TÜRKİYE DE OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARIN TRAFİK BİLGİ VE ALIŞKANLIKLARININ BELİRLENMESİ. Yetkin YELMEN YÜKSEK LİSANS TEZİ TRAFİK PLANLAMASI VE UYGULAMASI

Transkript

1 TÜRKİYE DE OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARIN TRAFİK BİLGİ VE ALIŞKANLIKLARININ BELİRLENMESİ Yetkin YELMEN YÜKSEK LİSANS TEZİ TRAFİK PLANLAMASI VE UYGULAMASI GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HAZİRAN 2010 ANKARA

2 Yetkin YELMEN tarafından hazırlanan TÜRKĠYE DE OKUL ÖNCESĠ ÇOCUKLARIN TRAFĠK BĠLGĠ VE ALIġKANLIKLARININ BELĠRLENMESĠ adlı bu tezin Yüksek Lisans tezi olarak uygun olduğunu onaylarım. Yrd. Doç. Dr. Seda HATĠPOĞLU Tez DanıĢmanı, ĠnĢaat Mühendisliği A.D... Bu çalıģma, jürimiz tarafından oy birliği ile Trafik Planlaması ve Uygulaması Anabilim Dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiģtir. Doç. Dr. Hülagü KAPLAN ġehir ve Bölge Planlaması A.D., Gazi Üniversitesi.. Yrd. Doç. Dr. Seda HATĠPOĞLU ĠnĢaat Mühendisliği A.D., Gazi Üniversitesi.. Yrd. Doç. Dr. M.KürĢat ÇUBUK ĠnĢaat Mühendisliği A.D., Gazi Üniversitesi.. Tarih: Bu tez ile Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu Yüksek Lisans derecesini onamıģtır. Prof. Dr. Bilal TOKLU Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü..

3 iv TÜRKĠYE DE OKUL ÖNCESĠ ÇOCUKLARIN TRAFĠK BĠLGĠ VE ALIġKANLIKLARININ BELĠRLENMESĠ (Yüksek Lisans Tezi) Yetkin YELMEN GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ Haziran 2010 ÖZET Ġnsanların günlük hayatlarında en çok karģılaģtıkları olgulardan biri trafiktir. Bu olgu ülkemizde nüfusun ve araç sayısının artmasıyla daha karmaģık ve daha büyük öneme haiz hale gelmiģtir. Dünyada ise bu olgu teknoloji ve eğitimin de etkisiyle daha önce fark edilerek gerekli tedbirler alınmıģ ve düzenlemeler yapılmıģtır. Fakat dünya devamlı geliģmekte ve yeni teknolojiler hayata geçmektedir. Bu teknolojilerin günlük yaģama adapte edilmesi ancak iyi bir eğitimle olur. Eğitime ne kadar küçük yaģta baģlanılırsa o kadar fazla verim alınır. Trafiğin de ülkemizde önemli bir yer tuttuğu ve trafik kazaları yüzünden birçok insanın hayatını kaybettiği göz önünde bulundurulursa trafik eğitiminin küçük yaģlardan itibaren verilmesinin gerekliliği kaçınılmaz bir gerçektir. Bu çalıģmada Türkiye de okul öncesi eğitim gören çocuklarda trafik olgusunun nasıl algılandığı, okulda ve evde bu konu hakkında neler öğretildiği, Dünyada bu eğitimin nasıl yapıldığı incelenmiģ ve Türkiyedeki durum anketlerle ortaya konmuģtur. Bilim kodu : Anahtar Kelimeler : Okul öncesi trafik eğitimi, trafik, aile Sayfa Adedi : 66 Tez Yöneticisi : Yrd. Doç. Dr. Seda HATĠPOĞLU

4 v TO DETERMINE THE TRAFIC KNOWLEDGE AND HABITS OF PRE- SCHOOL CHILDREN IN TÜRKİYE (M.Sc. Thesis) Yetkin YELMEN GAZİ UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY June 2010 ABSTRACT Traffic is one of the most common phenomena which people are faced in their daily lives. By the help technology and education, this phenomeno is understood long ago in the world and they took measures and made necessary regulations. However, world is in progress and new technologies are consistently adapted to our lives. The adaption of new technologies is possible only with good education. If the traffic education starts in earlier ages of childhood, then the outcome would be more productive. If it is evaluated that traffic is a major part of our lives and many people die because of traffic accidents in our country, traffic education in early ages is an unavoidable requirement. In this study pre-school children s intuition about traffic phenomenon, what children are taught about this phenomenon at home and school, how this traffic education is done in the world are analyzed in detail and the case of Turkey is presented with surveys. Science Code : Key Words : Pre-school traffic education, traffic, family Page Number : 66 Adviser : Assist. Prof. Dr. Seda HATİPOĞLU

5 vi TEŞEKKÜR ÇalıĢmalarım boyunca değerli yardım ve katkılarıyla beni yönlendiren hocam Yrd. Doç. Dr. Seda HATĠPOĞLU na, ayrıca bana desteklerini esirgemeyen değerli hocam Yrd. Doç. Dr. M.KürĢat ÇUBUK, Remzi TĠMUR, Egemen YÖRÜR, Ġzzet BAġARAN, Kenan GENÇ, Ömer UÇAR, Cengiz ÖZDEMĠR, Ahmet YAPAR, Alper KOÇKAL ve eģi, Taner Eġ ve kardeģi, Serdar PETEK, Seçkin KÖSEOĞLU, değerli Tabur Komutanlarım Ġsmail ÖZDEMĠR ve Fatih DÖNMEZ, babam M.Haluk YELMEN, annem Selma YELMEN ve sevgili eģim Yıldız ERĠAN YELMEN e teģekkürü bir borç bilirim.

6 vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... iv ABSTRACT... v TEġEKKÜR... vi ĠÇĠNDEKĠLER... vii ÇĠZELGELERĠN LĠSTESĠ... ix ġekġllerġn LĠSTESĠ... x 1. GĠRĠġ OKUL ÖNCESĠ EĞĠTĠM Eğitim ve Okul Öncesi Eğitimin Tanımı Okul Öncesi Eğitimin Tarihsel GeliĢimi Okul Öncesi Eğitim Gören Çocuklar Üzerinde Ailenin Etkisi Türkiye de Okul Öncesi Eğitimin Durumu ve ĠĢleyiĢi Dünya Ülkelerinde Okul Öncesi Eğitimin Durumu OKUL ÖNCESĠ TRAFĠK EĞĠTĠMĠ Okul Öncesi Trafik Eğitiminin Tanımı ve Gerekliliği Türkiye de Okul Öncesi Trafik Eğitimi ve ĠĢleyiĢi Dünyada Okul Öncesi Trafik Eğitiminin ĠĢleyiĢi OKUL ÖNCESĠ EĞĠTĠM GÖREN ÇOCUKLARDA ÖĞRENME TEKNĠKLERĠ ANKET UYGULAMASI Evren ve Örneklem Anket Uygulanan KreĢlerdeki Trafik Eğitimi Varsayımlar... 30

7 viii Sayfa 5.4. Verilerin Toplanması ve Analizi Anketlerin Değerlendirilmesi SONUÇ VE ÖNERĠLER KAYNAKLAR ÖZGEÇMĠġ... 66

8 ix ÇİZELGELERİN LİSTESİ Çizelge Sayfa Çizelge 5.1. Trafik nedir? sorusuna ait çizelge Çizelge 5.2. Çizelge 5.3. Trafik kuralları diyince aklınıza ne geliyor? sorusuna ait çizelge Trafik kuralları uymazsak ne olur? sorusuna ait çizelge Çizelge 5.4. Trafik polisi kimdir? sorusuna ait çizelge Çizelge 5.5. Trafik polisi neden ceza yazar? sorusuna ait çizelge Çizelge 5.6. Trafik lambasında hangi renkler var ve anlamları ne? sorusuna ait çizelge Çizelge 5.7. Arabada hangi koltukta oturuyorsun? sorusuna ait çizelge Çizelge 5.8. Neden arka koltukta oturuyorsun? sorusuna ait çizelge Çizelge 5.9. Arabada annen/baban emniyet kemeri takıyorlar mı? sorusuna ait çizelge Çizelge Bisiklet kullanıyor musun, kullanıyorsan nerede? sorusuna ait çizelge Çizelge Trafik kazası nasıl olur? sorusuna ait çizelge Çizelge Kreşe nasıl geliyorsun? sorusuna ait çizelge Çizelge Serviste emniyet kemeri takıyor musun? sorusuna ait çizelge Çizelge Tek başına sokağa çıkıyor musun? sorusuna ait çizelge Çizelge Bir arkadaşın, hadi yolda top oynayalım dedi, kabul eder misin? sorusuna ait çizelge Çizelge Arabada giderken sürücünün arabayı yavaş mı yoksa hızlı mı kullanmasını istersin? sorusuna ait çizelge Çizelge Şimdi koşmaya başlasan dur der demez hemen durabilirsin değil mi, peki arabada sürücü frene basınca senin gibi hemen durabilir mi? sorusuna ait çizelge... 56

