- PDF Ücretsiz indirin

Transkript

1 ጇ剧 TASA UFU DA BO V P Lጇ剧T Adnan YILMAZ Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi 1. ጇ剧 TASA UFU DA BO BO HAKKI DA G L Bጇ剧LGጇ剧 B sembolü ile tanınan bor, çok az miktarlarda olmak üzere yer kabuğunda, dolayısıyla bitki, hayvan ve insanların yaşadığı ortamlarda bulunan, metal olmayan bir elementtir. Doğal koşullarda serbest element olarak bulunmayan bor, oksijenle bileşik halde (bor oksit olarak) bulunur. Kimyasal formülü B 2 O 3 olan bor oksit in, Na, Ca, Mg gibi metal elementlerle yaptığı bileşiklere borat adı verilir. Dünyada en çok bulunan bor mineralleri bu boratlardır. Doğada yaklaşık 230 dan fazla bor minerali mevcut olup ticari öneme sahip bor mineralleri; tinkal, kolemanit, kernit, üleksit, pandermit, borasit, szaybelit ve hidroborasittir. Bor mineralleri yapılarında farklı oranlarda bor oksit (B 2 O 3 ) içerirler. Dünyadaki yıllık B 2 O 3 tüketiminin 1,5 milyon ton olduğu dikkate alındığında, ülkemiz bor rezervleri, dünya tüketimini 567 yıl boyunca karşılayabilecek düzeydedir. Aşağıdaki Tablo 1. de dünya bor rezervinin ülkelere göre dağılımı verilmektedir. Tablo 1. Dünya Bor ezervinin Ülkelere Göre Dağ哇l哇m哇 2003 (000 Ton B 2 O 3 ) Ülke Görünür ezerv(ton) Muhtemel +Mümkün ezerv TOPLAM Toplam ezerv ጇ剧çindeki Pay哇 % Türkiye * ,2 A. B. D ,8 Rusya ,5 Çin ,1 Arjantin ,8 Bolivya ,6 Şili ,5 Peru ,9 Kazakistan ,3 S哇rbistan ,3 TOPLAM Kaynak: Roskill,2002; Industrial Minerals March,2001; usgs. gov,2004 * tarihi itibariyle-eti Maden İşletmeleri Rezerv Bilgileri kullanılmıştır.

2 2004 Yılında Eti Maden İşletmelerinin bor üretimi brüt bazda ; ton konsantre cevher ve ton rafine bor dur. Bor, çok çeşitli bileşik yapma kapasitesine ve nötronları absorbe etme özelliğine sahip olup sanayinin yüzlerce dalında kullanılan, vazgeçilmez girdilerden biridir. Bor mineralleri ve rafine bor ürünleri çok geniş ve farklı alanlarda kullanılmaktadır. Uygulama alanlarına göre dünya bor tüketiminin dağılımına bakıldığında, dünya bor tüketiminin % 20 si yal哇t哇m tipi cam elyaf哇, %15 i tekstil tipi cam elyafı, % 8 i borosilikat camı, %16 sı deterjan yapımında, % 13 ü sır-emaye üretiminde, % 5 i tarımda ve geri kalan %23 ü diğer sektörlerde tüketilmektedir. Tablo 2 ve Şekil 1 de nihai kullanım alanlarına göre 2001 yılı dünya bor tüketimi verilmektedir. Tablo 2. (Bin ton B 2 O 3 ) Kullanım Alanı Yal哇t哇m cam elyaf哇 Tekstil elyafı Borosilikat camı ihai Kullan哇m Alanlar哇na Göre 2001 Y哇l哇 Dünya Bor Tüketimi cam Kuzey Amerika Latin Amerika Batı Avrupa Doğu Avrupa Asya Afrika/ Orta Doğu Frit/sır Tarım Deterjan Diğer TOPLAM TOPLAM Kaynak: The Economics of Boron (Roskill, 2002)

3 ihai Kullan哇m Alanlar哇na Göre Dünya Bor Tüketimi (%, Toplam=1.5 Milyon ton B2O3) Diğer 23% Yalıtım cam elyafı 20% Deterjan 16% Tarım 5% Frit/sır 13% Borosilikat cam 8% Tekstil cam elyafı 15% S LÜLOZጇ剧K ጇ剧ZOLASYO MALZ M L ጇ剧 D BO KULLA IMI 1970'li yılların sonlarında ABD'de selülozik izolasyon malzemesi adıyla bilinen yeni bir izolasyon malzemesi piyasaya sürülmüş ve bu malzeme binaların izolasyonunda geniş çapta kabul görmüştür. Bor, selülozik izolasyon malzemelerinde alev yavaşlatıcı olarak kullanılmaktadır. Aslında 1960'lı yıllarda