinde gelir elde edilmesi durumunda beyana konu edilecektir. 120

121 TOPLAMA YAPILMAYAN HALLER Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez. a) Gerçek usulde vergilendirilmeyen ziraî kazançlar, bu Kanunun 75 inci maddesinin (15) ve (16) numaralı bendinde yazılı menkul sermaye iratları, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı, b) Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2012 Yılı için TL) aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dahil), c) Vergiye tâbi gelir toplamının [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2012 Yılı için TL) aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları, d) Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı TL yi aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları. 121

122 TOPLAMA YAPILMAYAN HALLER Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar, tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler, 75 inci maddenin 15 ve 16 numaralı bentlerinde yazılı menkul sermaye iratları, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek gelirler olarak belirlenmiştir. Stopaja ve istisnaya tabi olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının beyanı, bunların toplam tutarının TL yi geçmesi durumunda söz konusu olacaktır. Bu düzenlemeyle, çok küçük gelirler için beyanname verilmesi zorunluluğu kaldırılmakta, mükellef ve vergi dairesi gereksiz ve verimsiz işlerden kurtarılmıştır. Ticari, zirai ve mesleki kazançlarını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olan tam mükellefler ile yıllık beyanname veren dar mükellefler de sadece yıllık beyanname verme yükümlülüğü getirilen kazanç ve iratlarını beyannamelerine dahil edeceklerdir. 122

123 TOPLAMA YAPILMAYAN HALLER Beyana tabi gelirin sadece ücretlerden oluştuğu durumda, toplam ücret tutarı beyan sınırını geçse dahi, birinci işverenden sonraki işverenlerden alınan ücretler toplamının 2012 yılı için TL yi aşmaması halinde beyanname verilmeyecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı mükellefçe serbestçe belirlenebilecektir. Diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde ücret gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde, sadece birden sonraki işverenden elde edilen ücret gelirleri beyan sınırı olan TL ile kıyaslanacak olup, beyana tabi diğer gelirlerin tutarının önemi bulunmamaktadır. Maddenin 1/c bendi uygulamasında; tevkif suretiyle vergilendirilmiş bulunan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının beyan edilip edilmeyeceği ise şu şekilde belirlenecektir. Öncelikle tevkif suretiyle vergilendirilmiş bulunan toplam tutarı TL nı aşmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratların tutarı, beyan edilmesi gereken diğer gelirlerin ( ticari kazanç, mesleki kazanç, gerçek usulde zırai kazanç ile diğer kazanç ve iratlar ) toplam tutarına eklenerek, bulunan tutar TL lik beyan sınırını geçiyorsa, tevkif suretiyle vergilendirilmiş bulunan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları verilecek beyannameye dahil edilecektir. Söz konusu beyan sınırının hesabında; bir ya da birden fazla işverenden ücret geliri elde ediliyorsa birden sonraki işverenlerden elde edilen ve toplam tutarı TL nı aşmayan ücret gelirleri dikkate alınmayacaktır. 123

124 2012 YILINDA ELDE EDİLEN GELİRLERİN A. Murat YILDIZ Yeminli Mali Müşavir BEYANINA İLİŞKİN ÖRNEKLER 124

125 Örnek 1: Nuray hanım üç ayrı şirkette yönetim kurulu üyesi olup, 2012 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir. Birinci işverenden alınan ücret İkinci işverenden alınan ücret Üçüncü işverenden alınan ücret Konut kira geliri Ücret gelirlerinin tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiştir. Nuray hanım, birden fazla işverenden aldığı ücret gelirinin yanı sıra mesken geliri elde etmiştir. Beyanname verilip verilmeyeceği öncelikle ücret gelirleri dikkate alınarak değerlendirilecektir. Ücret gelirleri ile ilgili olarak birinci işverenden alınan ücret hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücretlerin toplamı TL lik beyan sınırını aştığı için birinci işverenden alınan ücrette dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı ( TL) beyan edilecektir. Konut kira gelirinden TL lik istisna tutarı düşülecek olup, kalan tutar gayrimenkul sermaye iradı olarak beyannameye dahil edilecektir. 125

126 Örnek 2: Erhan beyin 2012 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir. Birinci işverenden alınan ücret İkinci işverenden alınan ücret Konut kira geliri İşyeri kira geliri (Brüt) İkinci işverenden alınan ücret, TL lik beyan sınırını aşmadığından ücret gelirleri beyan edilmeyecektir. Mesken kira gelirinden TL lik istisna düşüldükten sonra kalan tutar her halükarda beyan edilecektir. Konut kirasının istisna düşüldükten sonra kalan kısmı ile işyeri kira geliri toplamı ( ) TL lik beyan haddini aştığından, tevkifata tabi tutulmuş olan işyeri kira geliri de konut kira geliri ile birlikte beyan edilecek; hesaplanan vergiden tevkif yoluyla alınan vergiler mahsup edilecektir. 126