9 x ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 5.1. Trafik nedir? sorusuna ait pasta grafiği Şekil 5.2. Şekil 5.3. Trafik kuralları diyince aklınıza ne geliyor? sorusuna ait pasta grafiği Trafik kuralları uymazsak ne olur? sorusuna ait pasta grafiği Şekil 5.4. Trafik polisi kimdir? sorusuna ait pasta grafiği Şekil 5.5. Trafik polisi neden ceza yazar? sorusuna ait pasta grafiği Şekil 5.6. Trafik lambasında hangi renkler var ve anlamları ne? sorusuna ait pasta grafiği Şekil 5.7. Arabada hangi koltukta oturuyorsun? sorusuna ait pasta grafiği Şekil 5.8. Neden arka koltukta oturuyorsun? sorusuna ait pasta grafiği Şekil 5.9. Şekil Arabada annen/baban emniyet kemeri takıyorlar mı? sorusuna ait pasta grafiği Bisiklet kullanıyor musun, kullanıyorsan nerede? sorusuna ait pasta grafiği Şekil Trafik kazası nasıl olur? sorusuna ait pasta grafiği Şekil Kreşe nasıl geliyorsun? sorusuna ait pasta grafiği Şekil Serviste emniyet kemeri takıyor musun? sorusuna ait pasta grafiği Şekil Tek başına sokağa çıkıyor musun? sorusuna ait pasta grafiği Şekil Şekil Şekil Bir arkadaşın, hadi yolda top oynayalım dedi, kabul eder misin? sorusuna ait pasta grafiği Arabada giderken sürücünün arabayı yavaş mı yoksa hızlı mı kullanmasını istersin? sorusuna ait pasta grafiği Şimdi koşmaya başlasan dur der demez hemen durabilirsin değil mi, peki arabada sürücü frene basınca senin gibi hemen durabilir mi? sorusuna ait pasta grafiği... 56

10 1 1. GĠRĠġ Günümüz dünyasında görülen hızlı nüfus artışı, sosyokültürel yapının gitgide değişmesi ve insanların kentlere göç etmesi toplu yaşama mecburiyetini doğurmuştur. Toplu yaşamanın gerektirdiği en önemli sorumluluklardan biri ise trafik bilincinin kazanılmasıdır. İnsanoğlu kültürel ve ekonomik yapı gereği sürekli hareket halinde olmakta ve zamanının önemli bir kısmını trafikte geçirmektedir. Çok değerli olan zamanın verimli bir şekilde kullanılması, ondan da öte trafikte meydana gelen can kayıpları ve yaralanmaların asgariye indirilmesi ancak ve ancak trafik kültürünün kazanılmasına bağlıdır. Trafik konusunda yaşanan sıkıntıların giderilmesi; teknik ve fiziki alt yapının iyileştirilmesi, denetimin caydırıcı olması, yasaların işlerliğinin ve bu konuyla ilgili kurumlar arasında koordinasyonun sağlanması, ama bütün bunlardan da önemlisi toplumda yer alan bütün fertlerin bilinçlenmesi ve trafik içinde yer alan sürücü, yaya ve yolcuların yeterli eğitimle donatılmasıyla mümkün olabilir. Eğitimdeki yetersizlik, insanların kendi çıkarlarıyla toplumsal çıkarları bağdaştırmasını engellemektedir. Bilinçli, nitelikli, sorumluluk sahibi ve trafik kültürü oluşmuş sürücü ve yayaların yetiştirilmesi ancak eğitim ile gerçekleşebilir. Trafik, kuralların oluşturduğu bir olgudur. İnsanlar bu kuralları iyi bir eğitim ile öğrenebilir ve hayata geçirebilirler. Son yıllarda trafik eğitiminin ne kadar önemli olduğu anlaşılarak okullarımızda çocuklara yeni yeni trafik bilgisi eğitimi verilmeye başlanmıştır. Ancak doğru eğitim hafıza doldurmayı değil, insanlara doğru davranış biçimi kazandırmayı amaçlamalıdır. Doğru davranış biçiminin kişiye kazandırılması ve bu davranışın onun alışkanlığı haline gelmesi için en uygun dönem okul öncesi dönem olarak adlandırılan 3-6 yaş aralığıdır. Bu yaş aralığındaki çocuklara doğru bir trafik eğitimi verilmesi hem çocukları trafik içinde daha güvenli bir hale getirecek hem de sene sonrasının sürücülerinin daha bilinçli olmasını sağlayacaktır.

11 2 Yapılan bu çalışmada; Birinci bölümde konuya giriş yapılmış ve kısaca konu hakkında bilgi verilmştir. İkinci bölümde okul öncesi eğitimin ne olduğu kısaca anlatılmış, okul öncesi eğitimin tarihsel gelişiminden bahsedilmiş, okul öncesi çocuklar üzerinde ailenin etkisi araştırılmış, Türkiye de ve Dünya da okul öncesi eğitimin hangi seviyede olduğu incelenmiştir. Üçüncü bölümde okul öncesi trafik eğitiminin tanımı ve uygulamaları, Türkiye de ve Dünya da okul öncesi trafik eğitiminin işleyişi konusuna değinilmiş ve karşılaştırılmalar yapılmıştır. Dördüncü bölümde okul öncesi çocukların öğrenme teknikleri anlatılmıştır. Beşinci bölümde 3-6 yaş arası çocuklara uygulanan anket sonuçları incelenmiş ve iller bazında yorumlanmıştır. Altıncı bölümde ise yapılan çalışmanın genel sonuçları yorumlanmış ve okul öncesi trafik eğitiminin daha verimli olabilmesi için öneriler sunulmuştur.

12 3 2. OKUL ÖNCESĠ EĞĠTĠM 2.1. Eğitim ve Okul Öncesi Eğitimin Tanımı Eğitim, bireye kendi yaşantısı ve kasıtlı kültürleme yoluyla istenilen davranış değişikliğini meydana getirme sürecidir [1]. Okul öncesi eğitim ise 0-72 ay arasındaki çocukların gelişim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun, zengin, uyarıcı çevre olanakları sağlayan, onların bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden gelişmelerini destekleyen ve temel eğitime hazırlayan eğitim sürecidir. Çocukların zihinsel ve kişilik gelişiminin %70 i, 0-6 yaş arasında tamamlanmaktadır. Bu süre içerisinde kazanılan davranış biçimleri, tüm yaşam boyunca devam etmektedir. 3-6 yaş arası bilimsel olarak eğitim yaşıdır. Yapılan araştırmalara göre, okul öncesi eğitim alan çocuklar, ilkokulda okuma yazmayı, bu eğitimi almayan çocuklardan %100 daha hızlı öğrenmekte ve bu öğrenme hızı yaşam boyu sürmektedir. Öğrenmenin %80 i okuma yolu ile olduğundan, çocuğun kitapla erken yaşta tanışması onun öğrenme hızını çok etkilemektedir. Burada da okul öncesi eğitimde kitapların önemi açıkça görülmektedir. Çocuklar okul öncesi eğitim ile sosyal, duygusal fiziksel ve zihinsel birçok beceri kazanırlar ve bu becerilerini geliştirirler. Sosyal olarak paylaşmayı, sıra beklemeyi, kurallara uymayı, karşılıklı konuşmayı, oyun kurmayı, yaşıtları ile çıkan çatışmaları çözmeyi, kendini korumayı ve diğer çocukların haklarına saygı göstermeyi öğrenirler. Yemek, uyku, tuvalet gibi özbakım becerilerini kazanarak, anne-babadan ayrı kalarak duygusal gelişimlerine katkıda bulunurlar ve kendilerine güvenini artırırlar.

