Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı PEDAGOJİK FORMASYON PROGRAMI EĞİTİM PSİKOLOJİSİ. Yrd. Doç. Dr. Hatice KUMCAĞIZ

Transkript

1 14 Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı PEDAGOJİK FORMASYON PROGRAMI EĞİTİM PSİKOLOJİSİ Yrd. Doç. Dr. Hatice KUMCAĞIZ 1

2 Ünite: 14 YAPILANDIRMACI ÖĞRENME KURAMI Yrd. Doç. Dr. Hatice KUMCAĞIZ İçindekiler Yapılandırmacılığın Kuramsal Boyutu John Dewey Jean Piaget Lev Vygotsky Jarome Bruner Von Glasersfeld Yapılandırmacı Etkinliklerin Bileşenleri Yapılandırmacı Öğrenmenin Özellikleri Yapılandırmacı Öğrenme Aşamaları Yapılandırmacı Öğretim Yaklaşımının Öğretim Sürecine İlişkin Temel İlkeleri Yapılandırmacı Öğretimin Özellikleri Yapılandırmacı Ders Öğretim Süreci Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımında Öğretmen Ve Sınıf Özellikleri Geleneksel ve Yapılandırmacı Sınıfın Özellikleri Yapılandırmacı Öğretim Sürecini Uygulayan Öğretmenin Rolü Yapılandırmacılıkta Öğrencinin Rolü Yapılandırmacı Öğrenmede Değerlendirme Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımının Çeşitleri Kaynakça

3 14 Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı Yapılandırmacı öğrenme kuramı, bilgiyi aktarma ve başkasının aktardığı bilgiyi kaydetme yerine bilgiyi yapılandırmayı vurgulayan bir bakış açısıdır. Öğrenmenin, bilginin öğrenci tarafından yeniden yapılandırılması ile gerçekleştiği anlayışına dayalıdır. Yani, bireyler bilgiyi aynen almaz, kendi bilgilerini yeniden oluştururlar. Kendilerinde var olan bilgiyle beraber yeni bilgiyi, yine kendi öznel durumlarına uyarlayarak öğrenirler. Bu öğrenme anlayışında, öğrencinin önceki yaşantıları öğrenmede temel oluşturur. Bilgi, konu alanlarına bağlı olarak değil, bireylerin yarattığı ve ifade ettiği şekilde yapılandırarak var olur. Bu sebeple öğrenme deneysel, subjektif ve bireyseldir. Yapılandırmacılık dört noktada özetlenebilir: Bilgi öğrenen tarafından yapılandırılır. Öğrenenin sahip olduğu genel bir içeriğe bağlı olarak öğrenmeler gerçekleşir. Bilgi birey tarafından oluşturulur ve kültürden etkilenir. Yeni oluşum etkin bir süreç içinde gerçekleşir. İçeriğin programdan kopya etmesi ve edilgin biçimde bilginin alınması söz konusu değildir. Öğrencinin konu hakkındaki bilgi ile kendi bilgileri arasındaki farkı görmesi üzerine etkin süreç başlar Yapılandırmacılığın Kuramsal Boyutu Yapılandırmacılığın gelişimine katkıda bulunan önemli düşünür ve araştırmacılar: John Dewey Jean Piaget Lev S. Vygotsky Jarome Bruner E. von Glasersfeld John Dewey Öğrenenler sınıf içinde çeşitli öğrenme araçlarıyla yönlendirilip, birlikte gerçek bir toplulukta olduğu gibi bilgilerini oluştururlar. Bireyin eylem düzeyinde çevresiyle olan sürekli ve içsel ilişkisi bilginin oluşturulmasını desteklemektedir. Bilmek, gerçekliğin insan tarafından kaydedilmesi değil, insanın gerçekliğe dahil olması sürecidir; bilgi de dışsal, bağımsız ve nesnel bir gerçeklik değil, eylemi de içeren bir süreci ifade eder. Bilmek, daha sonraki deneyimleri kontrol edebilmek için önceki deneyimlerin oluşturulması eylemidir. Yaşanılan her deneyim yeni bir gerçeklik yaratır. Anlamak, birlikte