CMR Konvansiyonu - Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşımacılığı Konvansiyonu İle İlgili Anlaşma (CMR)

Transkript

1 CMR Konvansiyonu - Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşımacılığı Konvansiyonu İle İlgili Anlaşma (CMR) Gerekçe Malların karayolu ile taşınmasına ilişkin koşulları standardize etmenin, (özellikle bu çeşit taşıma için kullanılan belgeler) ve taşıyıcının sorumluluğu bakımından faydalarına inanan AKİT TARAFLAR, şu hususlarda anlaşmışlardır. Madde 1 İşbu anlaşma, (Mukavelede) belirtildiği üzere tesellüm yeri ile teslim için tayin edilen yerin iki ayrı memlekette bulunduğu hallerde, ücret mukabilinde malların taşıt ile karadan nakline ait her mukaveleye şamildir. Bu memleketlerden en az bir tanesi akit memleket olmalıdır. Tarafların ikamet mahalli ve milliyeti bahis konusu değildir. İşbu anlaşmanın tatbiki bakımından, " taşıt" tabiri 19 Eylül 1949 tarihli Yol Trafiği Anlaşması'nın 4'üncü maddesinde tarif edilen motorlu taşıtlar, dizi halinde taşıtlar, römorklar ve yarı römorklar, anlamına gelir. İşbu anlaşma sahası dahiline giren taşıma; devletler, devlet müesseseleri veya teşekkülleri tarafından yapıldığı hallerde de uygulanır. Aşağıdaki durumlarda Anlaşma uygulanmaz: Milletlerarası posta anlaşmaları gereğince yapılan taşımalarda. Cenaze nakillerinde. Ev eşyası nakillerinde. Akit taraflar, iki veya birkaçı arasında yapacakları özel anlaşmalarla işbu anlaşmanın hükümlerini değiştirmemeyi kabul ederler. Ancak, anlaşmayı sınır trafiğine uygulamamak veya tamamen kendi ülkelerine münhasır nakliye faaliyetlerinde mallar üzerinde hak iddia etmeye yarayan sevk mektubunun kullanılmasına müsade etmek gibi durumlar, bunun dışındadır. Madde 2 Malları ihtiva eden taşıt, 14'üncü madde hükümlerinin uygulandığı haller dışında, yolun bir kısmında deniz, demiryolu, nehir, kanal veya havayoluyla mallar boşaltılmadan taşındığı takdirde dahi, işbu anlaşma nakliyatın bütünü için uygulanır. Ancak diğer taşıt vasıtaları ile yapılan taşımalarda vuku bulan kayıp, hasar veya gecikmeler, karayolu taşıyıcısının bilfiil veya ihmalinden mütevellit olmayıp malların diğer taşıt vasıtasında taşınması sırasında ve sebebiyle meydana gelmiş olabileceği ispat edilirse; kara taşıyıcısının mesuliyeti işbu anlaşmaya göre değil, bahis konusu diğer taşıt vasıtası ile malların nakli için kanunen vaz'edilen şartlara uygun olarak, o taşıt vasıtası taşıyıcı ile gönderen arasında bir mukavele yapılmış farzedilir ve o mukavelede derpiş edilmesi mutad olan hükümlere göre tayin edilir. Mamafih, vaz'edilmiş bu gibi şartlar mevcut olmadığı takdirde, karayolu taşıyıcısının mesuliyeti işbu anlaşmaya göre tayin edilir. Şayet karayolu taşıyıcısı diğer taşıt vasıtaları ile de taşıma yapıyorsa, mesuliyeti işbu madde 1'inci paragrafı gereğince tayin edilir. Ancak bu takdirde, karayolu ve diğer taşıt vasıtaları ile taşıma yapan kimse, iki ayrı şahıs gibi muamele görür. Fasıl II TAŞIYICININ MESUL OLDUĞU ŞAHISLAR Madde 3 İşbu anlaşmanın uygulanması bakımından taşıyıcı, istihdam ettiği şahısların ve taşımanın

2 yapılması için hizmetlerden faydalandığı diğer kimselerin vazifelerinin ifası sırasında hareket ve ihmallerinden, sanki bu hareket ve ihmaller kendisine aitmiş gibi, mesul olacaktır. Fasıl III TAŞIMA MUKAVELESİNİN AKDEDİLMESİ ve UYGULANMASI Madde 4 Taşıma mukavelesi bir sevk mektubunun tanzimi ile teyid edilir. Bu mektubun bulunmaması, usule aykırı oluşu veya kaybolması işbu anlaşmanın hükümlerine tabi kalacak olan taşıma mukavelesinin mevcudiyeti veya muterberliğine tesir etmez. Madde 5 Sevk mektubu üç ayrı nüsha halinde tanzim olunarak gönderici ve taşıyıcı tarafından imzalanır. Sevk mektubunun tanzim edildiği memleketteki kanunlar müsade ettiği takdirde bu imzalar, matbaada basılabilir. Yahutta onların yerine göndericiye verilir. İkinci, mallarla beraber gider. Üçüncü ise taşıyıcı tarafından muhafaza edilir. Taşınacak malların başka taşıtlara yüklenmesi gerektiği, bunlar ayrı çeşit mallar olduğu veya ayrı partilere bölündüğü takdirde, gönderici veya taşıyı her çeşit yahutta her çeşit parti mal için ayrı bir sevk mektubu istemek hakkına haizdir. Madde 6 Sevk mektubu şu malümatı ihtiva edecektir. Sevk mektubunun tarihi ve tanzim mahalli, Göndericinin adı ve adresi, Taşıyıcının isim ve adresi, Malların tesellüm mahalli, tarihi ve