13 4 Anaokullarındaki kesme, yapıştırma, boyama, kalem kullanma gibi faaliyetlerin düzenli olarak yapılması ise çocukların ince motor becerilerini geliştirir. Ayrıca koşma, zıplama, fırlatma, tırmanma gibi faaliyetlerle de kaba motor fonksiyonlarını kullanır ve geliştirir. Anaokulundaki nesneleri eşleştirme, sınıflandırma, ölçme, gözlem yapma ve fikirler üretme gibi çeşitli faaliyetler çocuğun matematik ve bilim becerilerinin gelişmesini sağlar. Canlandırma, taklit ve hayali oyunlar sayesinde hayal gücü gelişir. Arkadaşları ve öğretmenleri ile konuşmak dil becerilerini geliştirir. Kitapları incelemek, boyama ve çizimler yapmak, arkadaşlarına mektup yazmak gibi faaliyetler de dikkat ve konsantrasyonun artmasına ve erken okuma ve yazma yetilerinin gelişmesine yardımcı olur. Anaokulu çocuğun yaratıcı yönlerini ve ilgi alanlarını ortaya çıkarmak açısından da önem taşır [2]. 0-6 yaş arasındaki çocuğun eğitiminde en önemli rol ana-babaya düşmektedir. Bu nedenle öncelikle ana-babanın bilinçlendirilmesi çalışmaları önem kazanmaktadır. Okul öncesi eğitimin çocuklar, aileler ve toplum açısından birçok faydası vardır. 0-6 yaş arasını kapsayan erken çocukluk dönemi çocuğun en hızlı geliştiği dönemdir. Beyin yapısı ve fonksiyonlarının gelişiminin üçte ikilik bölümü 0-4 yaş arasında tamamlanmaktadır. Erken çocukluk dönemindeki deneyimler beynin çalışma biçimi için belirleyicidir. Yapılan çalışmalar okul öncesi eğitim alan çocuklarda okula devam oranlarının ve okul başarısının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Okul öncesi eğitim sosyal ve duygusal gelişimi destekleyerek, yetişkinlik döneminde de kişilerin daha üretici ve verimli olmalarını ve sahip oldukları potansiyeli tam olarak kullanmalarını sağlar. Çocukların gelişim özellikleri, bireysel farklılıkları ve yetenekleri göz önüne alan, sağlıklı bir biçimde fiziksel, duygusal, dil, sosyal ve zihinsel yönden gelişimlerini sağlayan, olumlu kişilik temellerinin atıldığı, yaratıcı yönlerinin ortaya çıkarıldığı, çocukların kendilerine güven duymalarının sağlandığı, ebeveyn ve eğitimcilerin etkin olduğu kaliteli bir okul öncesi eğitim programına katılan çocukların diğer çocuklara kıyasla gelecekte okul başarıları daha yüksek, sosyal ve duygusal, sözel, zihinsel ve fiziksel gelişim açısından daha yetkin olduklarını araştırmalar göstermiştir. Çocukların zeka puanlarında yükselme, sınıfta kalma ve okul eğitiminden ayrılma oranlarında düşme, çocukların beslenme ve sağlık

14 5 durumunda iyileşme, sosyal ve duygusal davranış gelişiminin daha ileri olması, daha olumlu ebeveyn-çocuk ilişkisi, yetişkinlikte kendine yeten, ekonomik kazanç potansiyeli yüksek bireyler olmak erken yaşlarda alınan okul öncesi eğitim ile paralellik gösterir. Bu yüzden bu dönemde çocuğun zihinsel ve bedensel olarak yeterli beslenmesi ve etkileşimde bulunabildiği, onun gelişimini destekleyen bir ortamda bulunması gerekmektedir. Erken çocukluk eğitimi insan gelişiminin başlangıç noktasıdır. Okul öncesi eğitim, çocukların ve ülkemiz insanının uzun vadede daha üretken, daha yaratıcı, sorun çözmede daha yetkin olmasını sağlar Okul Öncesi Eğitimin Tarihsel GeliĢimi Okul öncesi eğitim ile ilgili bilgilerin ilk olarak Eski Yunan da ortaya çıktığı bilinmektir yy. da düşünürler bu konuyla ilgilenmeye başlamışlardır. Çocuk gelişimi konusunda ilk olarak çalışanlar ve okul öncesi eğitime öncülük edenler tıp doktorları ve sosyal reformcular olmuştur. 19. yy. gibi yakın zamana kadar çocuklar bugünkünden daha az bakım görmekteydi. Bunun göstergesi de çocukların işçi olarak çalıştırılmaları, ekonomik koşullar ve bebek ölümleridir. 20. yy. da ise okul öncesi dönemin gelişim özellikleri ve eğitim ihtiyaçları bakımından farklı bir dönem olduğu kabul edilmiştir. Yapılan çeşitli alıştırmalarla 0-6 yaş arasının çocukların geleceğini belirlemedeki etkisinin önemli olduğu kabul edilmiştir. Bu da özel resmi kişi ve kurumların bu alanla ilgili yatırımlar yapmasını sağlamıştır [3] Okul Öncesi Eğitim Gören Çocuklar Üzerinde Ailenin Etkisi Çocuğun öğrenmeye dönük tutumunu belirlemede ailenin tutumu ve değerleri son derece önemlidir. Ebeveynlerden birinin veya her ikisinin, okula ve öğrenmeye karşı olumsuz tutumu, çocuğunda okula karşı negatif duygular geliştirmesine yol açmaktadır. Başarılı öğrencilerin ebeveynlerinin çocuklarını, özel bir kişilik yapısına

15 6 sahip olmaları, kendi kararlarını vermeleri ve bir yetişkin gibi davranmaları şeklinde yönlendirdikleri belirlenmiştir. Başarısız öğrencilerin ebeveynleri ise çocuklarını kişisel hakkını korumak ve varolan yeteneklerini geliştirmek üzere yönlendirmektedir. Başarılı çocukların annelerinin başarısız çocukların annelerinden daha fazla kontrol edici oldukları görülmektedir. Bu kontrol, gücün otoriter bir şekilde kullanılmasından çok kontrol şeklindeki otoritenin oluşmasıdır. Bu anneler daha sosyal, sınırlamadan kontrol edici, akıl yürütücü ve yerine göre ödüllendirici bir yapıya sahiptirler. Orta ve üst sosyo-ekonomik düzeydeki aileler okulu yaşama mesleki olduğu kadar psikolojik ve sosyal olarak da hazırlanmanın bir yolu olarak görürler. Çocuklarının okul aktiviteleriyle yakından ilgilenirler, onlarla öğrenmenin önemini tartışırlar ve okul başarılarından dolayı ödüllendirirler. Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki aileler ise çocuklarını genellikle yasal zorunluluktan dolayı ve iyi para getiren bir meslek sahibi olmaları için okula kaydettirirler. Ne okul başarısızlıklarını onlarla tartışırlar ne de daha başarılı olmaları konusunda onlara yardımcı olabilirler. Anne babası boşanmış veya mutsuz bir evliliği olan ailelerden gelen çocukların, mutlu bir evliliği olan aile çocuklarına oranla daha düşük başarı gösterdikleri görülmektedir. Aileleri tarafından yüksek düzeyde kabul gören ve desteklenen öğrenciler, kabul görmeyen, sürekli eleştirilen ve yeteri kadar desteklenmeyen öğrencilere oranla daha yüksek başarı motivasyonuna sahiptirler. Okul Öncesi Eğitimde Aileye Bağlı Başarısızlık Nedenleri aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir. Anne babanın arasında sağlıklı bir iletişimin olmaması, huzursuz ve kaygı verici bir ev ortamı. Anne babanın, kendi hayatlarındaki sıkıntılarından dolayı eleştirel ve sabırsız

16 7 olması, çocuğun hatalarını tolere edememesi, baskıcı tutumu, çocuğu zorlamaları, çocuğun iyi yanlarından ziyade yetersiz yanlarına yoğunlaşması, çocukta kendine güvensizliğe ve kaygıya bu da başarısızlığa yol açmaktadır. Anne babanın çok kaygılı olması çocuğunda kaygılanmasına neden olur. Anne babalardaki başarısızlık kaygısı başarısızlık var olmadan hatta daha çocuk okula başlamadan önce de görülür ve bazen tüm okul yaşamı boyunca sürer. Çocuğa da bulaşan bu kaygı çocuğun gerçek performansını ortaya koymasını engelleyerek başarısızlığa sebep olur. Çocuk üzerine gerçekçi olmayan beklentiler ve çocuğa güven duymama önemli bir nedendir. Ebeveynlerin çocuğun potansiyelinin üzerinde olan beklentilerini çocuklara yansıtmaları çocukta kaygı ve başarısız olma korkusu geliştirir. Çocuktan başarılı olması konusunda çok fazla beklenti içinde olmak, onun kişilik değerinin sadece başarıyla değerlendirilmesi anlamına geldiği için, değerini anne babasının gözünde başarılı olmaya bağlanması çocukta kaygı yaratmaktadır. Başarıda en önemli engellerden biri olan kaygı veya korku böylece ailede yaratılmış olur. Anne babanın zamanı etkili kullanma, okuma, sorumluluklarını yerine getirme konularında olumsuz model olup, bir taraftan çocuğun çok fazla televizyon izlemesine, gezmesine kızarken diğer taraftan zamanlarını hep bu şekilde geçirmeleri. Ödül verme yöntemini doğru kullanamayarak çocuğun, başarıyı başlı başına bir ödül olarak görmesinin engellenmesi. Çocuğun ders çalışmaktan başka sorumluluğu yokmuş gibi davranarak aslında gelişimi için gerekli olan arkadaşlarıyla oyun oynama, sportif faaliyetlere katılma, resim yapma, müzik dinleme, yetişkinlerle vakit geçirme gibi etkinliklerin anne baba tarafından gereksiz görülmesi hatta çocuğa bunları gerçekleştirmesi için izin verilmemesi. Bu tutumların yol açtığı yüksek kaygının sadece kendisi bile başarısızlığın oluşmasında önemli bir etkendir. Aileden çocuğa genler üzerinden aktarılan özellikler, onun bedensel ve zihinsel yapısında önemli bir yere sahiptir. Dolayısıyla çocuğun başarısında anne babadan aldığı bu genler belirleyici rol oynamaktadır. Aile aktardığı genlerle olduğu gibi