127 Örnek 3: Tuncer beyin, 2012 yılında tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri, mevduat faizi ile birlikte konut kira geliri elde etmiştir. İşyeri kira geliri (Brüt) Konut kira geliri Mevduat faizi Mevduat faizi geliri, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 inci maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulduğu için tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Konut kira gelirinden TL lik istisna düşülecek olup, kalan tutar (8.000 TL) her halükarda beyan edilecektir. İşyeri kira geliri ise, elde edilen gayrimenkul sermaye iradı toplamı ( = TL ) TL lik beyan sınırını aşmadığından beyannameye dahil edilmeyecektir. 127

128 Örnek 4: Osman bey 2012 yılında avukatlık faaliyeti dolayısıyla TL serbest meslek kazancı, bunun yanı sıra işyeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden brüt TL kira geliri elde etmiştir. Serbest Meslek Kazancı İşyeri kira geliri (Brüt) Örneğimizde Avukat Osman bey serbest meslek kazancı dolayısıyla her hal ve takdirde yıllık beyanname verecek, ayrıca serbest meslek kazancı ile işyeri kira gelirinin toplamı ( = TL ) TL lik beyan sınırını aştığından serbest meslek kazancı dolayısıyla vermek zorunda olduğu beyannameye işyeri kira gelirini de dahil edecektir. 128

129 Örnek 5: Erkan bey 2012 yılında Ankara da market işletmekte olup, bu faaliyetinden TL ticari kazanç, bunun yanı sıra basit usulde vergiye tabi ticari kazanç sahibine işyeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden TL kira geliri, gerçek usulde vergiye tabi bir başka kişiye işyeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden ise brüt TL kira geliri elde etmiştir. Erkan beyin ayrıca ticari işletmesine dahil olmayıp kendi adına kayıtlı ve tarihinde ihraç olunan hazine bonosundan TL brüt faiz geliri, İMKB ye kayıtlı hisse senetlerinin aracı kurum vasıtasıyla iktisabından 6 ay sonra satışından ise TL alım-satım kazancı oluşmuştur. Ticari Kazanç İşyeri kira geliri (Stopaj öncesi Brüt) İşyeri kira geliri (Basit Usuldeki Mükelleften) Hazine Bonosu Faiz Geliri Hisse Senedi Alım-Satım Kazancı Örneğimizde Erkan bey ticari kazancı dolayısıyla her hal ve takdirde yıllık beyanname verecektir. Diğer gelir unsurları değerlendirildiğinde ise; 129

130 tarihinden sonra ihraç olunan hazine bonosundan elde ettiği faiz geliri ile İMKB ye kayıtlı hisse senetlerinin aracı kurum vasıtasıyla iktisabından 6 ay sonra satışından elde edilen TL alım-satım kazancı ise GVK nun geçici 67. Maddesi hükmü çerçevesinde tevkifata tabi bulunduğundan aynı maddede yer alan düzenleme çerçevesinde tutarı ne olursa beyan dışı kalacaktır. Diğer taraftan basit usulde vergiye tabi ticari kazanç sahibine işyeri olarak kiraya verilen gayrimenkulünden elde edilen TL kira geliri tevkifata ve istisnaya tabi bulunmadığından GVK nun 86/1-d Maddesi hükmü çerçevesinde beyan edilmeyecektir. Son olarak Erkan beyin ticari kazancı ile stopaja tabi tutulan işyeri kira gelirinin toplamı ( = TL ) TL lik beyan sınırının altında kaldığından ticari kazanç nedeniyle vermek zorunda olduğu beyannameye işyeri kira gelirini dahil etmeyecek, bir başka deyişle Erkan beyin 2012 yılı gelir vergisi matrahı ticari kazanç tutarı olan TL ile sınırlı kalacaktır. 130

131 Örnek 6: Serbest Meslek Kazancının Yanı Sıra Ücret ve Menkul Sermaye İradı Elde Eden Olan Bir Mükellefin Beyanı Doktor Masum ÖZCAN, Özel Ankara Hastanesinde çalışmaktadır. Aynı zamanda Sıhhiye de bulunan muayenehanesinde serbest meslek faaliyetini icra etmektedir yılında elde etmiş olduğu gelirlerin yıllık gayri safi tutarları toplamı aşağıdaki gibidir. Ücret geliri : TL Serbest Meslek Kazancı : TL Mevduat Faiz Geliri : TL Gayrimenkul Sermaye İradı (Basit Usulde Mükellefe Kiraya Verilen İşyerinden) : TL TOPLAM : TL ÇÖZÜM: Mükellef Masum ÖZCAN serbest meslek kazancı nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadır. Elde edilen gelir unsurları tek tek irdelendiğinde beyannameye dahil edilmeyecek kazanç ve iratlar ise şunlardır. Mükellef ücret gelirinin tamamı tek işverenden elde edilmiş ve gelir vergisi kesintisine tabi tutulmuştur. Bu durumda ücret geliri tutarına bakılmaksızın Gelir Vergisi Kanunun 86/1-b maddesi gereğince verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. Aynı şekilde mevduat faizleri de Gelir Vergisi Kanunun Geçici 67 inci maddesine göre tevkifata tabi olduğundan beyan dışı kalacaktır. Basit usulde mükellefe kiraya verilen işyerinden elde edilen TL tutarındaki gayrimenkul sermaye iradı daha önce tevkifata ve istisnaya konu olmadığından ve TL lik beyan sınırının altında kaldığından Gelir Vergisi Kanunu nun 86/1-d bendine göre beyan edilmeyecektir. 131

