Hafta 2. KĠġĠLER ARASI ĠLETĠġĠM. ĠLETĠġĠM ÇEġĠTLERĠ VE ARAÇLARI

Transkript

1 ĠLETĠġĠM ÇEġĠTLERĠ VE ARAÇLARI KĠġĠLER ARASI ĠLETĠġĠM HEDEFLER Bu üniteyi çalıģtıktan sonra; ĠletiĢim çeģitlerini sayabilme, KiĢi içi ve kiģilerarası iliģkileri tanımlayabilme, Sözlü iletiģimin özelliklerini ve araçlarını açıklayabilme, Sözsüz iletiģimin özelliklerini ve araçlarını açıklayabilme, Tek yönlü, çift yönü ve çok yönlü iletiģimi kavrayabilme, ĠletiĢim araçlarını bilebileceksiniz. ĠÇĠNDEKĠLER 1. GiriĢ 2. ĠletiĢim ÇeĢitleri 2.1. KiĢi içi ve KiĢilerarası ĠletiĢim Sözlü ĠletiĢim Sözsüz ĠletiĢim 2.2. Tek Yönlü, Çift Yönü ve Çok Yönlü ĠletiĢim 2.3. Doğrudan ve Dolaylı ĠletiĢim 3. ĠletiĢim Araçları 4. Özet 5. Değerlendirme 6. Kaynaklar 7. Yararlanabilecek Diğer Kaynaklar Hafta 2

2 GĠRĠġ Daha önceki konuda iletiģimden, iletiģimin öğelerinden, iletiģimin özelliklerinden, iletiģimin amaçlarından bahsetmiģtik. ġimdi de iletiģimin çeģitleri ve araçlarından bahsedeceğiz. ĠLETĠġĠM ÇEġĠTLERĠ Genel anlamda iletiģim üç ayrı Ģekilde sınıflandırılmıģtır. Bunlar; 1.KiĢi içi ve kiģilerarası iletiģim a) Sözlü iletiģim b) Sözsüz iletiģim 2.Tek yönlü, çift yönü ve çok yönlü iletiģim 3.Doğrudan ve dolaylı iletiģim Biz konunun öneminden dolayı her üç çeģide de yer vereceğiz. 1. KĠġĠ ĠÇĠ VE KĠġĠLERARASI ĠLETĠġĠM KĠġĠ ĠÇĠ ĠLETĠġĠM Bir insanın düģünmesini, duygulanmasını, kiģisel ihtiyaçlarının farkına varmasını, iç gözlem yapmasını, rüya görerek kendi içinden mesaj almasını ya da kendine sorular sorarak bunlara cevaplar üretmesini bir iç iletiģim sayabiliriz. KarĢı karģıya gelen iki insan arasında gerçekleģen iletiģimin benzeri, tek bir insanın içinde de gerçekleģmektedir. Ġnsanlar kendi içlerinde bir takım mesajlar üreterek ve bunları yorumlayarak kiģi içi iletiģimde bulunurlar. Mesaj üretmek ve yorumlamak, kiģi içi iletiģimdir. KĠġĠLERARASI ĠLETĠġĠM Genel bir tanımla kaynağını ve hedefini insanların oluģturduğu iletiģimlere kiģiler arası iletiģim denir. KiĢiler arası iletiģim genellikle kendiliğinden ve teklifsizdir. ĠletiĢimi gerçekleģtirenler birbirlerinde sürekli geri bildirim alırlar. Herhangi bir iletiģimin kiģiler arası iletiģim sayılabilmesi için aģağıdaki özellikleri barındırması gerekir: ĠletiĢime katılan kiģiler yüz yüze olmalıdır. Katılımcılar arasında bir mesaj alıģveriģi olmalıdır. iletiģim sözlü veya sözsüz Ģekilde gerçekleģmelidir. Örneğin yazıģmalar kiģiler arası iletiģim sayılmaz. Bu çok sayıda tanımın buluģtuğu nokta kiģiler arası iletiģimin psikolojik nitelikli bir bilgi alıģveriģi olduğudur.