17 8 çocuğu yetiştirme tarzı ve çocuğa sağladığı olanaklarla da çocuğun başarısında etkilidir. Ailenin eğitim hataları, ana baba tutumundaki kararsızlık, anne babanın eğitim anlayışındaki farklılık başarıyı engelleyici olabilmektedir. Çocuğun gereğinden fazla koruyup güvensiz bir birey haline getirmek yada aşırı baskı ve otorite yoluyla eğitmek hatalı davranış modelleridir. Bunun yanı sıra anne babanın geçimsizliği gibi nedenlerde aileden kaynaklanan başarısızlık faktörleridir. Ailenin öğrenim durumuna bakıldığında, başarısız gruptaki çocukların anne ve babalarının başarılı gruptakilere oranla daha eğitimsiz oldukları görülmektedir. Anne babaların kültürel yoksunluk içinde olması ve çocuklarını nasıl eğitmeleri konusunda yeterince bilinçlenmemiş olmaları başarısızlıkta önemli bir nedendir. Anne ve babanın eğitim düzeyi yükseldikçe öğrencinin başarı düzeyi yükselmektedir. Iyi eğitim görmüş anne ve babalar çocuklarıyla iyi ilişki kurabilmekte onların başarı güdüsünü arttırabilmektedir. Anne babanın eğitim düzeyinin düşük olması aile içi ortamı eğitim açısından elverişsiz kılarak çocukların zihinsel gelişimini engellemektedir. Çocukların okul başarısını artırmada zihinsel yetenekler kadar, ailenin sosyal etkinliklere katılma imkanı, sosyal yaşantı, bilgi ve becerisinin çeşitliliği, anne ve babanın tutum ve davranışları da etkili olmaktadır. Başarısızlık en çok bir işte çalışan çocuklarda görülmektedir. Bu çocuklar ders çalışmaya zaman ayıramamakta, yeteri kadar dinlenememekte, maddi sıkıntılar nedeniyle duygusal, zihinsel ve bedensel gelişimleri olumsuz etkilenmektedir. Aile bireylerinden birini hastalanması veya ölmesi, ana babanın ayrılması, yeni kardeşin doğması gibi değişiklikler başarı üzerinde etkili olabilmektedir. Gencin anne babasına karşı duyduğu, ancak doğrudan ifade edemediği kızgınlığı anne baba otoritesini reddetmek için kullanarak başarısız olması ve bu yolla anne babasından intikam almaya çalışması başarısızlığın nedenlerinden biri olabilmektedir. Ailenin tutumu gerçekte çocuğun algıladığı biçimde olmayabilir. Arzulanan başarıyı gösteremeyen genç aile otoritesinin bu doğrultuda algılayabilir. Başarısız çocukların yarıdan çoğunun babalarının kendilerine zaman

18 9 ayıramayacak kadar meşgul oldukları, yarıya yakınının ailesinde anne baba ilişkisinin iyi olmadığı görülmektedir. Ailedeki bu ilgisiz ve sorunlu ortam sadece çocuğun okul başarısını etkilememekte bununla birlikte duygusal gelişiminde de sorunlar yaratmaktadır. Başarısız çocukların yarıya yakınında dikkatsizlik ve dalgınlık, 3/1'inde arkadaş ilişkilerinde sorunlar, otoriteyle çatışma, yalan söyleme ve tırnak yeme gibi belli davranış problemleri gözlenmektedir. Okul başarısızlığıyla birlikte çocukta davranış problemi de görülüyorsa başarısızlığın kaynağının anne babanın hatalı tutumu olduğu inancı güçlenmektedir. Çocuk ebeveynin eğitim konusundaki düşünce ve duygularını kendine mal eder. Eğitimsel süreçlere değer veren, öğretmenin çabasına saygı duyan ebeveynler çocuğun okula karşı tutumlarını olumlu etkilerken, öğretmene saygısı olmayan yada uzun bir eğitim görmediği halde yaşamda başarılı olan aileler genellikle olumsuz etkilemektedir. Benzer şekilde eğitimin önemli olduğunu söylemesine rağmen okuma ve öğrenmeye hiçbir kişisel ilgi göstermeyen ebeveyn, çocuğun okula duyduğu ilgiye engel olabilmektedir. Bazı anne babalar ilk çocukluktan itibaren çocuklarında zeka belirtisi ararlar. Her gülümseme, her davranış, her düşünce, her soru onlar için zeka belirtisidir. Daha sonra çocuklarına bunları sergiletmeye başlarlar. En küçük bir hataya bile müdahale ederler. Alınan notlar, sıralamadaki düşüş, öğretmenlerin uyarısı ana babaların şiddetli tepkilerine yol açar. Bunun çocuk için zararlı olabileceğini akıllarından geçirmezler. Gelecekteki engelleri bir türlü düşüncelerinden silemezler ve çocuklarını bunlardan haberdar etme gereğini duyarlar. "İyi çalışmıyorsun, böyle giderse sefalet içinde yaşayacaksın", "hayatını kurtarmazsan ömür boyu pişmanlık çekersin" gibi yoğun endişe dolu konuşmalarla çocuklarının duygusal dengelerini bozabilmektedirler. Onlardaki bu karamsarlık çocukları da olumsuz etkiler. Başarısızlık duygusu anne babaların çocukların güçlüklerine doğrudan katılmalarına neden olur. Çocuklarının her ödeviyle ilgilenerek kontrol ederek, adım adım izleyerek yardım ettiklerini zannederler. Ebeveynler başarısızlıktan tümüyle kendilerini sorumlu tutmamalıdırlar. Kendilerini suçlu hissettikçe başarısızlık karşısında hatalı hareket ederler.

19 10 Kendileri tek sebep değildir, okul yaşamı, sistemin katılığı, bilgilerin verilişi, öğretmenin davranışları da hesaba katılmalıdır. Anne babanın okula karşı tutumları çocuğu etkilemektedir. Bazı anne- babalar öğretmen ve okula karşı olumsuz tutum takınırlar. Bu durum benzer tutumları bir süre sonra çocuğunda geliştirmesine yol açar. Bazı anne babalar ise çocuklarının okul başarıların pek önemsemedikleri için az ödüllendirirler. Okul başarısını etkileyen en önemli faktörlerden biri de çocuğun sorumluluk almaya ve başladığı işi bitirmeye alışmasıdır. Bu hemen gelişen bir durum değildir. Bebeklikten itibaren gelişen ve anne babanın kazandırdığı bir süreçtir. Eğer anne baba bu duyguyu kazandırmak için fırsatlar yaratmamışsa ve okul zamanı geldiğinde derslerinin sorumluluğunu almasını istiyorsa bu konuda bir sorun yaşamaları ihtimali kuvvetlidir. İyi niyetle sunulan bilgisayar, TV oyunları gibi teknolojik olanakların kullanımına sınır getirilmemesi sonucu çocukta bağımlılık yaratması [4] Türkiyede Okul Öncesi Eğitimin Durumu Ve ĠĢleyiĢi Türkiye de ise okul öncesi eğitimin ortaya çıkışı özellikle kadınların çalışması ile olmuştur. Günümüzde bu gerçek devam etmektedir. Ayrıca çocukların oyun alanlarının daralması, arkadaşlarıyla birlikte olma imkanlarının azalması ve ailelerin bilinçlenmesiyle okul öncesi eğitime ilgi artmıştır. Hiçbir ülkede tek tip bir program uygulanmamaktadır. Bazı programlar özellikle çocuğun eğitilmesini amaçlar, bazıları ise anne babayı eğitme yolu ile çocuğa ulaşmayı hedefler. Bir kısmı hem anne babayı hem de çocuğu birlikte eğitime almaktadır. Okul öncesi eğitim veren okullar anaokulları, ana sınıfları, gündüz bakım evleri, ilkokula hazırlık sınıfları adları altında görev yapmaktadır.