132 Örnek 7 :Avukat Ahmet beyin 2012 yılı içinde elde etmiş olduğu serbest meslek kazancının yanı sıra tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden ücret geliri ile yine tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri bulunmaktadır. Serbest meslek kazancı Birinci işverenden alınan ücret İkinci işverenden alınan ücret İşyeri kira geliri (Brüt) TL TL TL TL Mükellef elde etmiş olduğu serbest meslek kazancı nedeniyle mutlaka beyanname vermek zorundadır. Birinci işverenden alınan hariç, ikinci işverenden alınan ücret geliri TL lik beyan sınırını aşmadığından ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir. Serbest meslek kazancı ve işyeri kira geliri tutarının toplamı olan TL, TL lik beyan sınırını aştığından, işyeri kira geliri beyannameye dahil edilecektir. 132

133 Örnek 8 : GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER YMM KURS NOTLARI (GVK) & A. MURAT YILDIZ-YMM SMMM olan Ali ÇAKIR, 2012 yılında; Serbest muhasebeci mali müşavirlik hizmetinden toplam TL hasılat elde etmiştir. Mesleki giderleri toplam TL dir. Yıllık TL Bağ-Kur primi ödemiştir. Merkezi Türkiye de bulunan (X) sigorta şirketine, bireysel emeklilik katkı payı olarak TL prim ödemiştir. Buna göre Ali ÇAKIR ın 2012 yılı gelir vergisi matrahı aşağıdaki gibi olacaktır. Toplam Gelirler Toplam Mesleki Giderler Bağ-Kur Primi Beyan Edilecek Serbest Meslek Kazancı Bireysel Emeklilik Sigorta Primleri Gelir Vergisi Matrahı

134 ÖRNEK 9: Beyin cerrahı Dr. Bayan (C) nin mesleki faaliyetinin yanı sıra iki farklı özel hastanede yaptığı ameliyatlar nedeniyle tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden ücret geliri de bulunmaktadır. Serbest Meslek Faaliyet Zararı (X) Hastanesinden alınan ücret (Y) Hastanesinden alınan ücret TL TL TL Mükellef serbest meslek faaliyeti nedeniyle mutlaka yıllık beyanname verecektir. Diğer taraftan 16 no lu Gelir Vergisi Sirkülerinin 3.2. bölümünde yapılan açıklamalar çerçevesinde; birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı mükellefçe serbestçe belirlenebilecektir. Bu örnekte düşük ücret geliri elde ettiği hastaneyi birinci işveren olarak kabul ettiğinde ikinci işverenden alınan ücret geliri ise TL lik beyan sınırını aştığından ücret gelirlerini de beyannameye dahil ederek, bu gelirlerinden serbest meslek faaliyetinden doğan zararı mahsup edebilecek, bu şekilde ücret gelirlerinden yapılan stopajın önemli bir kısmını iade alabilecektir. 134

135 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BEYANNAME ÜZERİNDE YAPILABİLECEK İNDİRİMLER 135 A. Murat YILDIZ Yeminli Mali Müşavir

136 136 GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER YMM KURS NOTLARI (GVK) & A. MURAT YILDIZ-YMM

137 137 GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER YMM KURS NOTLARI (GVK) & A. MURAT YILDIZ-YMM

138 YILLIK BEYANNAME İLE BİLDİRİLECEK GELİRDEN İNDİRİLEBİLECEK GİDERLER 1. HAYAT, SAĞLIK, VB. SİGORTA PRİMLERİ 2. BAĞ- KUR PRİMLERİ 3. BAĞIŞ VE YARDIMLARIN İNDİRİMİ 4. SAKATLIK İNDİRİMİ 5. ÖZEL SAĞLIK VE EĞİTİM GİDERLERİ 6. SPONSORLUK HARCAMALARI 7. AR-GE İNDİRİMİ 8. GEÇMİŞ YIL ZARARLARI 9. YURT DIŞI FAALİYETLERDEN DOĞAN ZARARLAR 10. (6322 sayılı Kanunla eklenen hüküm) VERGİ USUL KANUNUNUN 325/A MADDESİNE GÖRE GİRİŞİM SERMAYESİ FONU OLARAK AYRILAN TUTARLAR 11. (6322 sayılı Kanunla eklenen hüküm) BAZI HİZMET İŞLETMELERİNİN KAZANÇLARININ %50 Sİ 138