düşünmek ve ötekinin eylemlerini göz önünde bulundurmaktır. Anlayamamak da ortak eylemde bulunamamaktır Jean Piaget Piaget, bireyin bilişsel gelişimiyle çevresini ilişkilendirmiştir, dahası bilginin bu ilişkiden doğduğunu; bilginin bireyin kendisi tarafından bilinçli ve etkin bir şekilde oluşturulduğunu belirtmiştir. Öğrenmenin temeli keşfetmektir. Basit bir olguyu anlamak için çocuklar daha sonra yanlış olarak niteleyecekleri bazı düşünce aşamalarından geçmek durumundadırlar. Anlama, adım adım etkin bir katılım yoluyla oluşturulur. Düşünce etkinlikten doğar; etkinlik içselleştirilir ya da zihne yerleştirilir ve düşünce gelişir Lev Vygotsky Vygotsky nin, çocukların kendi kavramlarını oluşturduğunu vurgulaması nedeniyle temelde yapılandırmacı olduğu söylenebilir. Vygotsky, çocukların öğrenme sürecinde bilimsel kavramları ve günlük düşüncelerini yetişkinlerle olan ilişkilerinden öğrendiğine inanmaktadır. Toplumsal etkileşimi ve toplumsal bağlamı vurgulamaktadır. Çocuk çevresinden kaynaklanan sorunları çözerken yalnız değildir, yetişkinlerden sürekli yardım alır. İçselleştirme süreci bir şeyi düşünebilme ve o şeyi yapabilme arasında ayrımın fark edilmesi olarak adlandırılır Jarome Bruner Öğrenmeyi etkin bir süreç olarak görür, bu süreçte öğrenen yeni düşünce ve kavramları var olan eski bilgisi üzerinde oluşturmaktadır. Öğrenen seçer, bilgi alış-verişinde bulunur, hipotezler oluştu- 3

4 EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 114 rur, kararlar alır ve bunları yaparken de bilişsel yapılarına dayanır. Öğrenme sürecinde öğretenle etkin bir konuşma içerisinde olan öğrenenin, öğrenme ilkesini keşfetmesi gerekmektedir. Ders araçlarının, öğreten tarafından öğrenenin bilişsel düzeyine indirgenmesi gerekir. Araçların kullanımı doğrusal değil döngüsel olmalıdır. Gerçek yaşam içerisinde çok yönlü ve farklı bakış açıları vardır ve bu olgu çok erken yaşlarda edinilmektedir. Çocuklar deneyimlerine üç şekilde anlam vermektedirler: eylemler, görsel araçlar ve dil aracılığı ile. Bruner herhangi bir öğretim kuramının şu özelliklere sahip olması gerektiğini belirtir: Öğrenmeye karşı ilgi ve merak uyandırmak Öğrenenin bilgiyi en iyi şekilde özümseyebileceği bir bilgi yapısı Materyali sunmak için mümkün olan en iyi yolları bulmak Güdüleme için ödül ve cezalardan en iyi şekilde yararlanmak Von Glasersfeld Yapılandırmacılık, eğitim alanında dünyayı sarsacak yenilikler yapma iddiasında değildir. Şimdiye kadar, bazı öğretmenlerin kuramsal temelleri olmaksızın yaptıkları etkinliklere sağlam kavramsal temeller sağlama iddiasındadır. Öğrenme, nesnelerin gerçek doğasını anlamak ya da düşünceleri hatırlamak değil, öğrenme sürecinde örgütlediğimiz açıklamalar, şemalar ve yapılardan duyuşsal olarak kişisel veya toplumsal anlamlar oluşturmaktır. Bilginin geçerlik ve uygulanabilirliği vurgulanmaktadır Yapılandırmacı Etkinliklerin Bileşenleri Araştırma; Bu aşama bağlamın (genel durum) geliştirilmesini içerir. Öğretimsel işlerin netleşmesi, sınırların çizilmesi ve araştırma sorularının belirlenmesi aşamasıdır. Keşif/icat; Öğretimsel işin planının oluşturulması ve bir modelin