geliştirilmiş olmasına rağmen, selülozik izolasyon malzemeleri 1970'lerin sonlarına kadar yaygın olarak kullanılmamıştır. Bu malzemenin 1970'lerin sonlarında ABD'de yaygın olarak kullanılmaya başlanmasının başlıca nedenleri şunlardır. - Petrol krizi ve fiyatlarının binalarda enerji tasarrufunu zorunlu hale getirmesi. - İzolasyon tipi cam elyafı üretiminin talebi karşılayamaması, ve bunun yerine selülozik izolasyon malzemesinin kullanılması. Selülozik ጇ剧zolasyonun Gelecekteki Kullan哇m Tahmini: 1970'li yılların sonlarında ABD'de selülozik izolasyon malzemesi adıyla bilinen yeni bir izolasyon malzemesi piyasaya sürülmüş, ve bu malzeme binaların izolasyonunda geniş çapta kabul görmüştür. ABD'de eski konutlarda çift cidarlı duvarların yalıtılmasında selülozik izolasyon malzemelerinin kullanımı önemini sürdürmektedir. İzolasyon tipi cam elyafı sadece binanın duvarı inşa edilirken uygulanabilmektedir. Fakat selülozik izolasyon malzemesi ise önceden inşa edilmiş bir duvarın içindeki küçük çaplı deliklere pompalanarak doldurulabilmektedir. Diğer taraftan üreformaldehit köpükler bina izolasyonunda selülozik malzemeler ile başarılı bir şekilde rekabet etmiş olmasına rağmen, son zamanlarda gerek inşaat sırasında ve gerekse inşaat tamamlandıktan sonra bu köpüklerin ortama kanserojen maddeler yaydıklarından şüphe edilmiş ve bunların kullanımı kısıtlanmıştır. Selülozik ጇ剧zolasyon Malzemesinin Üretim Tekniği: Selülozik izolasyon malzemesi aslında kimyasal işleme tabi tutulmuş hurda gazete kağıdıdır. ABD yangın tüzükleri tarafından gerekli görülen alev yavaşlatma özelliğini

4 bor bileşikleri sağlamaktadır. Bu malzeme binalarda çatı katlarına ve boşluklu duvarlara enjekte edilerek izolasyon sağlanmaktadır ጇ剧 TASA UFU SAĞLAYA Dጇ剧Ğ BO KULLA IMLA I Bir bor bileşiği olan Bor nitrür, yüksek sıcaklıklarda elektrik ve ısı izolasyonunun sağlanması amacıyla da kullanılmaktadır. Hekzagonal bor nitrür 3500 o C ısıya dayanır, ıslanmaz, dielektrik sabiti alüminyumun 4 katıdır. Demir, bor, karbon ve silisyum ile yapılan deneme amaçlı camsı metal üretimlerinde başarılı olunmuştur. Bu metaller transformatörlerdeki enerji kaybını 1/3 oranında azaltmaktadırlar. Na 2 SO 4, su ve boraks dekahidrattan oluşan karışım, oda döşemesine entegre edildiğinde gündüz saatlerinde pencereden giren güneş enerjisini absorbe etmekte, geceleyin bu enerjiyi açığa çıkararak odayı kendiliğinden ısıtmaktadır. Tekstil tipi cam elyafından üretilen kompozit malzemeler diğer malzemelere göre daha hafif olduğundan nakliyat esnasında yakıttan tasarruf sağlamaktadır 哇. ጇ剧 TASA UFU SAĞLAMAYA Y哇 Lጇ剧K A Aᗧ嚧TI MA ÇALIᗧ嚧MALA I Japonya daki Aoyama/Gakuin Üniversitesi nde ve ABD deki Iowa Eyalet Üniversitesi nde yapılan ve 25 Şubat 2001 tarihinde açıklanan bilimsel çalışmalara göre, -233 ve -234 derecedeki Magnezyum-bor bileşiminin süper iletkenlik özelliğine sahip olduğu tespit edilmiştir. Araştırmacılar, bir gün bu bileşimden oluşan yarı iletken maddelerin, oksijen barındıran maddelerden yapılan kablolara göre daha fazla akım taşıyabilecek duruma gelebileceğini ifade etmektedirler. Bu durum çok hızlı bilgisayarların yapımında, oksijen içeren maddelerle çalışmanın zor olduğu yerlerde, Magnezyum-bor