teslim için tayin edilen yer, Malların gönderildiği şahsın isim ve adresi, Malların mahiyetinin tarifi, ambalaj şekli ve tehlikeli mallar bahis konusu olduğunda bunların herkesçe anlaşılacak şekilde tarifi, Kaç parçadan ibaret olduğu ve bunların özel marka ve sayıları. Malların brüt ağırlığı veya başka şekilde ifade edilmiş miktarı, Taşıma ücretleri (nakliye bedeli, ek masraflar, gümrük resimleri ve mukavelenin akdinden teslime kadar yapılan diğer masraflar) Gümrük ve diğer formalite için gerekli talimat, Akine bir madde bulunmasına rağmen, taşımanın işbu anlaşma hükümlerine tabi olduğuna dair not. Gerekli durumlarda, sevk mektubu ayrıca şu bilgileri de ihtiva edecektir. Aktarmaya müsaade edilmediğine dair not, Göndericinin ödemeyi tahattüt ettiği masraflar, Malın tesliminde yapılacak ödemeye ait masrafların miktarı, Mal değerinin beyanı ve tesliminde özel faizi temsil eden miktar, Malların sigorta edilmesine dair göndericinin alıcıya vereceği talimat, Taşımacıların yapılması için mutabık kalınmış zaman süresi, Taşıyıcıya verilen belgelerin listesi, Taraflar, faydalı addettikleri diğer hususları da sevk mektubuna dercedebilirler. Madde 7 Gönderici, aşağıdaki hususları hatalı veya kifayetsiz oluşundan maruz kaldığı zarar, hasar ve

3 yaptığı masraflardan mesuldür. Madde 6, paragraf 1; (b), (c), (d), (e), (f), (h) ve (j)'de belirtilen hususlar, Madde 6, paragraf 2'de belirtilen hususlar. Sevk mektubunun tanzim edilmesini sağlamak için veya daha başka hususların içine dercedilmesi maksadiyle gönderecinin vereceği her türlü diğer talimat. Göndericinin talebi üzerine taşıyıcı işbu maddenin 1'inci paragrafında belirtilen hususlar sevk mektubuna dercederse, aksi ispat edilmedikçe bunu gönderici namına yapmış addedilecektir. Sevk mektubu; madde 6, paragraf 1 (k)'da belirtilen beyanı ihtiva etmezse; taşıyıcı bu ihmal yüzünden mallara tasarruf etmek hakkına haiz olan şahsın bu ihmalden dolayı maruz kaldığı zarar, hasar ve yaptığı masraflardan mesuldür. Madde 8 Malları teslim aldığı sırada, taşıyıcı şunları kontrol edecektir: Parça sayısı ve bunların üzerindeki marka ve numaralar bakımından sevk mektubundaki beyanların doğruluğunu, Malların ve bunların ambalajlarının görünüşteki durumu. Taşıyıcı, işbu maddenin 1 (a) paragrafında belirtilen beyanları kontrol etmek imkanlarından mahrum ise, sevk mektubuna itiraz kayıtlarını yazacak ve bunların mucip sebeplerini de zikredecektir. Aynı şekilde, malların ve ambalajların görünüşteki durumu ile ilgili itirazı kaydı sebeplerini de açıklayacaklardır. Gönderici sevk mektubunda bu itiraz kayıtlarına bağlı kalacağına açıkça kabul etmiş olmadıkça, bunlar onu ilzam etmez. Gönderici, malların gayrisafi ağırlığını veya bunların başka türlü ifade edilmiş miktarını kontrol etmesini taşıyıcıdan istemek hakkına haizdir. Ayrıca, parçaların muhteviyatının kontrol edilmesini de talep edebilir. Taşıyıcı kontrol masraflarını talep etmek hakkına haizdir. Kontrollerin neticeleri sevk mektubuna yazılır. Madde 9 Sevk mektubu, taşıma mukavelesinin akdini, mukavelelerin şartlarını ve malların taşıyıcı tarafından tesellümünü, aksi sabit oluncaya kadar, ispatlayan belgedir. Sevk mektubunda taşıyıcı tarafından dermeyan edilmiş itiraz kaydı mevcut değilse, aksi ispat edilmedikçe tesellümde malların ve ambalajlarının iyi durumunda olduğu, sayılarının, marka ve numaralarının sevk mektubunda yazılı olanlara uyduğu farzolunur. Madde 10 Gönderici, şahıslara, malzemeye ve diğer mallara vaki olacak zarar, ziyan ve hasardan, malların kusurlu olarak ambalajlanmasından mütevellit masraflardan taşıyıcıya karşı mesuldür. Ancak malların tesellümünde kusur aşikar ise ve taşıyıcı tarafından biliniyorsa ve bu hususta bir ihtiraz kaydı dermeyan etmemiş ise bu hüküm sakıttır. Madde 11 Malların tesliminden önce tamamlanması gereken gümrük ve diğer formalitelerin yerine getirilmesi için gönderici lüzumlu belgeleri sevk mektubuna iliştirecek yahutta taşıyıcıya verecek ve talep ettiği diğer bilgileri kendisine temin edecektir. Taşıyıcı bu belgelerle verilen malümatın doğruluğunu ve kifayetini incelemek zorunda değildir. Gönderici bu gibi belgelerin bulunmaması, kifayetsiz veya usule aykırı oluşundan mütevellit zarar, ziyan ve hasardan, taşıyıcıya karşı mesuldür. Ancak taşıyıcının hatası veya ihmali görülen durumlar, bu hükmün dışındadır.