geliştirilmesidir. Uygulama; Bu durum keşif süreciyle bazen örtüşebilir. Öğrencinin gereksinimine göre bir model inşa etmesidir. Değerlendirme; Öğrencilerin bireysel veya grup olarak sunacakları etkinliklerin test edilmesi, öğrencilerin yaşantı süreçlerini açıklamalarıdır. Kutlama/tören /takdir etme; Öğrencilerin küçük grup içinde yaşadıkları süreçleri büyük grup içinde paylaşmalarıdır Yapılandırmacı Öğrenmenin Özellikleri Yeni öğrenilecekler önceki (mevcut) öğrenilenlere bağlıdır. Yeni bilgiler, mevcut bilgilere dayalı olarak öğrenilir. Öğrenme sosyal etkileşimle (öğrencinin çevre-öğretmen-arkadaş grubu-aileyle etkileşimi) daha etkilidir. Öğrenciler kendi öğrenmelerinden sorumludur. Kendi bilgilerini yine kendileri oluşturur. Etkili ve anlamlı öğrenme gerçek öğrenme ortamında gerçekleştirilir. Yapılandırmacı öğrenme kuramları öğrenmede iki temel kuramı ön planda tutmaktadır. Bunlar; 1. Bilişsel yapılandırmacılık; J. Piaget e göre öğrenme zihinsel yapıda meydana gelen denge (özümleme - uyumsama - adaptasyon) süreçlerinden oluşur. 2. Sosyo - kültürel yapılandırmacılık; Vygotsk ye göre öğrenme çocuğun çevreyle etkileşime geçmesiyle oluşur. Bir öğreninin kendi başına elde edebileceği performans düzeyi ile bir öğretici rehberliğini de ulaşabil-ceği performans düzeyi farklıdır. (Yakınsal gelişim alanı) çocuk öğretici rehberliğinde (etkileşimde) daha etkili öğrenir. Bilgi çevresel faktörler aracılığıyla yapılandırılır. Çocukta önce dil, sonra düşünceler gelişir ve dil aracılığıyla çevresini algılar ve bilgiyi yapılandırır Yapılandırmacı Öğrenme Aşamaları I. Aşama: Önceki bilgiler harekete geçirilir. Öğrencilerin yeni yapılandıracakları bilgiler ile ilgili hazırbulunuşluk düzeyi sağlanır. Bu amaçla ön koşul bilgiler tamamlanır ve güdülenme sağlanır. Bunun için konu ile ilgili ön bilgiler soru-cevap tekniği ile yönlendirilir. 4

5 14 Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı II. Aşama: Yeni bilgininin kazanılması; Öğrenme konularının ezberlenmesi yerine anlama ve oluşturma hedeflenmelidir. Bu düşünceden hareket ile öğrencilerin bütünü, onun ilgili parçalarını ve parçalardan tekrar bütünü görmesi gerekir. Konular birbirinden soyutlanmış, ayrı ayrı, yüzeysel ve genişliğine değil, derinliğine öğrenilmelidir. III. Aşama: Bilginin anlaşılması Piaget e göre, öğrenci bilgi ile karşı karşıya kaldığında, onun için anlama ve kavrama süreci başlamış olur. Bu süreçte iki yol kullanılır. Özümleme: Eğer yeni bilgi, daha önce edinilen bilgilerle çelişmiyorsa ve var olan zihinsel yapıya (şemaya) uyuyor ise olduğu gibi öğrenilir. Uyma (Uyum kurma - düzenleme): Eğer yeni bilgi daha önceki bilişsel yapıya (şemaya) yerleşmiyor ise ve uymuyor ise, bu defa zihninde yeni düzenlemeler yapılır. Böylece öğrenme oluşur. IV. Aşama: Bilgiyi uygulama Öğrenilen bilgi işlevsel hale getirilmelidir. Bilgi yalnızca öğrenildiği sınıf ve ortamda kalmamalı. Yani, durağan bilgi olmamalı, bilgi benzer ya da problem durumlarında uygulanabilir, aktarılabilir, yani transfer bilgi olmalıdır. Bilgi günlük yaşamda karşılaşılabilecek her durumda aktarılabilir olmalıdır. V. Aşama: Bilginin