bileşiminin kullanılmaya başlanabileceğini göstermektedir. Magnezyum-bor bileşiği yüksek ısıdaki iletkenliği sayesinde bilgisayar bileşenlerinin dört kat daha hızlı çalışmasını sağlayabilecektir. Bilim adamları, magnezyum-bor süper iletken kabloların direnç karşısında önemli bir kayba uğramadan daha fazla elektrik taşıyacağını da bildirmektedirler. Bor un kullanım alanlarıyla ilgili olarak özellikle uçak ve uzay sanayilerine yönelik, çoğunlukla ABD, Avrupa, Rusya ve Japonya da yapılmakta olan araştırma uygulamaları dikkat çekicidir. Bu araştırmalar daha çok yapı elemanları ve yakıtlara yöneliktir. Ancak büyük bir gizlilik içinde yapılan araştırma ve uygulamalar ile ilgili bilgilere maalesef ulaşılamamaktadır. ABD Ordusunda bazı uçak ve füzelerde borlu yakıtlar kullanılmaktadır. Bor üzerinde yürütülen araştırmalar sadece ABD ile sınırlı değildir. Avrupa Uzay Ajansı da bor ve borlu yakıtlar üzerine çalışma yapmaktadır. Anılan ajans geliştirdiği üç tip borlu yakıtı Avrupa Patent Ofisine tescil ettirerek Patentini almıştır. Bugün Ariane roketlerinde kullanılan yakıtların da borlu yakıtlar olduğu çeşitli kaynaklar tarafından ifade edilmektedir. Bor minerallerinin kara ve deniz ulaşımında kullanılan araçlarda da (otomobil, kamyon, lokomotif, gemiler) yapı elemanlarına ilave olarak diğer yakıtlarla karşılaştırıldığında yüksek yoğunlukta enerjiye sahip olması nedeniyle yakıt olarak ta kullanımı konusunda yapılan araştırmalar olumlu sonuçlara gitmektedir. Borun yanıcı fakat tutuşma sıcaklığının yüksek olması, yanma sonucunda kolaylıkla aktarılabilecek katı ürün vermesi ve çevreyi kirletecek emisyon açığa çıkarmaması

5 ulaşım araçlarında bir avantaj olarak kabul edilmektedir. Hatta kıtalararası seyahat edebilecek Bor Aracı tanımı da yapılmaya başlanmıştır T Mጇ剧Z ጇ剧 KAY AĞI OLA AK SODYUM BO Hጇ剧D Ü Bir bor bileşiği olan sodyum borhidrür (NaBH 4 ) yüksek miktarda hidrojen taşıyan bir madde olup, temiz ve yenilenebilir bir enerji kaynağıdır. Sodyum borhidrür, yakıt pillerinde hidrojen kaynağı olarak denenmiş maddelerden biridir. ABD de Ford firması, sodyum borhidrür lü yakıt piliyle hareket eden bir otomobil imal etmiş ve bununla test sürüşleri yapmıştır. Sodyum Borhidrür lü yakıt hücresiyle çalışan taşıtların, diğer yakıt hücreleriyle çalışan taşıtlara göre birçok avantajları bulunmaktadır: a) Petrole bağımlılık sıfırdır, b) diğer yakıt pilleriyle çalışan taşıtlarla mukayese edildiğinde, sodyum borhidrürlü yakıt piliyle çalışanlar yük ve yolcu taşıma yerinin genişliği bakımından daha avantajlıdır, c) Çıkan yan ürün (NaBO2) fabrikalarda tekrar sodyum borhidrüre dönüştürülür ve yakıt pilinde yeniden kullanılır, e) voltluk enerji üretilebilmektedir, f) Sürüş menzili daha uzundur, f) sodyum borhidrür alev almayan bir madde olduğundan, yolcu ve yük güvenliği bakımından diğer hidrojen kaynaklarına göre daha avantajlıdır. Sodyum Borhidrürlü yakıt pillerinin sadece otomobillerde değil, konut, hastane ve okulların elektrik ihtiyacını karşılamak için de kullanılabileceği belirtilmektedir. Fakat sodyum borhidrürün üretim maliyetinin yüksek olması, onun şimdilik yakıt pillerinde ekonomik olarak kullanılması önünde engel teşkil etmektedir.