4 Sevk mektubunda belirtilen, bu mektuba ekli veya kendilerine tevdi edilen belgelerin kaybından veya hatalı kullanılmasından doğacak neticelerden taşıyıcı, komisyoncu gibi aynı derecede mesuldür. Ancak taşıyıcının ödeyeceği tazminat, malların kaybı halinde ödenmesi gereken tazminatı geçemez. Madde 12 Gönderici, bilhassa nakliyatı durdurmasını, teslimin yapılacağı mahalin değiştirmesini veya sevk mektubunda gösterilen alıcıdan başkasına teslim etmesini taşıyıcıdan talep etmek suretiyle mallara tasarruf etmek hakkına haizdir. Sevk mektubunun ikinci nüshası alıcıya tevdi edildiği veya alıcı Madde 13, paragraf 1'de derpiş edildiği şekilde hakkını kullandığı zaman, göndericinin tasarruf hakkı ortadan kalkar. O andan itibaren taşıyıcı, alıcının emirlerine uyacaktır. Bununla beraber gönderici tarafından sevk mektubuna o yolda bir şerh verilmiş ise, sevk mektubunun tanziminden itibaren tasarruf hakkı alıcıya aittir. Tasarruf hakkını kullandığı sırada alıcı malların diğer bir şahsa teslimini emretmiş ise, bu diğer şahıs başka alıcılar göstermek hakkına haiz değildir. Tasarruf hakkını kullanma aşağıdaki şartlara tabidir: Gönderici veya işbu maddenin 3'üncü paragrafında öngörülen durumda bu hakkı kullanmak isteyen alıcı, taşıyıcıya verilen yeni talimatın bulunduğu sevk mektubunu ibraz etmeli ve bu talimatı yerine getirmenin grektirdiği bütün masraf, zarar ve ziyanı tanzim eylemelidir. Bu talimatın yerine getirilmesi onları yerine getirecek şahsın eline geçtiği anda mümkün olmalı ve ne taşıyıcının normal işlerine engel olmalı, ne de gönderilen diğer malların gönderici veya alıcılarına zarar vermelidir. Bu talimat gönderilen malların bölünmesine yol açmamalıdır. İşbu maddenin 5 (b) paragrafında öngörülen hükümlerden dolayı taşıyıcı aldığı talimatı yerine getirmezse, bu talimatı kendisine vermiş olan şahsa derhal bilgi verecektir. İşbu maddede öngörülen şartlara göre verilen talimatı bir taşıyıcı yerine getirmemiş yahutta bunları sevk mektubu birinci nüshasını talep etmeden yerine getirmiş ise, bu olaydan meydana gelen zarar ve ziyan için talepte bulunmak hakkına haiz şahsa karşı mesul olacaktır. Madde 13 Malların teslim için tespit edilen yere varışından sonra alıcı, taşıyıcıdan makbuz mukabilinde kendisine sevk mektubunu ikinci nüshasını ve malları teslim etmesini istemek hakkına haizdir. Malların kaybolduğu tespit edilir veya 19.ncu maddede öngörülen müddetin hitamından sonra vasıl olmazsa, taşıma mukavelesinden doğan hakları, alıcı kendi adına taşıyıcıya karşı kullanmak hakkına haizdir. İşbu maddenin 1.ncü paragrafında kendisine bahsedilen haklardan faydalanan alıcı, sevk mektubundan hasıl olan masrafları ödemekle mükelleftir. Fakat bu konuda bir ihtilaf zuhur ettiği takdirde taşıyıcı, alıcı tarafından teminat gösterilmedikçe malları teslim etmeye mecbur değildir. Madde 14 Mallar teslim mahaline varmadan önce, mukaveleyi sevk mektubunda öngörülen şartlara göre uygulamak, herhangi bir sebeple mümkün olmadığı takdirde taşıyıcı, 12. madde hükümleri gereğince malları tasarruf etmek hakkına haiz şahıstan talimat isteyecektir. Bununla beraber, şartlar malların mevk mektubunda öngörülenden farklı bir şekilde taşınmasına müsait ise ve taşıyıcı 12. madde hükümleri gereğince malları tasarruf etmek hakkına haiz şahıstan münasip bir zaman içinde talimat alamamışsa, malları tasarruf hakkına haiz kimsenin menfaatlerini en uygun görünen tedbirleri alacaktır.