139 1- HAYAT, SAĞLIK, VB. SİGORTA PRİMLERİ Mükellefler yıllık beyanname ile bildirdikleri kazançlarından, bizzat kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı paylarını indirebileceklerdir. Bu indirimin yapılabilmesi için ayrıca; Sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezdinde akdedilmiş olması, Prim ve katkı tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması ve Ücret geliri elde edenlerin ücretlerinin safi tutarının hesaplanması sırasında ayrıca indirilmemiş bulunması, şartları aranmaktadır. 139

140 1- HAYAT, SAĞLIK, VB. SİGORTA PRİMLERİ Bireysel emeklilik sistemine giriş ücreti ile yönetim giderlerinin katkı payı olarak değerlendirilmesi ve indirim konusu yapılması mümkün değildir. İndirimin doğru bir şekilde uygulanabilmesi için ödeme tutarı ile tarihinin belgelendirilmesi gerekmektedir (GVK GT.256). Yıllık beyannamede indirim konusu yapılacak prim veya katkı payının, beyannamenin ilgili olduğu yıl ile ilişkili olması ve bu yılın sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir. Geçmiş dönemlere ilişkin olarak yapılan prim ve katkı payı ödemelerinin düzeltme yoluyla ödemenin ilgili olduğu dönemin matrahının tespitinde indirim konusu yapılması da mümkün değildir. Eşlerin veya çocukların ayrı beyanname vermeleri halinde, bunlara ait prim ve katkı payları kendi gelirlerinden indirilir. 140

141 1- HAYAT, SAĞLIK, VB. SİGORTA PRİM İNDİRİMİNDE SINIR İndirilecek sigorta primi tutarı yılda; bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları için beyan edilen gelirin % 10'unu, bunun dışındaki şahıs sigorta primleri için beyan edilen gelirin %5 ini aşamayacaktır. Bireysel emeklilik sistemi ile diğer şahıs sigortaları için ödenen primlerin birlikte olması halinde matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutar beyan edilen gelirin %10'u ile sınırlı olacaktır. Bu durumda şahıs sigorta primleri için %5 oranındaki sınır ayrıca aranacaktır. Örneğin; Mükellefçe beyan edilen gelir TL., Bireysel Emeklilik Sistemine ödenen katkı payı 800 TL., diğer Şahıs Sigorta Şirketine yapılan Prim ödemesi 300 TL ise toplamda en fazla beyan edilen gelirin % 10 u olan TL. indirim yapılacaktır. Bu örnekte diğer Şahıs Sigorta Şirketine yapılan Prim ödemesi 700 TL, Bireysel Emeklilik Sistemine ödenen katkı payı 300 TL. olsaydı, bu durumda ise Bireysel Emeklilik Sistemine ödenen katkı payı tutarının tamamı ile Şahıs Sigorta Şirketine yapılan Prim ödemesinin indirim konusu yapılabilecek kısmı beyan edilen kazancın % 5 ini aşamayacağı için 500 TL lik kısmı olmak üzere toplam 800 TL indirim konusu yapılabilecekti. Ayrıca kanunda sayılan kişilerin tamamı için ödenecek prim ya da katkı payı tutarı toplamı asgari ücretin yıllık tutarını da aşmamalıdır. ( 2012 Yılı İçin TL) 141

142 (6327 sayılı kanunun 8. maddesiyle değişen bent; Yürürlük ) 1. Beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla (Bu şartın tespitinde işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile 63 üncü maddenin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi ve bu bent kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarı birlikte dikkate alınır.) mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50'si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri (Sigortanın Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması, prim tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması ve ücret geliri elde edenlerin ücretlerinin safi tutarının hesaplanması sırasında ayrıca indirilmemiş bulunması şartıyla, eşlerin veya çocukların ayrı beyanname vermeleri halinde, bunlara ait prim kendi gelirlerinden indirilir.). 142

143 BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN AMACI Bireysel emeklilik sistemindeki katılımcılara bugüne kadar sağlanan en önemli teşvik, ödenen katkı paylarının gelir vergisi matrahından indirim konusu yapılabilmesidir. Vergi teşvikinin bireysel emeklilik sistemini yeteri kadar teşvik etmediği gerekçesiyle, Kanun la, ilgili vergi kanunları ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda yapılan değişikliklerle, bir süredir uygulanan sistemin yerine, sistemdeki katılımcıların doğrudan devlet katkısı yöntemi ile daha etkin şekilde teşvik edilmesi hedeflenmiştir. Yeni yapılan düzenlemelere göre; - İşveren tarafından ödenenler hariç, katılımcı adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının %25'ine karşılık gelen tutar, Devlet katkısı olarak hesaplanacak ve Devlet bütçesine konulan ödenekten ilgili hesaba ödenecek, - Devlet katkısı, katkı payı ödemelerinden ayrı olarak takip edilecek ve Müsteşarlıkça belirlenen yatırım araçlarında yatırıma yönlendirilecek,