20 11 Ülkemizde okul öncesi eğitim zorunlu olmamakla birlikte bu eğitimi veren okulların amaçları 1739 sayılı Milli Eğitim Yasasında şöyle belirtilmiştir: Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini en iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak, Onları temel eğitime hazırlamak, Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratmak, Çocuklarını Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır [5] Dünya Ülkelerinde Okul Öncesi Eğitimin Durumu Okul öncesi eğitim dünya ülkelerinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle Avrupa da gerek devlet kurumları gerekse özel kurumlar bu konu üzerinde hassasiyetle durmaktadır. Aşağıda, bazı ülkelerdeki okul öncesi eğitim durumları incelenmiştir. Almanya: Almanya da anaokullarının amacı; çocuğu toplumun sorumlu bir üyesi olarak yetiştirmektir. Okul öncesi eğitim kurumları çocuğun ve ailenin ihtiyaçlarına göre hizmet etmektedir. Avusturya: İlk kurumlar 19 yy.da Pestalozzi ve Froebel in fikirlerine dayalı olarak kurulmuştur. Okul öncesi eğitimin amacı 3-6 yaş çocuklarının bütün alanlarda yani bedensel bilişsel-duygusal ve sosyal gelişimini sağlamak ve anne baba eğitimini tamamlamaktır. Belçika: Okul öncesi eğitim okulları ile sağlanır. Bu okullar isteğe bağlıdır, parasızdır. Çocukları en erken 2,5 yaşından itibaren kabul eder. Anaokulunda; toplum yaşamına hazırlık, zihinsel-fiziksel işbirliği, dil matematik, müzik etkinliklerine ağırlık verilir. Danimarka: Okul eğitimin amacı, ilkokula hazırlamak değil, çocuklara güvenli ve

21 12 uyarıcı bir ortam hazırlamaktır. Fransa: Okul öncesi eğitim zorunlu değildir. Çocuklar ilkokul birinci sınıfa başlamadan önce 1-2 yıllık okul öncesi eğitimden geçerler. Okul öncesi eğitimin amacı; yetersiz koşullarda bulunan ve annesi çalışan çocukların ilkokula hazırlanmasını sağlamaktır. Finlandiya: Okul öncesi eğitim zorunlu değildir. 5-6 yaşındaki çocuklar için gündüz bakım evleri şeklinde, nüfusun az olduğu yerlerde çok amaçlı ilköğretim okulları ile gerçekleşir. İngiltere: Okul öncesi eğitim hizmeti için 3 sektör vardır. Resmi, gönüllü ve özel sektörlerdir. Genelde resmi sektörler parasız, gönüllü ve özel sektörler ise yapılan hizmete ve ailenin imkanlarına göre ücretlidir. 3 ayrı bakanlık okul öncesi eğitimden sorumludur. Bunlar Eğitim ve İş Bulma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Hizmetler Bakanlığıdır. İrlanda: 6 yaşından küçük olanlar 4-5 yaş sınıflarına devam ederler. Bu sınıflar genelde anaokulu binasında ve ilkokul müdürünün sorumluluğu altındadır. Bu sınıflarda İrlandaca, İngilizce, matematik, sosyal, çevresel eğitim, fen eğitimi, sanat eğitimi, beden sağlığı eğitimine ağırlık verilmiştir. İspanya: Okul öncesi eğitimin amacı, çocuğun kişiliğinin ahenkli bir şekilde gelişmesidir. İsteğe bağlı olan bu eğitim 2 aşamada gerçekleşir. 2-3 yaş için çocuk bahçesi, 4-5 yaş için anaokulu. İtalya: Okul öncesi kurumların sorumluluğu Eğitim Bakanlığı na aittir. Anaokulları 3-6 yaşındaki çocukların eğitimiyle ilgilenir. Bu kurumlar; kiliseye bağlı anaokulları, özel anaokulları, belediyelerin resmi anaokulları, devletin resmi anaokullarıdır. Portekiz: Okul öncesi eğitime ayrılan bütçe oldukça fazladır. Okul öncesi eğitim, eğitimin ilk kademesi olarak görülmektedir.

22 13 Yunanistan: Özel bir öğretim metodu kullanılmamaktadır. Amaç, çocuklara okuma yazma öğretmekten ziyade okula ve sosyal çevreye hazırlamaktır. Okul öncesi eğitim kurumlarının sayısı oldukça azdır. Kurumlardaki başlıca etkinlikler; Oyun, yaratıcı ve sosyal etkinliklerdir [6].

23 14 3. OKUL ÖNCESĠ TRAFĠK EĞĠTĠMĠ 3.1. Okul Öncesi Trafik Eğitiminin Tanımı ve Gerekliliği Okul öncesi trafik eğitimi de okul öncesi eğitimin en önemli konularından birini oluşturmaktadır. Ülkemizin en önemli sorunlarından birisi çok sayıda insan kaybına, yaralanmasına ve çok büyük maddi hasara neden olan trafik kazalarıdır. Günümüzde trafik kazaları, halen ülkemizin en başta gelen sorunlarından olup, binlerce insanımızın hayatına mal olmaya devam etmekte ve Türkiye bütçesini sarsacak oranlarda da maddi kayıplara neden olmaktadır. Bu nedenle, düzenli ve güvenli bir trafik ortamının oluşması için, alınması zorunlu olan önlemlerin başında, insan faktörünün trafik, yol güvenliği ile taşıt tekniği konusunda yeterli bir düzeyde eğitilmesi gerekir. Sadece yüzeysel tedbirlerle, zabıta gücü ile trafik sorunlarını ve özellikle trafik kazalarını önlemek mümkün değildir [7, 20]. İnsanların doğuştan var olan yaşama hakkının korunması, kutsal bir görevdir. Yarının daha uygar ve daha mutlu bir ulusu olabilmek için, çocukluk çağından itibaren verilen eğitimin önemi şüphesiz tartışılamazdır. Yeni yetişen kuşaklara trafik kurallarını öğretmek, eğitmek, onları sadece trafik yasasını değil toplumun tüm yasalarına saygı göstermelerine ve benimsemeye yöneltecektir. Trafikte yaşadığımız problemlerin birçoğunun eğitim eksikliği yüzünden oluştuğu ortadadır. Trafik konusunda, bireyin hayatının her evresinde alacağı eğitim birşeyler kazandırmakla birlikte, okul öncesi dönemde alacağı bilinçli trafik eğitimi, bireyin trafik kurallarına riayet etmesini bir alışkanlık ve yaşam tarzı olarak görebilmesini sağlayacaktır [8, 23]. Okul öncesi trafik eğitimine katılan çocukların yaşlarının ve yeteneklerinin göz önünde bulundurulması suretiyle hazırlanacak filmler, oyunlar, oyuncaklar, eğitim materyalleri, tanıtıcı poster, stiker, afiş, slayt vb. araç ve gereçler etkin bir şekilde kullanılmalıdır.

24 15 Okul öncesi çocuklara trafik eğitimi verirken; çocukların trafik içinde yetişkinlere göre dezavantajlarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu dezavantajları 4 ana başlıkta özetleyebiliriz: Duyma Çocuklar duydukları seslerin ne sesi olduğunu algılamakta güçlük çekerler. Çocuklar ilgilerini çeken bir sesi dinlerken aynı zaman diliminde kulaklarına gelen başka bir sesi algılamakta güçlük çekerler. Örneğin arkadaşını dinleyen bir çocuk yaklaşan araç sesini duymayabilir. Duydukları sesin geldiği yönü ve sesin uzaklığını algılamakta güçlük çekerler. Duydukları ani bir ses onları doğru harekete yönlendirmek yerine, daha çok şaşırmalarına sebep olabilir. Boy Boyları kısa olduğu için yola tam hakim olamazlar. Yoldaki objelerden. (Parketmiş araçlar, reklam levhaları vs.) yolu görmekte güçlük çekerler. Araç sürücüleri çocukları görmekte güçlük çeker. Görme Derinlik algılamaları yetişkinlere göre daha azdır. Aracın kendisinden ne kadar uzakta olduğunu algılamakta güçlük çekerler. Objelerin hareketli mi ya da hareketsiz mi olduğunu algılamakta güçlük çekerler. Düşünme Tarzı Çocuklar 9 yaşına gelene kadar tehlike kavramını algılamakta güçlük çekerler. Şöförlerin hata yapabilecekleri gibi bir düşünceye sahip değildirler. Özellikle erkek çocuklar arabaları trafik içindeki bir eleman değilde büyüyünce