5 Madde 15 Malların teslim mahaline varışından sonra şartlar bunların teslimini engellediği hallerde, taşıyıcı göndericiden talimat isteyecektir. Şayet alıcı malları kabul etmezse, gönderici sevk mektubunun birinci nüshasını ibraz etmeye mecbur olmadan bu malları tasarruf etmek hakkına haizdir. Alıcı malları kabul etmemiş bile olsa, taşıyıcıya göndericiden hilafına talimat gelmediği müddetçe bunların teslimini talep edebilir. Alıcı, Madde 12 paragraf 3 gereğince haklarını kullanarak, malların başka bir şahsa teslimine dair emir verdikten sonra, bunların teslimini engelleyici şartlar ortaya çıktığında, alıcı gönderici imiş ve diğer şahıs alıcı imiş gibi, işbu maddenin 1 ve 2'nci paragrafları uygulanır. Madde 16 Tayıcı, talemat talebi dolayısıyla yaptığı masraflarla bu talimatı yerine getirmenin gerektiği masrafları geri almak hakkına haizdir. Ancak bu masrafların kendi kusur ve ihmali yüzünden yapılmamış olması gerekir. Madde 14, paragraf 1'de ve Madde 15'de öngörülen durumlarda taşıyıcı, malları onları tasarruf etmek hakkına haiz olan şahsın hesabına derhal boşaltabilir. Bunun üzerine, taşıma işi sona ermiş addedilir. Ondan sonra taşıyıcı malları bu hakka haiz şahsın adına muhafaza eder. Mamafi bunları üçüncü bir şahsa tevdi edebilir. Bu takdirde, üçüncü şahsın seçiminde tedbirli hareket etmek dışında hiçbir mesuluyet kalmaz. Sevk mektubu ile ilgili masraflarla diğer bütün masrafların tahakkuku devam eder. Mallar çabuk bozulan cinsten ise, veya durumları öyle gerektiriyorsa yahutta depo masrafları malların değeri ile mütenasip değilse taşıyıcı, bu malları tasarruf etmek hakkına haiz şahıstan talimat beklemeden onları satabilir. Ayrıca münasip bir müddet geçtikten sonra, bu malları tasarruf etmek hakkına haiz olan şahıstan, makul olarak ifa edebileceği aksine bir talimat almadıkça, başka durumlarda da malların satışına tevessül edebilir. Eğer mallar işbu madde gereğince satılmış ise, satıştan elde edilen para, mallara ait masraflar, çıktıktan sonra, bunları tasarruf etmek hakkına haiz olan şahsın emrine verilir. Şayet bu masraflar, satıştan elde edilen paradan fazla ise, taşıyıcı farkını tahsil etmek hakkına haizdir. Satış halinde talip edilecek usul, malların bulunduğu yerin kanun veya teammüllerini göre tayin edilir. Fasıl IV TAŞIYICININ MESULİYETİ Madde 17 Taşıyıcı, malları teslim aldığı andan teslim edinceye kadar, bunların tamamen veya kısmen kaybından ve vuku bulacak hasardan mesuldur. Şayet kayıp, hasar veya gecikme taşıyıcının hatasından değil de talep sahibinin verdiği talimattan, mallara has bir kusurdan yahut da taşıyıcının önlenmesine imkan olmayan durumlardan ileri geliyorsa, taşıyıcı mesuliyetten ibra edilir. Taşıyıcıya, taşımayı yapmak için kullandığı kusurlu taşıttan, bu taşıtı kiraladığı şahsın yahutta vekili ve müstahdemelerinin hata veya ihmallerinden dolayı mesuliyet ibra edilemez. Madde 18 paragraf 2 ile 5'e tabi olmak üzere, kayıp veya hasar durumları aşağıda belirtilen şartların bir veya birkaçının tabii neticesi olan özel risklerden meydana gelmiş ise taşıyıcı mesuliyetten ibra edilir: Kullanılmasında mutabık kalınmış ve sevk mektubunda açıkça belirtilmiş olduğu üzere, madeni tubunda açıkça belirtilmiş olduğu üzere, madeni levha ile kaplanmamış açık taşıtlar kullanılması, Ambalajlanmadıkları veya fena ambalajlandıkları zaman, mahiyetleri icabı fire veren veya hasara uğrayan malların ambalajlanmaması yahuta hatalı ambalajlanmış olması,