3 Bu arada bir noktayı belirtmekte yarar var; sadece sosyal roller arasında kurulan iliģkiler kiģiler arası iletiģim değildir. KiĢiler arası iletiģimin olması için mutlaka o sosyal rolün dıģına çıkılmalıdır. Örneğin hoca ile öğrenci arasındaki iletiģim sadece derse yönelikse bu kiģiler arası iletiģim değildir. Ne zaman ki dersin dıģına çıkılıp kiģisel konulara girilince o zaman kiģiler arası iletiģim gerçekleģmiģ oluyor. A) Sözlü ĠletiĢim: Bu iletiģim türü duyguları, düģünceleri ve bilgileri anlatmanın en iyi yoludur. KiĢilerin yazdıkları ve konuģtukları sözcüklerin tamamı sözlü iletiģimi oluģturur. KonuĢma dili iletiģimin temel araçlarından birisidir ve bunu canlılar içerisinde en geliģmiģ olan insan kullanır. Sözlü iletiģimler dil ve dil ötesi olmak üzere iki alt sınıfa ayrılmaktadır. Ġnsanların karģılıklı konuģmaları ve hatta mektuplaģmaları dille iletiģim olarak kabul edilmektedir. Dille iletiģimde kiģiler ürettikleri bilgileri birbirlerine ileterek anlamlandırırlar. Dil ötesi iletiģim sesin niteliği ile ilgilidir; ses tonu, sesin hızı, sesin Ģiddeti, hangi kelimelerin vurgulandığı, duraklamalar ve benzeri özellikler, dil ötesi iletiģim sayılır. Dille iletiģimde kiģilerin ne söyledikleri, dil ötesi iletiģimde ise nasıl söyledikleri önemlidir. Sözlü iletiģimin doğru kurulması ve istenen mesajın verilebilmesi için göndericinin bazı noktalara dikkat etmesi gerekmektedir: Gönderici anlattığı konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmalıdır. Mesaj açık, anlaģılır ve net bir Ģekilde verilmelidir. Anlatılan konu karģıdakinin ilgisini çekebilmeli ve gerçekleri yansıtmalıdır. Sözcükler doğru bir Ģekilde ve gerçek anlamlarıyla kullanılmalıdır. KonuĢanın baģarılı olabilmesi için kendine güvenmesi gerekmektedir. Sözlü ĠletiĢimin Araçları: Sözlü iletiģimin araçları, yazılan veya konuģulan sözcüklerdir. Kullanılan sözcüklerin iletiģim sürecine katkıları herkes için aynı anlam taģıması gerekir. Bu araçlar arasında en yaygın olarak telefon ve özellikle de polis ve jandarma teģkilatlarında telsiz kullanılmaktadır. Sözlü ĠletiĢimin Özellikleri: Sözlü iletiģimin en önemli özelliklerinden biri konuģulan dili dikkatle dinlemektir. Söylenenler açık ve kısa olmalıdır. KarıĢık cümleler dinleyicinin kafasını karıģtırabilir. B) Sözsüz ĠletiĢim: Sözsüz iletiģim, iletiģimin en temel türlerinden birisidir. Sözsüz iletiģim; kiģinin duygu, düģünce ve isteklerini, bilinçli ya da bilinçsiz olarak beden diliyle karģısındakine iletmesidir. Ġnsanlar, birbirlerinin gözlerine bakmaları ya da kaçırmalarıyla, giyimleri, duruģları, oturuģ biçimleri, aralarına koydukları fiziksek uzaklık gibi görsel simgelerle, birbirleri hakkında sezgisel bilgi edinerek, sözcüklere baģvurmadan iletiģim kurabilirler. ĠletiĢimin, etkili ve özellikle inandırıcı olmasında, duyguların payı çok büyüktür.