farkında olma Öğrencilere sahip oldukları bilginin farkında olmalarını sağlayacak etkinlikler düzenlenmelidir. Öğrenci bilgisini hangi durumda kullanabileceğini anlamalıdır. Bu nedenle bilginin farklı durumlarda kullanılarak farkında olmayı sağlayan drama, proje çalışması, örnek olay incelemesi gibi zenginleştirilmiş öğretme-öğrenme etkinlikleri gerçekleştirilmelidir Yapılandırmacı Öğretim Yaklaşımının Öğretim Sürecine İlişkin Temel İlkeleri Öğrencileri, konuya ilgi uyandıracak problemlere yöneltir. Eski bilginin harekete geçirilmesi ve yeni bilgiyle ilişkilendirilerek öğrenme sağlanır. Öğretim programı tümdengelim yoluyla ve temel kavramlara ağırlık verilerek işlenir. Konular derinliğine ve genişliğine ele alınmalıdır. Program öğrencilere okulda ve okul dışında faydalı olacak bilgi, beceri ve değerlere göre hazırlanmalıdır. Öğretim programı öğrenci sorunlarına göre yönlendirilir. Öğretme - öğrenme etkinlikleri; ikincil kaynaklar (ders kitapları, dergi vb.) yerine birincil kaynaklara (gerçek öğrenme ortamı, işlenmemiş ham veriler) yöneliktir. Öğrencilerin bireysel görüşlerinin ortaya çıkmasını sağlama ve görüşlerine değer verme Ön bilgiler, öğretim için başlangıçtır. Etkinlikler, hatırlamaya göre değil, bilimsel araştırmaya (problem çözme) yönelik olarak yapılmalıdır. İçerik temel düşüncelere göre organize edilmelidir. Bilginin anlaşılması ve uygulanması gerçekleştirilir. Bilgi pasif değil, etkin yapılandırılmalıdır. Öğrenme süreçleri, bireysel bağımsızlığa işbirliğine, üreticiliğe, etkin katılıma ve araştırıcılığa dayanmalıdır. Öğretim programının öğrencilerinin katılımıyla yönlendirilmesi sağlanır. Öğrenme sürecinde sosyal etkileşim (işbirliği) sağlanmalıdır. Öğrencilerin özgün bilişsel yapı ve süreçlerini kendilerinin oluşturacağı yaşantılar düzenlenmelidir. Öğrenme sorumluluğu öğrencilere verilmelidir. Değerlendirmenin öğretim sürecine dönük olarak yapılması söz konusudur. Öğrencilerin öz değerlendirme yapmalarına olanak verir. Değerlendirme sürecine öğrenciyi, arkadaş grubunu ve aileyi de katar Yapılandırmacı Öğretimin Özellikleri Yapısalcı anlayışta öğrenci öğrenmeden sorumlu ve süreçte aktiftir. Öğretmen bilginin inşa edilmesinde öğrenciye gerekli malzemeyi ve ortamı hazırlar. Öğretmen, öğrenme ortamında öğrenciye uygulama - deneme ve keşfetme fırsatları yaratır. Öğretmen, öğrenci özelliklerini ve girişimciliklerini öğretimde temel kabul eder. 5

6 EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 114 Öğretmen öğretmez, deneyimler yaşatır. Öğrenci deneyimlerle öğrenir. Öğretmenin rolü öğrencinin ilgisini çekmek için problemler, sorular ve kavramlar çerçevesinde bilgiyi yapılandırmayı organize (rehberlik) etmektir. Öğretmen, öğrencilerin yeni bakış açıları geliştirmelerine ve önceki öğrenmeleri ile bağlantı kurmalarına yardımcı olur. Öğrenme birincil derecedeki kaynaklara (öğrenme konusu ile ilgili doğal ve gerçek ortama) dayanır. Öğrenme temel kavramlar etrafında yapılandırılır. Gözlem, koleksiyon, sergi, tartışma gibi teknikler uygulanır. Değerlendirme sonuç değil, sürece yöneliktir. Öğretmen gözlemleri, öğrenci çalışmalarını toplanması, ürün (ödev, proje, rapor) ve performansın sergilenmesi gibi ölçme yaklaşımları kullanır (potfölyö değerlendirme). Değerlendirme sonuçları öğrencinin gelişiminde kullanılır. Öğretme değil, öğrenme esastır. Öğrencilerin derslerde geçen temel kavramları anlayıp anlamadıkları temele alınır. Öğrenci özerkliğe ve girişimciliğe cesaretlendirilir. Öğrencide doğal merak desteklenir. Öğretmen öğrencinin özgüveninin ve sorumluluğunun gelişimine yardımcı olur. Etkinliklerde öğrenci merkezdedir. Öğrenciler bilgiye ulaşmak için sorular sorar, deneyimler yaşar ve sonuca ulaşır. İşbirliğine dayalı öğretim yöntemleri kullanılarak, birbirinden öğrenme sağlanır. Yapılandırmacılıkta sosyal etkileşimi gerçekleştirerek öğrenmeyi sağlamak temel özelliklerden biridir. Öğrencilerin geleceğe yönelik tahminler yapması ve denenceler üretmesi özendirilir. Öğrencilere neden-sonuç ilişkilerini kuracakları yaşantılar kazandırılır. Yapılandırmacı öğretim uygulamalarında; probleme dayalı öğrenme, işbirliğine dayalı öğrenme, sorgulamaya dayalı öğrenme, buluşa dayalı öğrenme gibi tekniklere yer verilir Yapılandırmacı Ders Öğretim Süreci Altı aşamada gerçekleşen ders öğretim süreci aşağıdaki şekilde planlanarak uygulamaya geçilir: Durum: Tüm sınıfa yönelik alışılmadık bir durum yaratılır. Bunun sağlanması için örneğin bir problemin çözümüne yönelik tartışma açılabilir. Bu aşamada amaç lanan verilen durumun ya da problemin, gerçek yaşam koşullarından seçilmesidir. Böylece disiplinler arası niteliğin öğrencilerce fark edilmesi ve öğrencilerin kendi ya pılarının oluşumunu sağlamaları için ortam yaratılmış olur. Gruplama: Öğrencilere grupların oluşumu ve gruptaki öğrenci sayılarının belir lenmesi için fırsat verildiği aşamadır. Materyallerin öğrencilerin çalışma konularına göre dağılımı sağlanır. Bağlantı kurma (köprü): Bilginin yapılandırılmasında hazırbulunuşluk düzeyi önemlidir. Öğrencilerin var olan öğrenmelerinin farkına varmaları ve yeni öğrenme lerle önceki öğrenmeleri arasındaki ilişkiyi belirlemeleri için basit bir problem çözme, grup tartışması yapma, beyin fırtınası yapma, ne biliyorum ne öğrenmek istiyorum ne öğrendim teknikleri kullanılabilir. Sorular: Öğrencilerin eski ve yeni öğrenmeleri arasında bağ kurma, düşünme becerilerini geliştirme ve öğrenme birimine yönelik beklentilerini açığa çıkarmak için soruların yöneltildiği aşamadır Sunu (sergileme): Öğrenme ürününün tanıtılmasının gerçekleştiği süreç. Sunu; sözel anlatım, grafik gösterimi, bilgisayar destekli gösterim, drama, model sergileme biçiminde olabilir. Yapılan sunumlar öğretmen ve öğrenciler tarafından derecelenir. Yansıtma: Öğrencilerin öğrenme biriminin gerçekleşmesi sürecinde yaşa duygularını ürünlere yönelik düşüncelerini, içsel konuşmalarını, öğrenme biriminden kazanımlarını, kalıcı öğrenmelerini ifade ettikleri aşamadır. 6