6 Malların gönderici, alıcı veya bunlar adına hareket eden şahıslar tarafından alınması, taşınması yüklenmesi, istif edilmesi veya boşaltılması, Bilhassa kırılma, paslanma, çürüme, kuruma, akma, normal fire yahutta güve ve haşerattan kısmen veya tamamen zarar görmeye maruz malların mahiyeti, Sandık veya paketlerin üzerindeki marka veya numaraların yetersiz veya hatalı oluşu, Canlı hayvan nakli. Kayıp, hasar ve gecikmeye sebebiyet veren faktörlerden bazıları bakımından bu maddeye göre taşıyıcı mesul olmadığı hallerde, yine maddeye göre mesul olduğu faktörlerin kayıp, hasar ve gecikmeye yaptıkları katkı nisbetinde mesul olacaktır. Madde 18 Kayıp, hasar ve gecikmenin madde 17, paragraf 2'de öngörülen sebeplerden biri dolayısıyla meydana geldiğini ispat etmek, taşıyıcıya düşer. Taşıyıcı, durumun şartları bakımından kayıp veya hasarın madde 17, paragraf 4'de öngörülen özel risklere atfedebileceğini tespit ettiğinde, bunların bu sebeplerden ileri geldiği kabul edilir. Hak iddia eden kimse, kayıp veya zararın bu risklerle kısmen veya tamamen atfedilmeyeceğini ispat etmek hakkına haizdir. Anormal bir noksanlık veya sandık yahutta paketlerde bir kaybolma olduğu takdirde, kayıp veya hasarın madde 17, paragraf 4 (a)'da öngörülen durumlardan ileri geldiği faraziyesine dayanan hüküm uygulanmaz. Şayet taşıma, sıcağa, soğuğa, ısı derecesindeki değişmelere ve rutubete karşı koruyacak şekilde teçhiz edilmiş taşıtlarla yapılıyorsa; taşıyıcı, madde 17 paragraf 4 (d)'deki avanajdan faydalanmayı talep edemez. Ancak, bu çeşit teçhizatın seçilmesi ve kullanılması ile ilgili olarak kendisine düşen tedbirleri aldığını ve verilen özel talimata uyduğunu ispat ederse, böyle bir talepte bulunabilir. Taşıyıcı, durumla ilgili olarak kendisine düşen bütün tedbirleri aldığını ve verilen özel talimata uyduğunu ispat etmedikçe, Madde 17 paragraf 4 (f)'deki avantajdan faydalanmayı talep edemez. Madde 19 Mallar kararlaştırılan zaman süresi içinde teslim edilmemiş ise veya kararlaştırılmış zaman süresi olmadığı hallerde, taşımanın normal süresi ve bilhassa kısmi yüklerde tam yükü bir araya getirmek için gerekli zaman aşıyorsa, teslimde gecikme var demektir. Madde 20 Kararlaştırılan zaman süresinin sona ermesini müteakip 30 gün içinde veya kararlaştırılan zaman süresi yoksa, taşıyıcının malları teslim almasından sonra 60 gün içinde malların teslim edilmemiş olması, bunların kaybolduğuna kesin bir delil teşkil edecek ve bunun üzerine, hak sahibi bunları kaybolmuş farzedecektir. Kaybolan eşya mukabilinde tazminatını aldıktan sonra hak sahibi yazı ile müracaat ederek, tazminatın ödenmesini takip eden sene içinde mallar bulunduğu takdirde kendisine bilgi verilmesini isteyebilir. Bu müracaatının alındığı kendisine yazı ile bildirilir. Hak sahibi, kendisine bilgi verilmesini takip eden 30 gün içinde, sevk mektubunda gösterilen ücretleri ödemesi ve ayrıca aldığı tazminatı geri ödemesi karşılığında malların kendisine teslim edilmesini talep edebilir. Fakat Madde 23 ve uygulanabildiği takdirde Madde 26'da belirtilen teslimattaki gecikmeler için tazminat istemek hakkı mahfuzdur. Paragraf 3'de öngörülen 30 gün içinde 2'inci paragrafta belirtilen talebin yapılmaması veya talimatın verilmemesi halinde yahutta tazminatın ödenmesinden sonra mallar bir yıldan fazla bir

7 zaman geçmeden bulunmadığı takdirde, taşıyıcı bunları bulundukları memleketteki kanunlara göre tasarruf eder. Madde 21 Şayet mallar, taşıma mukavelesi gereğince tahsil edilmesi icabeden malın teslimindeki ödeme yapılmadan alıcıya teslim edilmiş ise, taşıyıcı göndericiye tazminat ödemekle mükelleftir. Bu tazminat, göndericinin alıcı aleyhine dava açmak hakkını haleldar etmemek şartiyle, adı geçen ödemenin miktarını aşamaz. Madde 22 Gönderici taşıyıcıya tehlikeli mallar tevdi ettiğinde kendisine tehlikenin gerçek mahiyetini bildirir ve gerekiyorsa alınacak tedbirleri belirtir. Şayet bu malumat sevk mektubuna dercedilmemiş ise, bu malları taşımanın teşkil ettiği tehlikenin gerçek mahiyetini taşıyıcının