4 Ġnsanın düģüncelerini, bilgilerini iletmede en temel araç olan konuģma dili yani sözlü iletiģim, duyguların, heyecanların, coģkuların iletilmesinde çoğu kez yetersiz kalır. Bu nedenle, konuģurken duygularımızı, heyecanlarımızı ifade edecek mimiklere, el kol hare ketlerine farkında olmadan baģvururuz. Sözsüz ĠletiĢim Araçları: Bu iletiģim türü ise kiģilerin ses tonu, beden duruģu, yüz ifadesi, jest ve mimikleri, oturuģ Ģekli, giyim tarzı vb. özellikleri içerir. Genel anlamda beden dili iletiģimin doğru algılanması ve istenen etkinin oluģturulabilmesi için kelimelerden çok daha etkilidir. Yapılan birçok araģtırma iletiģimde kelimelerin %10, ses tonunun %30, beden dilinin ise % 60 oranında etkili olduğunu göstermektedir. Sözsüz iletiģim araçları kiģinin kontrolünde olmadığından düģünce ve duyguları sözlü iletiģimden çok daha doğru yansıtır. Bu iletiģimin baģarısı beden dilimizi ne kadar doğru kullandığımıza bağlıdır, 1. GörünüĢ: Ġnsanlar bir Ģey söylemeden önce görünümleri birbirine doğru ya da yanlıģ izlenim verirler. Bedenin duruģu, kıyafetin yaģa ve bedene uygunluğu, giyinme biçimi vs. 2. Yüz ifadesi: Yüz kaslarının amaçlı kullanımına yüz ifadeleri ya da mimik adı verilir. Korku, ĢaĢkınlık, sevinç, öfke vb birçok duyguyu ortaya koyan jest ve mimikler 3. Göz Hareketleri: Sözsüz iletiģimin ve beden dilinin en önemli öğesidir. Göz hareketleri genellikle bilinçsiz olarak kiģinin duygu ve düģüncelerini doğru olarak yansıtır. 4. Eller: DavranıĢ ve iģaret dilinin en önemli aracıdır. Ellerle yapılan çoğu hareket sözlü iletiģimi daha etkin hale getirir. 5. Dokunma: Çoğu zaman sevgi, Ģefkat, yakınlık, engelleme, öfke gibi birçok duyguyu yansıtır. Dokunmanın hemģirelik mesleğinde tedavi edici yanı da vardır. Örneğin konuģamayan bir hastaya hemģirenin dokunması, hastada onu anladığı ve yardıma hazır olduğu duygusunu oluģturur. 6. Dinlemeyi Kullanma: ġüphesiz iletiģimde konuģmak kadar dinlemekte önemlidir. KonuĢanın dinlenmesi karģımızdaki insanda özgüven ve saygı oluģturur. 7. KiĢilerarası Mesafe: ĠletiĢim sürecinde iletiģim kurulan kiģinin yakınlığıyla mesafe doğru orantılıdır. Sosyal iliģkilerde belli bir uzaklık istenirken birinci dereceden yakınlarımızla daha yakın iletiģim kurarız. KiĢilerarası mesafenin miktarı kiģiden kiģiye ve kültürden kültüre değiģiklik gösterir. Önemli olan iletiģim esnasında karģılıklı güvenin hissedilmesidir. Mahrem bölge: cm KiĢisel bölge: 46cm-1,2m Sosyal bölge: 1,2-3m Ortak bölge: 3,6m +