25 16 elde edeceklerine inandıkları bir oyuncak olarak görürler. Zaman zaman gerçek ve hayali karıştırırlar. Son derece sabırsız ve atılganlardır. Bir anlık zaman diliminde tek bir şeye konsantre olabilirler. (Örneğin ağaçtaki bir kuşa bakan bir çocuk, o an içinde bulunduğu ortamdaki tüm diğer elemanları zihninden silebilir.) Karışık trafik durumları ve kurallarını algılamaktan yoksundurlar. Çocuklar onlara anlatılan kuralları birebir kabullenirler, yorumlama yetenekleri ve sezgileri gelişmemiştir. (Örneğin Almanya da yapılmış bir çalışmada; 3-6 yaş arası 10 çocuğa Yaya geçitleri karşıdan karşıya geçmek için en güvenli yerlerdir cümlesi başka bir ek açıklama yapmadan öğretilmiştir. Daha sonra bu çocuklar yaya geçidi olan bir yola götürülmüş ve karşıya geçmeleri istenmiştir. Çocukların hiçbiri trafiği kontrol etme gereği duymamış ve hepsi yaya geçidinden kontrolsüz bir şekilde karşıya geçmeye çalışmışlardır.) Aracın durması için bir zaman gerektiğini düşünemezler. Kendileri nasıl istedikleri an durabiliyorlarsa, araçlarında aynı şeyi yapabileceğini düşünürler. Çocuklara verilen trafik eğitiminde gözönünde bulundurulması gereken en önemli şeylerden biri, çocuğun aldığı bu eğitimi, yetişkin yaşlarında yaşam tarzı olarak benimsemesini sağlayabilmektir. Bunun için çocuğun trafik içinde tedbirli ve kurallara dayanan pozitif davranışını bir korkaklık olarak görmemesini sağlamak, kazalardan, tehlikeli durumlardan ve kazaya yakın olaylardan korunma ve karayolunda tedbirli olmanın, diğer yaygın olan iyilikler gibi onun sahip oldukları güzelliklerden biri olduğunu hissettirmek gereklidir. Bir çocuk nasıl övünerek yemeklerden sonra dişlerini fırçaladığını söylüyorsa, aynı şekilde trafik kurallarını bilmekle ve bunlara uygun hareket etmekle gurur duyabilmelidir. Bu duyguyu çocuğa aşılayabilmek çocuğun hem bu yaşlarında hem de yetişkin yaşlarında trafik içinde güvenli hareket edebilmesi için en az trafik kurallarını bilmesi kadar önem taşımaktadır.

26 17 Trafik güvenliğinin sağlanmasında çocuk eğitiminin amaçları aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir: Trafik ve trafiği oluşturan elemanları basitçe tanıtmak, Trafik içinde güvenli hareket edebilmeleri için gerekli olan temel kuralları öğretmek, Diğer insanların haklarına saygı duymayı aşılamak, Karşılıklı yardımlaşmanın ve ortaklığın önemini anlatmak, Trafik içinde karşılaştıkları farlı durumlar için yorum yapabilme, sonrasında çabuk ve doğru karar verme yeteneğini kazandırmak, Taşıt içinde güvenli yolculuk edebilmeleri için gerekli kuralları öğretmek, Trafik kazalarının nedenleri ve sonuçları hakkında bilgi sahibi olmasını sağlamak, Risk taşıyan davranışa neden olabilecek grub baskısına karşı direnme eğilimini geliştirmek [8, 23] Türkiye de Okul Öncesi Trafik Eğitimi ve ĠĢleyiĢi Türkiyede okul öncesi trafik eğitimi; kreşlerde, çocuk kulüplerinde ve aileler tarafından verilmektedir. Ancak, ülkemizin ekonomik şartları ile bağlantılı olarak okul öncesindeki bütün çocukların kreş ya da çocuk kulüplerine gidememesi, buralarda verilen eğitimleri alamaması, ailelerde ise ebeveynlerin doğru ve çocuklar için gerekli trafik risk bilgilerini bilmemeleri ya da bilinen doğru davranışların çocuklara aktarılamamasından dolayı genel anlamda okul öncesi yaştaki çocuklar trafik konusunda eğitimsiz ve bilinçsizdir. Türkiye de, 0-14 yaş arası çocukların, trafik kazaları sonucu hayatlarını kaybetme oranı %14,7 dir. Bu oranın Almanya da % 4,09, İngiltere de %5,86, A.B.D. inde %6,59, Yunanistan da %2,89 olduğu gözönüne alındığında, ülkemizde çocukların trafik eğitimi ve trafik güvenliği konusunda birşeylerin yapılamadığı ya da eksik veya yanlış yapıldığı ortadadır [8, 23].

27 18 Anaokulları ve anasınıflarındaki Trafikle İlgili Kurallar ve Önemi başlığı altında ele alınan Trafik faaliyeti sırasında uygulamada dikkate alınması gereken görüş ve öneriler şunlardır: Okulöncesi eğitim kurumlarındaki yönetici, öğretmen ve denetleyicilerinin trafik konularında yetiştirilmeleri ve hizmet içi eğitimlerden geçirilmeleri, anne babaların da, sözlü, yazılı ve yayın araçları vasıtasıyla trafik konusunda eğitilmeleri sağlanmalıdır. Yeni açılacak resmi ve özel anaokullarında minyatür çocuk trafik eğitim parkı ve materyalleri bulundurma zorunluluğu getirilmelidir. Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğüne bağlı kreşler ile Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı resmi ve özel anaokulu ve anasınıfı çocukları yıl içinde, çocuk trafik eğitim parklarında belirli bir sıralama ile uygulamalı eğitimden geçirilmelidir. Türkiye'de yaşadığımız trafik sorunu bu konudaki bilinç, sorumluluk ve eğitim eksikliğimizin sonucudur. Bilinç ve sorumluluk bireye nekadar erken yaşlarda kazandırılırsa o kadar kalıcı olur. Yürümeye başladığı andan başlayarak çocukların trafik konusunda eğitim ve yönlendirilmesi bu çocukların trafik kazalarında yaşamlarını yitirme risklerini azaltacağı gibi, yıl sonrasının yayalarının ve sürücülerinin de eğitimli, bilinçli ve sorumluluk sahibi olmasını sağlayacaktır. Trafik konusunda, bireyin yaşamının her evresinde alacağı eğitim bir şeyler kazandırmakla birlikte, çocuğun doğduğu günle, temel eğitime başladığı altı yaş arasındaki dönemi kapsayan ve kişiliğin şekillendiği gelişim ve eğitim süreci olarak tanımlanabilen okul öncesi dönemde alacağı bilinçli trafik eğitimi, bireyin trafik kurallarına uymayı bir alışkanlık ve yaşam biçimi olarak görebilmesini sağlayacaktır. Okul öncesi çocuklara basit trafik kuralları oyunlar, resim ve şekillerle öğretilebilir.

28 19 Yapılan anket sonuçlan, okul öncesi çocukların trafik eğitiminde ailelerinin payının çok büyük olduğunu göstermiştir. Bu nedenle anne ve babaların araç kullanırken sözleriyle ve davranışlarıyla çocuklarına örnek olmaları gerekmektedir. İngiltere, çocuk trafik kazalarının önlenmesinde en başarılı ülkelerden birisidir. Başarıya ulaşmak için yol güvenliği eğitimi veren dernekler kurularak, bu derneklerin okul öncesi dönemindeki çocuklara uygulamalı eğitim vermeleri sağlanmalıdır. Ülkemizde trafik eğitiminin, okulların eğitim programlarına alınması 1958'de olmuştur. 1974'de, ortaokullarda trafik eğitimi dersleri seçmeli dersler arasında yer almıştır. Halen ilköğretim boyunca "Çevre, Sağlık ve Trafik"; altıncı ve sekizinci sınıflarda ise "Trafik Eğitimi ve İlkyardım" dersleri okutulmaktadır. Trafik Haftası ya da büyük bir olay olduğunda dikkatimizi çeken trafik kazalarının önlenmesi, sürekli bir eğitimi gerektirir. Örgün eğitim sistemimizde sürekli trafik eğitimiyle ilgili örnek bir uygulama başlatılmıştır. Eğitimin hedef kitlesinin öğrenci, veli, öğretmen üçlüsü olması gerektiğinden yola çıkılarak "ilköğretim boyunca sürdürülecek olan trafik eğitimi"nin, sözü edilen üçlü gruba eş zamanlı olarak verilmesi için bir taslak program hazırlanmıştır. Bu programa göre, trafik eğitiminin ilköğretim düzeyinde uygulanmasına yönelik ilk denemeler, bu çalışmaya gönüllü bir sınıfta, okul yönetimi, öğretmen, veli ve öğrenci işbirliğiyle bir toplumsal etkinlik adı altında başlatılmıştır. Çocuklar büyüdüklerinde araç kullanmayı, trafik işaretlerini ve kurallarını öğreneceklerdir. Önemli olan insanları sevmeyi, insanlara saygılı ve hoşgörülü olmayı, insanca yaşayabilmenin gereği olan kurallara uymayı öğrenmeleri ve davranış olarak benimsemeleridir [9].