144 SİSTEMDE KALMA SÜRESİNE GÖRE TALEP EDİLEBİLECEK GETİRİLERDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER Katılımcılardan; a) En az 3 yıl sistemde kalanlar Devlet katkısı ve getirilerinin %15'ine, b) En az 6 yıl sistemde kalanlar Devlet katkısı ve getirilerinin %35'ine, c) En az 10 yıl sistemde kalanlar Devlet katkısı ve getirilerinin %60'ına, d)bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat veya malûliyet nedeniyle ayrılanlar Devlet katkısı ve getirilerinin tamamına, hak kazanacaktır. Devlet katkısı ve getirilerinden hak kazanılan tutarlar sistemden ayrılma veya emeklilik durumunda katılımcıya ödenecek, Hak kazanılmayan tutarlar genel bütçeye gelir kaydedilecektir.

145 145 GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER YMM KURS NOTLARI (GVK) & A. MURAT YILDIZ-YMM 2- BAĞ- KUR PRİMLERİ Eski Bağ-kur kanunu kapsamındaki kişilerin hak ve yükümlülükleri 5510 sayılı Kanun un 4. maddesinde yeniden düzenlenmiştir. Anılan Kanun un 88. maddesinde SGK ya ödenen primlerin gider olarak dikkate alınabileceği hükme bağlanmıştır. Ancak, özellikle ortaklık şeklindeki işletmelerde gider kaydı sorun yaratabilmektedir. Bu nedenle beyannamede indirim yöntemi kullanılmaktadır (GVK GT.110). Bu indirimde, %5 veya %10 luk sınır söz konusu değildir. Kar tutarı kadar Bağ-Kur indirimi yapılabilir. Serbest meslek erbabının ödemiş oldukları Bağ-Kur primlerini Gelir Vergisi Kanunun 68/8 inci maddesi hükmüne dayanarak da, mesleki kazançlarının tespitinde hasılattan indirme imkanları mevcuttur. Ödendiği döneme ilişkin beyannamede indirilecektir. Anonim Şirketlerin yönetim kurulu üyeleri ile Limited Şirket ortakları bakımından da yukarıdaki esaslar dahilinde işlem yapılacaktır. Bir başka deyişle söz konusu kurumlarda ortaklara ait Bağ-Kur giriş keseneği ve sigorta primlerinin kurum kazancının tespitinde gider yazılması mümkün değildir.

146 2- BAĞ- KUR PRİMLERİ ( ÖZELGELER ) Geçmiş Dönemlere Ait Bağ-kur Prim Ödemeleri Hangi Yıla Ait Olduğuna Bakılmaksızın Gelirin Elde Edildiği Yılda Ödenmiş Olduğunun Tevsik Edilmesi Kaydıyla Gelir Vergisi Matrahından İndirilebilir. (Aydın Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK.89.Md.-2 sayılı özelgesi.) Gayrimenkul kira geliri ve ücret gelirleri için vereceğiniz yıllık beyannamede, ödediğiniz Bağ-Kur primlerinizi indirim konusu yapmanız mümkün değildir. (İstanbul VDB nin B.07.1.GİB /GVK-89/1 sayılı özelgesi-ggm nin sayılı özelgesi). Sadece gayrimenkul sermaye iradı yönünden yıllık beyanname veren mükelleflerce, 5510 sayılı Kanuna göre isteğe bağlı olarak sigorta primi ödenilen Sosyal Güvenlik Kurumunun, Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinin birinci bendinde belirtilen sigorta şirketi niteliğinde olmaması ve sadece gayrimenkul sermaye iradı yönünden mükellef olunması nedenleriyle, bu kuruma ödenilen isteğe bağlı sigorta primlerinin gelir vergisi beyannamesinde bildirilen gelirlerden indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır. (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi.) 146

147 Gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olduğunun tevsik edilmesi şartıyla, limited şirket ortağı olarak ödenilen sosyal güvenlik primlerinin tamamının, Şirketten elde edilen kâr payları nedeniyle beyan edilen menkul sermaye iradından indirilmesi mümkün bulunmaktadır. Öte yandan, gelirin yeterli olmaması nedeniyle indirilemeyen sosyal güvenlik primlerinin, sonraki yıl gelirinden indirilmesi mümkün değildir. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi) Bağ-Kur'a eş adına ödenen primlerin, serbest meslek kazancı nedeniyle beyan edilecek gelirden indirilmesi mümkün bulunmamaktadır. (Konya Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi.) 110 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, Bağ-Kur Kanunu kapsamına giren serbest meslek erbabının, Gelir Vergisi Kanununun 68/8'inci maddesi hükmüne dayanarak ödedikleri sosyal sigorta primlerini gider yazmaları gerekmekte ise de, diledikleri takdirde Bağ-Kur giriş keseneği ve primlerini serbest meslek kazançları ile ilgili olarak verecekleri yıllık beyannamelerinde gösterdikleri gelirden indirmelerinin uygun bulunduğu açıklanmıştır. Öte yandan, söz konusu primlerin serbest meslek kazanç defterine gider yazılmayıp, beyanname üzerinde indirimin tercih edildiği durumda beyan edilen mesleki kazancın yetersiz olması veya dönem sonucunun zarar olması halinde müteakip yıllarda devreden geçmiş yıl zararı olarak indirilmesi mümkün değildir. (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi) 147