5 2.TEK YÖNLÜ, ÇĠFT (ĠKĠ) YÖNLÜ VE ÇOK YÖNLÜ ĠLETĠġĠM a)_tek Yönlü ĠletiĢim: Gönderici ile alıcı arasında geçen, göndericinin aktif, alıcının ise pasif olduğu iletiģim türüdür. Burada amaç göndericinin mesajını alıcıya iletmesi ve alıcıda bir etki oluģturabilmesidir. Alıcı pasif olduğu için iletiģimi etkilemez ve geribildirimde bulunması beklenmez. Bu iletiģimde alıcının mesajı istenilen biçimde algılayıp algılamadığı ve ne ölçüde etkilendiği araģtırılmaz. Tek yönlü iletiģim sürecinde bireylere bilgi, emir ya da öğüt verilmektedir. Bu iletiģim tek baģına kullanıldığı zaman etkisiz ve yetersiz kalır. Buna karģın birçok iģletmede ya da günlük yaģantımızda tek yönlü iletiģimin uygulandığı görülmektedir. Bu uygulamayı haklı gösteren nedenler ise Ģunlardır: Tek yönlü iletiģim uygulamaya hız kazandırır. Tek yönlü iletiģim giderleri azaltır. Mesajın açık ve anlaģılır olması halinde çift yönlü iletiģime gerek yoktur. Normal ölçüde kavrama anlama yeteneğindeki kiģiler mesajı kolaylıkla algılarlar. Bireyler birbirine güvenmelidir. Gönderilen her mesajın sonucunu araģtırmak ve denetlemek bireyler arasında güvensizlik ve huzursuzluk yaratır. Örn: Televizyonda yayınlanan programlar, haberler, duyurular vs. AĢağıda bir yönlü iletiģim Ģematize edilmiģtir: GÖNDERĠCĠ MESAJ ALICI b)_ġki Yönlü ĠletiĢim: Bu modelde hem gönderici hem de alıcı aktif olarak iletiģime katılır. Gönderici mesajını iletmekle kalmaz alıcıdan geribildirim vermesini de bekler. Bu modelde karģılıklı etkileģim söz konusudur. Alıcının geribildirimde bulunması mesajı aldığını ve değerlendirdiğini gösterir. Ġki yönlü iletiģim, gönderilen mesajın olumlu ya da olumsuz bir cevap biçiminde kaynağa dönüģümüdür. Ġki yönlü iletiģimde göndericiden çıkan mesaj, alıcıya geldiğinde ıģığın yansıması gibi tekrar ve kısa zamanda göndericiye döner. Burada amaç,elde edilen sonuçların mesajın kaynağına uygunluğunu saptamak ve bu arada mesajı amacına ulaģtırmaktır. Ortam, bireylerin kiģilik ve eğitim düzeylerindeki farklılık, gürültü, bireyler arası iletiģimi olumsuz yönde etkileyebilen etkenlerdir. Bu nedenle mesajı ileten sorumlu kiģi mesajın nasıl algılandığını, mesajın alınıp- alınmadığını bilmek zorundadır. Dinlememe ya da yazmama gibi nedenlerle mesajın yanlıģ anlaģılmasını önlemek bakımından çift yönlü iletiģime gerek vardır. Çift yönlü iletiģim, mesajın özünden ve gerçek amacından sapmaksızın iletilmesini sağlamaktır. AĢağıdaki diyalogda iki yönlü iletiģime örnek verilmiģtir:

6 Hasta: HemĢire Hanım yarın olacağım ameliyattan dolayı çok korkuyorum, mideme sancı girdi. HemĢire: Ameliyatla ilgili korkularınız var. Bu konuyla ilgili istersen konuģabiliriz. AĢağıda iki yönlü iletiģim Ģematize edilmiģtir: GÖNDERĠCĠ MESAJ ALICI GERĠBĠLDĠRĠM c)_ Çok Yönlü ĠletiĢim: Gönderici ve alıcının karģılıklı olarak aynı anda birbirlerini etkiledikleri iletiģim çeģididir. Bu modelde mesajı alanda verende hem gönderici hem alıcı konumundadır. Ġki tarafta etkin roldedir birbirlerine hem ileti gönderir hem de geribildirimde bulunurlar. Bu iletiģim türüne oturum toplantıları, hasta-hemģire arasında geçen diyaloglar, günlük sohbetler örnek olarak verilebilir. AĢağıdaki diyalogda iki yönlü iletiģime örnek verilmiģtir: HemĢire: Günaydın, sanırım bugün kendinizi daha iyi hissediyorsunuz. Hasta: TeĢekkür ederim iyiyim, siz yokken öğrettiğiniz uygulamaları yapmaya çalıģtım. HemĢire: Evet baģarılı olmuģsunuz, bugün çok daha iyi görünüyorsunuz.. AĢağıda çok yönlü iletiģim Ģematize edilmiģtir: GÖNDERĠCĠ MESAJ ALICI GERĠBĠLDĠRĠM