7 14 Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımında Öğretmen Ve Sınıf Özellikleri Öğrenme, araştırma ve keşfin sonucudur. Yapılandırmacılar öğrenmeyi, yeni bilginin eski bilgi ile ilişki kurularak etkin bir biçimde yeni anlamın oluşturulma sı süreci olarak açıklarlar. Öğrenme yaşantısı boyunca yeni bir yapının oluşması veya mevcut yapının genişlemesi bireyin önceki yaşantılarına bağlı olarak gerçekleşir. Yapılandırmacı anlayışa göre öğretmen, dersi aktaran etkinliklere karar veren her şeyi bilen uzman kişi değil, öğrencilerinde bireysel yapıların oluşumunu sağlayacak kıvılcımların çakılmasına neden olan rehber kişidir. Öğrenme sürecinin arkadaşlarla paylaşılması öğrenmeyi kolaylaştırır. İşbirliği ne dayalı öğrenme yaklaşımı bu ortamı sağlayan önemli bir stratejidir. Bu yaklaşım öğrencilerin problemin farklı boyutlarını görmelerini, grupça fikir alışverişinde bulu narak çözümü tam olarak anlamalarını sağlar. Bu etkileşim aynı zamanda grup ürü nünün gelişimini destekler. Yapılandırmacı bir sınıfta öğrenciler, neler öğrendiklerini önceki bildiklerini bağlı olarak dile getirirler. Değerlendirmeleri süreç içinde gerçekleştiği için, yapılar hakkında sürekli dönüt alırlar. Öğrenmeler, gerçek dünyaya benzeyen/onu yansıtaç ortamlarda gerçekleşir. Yapılandırmacı öğretim sürecinin ürünleri de bu nedenle farklı olmaktadır Geleneksel ve Yapılandırmacı Sınıfın Özellikleri Geleneksel Sınıflar Eğitim programı temel becerileri vurgular, ilerleme parçadan bütüne doğrudur. Programa sıkı sıkıya bağlılık önemlidir. Temel materyaller ders kitabı ve yardımcı kaynaklardır. Öğrenme tekrar üzerine temellenir. Öğretmen alıcı durumda olan öğrencilere bilgi aktaran kimsedir. Öğretmen gücünü otoriteden alan yöneticidir. Değerlendirme doğru yanıtları isteyen testlerle gerçekleştirilir. Öğrenciler öncelikle bireysel olarak çalışırlar. Bili durağan olarak görülür. Öğrenciler, öğretmenin üzerine türlü bilgileri yazacağı boş bir levha olarak görülür. Yapılandırıcı Sınıflar Eğitim programı önemli kavramları vurgular, ilerleme bütünden parçaya doğrudur. Öğrenci soruları üzerinde durma ve öğretimi bunlara göre yönlendirme önemlidir. Yönlendirilmiş materyaller ve birincil kaynaklar kullanılır. Öğrenme öğrencilerin var olan yaptıkları üzerinde karşılıklı etkileşim sonucu inşa edilir. Öğretmen öğrencilerin kendi yapılarının oluşumuna yardım eden kimsedir. Öğretmen öğrencileri ile etkileşime giren, görüşmeci kişidir. Öğrenmenin değerlendirilmesi, öğretme işiyle iç içedir ve öğretmenin öğrenci çalışmalarının sonuçlarını gözlemlemesiyle yapılır. Öğrenciler genellikle gruplar halinde çalışırlar. Bilgi dinamik olarak görülür. Öğrenciler, gerçek dünyaya ilişkin kuramlar oluşturabilen düşünürler olarak görülür Yapılandırmacı Öğretim Sürecini Uygulayan Öğretmenin Rolü 1. Öğrencilerin özerkliğini kabul eder ve sorumluluk almalarını destekler. Öğrencilerin işlenmemiş verileri ve birincil kaynakları kullanmasına rehberlik eder ve fiziksel materyalleri etkileşimli kullanır. 2. Öğrencilerin konu ile ilgili sınıflama, analiz, kestirim ve yaratıcılık becerilerini kullanmalarını destekler. 3. Öğrenci yanıtlarını derse yönlendirmekten ve öğretim stratejilerini değiştirmekten hoşnuttur. 4. Öğrencilere kavramları vermeden önce, bu kavramlar hakkında öğrencilerin önceki bildiklerini paylaşmalarına olanak sağlar. 7