bildiğini başka yollarla ıspat etmek göndericiye veya alıcıya düşer. Bu maddenin 1.inci paragrafında belirtilen durumlarda, taşıyıcının tehlikeli olduğunu bilmediği tehlikeli mallar, taşıyıcı tarafından herhangi bir zaman veya yerde boşaltılabilir, imha edilebilir veya tazminat başka, gönderici bu çeşit malların taşınmak üzere tevdiinden veya taşımasından mütevellit bütün masraflarla zarar ve ziyandan mesuldür. Madde 23 İşbu anlaşmanın hükümleri gereğince bir taşıyıcı, malların kısmen veya tamamen kaybından dolayı tazminat ödemekle mükellef tutulduğundan bu tazminat malların taşınmak üzere kabul edildiği yer ve zamanki kıymetine göre hesaplanır. Malların kıymeti, ticaret borsası fiyatına göre tespit edilir. Eğer böyle bir fiyat yoksa, cari piyasa fiyatlarına göre bir tespit yapılır. Eğer ne ticaret borsası fiyatı, nede cari piyasa fiyatı mevcut değil ise, tespit aynı cins ve kalitedeki malların normal kıymetine göre yapılır. Bununla beraber, tazminat, eksik brüt ağırlığın kilogramı başına hesabın 8,33 birimini aşmayacaktır. Bu anlaşmada belirtilen hesap birimi, Uluslararası Para Fonu'nda tarif edildiği şekildeki "Özel Çekiş Hakkı" dır. Bu anlaşmanın üç sayılı fıkrasında belirtilen meblağ, olayla ilgilenen mahkemenin bulunduğu devletin ulusal parasına, karar tarihinde veya taraflar arasında mutabık kalınan tarihte cari kur değeri üzerinden tahvil edilecektir. Özel Çekiş Hakkı için uygulanacak, Uluslararası Para Fonu'na üye olan bir devletin ulusal parasının değeri, Uluslararası Para Fonu tarafından kredi muamele ve işlemleri için anılan tarihte geçerli değerlendirme yöntemine uygun olarak hesaplanacaktır. Özel Çekiş Hakkı uygulamaları için, Uluslararası Para Fonu'na üye olmayan bir devlein ulusal parasının değeri, o devlet tarafından tayin edilecek şekle göre hesaplanacaktır. Bununla beraber, Uluslararası Para Fonu'na üye omayan ve kanunları, bu maddenin (a) fırkasında belirtilen hükümlerin uygulanmasına müsait olmayan bir devlet, CMR'nin protokolünü onaylaması veya ona dahil olması tarihinde veya bunu müteakip herhangi bir zamanda, topraklarında uygulanacak, bu maddenin 3 sayılı fıkrasında belirtilen yükümlülüğe ait sınırın, 25 parasal birim olacağını beyan edebilir. Bu fırkada sözü edilen parasal birim, 900 ayar altının 10/31 gramına tekabül eder. Bu fıkrada belirtilen meblağın ulusal paraya tahvili, ilgili devletin kanunlarına uygun şekilde yerine getirilecektir. Bu maddenin (a) fıkrasının son cümlesinde belirtilen hesaplama ile bu maddenin (b) fıkrasında sözü edilen tahvil, bu fıkralarda hesap birimi olarak ifade edildiği şikli ile bu maddenin 3 sayılı fıkrasının meblağı için, devletin ulusal para üzerinde mümkün olduğu kadar gerçek değeri ifade edecek şekilde yerine getirilecektir. CMR'ye eklenen protokolün 3 sayılı maddesinde sözü edilen bir belgenin tevdi edilmesinde vede bu maddenin a veya b fıkralarında herhangi bir değişikliğin

8 yapılması halinde, devletler, Birleşmiş Milletler'in Genel Sekreteri'ne, duruma göre maddenin (a) fıkrası uyarınca yapılan hesaplanma şeklini veren veya bu maddenin b fıkrasına uygun olarak yapılan tahvil sonucu bildirecektir. Malların taşınması dolayısıyla ödenen taşıma ücreti, gümrük resimleri ve diğer masraflar da malların tamamen kaybedilmesi halinde tamamen ödenir. Kısmen kaybolma halinde ise, duçar olunan zarar nispetinde ödeme yapılır. Bunların dışında başka tazminat ödenmez. Gecikme halinde hak sahibi zarar ve ziyanın bundan ileri geldiğini ispat ederse, taşıyıcı bu zarar ve ziyan için, taşıma ücretini geçmemek üzere, tazminat öder. Madde 24 ve 26 gereğince ancak malların değeri veya teslim süresi için ödenecek özel faiz bahis konusu olduğu beyan edilmişse, daha yüksek tazminat talep