6 Tablo 6. Y哇llar ጇ剧tibar哇yla Dünya Perlit Üretim Miktarlar哇 (ton) ÜLK L Ermenistan e/ Avustralya e/4/ Yunanistan (elenmiş) r/ Macaristan e/4/ İran e/ İtalya e/ Japonya e/ e/ Meksika 4/ r/ Filipinler r/ e/ Slovakya r/ Güney Afrika e/ Türkiye 4/ ABD Zimbavya DÜ YA TOPLAMI r/ Kaynak: usgs. gov, **Eti Holding A. Ş. Faaliyet Raporları, e/ tahmini r/ revize 4/ ham 5/ rapor edilen. Dünyanın en büyük perlit rezervine sahip ülkemizde ( yaklaşık 6 milyar ton ) Batı Anadolu'da mevcut perlit yataklarını değerlendirmek amacı ile 1972 yılında İzmir ili Menderes ilçesinde eski ünvanıyla Etibank perlit işletmesi tesisleri kuruluş çalışmalarına başlanmış, 1979 yılında perlit üretimine geçilmiştir yılında kırmaeleme ve genleştirme projeleri tamamlanarak üretime geçilmiş, 1989 yılında genleşmiş perlit satışlarını arttırmak için mikronize perlit ve izoşilte adlı ürün çeşitlemesine gidilmiştir. Halen tesislerimizde k哇r哇lm哇ş-elenmiş perlit, ᗧ嚧enleşmiş perlit, mikronize perlit ve izoşilte üretimleri devam etmektedir. Kurumumuz perlitin iç pazarda ETİPER markası ile tanınıp kullanılmasında önemli çalışmalar yapmıştır yılında Türkiye ham perlit (genleştirilmemiş) ithalat miktarı 485 ton ve değeri ise US $ olmuştur. Aynı yılda genleşmiş perlit ithalatı 23,5 ton olup bunun değeri US$ dır Yılında Türkiye ham perlit ihracatı ton olup bunun değeri US$ dır. Aynı yılda genleşmiş perlit ihracatı 193 ton olup bunun değeri US$ dır (DİE İstatistikleri).

7 2. 2. P Lጇ剧T ጇ剧 KULLA IM ALA LA I Perlit genleşmiş olarak kullanıldığı gibi ham olarak da geniş kullanım alanlarına sahiptir. Perlit ve perlit ürünleri, her bir sektördeki kullanımı nedeniyle, önemli bir çevre dostu malzeme olup perlitin ticari değerini artıran en önemli özellikler şunlardır: Perlit, radyoaktivite içermeyen madenlerden olup, yağ, içme suyu ve benzeri gıda sularının filitrasyonunda, sanayide, tarımda ve inşaatta yaygın olarak kullanılmaktadır. Perlit anorganik bir madde olup, yüksek sıcaklıklarda özelliğini korumakta, yangının sıçramasını ve yayılmasını önlemektedir. Bünyesinde açık ve kapalı çok sayıda hava boşluğu olması nedeniyle hafiftir. Bu gözenekler, perlite olağanüstü ısı yalıtım özelliği kazandırmaktadır. Gözenekliğinin ve hafifliğinin bir sonucu olarak, yüksek frekanslı sesleri etkisiz hale getirmekte, darbeli sesleri yalıtmakta, sesi çok iyi bir şekilde absorbe etmektedir. Nötr bir malzeme olan perlit, kararlı kimyasal yapısı nedeniyle kimyasal reaksiyona girmemektedir (suda erimez, çürümez, bozuşmaz). Sterildir. Bakteri ve mikrop barındırmaz. Yapı malzemelerinde kullanılan perlit, hafifliği nedeniyle demir ve çimento kullanımını % 15 azaltarak