8 EĞİTİM PSİKOLOJİSİ Öğrencileri hem birbirleri hem de öğretmenle etki leşimde bulunmaları için teşvik edip cesaretlendirir. 6. Öğrenciyi derinlemesine soru sormaya cesaretlendi rir. Açık uçlu sorular kullanarak öğrencilerin birbirlerine soru sormalarını teş vik eder. 7. Öğrencilerin başlangıçtaki yanıtlarını genişletmeleri ni sağlama arayışı içindedir. 8. Öğrencilerin yaşantı düzeyine uygun denenceleri tar tışmaya açar. 9. Öğrenciye soruyu yönelttikten sonra bir süre bekler. 10. Öğrencilerin ilişkileri yapılandırması ve metafor ya ratması için yeterince zaman verir. 11. Öğrencilerin öğrenme döngüsü modelini sık sık kul lanarak doğal meraklarını geliştirmeye çalışır Yapılandırmacılıkta Öğrencinin Rolü Yapılandırmacı öğrenme, öğrencinin kendi yetenekleri, güdüleri, tutumu ve tecrübelerinden edindikleri ile oluşan bir karar verme sürecidir. Birey öğrenme sürecinde seçici, yapıcı ve etkindir. Öğrenmenin kontrolü bireydedir. Öğrenmeye öğretmenle birlikte yön verir. Bu yön verme sürecinde öğrencinin geçmiş yaşantıları, bakış açısı, hazır bulunuşluk düzeyi etkilidir. Öğrenci öğrenme sürecinde etkili olabilmek için eleştirel ve yapıcı sorular sorar, diğer öğrencilerle ve öğretmeniyle etkileşim ve iletişim içinde bulunur. Yapılandırmacılık sürecinde öğrenci öğrenmeyi kendisine sunulan şekliyle değil de, zihninde yapılandırdığı biçimi ile gerçekleştirir. Yapılandırmacılıkta öğrenci meraklı, girişimci ve sabırlı olmalıdır Yapılandırmacı Öğrenmede Değerlendirme Çalışma yaprakları, proje çalışmaları, sunular, performans sınavları, değişik biçimlerde kısa cevaplı sorular değerlendirmede kullanılabilir. Öğrenci gelişimini yansıtan öğrenci dosyaları da (portfolyo) kullanılmalıdır. Değerlendirme sistemi öğrencinin öğrendiğini çoklu biçimlerde yansıtmasına izin vermelidir. Ayrıca öğretmen değerlendirme sonuçlarını, öğretime rehberlik etmesi için kullanmalıdır. Eğitimci öğrencinin gelişmesi için ne yapmalıyım sorusunu sormalı, bir sonraki öğrenme ortamını bu yanıta göre düzenlemelidir Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımının Çeşitleri Bilişsel (bireysel) yapılandırmacılık: Bilgi öğrenen tarafından var olan bilişsel yapıların üzerine etkin biçimde işlenerek yapılandırılır. Birey çevreden bilgiyi edilgen biçimde almaz. Öğretmen ödül ve ceza veren, bilgi aktaran değil öğrenciye yeni kaynaklar sunan, bilginin keşif sürecini kolaylaştıran rehber kişidir. Yeni oluşan yapıların birey tarafından denenerek kullanımının sağlanması önemlidir. Öğretim sürecinde içsel güdülenme önemlidir. Sosyal yapılandırmacılık: Öğrenenin sosyal dünyası diğer bireylerden etkilenir. Yeni öğrenmeler sadece özümleme ve düzenleme sürecinde gerçekleşmez, aynı zamanda bireyin kendi kavramlarını ve günlük düşüncelerini çevresindekilerle etkileşime sokması da gerekir. Birey problem çözerken ve yeni stratejileri keşfetmek için dili kullanarak diğerlerinin görüşlerini öğrenir. Bu durum göz önüne alınarak işbirliğine dayalı öğrenme ve grup tartışmaları işe koşulur. Grup çalışmalarında dışsal güdülenme ön plana çıkarken, yapıların oluşumu bireysel gerçekleştiği için içsel güdülenme ön plana çıkar. Diğer bir ifade ile hem dışsal hem içsel güdülenme önemlidir. Radikal