edilebilir. Madde 24 Gönderici, mutabık kalınacak bir munzam ücret mukabilinde, sevk mektubunda Madde 23, hadagdaf 3'te belirtilen haddi aşan bir değer beyan edebilir. Bu takdirde beyan edilen değer bu haddin yerine geçer. Madde 25 Zarar ve ziyan vukuunda taşıyıcı, malların Madde 23, paragraf 1,2 ve 4 gereğince tespit edilen değerine göre hesaplanmış kıymetten düşme karşılığı olan bedeli öder. Mamafih tazminat, şu miktarları aşamaz: Eğer zevk edilen malların hepsi hasara uğramış ise hepsi kaybolduğunda ödenmesi gereken miktar, Eğer sevk edilen malların bir kısmı hasara uğramış ise, eksilen kısım için ödenmesi gereken miktar. Madde 26 Kaybolma, hasar veya kararlaştırılan zaman süresinin aşılması halinde gönderici, tayin edilecek bir munzam ödenmesi karşılığında, teslim süresi için ödenecek özel faizin miktarını tayin eder ve bunu sevk mektubuna yazar. Teslim süresi için özel bir faiz ödeneceği beyan edilmişse, 23,24 ve 25'inci Maddelerde önğörülen tazminattan ayrı olarak, ispat edilen fazla zarar ve ziyan için beyan edilen miktara kadar tazminat talep edilebilir. Madde 27 Hak sahibi, ödenecek tazminat için faiz talep edebilir. Yılda %5 üzerinden hesap edilecek bu faiz, ödeme talebinin yazılı olarak taşıyıcıya gönderildiği tarihten itibaren tahakkuk ettirilir. Böyle bir talepte bulunulmamış ise tahakkuk, dava açıldığı tarihten itibaren yapılır. Tazminatın hesaplanmasına esas teşkil eden unsurlar, ödemenin talep edildiği memleketin parası ile ifade edilmediği zaman, bahis konusu tazminatın o memleket parasına çevrilmesi, ödemenin yapılacağı gün ve yerde uygulanan kura göre olacaktır. Madde 28 Yürürlükte olan kanuna göre, bu anlaşmaya göre yapılan taşımadan meydana gelen zarar ve ziyan veya gecikme, mukavele dışı bir talebe yolaçtığı hallerde taşıyıcı, mesuliyetini hariç tutan veya ödeyeceği tazminatı tespit yahuta tahdit eden işbu anlaşma hükümlerinden faydalanabilir. Madde 23'de belirtilen şartlara göre, taşıyıcının mesul olduğu şahıslardan birinin zarar ve ziyan veya gecikmeden dolayı mukavele dışı mesuliyeti bahis konusu olduğu hallerde, bu şahıs taşıyıcının mesuliyetini hariç tutan veya ödeyeceği tazminatı tespit yahutta tahdit eden anlaşma hükümlerinden faydalanabilir.

9 Madde 29 Hasar, taşıyıcının kendi fena hareketinden veya davaya bakan mahkemelerin kararı ile kasti fena harekete muadil addedilen kusurundan ileri gelmiş ise taşıyıcı, mesuliyetini hariç tutan veya tahdit eden yahutta ispat yükünü karşı tarafa yükleyen işbu maddenin hükümlerinden faydalanamaz. Kasti fena hareket veya kusur taşıyıcının vekil veya müstahdemleri tarafından yahutta nakliye işinde kullandığı başka şahıslar tarafından vazifelerini ifa sırasında işlenmiş ise, aynı hüküm uygulanır. Bundan başka böyle bir durumda adı geçen vekiller, müstahdemler ve diğer şahıslar, şahsi mesuliyetleri bakımından 1'inci paragrafta belirtilen bu faslın hükümlerinden faydalanamazlar. Fasıl V TALEP VE DAVALAR Madde 30 Alıcı, taşıyıcı ile beraber durumlarını kontrol etmeden, veya zarar, ziyan ve hasarın açıkça görüldüğünü hallerde teslimi anında veya açıkça görülmediği hallerde teslimden yedi gün içinde (pazar günleri ve resmi tatiller hariç) durumu kendisine bildirmeden malları tesellüm ederse bu husus onun malları sevk mektubunda tarif edildiği şekilde aldığına delil teşkil edeektir. Açıkça gözükmeyen zarar ve ziyan veya hasarlarda bildirme, yazılı olarak yapılacaktır. Mallar alıcı ve taşıyıcıyı tarafından kontrol edildikten sonra, bu kontrolün neticesi ile tezat teşkil eden deliller ancak açıkça görülmeyen zarar, ziyan ve hasarlar için kabul olunabilir. Anak bunun için alıcının kontrolden sonra yedi gün içinde (Pazar günleri ve resmi tatiller hariç) durumu yazılı olarak