148 3- SAKATLIK İNDİRİMİ Sakatlık indiriminden özürlü hizmet erbabının yanı sıra, bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunması halinde bu kişilerde ayrıca yararlanılabileceklerdir. Ayrıca, özürlü serbest meslek erbabının yanı sıra, serbest meslek erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunması halinde de bu kişiler ayrıca yararlanabileceklerdir. Basit usulde ticari kazanç sahipleri ise sakatlık indiriminden bizzat kendileri özürlü olmaları durumunda yararlanabilecek, bakmakla yükümlü olduğu kimseler özürlü olsa dahi bunlar için yararlanamayacaktır. Sakatlık indirimi tutarları şunlardır: 2013 Yılı 2012 Yılı - Birinci derece sakatlar için 800 TL 770 TL - İkinci derece sakatlar için 410 TL 380 TL - Üçüncü derece sakatlar için 190 TL. 180 TL 148

149 4- ÖZEL EĞİTİM VE SAĞLIK GİDERLERİ Mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocukları için yaptığı eğitim ve sağlık harcamaları aşağıdaki şartlarla beyannamede indirim konusu yapılabilir. Beyan edilen gelirin % 10'unu aşmaması, (İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutar esas alınacaktır.) Türkiye'de yapılması, Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi, Harcamaların mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olması. 149

150 150 GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER YMM KURS NOTLARI (GVK) & A. MURAT YILDIZ-YMM ÖZEL EĞİTİM GİDERLERİ ( MUKTEZALAR ) Okul forma ve ayakkabı harcamalarının, ilgili ilköğretim kurumu bünyesinde öğrencilerine kullanımı zorunlu kılınmış ihtiyaç kalemleri arasında olduğunun, anılan kurumdan alınan belge ile tevsik edilmesi halinde, Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinin (2) numaralı bendi çerçevesinde Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi.) Eğitim kurumları ile yapılan sözleşmeler uyarınca bu kurumlarda öğrencilere yemek hizmeti veren gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin bu hizmetlerinin eğitim hizmetinin bir parçası olarak değerlendirilmesi mümkün olmayıp, söz konusu yemek hizmetine ilişkin harcamalar eğitim gideri olarak kabul edilemez. (Ankara VDB'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi.) Çocuğunuzun evden okula gidiş gelişi için servis şirketine ödenen paralar ile okula ödenen yemek paraları bu kapsamda değerlendirilir ve beyannamede indirim konusu yapılabilir. (İVDB nin B.07.1.GİB / GVK sayılı özelgeleri). Kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayan vakıf üniversitesinde okuyan çocuğun eğitim giderleri beyannamede indirim konusu yapılamaz. (İVDB nin sayılı özelgesi). Mükellefin bakmakla yükümlü olduğu ve üniversitede okuyan 18 yaşını doldurmamış çocuğu için özel öğrenci yurduna yapılan ödemeler, bu kapsamda değerlendirilir (GGM nin sayılı özelgesi)

151 ÖZEL SAĞLIK GİDERLERİ ( MUKTEZALAR ) Mükellefin eşinin doğum yapması nedeniyle yapılan sağlık harcamaları, anılan maddede belirtilen şartların topluca mevcut olması halinde, yıllık gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilebilecektir. Mükellefin eşinin doğum yapması nedeniyle yapılan harcamalar üzerinden hesaplanan KDV, vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan KDV'den indirilememektedir. Bu nedenle, harcama toplamının KDV dahil bedel olarak kabul edilmesi gerekmektedir (GİB in sayılı özelgesi). Tüp Bebek Tedavisi nedeniyle yapılan harcamaların sağlık harcaması olarak indirim konusu yapılması mümkündür. (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi) Eşe ait sağlık harcamalarının öncelikle kendisi tarafından gayrimenkul sermaye iradı dolayısıyla verilen yıllık gelir vergisi beyannamesinde, beyan edilen gelirin %10'unu aşmayacak şekilde indirime konu edilmesi gerekmekte olup, söz konusu sağlık harcamalarının bu indirimden arta kalan kısmının da diğer eş tarafından gayrimenkul sermaye iradı dolayısıyla verilen yıllık gelir vergisi beyannamesinde beyan edilen gelirin %10'u ile sınırlı olacak şekilde indirim olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. ( İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi.) 151