yapılandırmacılık: Bilme, yaşantıya ait yorumların uygulanabilir uyarlamalarını içeren dinamik bir süreçtir. Öğrenenin gerçek dünya bilgisini kurması zorunlu değildir. Geçmiş yaşantılar yeni yaşantıların oluşmasına yardım eder. İçsel veya dışsal zorlanmadan dolayı bir işte başarısızlık yaşandığında, problem durumu ortaya çıkar. Bu durumda birey de yeni bir yaşantı deneyerek yapılarını değiştirmeyi dener. Bilgi onu bilenden ya da toplumsal ve bilişsel süreçlerden bağımsız, bireyin dışında bir şey değildir. Bilgi, bireyin nesnelerle olan ilişkisinden ve yine bireyin kendisince etkin biçimde oluşturulur. Birinin söylediklerini kavramsal bir yapı içinde geliştirerek anlamak, verilen mesajların beklentilerimize aykırı olmaması sonucunda mümkün olur. Sosyalleşme aracı olan dili kullanarak içsel değişimi yansıttığımızda öğrenmelerimizi ortaya koyarız. 8

9 14 Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı Kültürel yapılandırmacılık: Öğrenme durumları sosyal çevre içinde yer alan, gelenek, din, biyolojik özellikler ve dil den etkilenir. Herhangi yeni bir aracın kullanımı için yapılacak işler yeniden düzenlenir. Bu yüzden bireyin bilişsel yapısı farklılığa uğrar, örneğin bir kurumda bilgisayar veya otomasyona geçiş örnek olarak verilebilir. Birey eski yapıları ile sorunları artık çözememektedir. Bu nedenle birey toplumsal ve kültürel yaşamında kullandığı simgelerin katkılarını sorgular. Eleştirel yapılandırmacılık: Bilgi yapılarının oluşturulduğu sosyal ve kültürel çevreye eleştirel boyutun eklenmesidir. Bireyin yapılarını oluşturma gerekçelerini sorgulamasıdır. Öğretmen tarafından yaratılacak güven ve empati ortamı yapıların eleştirilmesini sağlayacaktır. Sonuç olarak yapılandırmacılık hakkında şunları söyleyebiliriz; Yapılandırmacı eğitim, alanında yeni gelişmelere önderlik edebilecek bir yaklaşımdır. Öğrenciyi her yönüyle geliştirmeyi amaçlayan bu yaklaşım sayesinde, öğrenciler öğrenmeyi, aşılması zor ve yüksek bir duvar gibi değil, keşfedilmeyi bekleyen gizemli bir dünya gibi görürler. Bu da onların motivasyonunu arttırarak yeni öğrenme etkinliklerine yönlendirir 9

10 EĞİTİM PSİKOLOJİSİ Kaynakça Akpınar B. (2012). Yapılandırmacı Yaklaşımda Öğretmenin, Öğrencinin ve Velinin Rolü, Eğitime Bakış Dergisi, Ankara, 16, Aydın H. (2012). Felsefi Temellerin Işığında Yapılandırmacılık. Ankara : Nobel Yayıncılık Çubukçu Z. (2010). Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Sınıf Yönetimi, Eğitime Bakış Dergisi, Ankara, 16, Savaş B. (2009). Yapılandırmacı Öğrenme. Eğitim Psikolojisi (Edit.Alim Kaya). Ankara : Pegem Yayıncılık Saygın Ö., Atılboz N.G., Salman S. (2006). Yapılandırmacı Öğretim Yaklaşımının Biyoloji Dersi Konularını Öğrenme Başarısı Üzerine Etkisi: Canlılığın Temel Birimi-Hücre, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), Saban, A. (2002). Öğrenme Öğretme Süreci. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Yaşar, Ş. (1998). Yapısalcı Kuram ve Öğrenme-Öğretme Süreci. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresinde sunulmuş bildiri, Selçuk Üniversitesi, Konya. kisi.deu.edu.tr/bulent.cavas/ders/5eppt.ppt 10