7 3. DOĞRUDAN VE DOLAYLI ĠLETĠġĠM Doğrudan iletiģim: KiĢilerin zaman ve yer farkı olmadan, herhangi bir araç kullanmadan birbirleriyle karģılıklı olarak konuģtukları iletiģim çeģididir. Örn: Hasta ve hemģirenin görüģmesi Dolaylı iletiģim: Genellikle teknolojik araçlar vasıtasıyla kurulan iletiģim çeģididir. Burada katılımcıların yerleri ve zamanları önemli değildir. DüĢünceler çeģitli araçlar vasıtasıyla dolaylı olarak alıcıya iletilir. Örn: Ġnternet üzerinden yapılan yazıģmalar vb. ĠLETĠġĠM ARAÇLARI ĠletiĢim kurarken kelimelerin doğru seçiminin öneminden, beden dilinin ne kadar etkili olduğundan bahsettik. ĠletiĢim araçları da iletinin daha etkin olabilmesi ve doğru anlaģılması için önemli yere sahiptir. Örneğin hemģirenin herhangi bir uygulama hakkında hastaya verdiği eğitimi bizzat göstererek hatta uygulayarak öğretmesi hem daha kalıcı hem de etkin olacaktır. ĠletiĢim araçları genel anlamda üçe ayrılmaktadır: 1. Görme duyusuna yönelik iletiģim araçları: Resim, karikatür, harita, maketler, sergiler, gazete ve dergiler, slaytlar vb. 2. ĠĢitme duyusuna yönelik iletiģim araçları: Radyo, kaset, hoparlör, telefon vb. 3. Hem görme hem iģitme duyusuna yönelik iletiģim araçları: Sinema, tiyatro, tv, video, çizgi film, bilgisayar vb.

8 ÖZET İletişimin genel olarak üç grupta incelenir. Bunlar; kişi içi ve kişilerarası iletişim (sözlü iletişim ve sözsüz iletişim); tek yönlü, çift yönlü ve çok yönlü iletişim ; dolaylı ve dolaysız iletişimdir. Sözlü iletişimde kendimizi ifade etmek için kullandığımız sesler, kelimeler vs yer alır. Sözsüz iletişim ise jestler, mimikler, beden duruşu, göz hareketleri gibi özellikleri içermektedir. İletişimi sağlıklı kurabilmek için sözlü ifadelerin yanında beden dili de kullanılmalıdır. İletişim sadece konuşmak değildir belli özelliklere sahiptir ve bir amaç için gerçekleştirilir. Bir yönlü iletişim; sadece göndericinin aktif olduğu, mesajın alıcıya iletilmesi için yapılan iletişim türüdür. Diğer bir iletişim türü, göndericinin de alıcının da aktif olduğu iki yönlü iletişimdir. Burada alıcıdan geribildirim vermesi beklenir. Çok yönlü iletişim türünde ise göndericide alıcıda birbirlerine mesaj alıp verirler ve geribildirimde bulunurlar. Kelimeler ve beden dilinin haricinde birde iletişimi tamamlayan diğer bir unsurda iletişim araçlarıdır.