malzeme tasarrufu sağlamakta, maliyetleri düşürmektedir. Yüksek ısı yalıtım özelliği nedeni ile duvar kalınlıklarının azalmasını böylece bina kullanma alanının artmasını sağlamaktadır. Perlitin hafif olması yapının ölü yük miktarını azaltmaktadır. Örneğin, 150m 2 ' lik bir daire 15 ton kum yerine 0,5 ton perlit ile sıvanabilmektedir. Genleştirilmiş perlit az hacimli, düşük yoğunlukludur, fiziksel olarak esnektir. Genleştirilmiş perlit doğal bir yalıtım malzemesi olup, ısı iletkenlik değeri 0,035 kcal/mh 0 C dir ISI YALITIMI AMAᗧ嚧IYLA ጇ剧 ᗧ嚧AAT S KT哇 Ü D KULLA IMI Ülkemizde üretilen perlitin % 80 i inşaat sektöründe ısı ve ses yalıtım malzemesi olarak kullanılmaktadır. Isı iletkenlik değerinin çok düşük olması, hafifliği, kullanılabilme ve işlenebilme kolaylığı, ısıya dayanımı, asit ve bazlara dayanıklılığı, bakteri barındırmayışı gibi birçok avantajları perliti inşaat sektöründe ideal bir yapı malzemesi durumuna getirmektedir. Örneğin; ETİPER ürünlerden birisi olan İzobeton kullanılarak % 40 yakıt tasarrufu sağlar. kullanımı sayesinde yaklaşık %40 enerji tasarrufu sağlanabilmektedir. Perlitin inşaat sektöründe kullanım alanları dört ana grupta toplanabilir: Is哇 ve ses yal哇t哇m amaçl哇 ᗧ嚧evşek dolᗧ嚧u uyᗧ嚧ulamalar哇 : Genleştirilmiş perlit ısı ve ses yalıtımı sağlamak amacıyla serbest olarak duvar ve döşemelerde kullanılabilmektedir. Bu uygulamalarda genleştirilmiş perlit, çift cidarlı bir duvarın iki cidarı arasına serbest olarak doldurulur. İnorganik bir malzeme olan perlitin ph'ı 6-7 dolaylarındadır. Bu nedenle kimyasal olarak pasiftir, çürümez, böcek ve bakteriden etkilenmesi söz konusu değildir. Şekil 3. de izoşilte uygulama örneği verilmektedir.

8 ጇ剧zoşilteli uyᗧ嚧ulamadaᗧ嚧 Dış Sıva, Yarım Tuğla Duvar 8. 5 cm İzoşilte İç Sıva ᗧ嚧ekil 3. ጇ剧zoşilte Uyᗧ嚧ulama 哇rneği Is哇 yal哇t哇m betonlar哇 ve hafif beton uyᗧ嚧ulamalar哇 : Genleştirilmiş perlitin inşaat sektöründe en yaygın kullanım şekli, yalıtım özelliğine sahip ısı yalıtım betonu yapımıdır. Genleştirilmiş perlitin çimento ile belirli oranlarda karıştırılması sonucu elde edilir. Perlit betonlarının (İzobeton'un) kullanım amacına göre yoğunlukları kg/m3, Isı iletkenliği 0,090-0,15 kcal/mh 0 C arasında değişir. Çoğunlukla açık ve kapalı çatılarda, zemine oturan döşemelerde, ara kat döşemelerde, ve alt yüzü dış etkilere açık döşemelerde uygulanmaktadır. İzobeton katmanı, iklim bölgelerine göre istenen ısı yalıtımının sağlanması amacıyla değişik kalınlıklarda yapılabilir. Kapalı çatılarda hazır bir ürün çeşidi olan izoşilte ile de yalıtım yapmak mümkündür. İzoşiltenin hazırlanışında hiçbir bağlayıcı madde kullanılmadığından ısı yalıtım değeri