152 ÖZEL SAĞLIK GİDERLERİ (MUKTEZALAR) Gelir Vergisi Kanunu'nun 89'uncu maddesine istinaden beyan edilen gelirden indirim konusu yapılacak sağlık harcamalarının gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilebilen bir sağlık harcaması olması gerektiğinden, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından emekli maaşlarından yapılan SUT reçete kesintisi ile muayene iştirak kesinti tutarlarının bu kapsamda yapılmış bir sağlık harcaması olarak nitelendirilmesi söz konusu olmayacaktır. (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı'nın tarih ve B.07.1.GİB GVK sayılı özelgesi.) [ Eğitim ve sağlık harcamalarının kanunla belirlenen kısmının yıllık gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilebilmesi mükelleflere kanunla tanınmış bir haktır. Bu hakkın hata sonucu kullanılmamış olması hiç kullanılamayacağı anlamını taşımamaktadır. Dolayısıyla şartların sağlanması halinde ilgili yıllar için verilecek düzeltme beyannameleri ile indirim konusu yapabilmeniz mümkün bulunmaktadır. (İst. Defterdarlığı nın sayılı özelgesi). 152

153 5- SPONSORLUK HARCAMALARI 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile tarihli ve 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için % 50'si yıllık beyanname ile bildirilen gelirden indirim konusu yapılabilecektir. Mükelleflerin adlarının anılması koşuluyla, 1. Resmi spor organizasyonları için yapılan saha, salon veya tesis kira bedelleri, 2. Sporcuların iaşe, seyahat ve ikamet giderleri, 3. Spor malzemesi bedeli, 4. GSGM nin uygun göreceği spor tesisleri için yapılan ayni ve nakdi harcamalar, 5. Sporcuların transfer edilmesini sağlayacak bonservis bedelleri, 6. Spor müsabakaları sonucuna göre sporculara veya spor adamlarına prim mahiyetinde ayni ve nakdi ödemeler gibi harcamalar sponsorluk harcaması olarak değerlendirilecektir. 153

154 6- AR-GE İNDİRİMİ İşletmeleri bünyesinde münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları yapan mükelleflerin, bu kapsamda yapmış oldukları harcamalarının % 100 ünü aynı yıl kazancını beyan ettikleri gelir vergisi beyannamesinde Ar-Ge indirimi adı altında indirim konusu yapabileceklerdir. Giderlerin doğrudan Ar-Ge faaliyetlerine ait olması şarttır. 7- YURT DIŞI FAALİYETLERDEN DOĞAN ZARARLAR Tam mükellefiyette yurt dışı faaliyetlerden doğan zararlar faaliyette bulunulan ülkenin vergi kanunlarına göre beyan edilen vergi matrahlarının, her yıl o ülke mevzuatına göre denetim yetkisi verilen kuruluşlarca rapora bağlanması ve bu raporun aslı ile tercüme edilmiş bir örneğinin Türkiye'deki ilgili vergi dairesine ibrazı halinde mahsup edilebilecektir. Denetim kuruluşlarınca hazırlanacak raporun ekinde yer alan vergi beyanlarının, bilanço ve kar-zarar cetvellerinin o ülkedeki yetkili mali makamlarca onaylanması zorunludur. Türkiye'de Gelir Vergisinden istisna edilen kazançlarla ilgili yurt dışı zararlar, yurt içindeki kazanç ve iratlardan mahsup edilemeyecektir. 154

155 8- Zarar Mahsubu (Yurt İçi Zarar Mahsubu) Gelirin toplanmasında gelir kaynaklarının bir kısmından doğan zararlar diğer kaynakların kazanç ve iratlarına mahsup edilir. Ancak, diğer kazanç ve iratlardan doğan zararların mahsubu söz konusu değildir. Aynı nitelikteki diğer kazanç ve iratların kendi içinde mahsubu mümkündür. Zarar mahsup süresi 5 yıldır. Zarar mahsubuna en eski yıl zararından başlanılır (2007 yılı zararı en son 2012 yılında mahsup edilebilir). Kazanç olmasına rağmen geçmiş yıl zararı mahsup edilmezse, mahsup hakkının kaybolduğu kabul edilir. Dönem sonucu zarar olmasına rağmen (isteğe bağlı) matrah beyan edildiği durumlarda geçmiş yıl zarar mahsup hakkının kaybedildiği kabul edilir (İVDB nin sayılı özelgesi). 155

156 MATRAH ARTIRIMINDAN YARARLANAN MÜKELLEFLERDE ÖNCEKİ YIL ZARARLARININ MAHSUBU 6111 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (9) numaralı fıkrasında, Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artırımında bulundukları yıllara ait zararların %50 si, 2010 ve izleyen yıl karlarından mahsup edilmez. hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre, mükellefler, matrah artırımında bulundukları yıllara ait olup indirim konusu yapılamamış geçmiş yıl zararlarının yarısını, 2010 ve müteakip yıl karlarından mahsup edemeyeceklerdir. Söz konusu zararların diğer yarısı ise, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanununun ilgili maddelerinde yer alan esaslar çerçevesinde mahsup edilmeye devam edilecektir. Örneğin; Ticari kazanç dolayısıyla mükellefiyeti bulunan bir gelir vergisi mükellefinin matrah artırımında bulunduğu 2009 yılı zararı TL ise, 2010 ve 2011 yıllarında zarar beyanı nedeniyle zarar mahsubundan yararlanmadığı varsayımıyla Mart 2013 te vereceği gelir vergisi beyannamesinde 2012 yılına ilişkin olarak beyan edeceği kazancından 2009 yılı zararı olarak düşebileceği azami tutar / 2 = lira olacaktır. 156