9 DEĞERLENDĠRME SORULARI 1. AĢağıdakilerden hangisi sözsüz iletiģim araçlarından biridir? a) Gazete b) Televizyon c) Kelimeler d) Göz Hareketleri e) Bilgisayar 2. AĢağıdakilerden hangisi sözlü iletiģimde mesajın doğru aktarılabilmesi için göndericinin dikkat etmesi gereken faktörlerden biridir? a) Konu alıcının ilgisini çekmeli b) Mesaj açık ve net bir Ģekilde aktarılmalı c) KonuĢmacı içten olmalı d) KonuĢmacı ileti hakkında bilgi sahibi olmalı e) Hepsi 3. AĢağıdakilerden hangisi iletiģim çeģitlerinden biridir? a) Üç yönlü iletiģim b) Dört yönlü iletiģim c) Çok yönlü iletiģim d) BeĢ yönlü iletiģim e) Altı yönlü iletiģim 4. AĢağıdakilerden hangisi gönderici ile alıcı arasında geçen, göndericinin aktif, alıcının ise pasif olduğu iletiģim türüdür? a) Tek yönlü iletiģim b) Ġki yönlü iletiģim c) Çok yönlü iletiģim d) Üç yönlü iletiģim e) EtkileĢim 5. Radyo, kaset, hoparlör, telefon vb. hangi tür iletiģim araçlarına örnektir? a) Görsel b) ĠĢitsel c) Hem görsel hem iģitsel d) Dokunsal e) Hepsi

10 Cevap Anahtarı 1. D 2. E 3. C 4. A 5. B YARARLANILAN KAYNAKLAR 1. Smitherman C (1981) Nursing Action for Health Promation, Philadelpia, F A Davis Company, Demiray U, Eroğlu E, Gökdağ D, Tuna Y, Ünlü S, Yılmaz R.A, Yüksel A.H. (2010), Etkili ĠletiĢim. Pagem Akademi, Ankara 3. Özcan A. (2006), HemĢire-Hasta ĠliĢkisi ve ĠletiĢim. Sistem Ofset Basım Yayın, Ankara 4. Dökmen Ü. (2010), ĠletiĢim ÇatıĢmaları ve Empati. Remzi Kitabevi, Ġstanbul 5. Doğan O, Doğan S. (2009), Sağlık Hizmetlerinde ĠletiĢim. Songür Yayıncılık, Ankara 6. Özkan M. (2009), Ġnsan ĠletiĢim ve Dil. Akademik Kitaplar, Ġstanbul 7. Telman N, Ünsal P. (2009), Ġnsan ĠliĢkilerinde ĠletiĢim. Epsilon Yayınları, Ġstanbul 8. Voltan Acar N. (2008), Ġnsan ĠliĢkileri ĠletiĢim. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 9. Cüceloğlu D. (2008) KeĢke siz Bir YaĢam Ġçin ĠletiĢim Donanımları. Remzi Kitabevi, Ġstanbul 10. Dökmen Ü. (2007), Küçük ġeyler. Sistem Yayıncılık, Ġstanbul 11. tr.wikipedia.org/wiki/ġletiģim ( )

11 ÖNERĠLEN KAYNAKLAR 1. Tabak R.S, Sonmaz S. (2009), Sağlık Hizmetlerinde ĠletiĢim, Songür Yayıncılık, Ankara 2. Üstün B, Akgün E, Partlak N (2005), HemĢirelikte ĠletiĢim Becerileri Öğretimi, Okullar Yayınevi, Ġzmir 3. Saygın O. (2005), Ġnsan ĠliĢkilerinde 4x4lük iletiģim, Hayat Yayınları, Ġstanbul 4. Çam ö. (2009),ĠletiĢimin Görünmeyen Yüzü Beden Dili, Beyaz Yayınları, Ġstanbul 5. Birol L. (2005) HemĢirelik Süreci. Etki Matbaacılık Yayıncılık, Ġzmir 6. Velioğlu P, Pektekin Ç, ġanlı T. (1991), Açıköğretim Fakültesi Yayınları