yüksektir. Isı iletkenliği, 0,045 kcal/mh 0 C. dir. Uygulaması pratik olup işçilik ve zamandan tasarruf sağlar. Ayrıca, çatılarda kullanılmakta olan perlitli kiremitler, toprak kiremitlere göre yüzde 54 daha az iletkendir. Perlitli kiremit üretiminde kullanılan harç; ısı izolasyonu normal kiremit e göre daha fazla olan kırılmış-elenmiş ham perlit ve çimentodan oluşmaktadır. Harcın yüzde i perlit ve %20 si ise çimentodur. ( bulak. net, 2004, ve Seraper). Aşağıdaki Şekil 4 de Perlitli Kiremit görülmektedir. ᗧ嚧ekil 哇. Perlitli Kiremit

9 Is哇 yal哇t哇c哇 ve yanᗧ嚧哇na karş哇 koruyucu s哇va üretimi : Genleştirilmiş perlitin diğer bir kullanım alanı ısı ve ses yalıtım amaçlı sıva yapımıdır. Perlitli yalıtım sıvası (İZOSIVA) genleştirilmiş perlitin, alçı veya portland çimentosu ve katkı maddeleri ile uygun oranlarda karıştırılmasıyla elde edilir. Klasik inşaat işlemlerine ilave bir işlem gerektirmeksizin normal kaba sıva yerine kullanılmaktadır. Yoğunluğu 400 kg/m 3 olan perlitli sıvanın Isı iletkenlik değeri, 0,12 Kcal/mh 0 C dir. Hafifliği, yangına karşı koruyuculuğu, nefes alan bir malzeme olması nedeniyle sağlıklı ortamlar oluşturur. Aşağıdaki Şekil 5. de izosıvalı uygulama örneği verilmektedir. İnşaatlarda perlit sıvası kullanımının yararlarını şöylece özetlemek mümkündür: 2 cm' lik İzosıva, 10 cm 'lik dolu tuğlaya eşdeğer ısı yalıtımı sağlar. Bir ton klasik kumlu sıva ile 2 cm kalınlığında 30 m 2 duvar yüzeyi sıvanırken, bir ton perlitli izosıva ile en az 90 m 2 'lik duvar yüzeyine sıva yapılabilir. Genleştirilmiş normal perlitin yoğunluğu ortalama 90 kg/m 3 dür. Buna göre perlit kumdan 12 kat daha hafiftir. 100 m 2 'lik bir konutta duvarlara geleneksel sıva yerine izosıva uygulaması ile 8,5-17,5 ton'luk bir ölü yük azalması sağlanır. Ölü yükteki bu azalma binayı taşıyacak kolon ve kirişlere daha az yük getireceğinden depreme karşı dayanıklı binalar olacaktır. Perlit kimyasal yapısı nedeniyle bir çeşit silikat olduğundan inşaat bağlayıcı malzemeleri ile iyi uyum sağlar. Ateşe dayanıklı olup, yangını geciktirici özelliği vardır. yanmaz., C de yumuşamaya başlayan perlit, C de viskoz hale dönüşür. Darbeli sesleri yalıtır. Ses emme kat sayısı, 125 Hz. de 0,18 Db, 400 Hz. ise 0,90 Db. dir. ጇ剧zos哇val哇 Uyᗧ嚧ulama Dış Sıva Klasik Delikli Tuğla Etiper izosıva ᗧ嚧ekil 5. ጇ剧zos哇val哇 Uyᗧ嚧ulama 哇rneği ጇ剧nşaatlarda yal哇t哇m amaçl哇 diğer uyᗧ嚧ulamalar: Yukarıda açıklanan üç uygulamaya ilave olarak genleştirilmiş perlit inşaatlarda şu şekillerde de kullanılmaktadır: - Şekillendirilmiş izolasyon malzemeleri (çatı ve zemin izolasyonlarında) - Perlitli hafif yapı elemanları, tavan kiremitleri, boru izolasyonları vs.