29 Dünyada Okul Öncesi Trafik Eğitiminin ĠĢleyiĢi Dünyanın bazı ülkelerinde okul öncesi dönemi de kapsayan trafik eğitimi incelenecek olursa; Hollanda da çocukların trafik eğitimine aileler de dahil edilmiş olup, Hollanda Trafik Birliği, okullar ve aileler bir organizasyon içerisinde Trafik Aileleri projesi çerçevesinde 1995 yılından bugüne kadar çocuklarda ilköğretim seviyesinde trafik bilinci oluşmasına yönelik çalışmalar yapmaktadır. İsrail de trafik eğitimi dersleri anaokulundan 12 nci sınıfa kadar, Bulgaristan da ise 1 ile 8 nci sınıflar arasında zorunlu olarak okutulmaktadır. Almanya da 1969 yılında Yol Güvenliği Konseyi İdaresi kurulmuş olup, eğitim okullar ile paralel olarak yürütülmektedir yılından bugüne kadar da ilköğretim okullarında zorunlu trafik eğitimi verilmekte, 3 ve 4 ncü sınıfta test yapılarak bisiklet sürücü sertifikasını verilmektedir. Avusturya da 1960 dan beri tüm okullarda trafik eğitim dersleri yasalar gereği zorunlu verilmektedir den buyana da yeni araç kullananlara iki yıllık deneme süresi öngörülmüştür [10]. Avrupada okul öncesi trafik eğitimi ve uygulamalarını şu şekilde özetlenebilir: Okul öncesi trafik eğitimi bütün ülkelerde zorunlu hale getirilmiştir. Şöyle ki Birliğe yeni üye olan ülkelerin yapması gereken ilk zorunlu çalışma, okul öncesi trafik eğitim programının okul ve kreşlerde uygulanmasıdır. Örneğin İsviçre de okul öncesi trafik eğitimi kreşlerle birlikte başlayıp kolej ve üniversitelerde devam etmektedir. Trafik eğitiminin zorunlu olduğu ülkelerde ayrıca okul ve kreşlerin dışında kamunun (Belediyelerin) kurmuş olduğu trafik eğitim klüpleri vardır. Bu klüpler aşağıda belirtilen ülkelerde zorunlu hale getirilmiştir ve faaliyetleri Hükümet Komiserleri tarafından denetlenmektedir. Bu birlik ülkeleri; Slovenya, Slovakya, İsviçre, Bulgaristan, Norveç, İzlanda, Fransa, Macaristan, Portekiz, İspanya ve İtalyadır. Bu

30 21 ülkelerde okul öncesi trafik eğitimi görsel ve pratik olarak 6 yaşından başlayıp 4 yıllık bir süreden sonra Birinci Eğitim Düzeyine ulaşılır [11]. Almanya, İtalya, Portekiz ve Norveç gibi Avrupa Birliğine ilk katılan üyelerde Okul Öncesi Trafik Eğitimi öncelikle 3 yılı kapsayan bir staj (training) dönemiyle başlar. Staj dönemi daha çok pratik ve teorik çalışmalardan oluşur. Staj döneminden sonra gerçek uygulamalı derslere geçilir. Bu süre 2 yılı kapsar. Uygulamalı eğitimlerde; yaya geçişlerinin önemi, bisiklet kullanım amacı ve kullanım yerleri, trafik kurallarının önemi ve trafik kurallarının öğretilmesi gibi konular öğrencilere aktarılır. Norveç ve İzlanda da Staj döneminden 3 yıl sonra eğitimlerini tamamlayan öğrenciler, bisiklet ve diğer motorsuz araçlar için ehliyetlerini alırlar yılında Norveç de yapılan okul öncesi trafik eğitim ile ilgili değişiklikleri aşağıda adım adım görebiliriz: 1. Adım: Yaya geçitleri ve Bisiklet Kullanımında uyulması gereken trafik kuralları bilinmeli. 2. Adım: Bisiklet Kullanım alanlarının güvenli hale getirilmeli. 3. Adım: Trafik kazlarını, ölü ve yaralı sayısını minimize etmek için Trafik Güvenliği Ekipmanlarının sayısı artırılmalı. 4. Adım: Bütün trafik kuralları ve yol çeşitleri öğrenilmeli. 5. Adım: Trafikte sorumlu davranışlar gösterilmeli. 6. Adım: Trafikte tehlikeli olabilecek davranışlardan ve Çevre Sağlığını rahatsız edici davranışlardan kaçınılmalı. Avusturalyada okul öncesi trafik eğitimi; Yukarıda belirtilen birlik ülkelerinden eğitim konusunda farklılaşmakla birlikte aynı hedefe yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar aşağıdaki gibidir: 1) Bisiklet sürücüleri için harita üzerinden yön çalışmaları.

31 22 2) Aşama aşama alınacak lisans ehliyetleri. 3) Trafiğe çıkmadan önce yol durumunu öğrenme. 4) Yol şekilleri ve mesafeleri hakkında bilgilendirme. 5) Trafik yönetimi hakkında bilgilendirme [12]. Dünyada Diğer Okul Öncesi Trafik Eğitim Çalışmaları ve Uygulamaları: Avrupa Birliği ülkeleri başta olmak üzere, Kuzey Avrupa ülkelerinde, çocukların trafikte güvenli kalmaları için okul sonrası yaz dönemlerinde eğlenceye yönelik trafik dersleri verilir. Bu dersler genellikle oyun parklarında, sahile yakın yerlerde verilir. Eğlenceli şekilde hazırlanan eğitim amaçlı bu oyunlar; yarışma düzeni içinde hazırlanır. Yarışma sonuçlarına göre çocuklar ödüllendirilir. Ödüllendirmeye yönelik bu tip trafik oyunları çocukların trafik ortamlarında daha özgüvenli olmalarına sebep olur [13]. Yol güvenlik eğitiminin erken yaşlarda çocuklara verilmesinin temel sebepleri: Çocuklarda özgüven duygusunun oluşması, Kaza Sayılarını minimize etmek, Çocukları Kişisel gelişime hazırlamak, Çocukların okul sonrası eğitim ve yaşamlarında güvenli karar almalarını sağlamaktır [14]. Çocuklara Verilen Okul Öncesi Trafik Eğitim Yerleri: Driveway ( Tek Yön ): Arabaların geri gelme ihtimaline karşı dikkatli olunması, Bikepath (Bisiklet alanları): Güvenli alanlar, Arabalarrın gidemediği yerler, Park ( Park ): Park alanları, bahçeler ve Güvenli oyun alanları, Pedestrian Crossing (Yaya Geçitleri): Yayaların geçit alanları [15].

32 23 Gelişmiş Ülkelerdeki Okul Öncesi Trafik Eğitimi veren Kuruluşlar ve Organizasyonları: Çocuk Trafik Klüpleri, Yol Güvenliği Federasyonu, Ulusal Medya Kampanyaları, Gönüllü Danışmanlar, Kamu Temsilcileri, Özel yetkilere sahip çocuk doktorlar [16]. Amerika Birleşik Devletlerindeki Uygulamalar ve Sonuçları: Amerikadaki çocukların büyük bir kısmı zamanlarının tamamını evde TV izleyerek ve oyun oynayarak geçiriyor. Yapılan araştırmalarda bu durum çocukların trafik bilgisini ve sosyal gelişimlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu olumsuz durumun sonuçlarını aşağıda özetlenmiştir. Örneğin California Bölgesinde 5-14 arası yaşlarda gerçekleşen ölümlerin % 40 ını bisiklet kazaları oluşturur. Eyaletler genelinde oluşan kazalar nedeniyle kişisel ve kamusal açıdan maddi zararların oluşması. Yaralanan çocuklarda uzun yıllar Korku, depresif hareketler ve psikolojik olumsuzlukların görülmesi [17].