157 8- BAĞIŞ VE YARDIMLARIN İNDİRİMİ Mükellefler yapmış oldukları bağış ve yardımları aşağıdaki şartlar dahilinde indirim konusu yapabilirler. a. Bağış ve yardım, kanunda belirtilen kuruluşlara yapılmış olmalıdır. (Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, İl özel idareleri ve belediyeler, Köyler, Kamu yararına çalışan dernekler ( Dernekten 405 i), Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar. (5.053 vakıftan 249 u) b. Bağış ve yardım, makbuz karşılığında yapılmış olmalıdır. c. Bağış ve yardım, karşılıksız olarak yapılmış bir ödemeyi ifade eder. Bir karşılık bulunduğunda, ödeme bağış veya yardım olmaktan çıkar. d. Bağış ve yardım, nakden veya aynen yapılabilir. e. Genel olarak bağış ve yardımın matrahtan indirimi, o yıla ait kurum kazancının yüzde beşi ile sınırlandırılmıştır. (Kalkınmada Öncelikli yörelerde faaliyette bulunan mükellefler için % 10 ) 157

158 BAĞIŞ İNDİRİMİNDE ÖZELLİKLİ DURUMLAR Yapılan bağış ve yardımların bağışın edilecek gelirden indirilmesi gerekir. yapıldığı yıla ilişkin olarak beyan Zarar beyan eden gelir vergisi mükelleflerinin bağış ve yardımları indirim konusu yapmaları mümkün bulunmamaktadır. Yapılan bağış ve yardım tutarının dönem içinde gider yazılması mümkün değildir. Bağış ve yardımın nakden yapılmaması halinde, bağışlanan veya yardımın konusunu teşkil eden mal veya hakkın varsa mukayyet değeri, yoksa Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir Komisyonunca tespit edilecek değeri esas alınır. 158

159 BEYAN EDİLEN GELİRİN % 5 İ İLE SINIRLI OLMAKSIZIN İNDİRİLEBİLECEK BAĞIŞ VE YARDIMLAR. Genel kural olarak yapılan bağış ve yardımın matrahtan indirimi, o yıla ait kurum kazancının yüzde beşi ile sınırlandırılmış olmakla birlikte, yine genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanmış olması koşuluyla aşağıda sayılan yerlere yapılan bağış ve yardımların tamamı (beyan edilen gelir tutarının tamamına kadar olan kısmı) indirim konusu yapılabilecektir. 1- Okul, 2- Sağlık tesisi yatak kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu 4- Çocuk yuvası 5- Yetiştirme yurdu 6- Huzurevi, 7- Bakım ve rehabilitasyon merkezi inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdî ve aynî bağış ve yardımların 159 tamamı.

160 BEYAN EDİLEN GELİRİN % 5 İ İLE SINIRLI OLMAKSIZIN İNDİRİLEBİLECEK BAĞIŞ VE YARDIMLAR. 8- Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, giyecek, yakacak ve temizlik maddelerinin maliyet bedelinin tamamı 9- Kültürel mirasımızın korunması, yaşatılması ve geliştirilmesi maksadıyla yapılacak olan bağış ve yardımlarında tamamı beyan edilen gelirden indirilebilecektir. 10- İktisadi işletmeleri hariç Türkiye Kızılay Derneğine makbuz karşılığı yapılan nakdî bağış veya yardımların tamamı, ( 03/07/2009 tarihinden itibaren ) 11- İktisadi işletmeleri hariç Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar ( 15/06/2012 tarihinden itibaren ) 12- İmar planında dini tesis alanı olarak ayrılan yerlerde ibadethane ve Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesisleri yapımına yönelik ayni ve nakdi yardımlar ( 15/06/2012 tarihinden itibaren ) sayılı İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Hakkında Kanun uyarınca kurulan Ajansa yapılan her türlü nakdî ve aynî bağış ve yardımlar ile sponsorluk harcamalarının tamamı; ( Geçici 72. madde ) 14- Eskişehir 2013 Türk Dünyası Başkenti Hakkında Kanun uyarınca kurulan Ajansa yapılan Bağış ve Yardımlar ( 18/05/2012 tarihinden itibaren ) 15- EXPO 2016 Antalya Ajansına yapılan Bağış ve Yardımlar ( 10/11/2012 tarihinden itibaren ) 16- Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla makbuz mukabili yapılan ayni veya nakdi bağışların tamamı (GVK 89/10) 160