taşıyıcıya bildirmiş olması şarttır. Mallar alıcının tararrufuna tevdi edildiği tarihten 21 gün içinde durum yazılı olarak taşıyıcıya bildirilmemiş ise, teslimdeki gecikmeler için tazminat ödenmez. İşbu maddede öngörülen zaman sürelerini hesap ederken duruma göre teslim tarihi, kontrol tarihi veya malların alıcı emrine tevdi edildiği tarih, sayılmayacaktır. Gerekli tetkik ve kontrolleri yapmak için taşıyıcı ve alıcı birbirlerine makul olan her kolaylığı göstereceklerdir. Madde 31 İşbu anlaşmaya göre yapılan taşımalardan ortaya çıkan davalarda, davacı taraflar arasında anlaşma ile tayin edilmiş, akit taraf memleketleri mahkemelerinde dava açabilir. Ayrıca şu memleketler Mahkemelerinde de dava açabilir: Davalının ikamet ettiği veya delaleti ile taşıma mukavelesinin akdedildiği esas işyerinin, şubesini yahutta acentesinin bulunduğu yerlerde. Taşıyıcının malları tesellüm ettiği veya teslim mahalli olarak gösterilen yerlerde. Başka mahkemelerde dava açılamaz. İşbu maddenin 1'nci paragrafı ile ilgili olarak bir dava, yine aynı paragrafa göre yetkili olan bir mahkemede görülmekte ise veya böyle bir mahkeme tarafından bir taleple ilgili olarak karar verilmişse, aynı sebeplerle aynı taraflar arasında yeni bir dava açılamaz. Ancak, ilk davanın açıldığı memleketteki mahkemenin kararı, yeni davanın açıldığı memlekette kabili infaz değilse, bu hüküm uygulanamaz. Bir akit memleketteki bir mahkemenin 1'nci paragrafta bahsi geçen bir dava ile ilgili olarak verdiği karar, o memlekette kabili infaz ise, ilgili memleketteki gerekli formaliteler tamamlanır tamamlanmaz, diğer akit devletlerin herbirinde de kabili infaz olacaktır. Bu formaliteler, davanın yeniden görülmesine müsaade edemez.

10 İşbu maddenin 3'ncü paragrafındaki hükümler mütenakız kararlara, gıyaben verilen kararlara ve mahkeme emri ile yapılan ödemelere uygulanır. Fakat ara kararlarına veya talebi tamamen veya kısmen reddedilen davacıya masraflara ilaveten yüklenen tazminatlara uygulanamaz. İşbu anlaşma gereğince yapılan taşımalardan mütevellit davalarda, akit memleketlerde ikamet eden veya işyerleri ve bu memleketlerde olan akit memleketler vatandaşlarından masraflara karşılık teminat talep edilmez. Madde 32 İşbu anlaşma gereğince yapılan taşımalardan mütevellit davaların bir yıl içinde açılması gerekir. Ancak, kasti fena hareket veya mahkeme tarafından kasti fena hareket addedilen kusurlarda bu süre üç yıldır ve şu tarihlerde başlar: Teslimde kısmi kayıp, hasar veya gecikmelerde, teslim tarihinden itibaren; Tam kayıplarda, kararlaştırılan zaman süresi bitiminden 30 gün sonra, kararlaştırılmış zaman süresi yoksa, malların taşıyıcı tarafından tesellüm edildiği tarihten 60 gün sonra. Bütün diğer durumlarda, taşıma anlaşmalarının akdedildiği tarihten üç ay sonra. Zaman süresinin başlığı gün sayılmaz. Yazılı bir talep, taşıyıcı bunu yazılı bildiri ile reddedip; ona ilişik belgeleri iade edinceye kadar, zaman süresini talik eder. Talebin bir kısmı kabul edildiği takdirde zaman süresi, yalnız hala ihtilaf konusu olan talep için tekrar devam etmeye başlar. Talebin alındığı, cevap verildiğini ve belgelerin gönderildiğini ispat etmek, bu durumlarda güvenen tarafa aittir. Aynı maksatla yapılan başka talepler için zaman süresi talik edilemez. Yukarıdaki 2'inci paragraf hükümlerine tabi olarak, zaman süresinin uzatılması, davaya bakan mahkemenin kararına göre düzenlenir. Bu karar aynı zamanda yeniden dava açma haklarını da düzenler. Zaman aşımı ile sakıt olan dava açma hakkı, mukabil talep veya vereceği alacağına sayışma yoluyla kullanılmaz. Madde 33 Taşıma mukavelesi, bir mahkeme heyetine yetki veren bir madde ihtiva edebilir. Ancak bu karar tahkim heyetinin işbu anlaşmayı uygulamasını derpiş etmelidir.