10 - Yüzey döşemelerinde (ısı ve ses yalıtıcı olarak) - Çimento ve alçı dışındaki bağlayıcılarla yapılan özel amaçlı perlit betonları ISI YALITIMI AMAᗧ嚧IYLA SA AYጇ剧D KULLA IMI Sanayide ısı yalıtım malzemesi olarak 1000 C ye kadar sıcaklıktaki reaktörlerin potaların vb. yalıtımında Soğuk hava depolarının yalıtımında Sıvılaştırılmış gaz tanklarının ısı yalıtımında Sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) Sıvılaştırılmış doğal gazlar (LNG) Sıvı oksijen Sıvı azot ve amonyak Sıvı propan, etan ve metan Sıvı soygazlar, itici gazlar (propellanlar), soğutucu gazlar (refrigeranlar vb. ) Perlitin ıs yalıtım amaçlı diğer bir kullanım alanı ise; (sanayi tankları) kriyojenik sistemlerin yalıtımıdır. Genleştirilmiş ince perlit (- 196) 0 C ye kadar olan azot ve oksijen tanklarının yalıtımında kullanılmaktadır. Bu tür sıvılaştırılmış gazların toplandığı tanklar değişik şekillerde olmakla birlikte, gövde çift cidarlı olmakta ve araya genleşmiş ince perlit doldurulmaktadır. Aşağıdaki şekil 6 de kriyojenik tankların ısı yalıtımında perlit kullanımı gösterilmektedir. ᗧ嚧ekil 6. Kriyoᗧ嚧enik Tanklar哇n Is哇 Yal哇t哇m哇nda Perlit Kullan哇m哇 DÜ YA DA KULLA IM ALA LA I A G哇 P Lጇ剧T TÜK Tጇ剧ML ጇ剧 Dünya üretimlerinin yaklaşık tonu ABD de tüketilmektedir. Geri kalanı ise başta Batı Avrupa ülkeleri olmak üzere diğer bir çok ülkede kullanılmaktadır. Perlit tüketimini etkileyen en önemli faktör inşaat sektöründeki aktivitedir. Bu nedenle perlit talebi inşaat sektöründeki gelişme ve durgunluklara paralel bir durum arz etmektedir.

11 İklim koşulları da yapılardaki yalıtım sistemlerinin geliştirilmesine, dolayısıyla perlit kullanımına etki eden bir diğer faktördür. Dünyada üretilen ham perlitin büyük bölümü genleştirilmiş şekilde tüketilmektedir. Genleştirilmiş perlit mükemmel ısı ve ses yalıtım özelliği nedeniyle kullanımı hayli yaygın, düşük yoğunluklu bir yapı malzemesidir. Bu itibarla perlit tüketimi geniş ölçüde inşaat sektöründeki aktiviteye bağlıdır. Dünya tüketiminin %43 ü ABD'de gerçekleşmiş olup, 2003 yılında ABD de tüketilen perlitin %64 ü inşaat üretim ürünlerinde, %13 u tarımda,%9 u filtre yardımcı malzemesi, %9 u dolgu malzemesi, %5 i diğer alanlarda kullanılmıştır ( gov,2004). Dünyada inşaat üretim ürünlerinde kullanılan perlitin yaklaşık %70 inin izolasyon plakaları ile tavan döşemelerinde kullanıldığı belirtilmektedir. KAY AKLA Bor Sektörüne Genel Bakiş, Planlama ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, 2002 Tekstil Tipi ᗧ嚧am lyaf哇哇n Fizibilite tüdü, Planlama ve Bilᗧ嚧i ጇ剧şlem Dairesi Başkanl哇ğ哇, The Economics of Boron Roskill, 2002 U. S. Geological Survey, Mineral Commodity Summaries, January usgs. gov,2004 http//:www. uh. edu Perlit Raporu, Planlama ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, 2003 MTA Rezerv Bilgileri, 2003 Türkiye de Yapıların Yalıtımı ve Perlit, Eti Maden İş. Gen. Müd, Perlit Maden Müdürlüğü İzolasyon Sektöründe Perlit Kullanımı Deligöz N., Enerji Tasarrufunda Perlit Ve Yalıtım, Eti Holding A. Ş., Perlit Maden Müdürü Wallace P. Bolen, Perlite, usgs. gov, etiholding. gov. tr Eti Holding A. Ş. Faaliyet Raporları bulak. net, Beş Y哇ll哇k Kalk哇nma Plan哇哇ጇ剧K ndüstriyel Hammaddeler Alt Komisyon aporu Yap哇 Malzemeleri ᗧ嚧ilt III : Pomza-Perlit-Vermikülit-Floᗧ嚧opit-Genleşen Killer,Ankara, Seraper Madencilik. 18. DİE İthalat, İhracat ve Üretim İstatistikleri