33 24 4. OKUL ÖNCESĠ EĞĠTĠM GÖREN ÇOCUKLARDA ÖĞRENME TEKNĠKLERĠ Okul öncesi eğitim gören çocuklarda öğrenme tekniklerini irdelemeden önce öğrenme sorunlarını tanımada fayda vardır. Öğrenme sorunları da, pek çok sorun ya da hastalık gibi çok erken fark edilebilir. Genellikle anneler, çocukları diğer çocuklardan ya da yaşıtlarından farklı gelişiyorsa fark edebilmektedir. Bir kısmı beklemeyi tercih ettiğinden, bir kısmı da nereden yardım alacağını bilemediğinden soruna müdahale gecikmektedir. Böylece çok değerli zaman kaybedilmektedir. Öğrenme sorunlarını erken yaşta tanımada ve müdahalede, okul öncesi eğitim veren kurumlarda çalışan eğitimcilerin ve çocuk doktorlarının çok önemli rolleri vardır. Fakat yapılan çalışmalar ve deneyimler gösteriyor ki, öğrenme güçlükleri konusu yeterince bilinmediği için, gerek anneler, gerek eğitimciler, gerekse doktorlar tarafından sorun erken fark edilse de, gereken değerlendirme ve müdahale zamanında yapılamamaktadır. Öğrenme güçlüklerini anlamak için, öğrenmenin gelişimsel açıdan nasıl gerçekleştiğini bilmek gerekir. Piaget nin kuramına dayanarak, öğrenmenin gelişimsel olarak 5 aşaması tanımlanmaktadır: Algısal Öğrenme: Duyma, tat, koklama, dokunma / hareket ve görme duyularının kullanımını içerir. Uyarılara uygun tepkide bulunabilmek bu dönemde öğrenilir. Ayırt edici Birleştirici Öğrenme: Bu aşamada nesneler arasındaki benzerlik ve farklılıkları ayırt etme, bağlantılar kurabilme öğrenilir. Sıralama, eşleme, sınıflandırma becerileri kazanılır. Özümleme: Çocuk önceki süreçleri özümler ve kullanmak istediği zaman için öğrendiklerini kendisinin bir parçası haline getirir. Uyum: Özümlediği bilgiyi kullanmak ve yeni durumlara aktarabilmek

34 25 aşamasıdır. Sembolik Öğrenme: Öğrendiklerini sembollerle gösterebilmek aşamasıdır. Sembol sistemini öğrenerek okuma, yazma ve aritmetik becerilerin kazanıldığı aşamadır. Bu aşamalardan sağlıklı olarak geçememiş ve yaşıtları gibi okuma, yazma, aritmetik öğrenme olgunluğuna erişememiş olan çocuklar öğrenme güçlüğü çekerler [18]. Araştırmacılar öğrenme sürecinin 4 aşamasını ayırt etmektedirler. Giriş (input) aşaması: Gelen bilgilerin duyu organlarından beyine girmesi, algılanması aşamasıdır. İşlem (entegrasyon) aşaması: Gelen bilginin kaydedilmesi, organize edilmesi, anlaşılması ve işleme konulup yorumlanması aşamasıdır. Bu aşamada bilgiyi sıraya koyma, soyutlama, organize etme gerçekleşir. Bellek (depolama) aşaması: Bu aşamada, anlaşılan bilgi tekrar kullanılmak üzere depo edilir. Çıkış (output) aşaması: Beynin bilgiyi mesaj olarak hücrelere, kaslara, dil ya da motor etkinlik alanlarına göndermesi sürecidir [19]. Anne-babalar çocuklarının her yaş dönemine olduğu kadar 0-6 yaş dönemine daha büyük önem vermelidir. Çünkü bir çocuk temel gereksinimleri ve sevgi ihtiyacıyla doğmakta ve büyümektedir. Çevresinde var olan her şeye açıktır. Çocuk, aile içinde anne-babasının yaşadığı ve yaşattığı her şeyi almaktadır. Çocuğun bu kayıtlarını, daha sonraki yıllarda silmek oldukça zordur.

35 26 5. ANKET UYGULAMASI Okul öncesi çocukların trafiğe bakışları, trafik terim ve kurallarını algılayışları ve trafik içindeki davranışlarının belirlenmesi için 3-6 yaş arası çocuklara anket uygulaması yapılmıştır. Anket 6 ilde toplam 1200 öğrenci üzerinde uygulanmış ama 804 öğrenciden cevap alınabilmiş ve değerlendirme buna göre yapılmıştır. Anket yaklaşık 8 aylık bir süre zarfında tamamlanmıştır. Anket, kreş ve anaokullarında yapılmıştır. Anket yapılırken çocuklar üzerinde kesinlikle yönlendirici olunmamıştır. Ayrıca aşağıda belirtilen talimatlara göre hareket edilmiştir: Anket, çocuğun yanında gözetmen öğretmen veya psikolog olması kaydıyla ayrı bir odada tek başına olarak yapılmıştır. Anket yapılırken öğretmen ya da kurum psikoloğu anketörün yanında bulunmuştur. Anketin amacı okul öncesi çocıkların trafik eğitimi hakkında ne-nereden-nasıl biliyor sorusuna cevap aramaktır. Çocuğun ağzından çıkan herşey olduğu şekliyle kaydedilmiştir. Eğer çocuk ilk iki üç soruda konuşmak istememiş ve cevap vermemişse çocuk zorlanmamış ve ankete devam edilmemiştir. Bu çocuğun anket formu iptal edilip diğer çocuğa geçilmiştir. Her çocuğun yaşı ve cinsiyeti her anket föyüne kaydedilmiştir. Anket yazılarının okunaklı olmasına dikkat edilmiştir. Anaokulu öğrencilerine sorulacak sorular anketinde bazı soruların talimatları şu şekildedir: Trafik kuralları ne demektir? (Çocuk soruyu algılayamaz ve duraklarsa, soru bana bir tane trafik kuralı söyleyebilir misin? şeklinde sorulur.) Trafik polisi kimdir? (Çocuk soruyu algılayamaz ve duraklarsa, soru hiç trafik

36 27 polisi gördün mü, ne yapıyordu? şeklinde sorulur.) Neden arka/ön (çocuk hangisini söylediyse) koltuğa oturuyorsun? Hiç tek başına sokağa çıkıyor musun? (Çocuğa, örneğin bakkala tek başına gidiyor musun diye açıklama getirilir.) 5.1. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini Türkiye deki 3-6 yaş arası çocuklar oluşturmaktadır. Örneklemi için ise her şehirde 3 kreş olmak üzere, 6 şehirde, farklı gelir gruplarına ait semtlerde 18 kreş belirlenmiş ve bu kreşlerdeki 1200 çocuğa anket uygulanmıştır. Uygulanan anketlerden 804 adet anket değerlendirmeye alınmıştır. Anketin uygulandığı şehirler ve anket yapılan öğrenci sayıları aşağıda verilmiştir. Erzurum; 121 öğrenci, Diyarbakır; 110 öğrenci, İstanbul; 176 öğrenci, İzmir; 126 öğrenci, Ankara; 144 öğrenci, Samsun; 127 öğrenci Anket Uygulanan KreĢlerdeki Trafik Eğitimi Erzurum 3 kreşte de çocuklara trafik eğitimi verilmektedir. Trafik eğitimini kreşlerin ikisinde kreş öğretmenleri birinde trafik polisi vermektedir. Trafik eğitimi veren kreş öğretmenleri trafikle ilgili özel bir kurs almamıştır. Kreşlerin birinde trafik dersi ayda 1 gün ikisinde haftada 1 gün verilmektedir. 3 kreşte de trafik eğitim odası bulunmamaktadır. Kreşlerde trafik eğitimi verilirken hangi konulara ağırlık veriyorsunuz? diye

37 28 sorulmuş, 2 kreş yöneticisi yayaları ilgilendiren kurallar 1 kreş yöneticisi de ilk yardım, trafik işaretleri, servis araçlarında yolculuk kuralları cevabını vermişlerdir. 2 kreş yöneticisi kreşlerde verilen trafik eğitimini yeterli bulurken biri yetersiz bulmaktadır. Diyarbakır 3 kreşin ikisinde çocuklara trafik eğitimi verilirken birinde verilmemektedir. Trafik eğitimini kreşlerin birinde kreş öğretmenleri birinde trafik polisi vermektedir. Trafik eğitimi veren kreş öğretmenleri trafikle ilgili özel bir kurs almamıştır. Kreşlerin birinde trafik dersi haftada 1 gün verilmekte, diğerinde ise belirli bir program dahilinde verilmemektedir. 3 kreşte de trafik eğitim odası bulunmamaktadır. Kreşlerde trafik eğitimi verilirken hangi konulara ağırlık veriyorsunuz? diye sorulmuş, 1 kreş yöneticisi yayaları ilgilendiren kurallar 1 kreş yöneticisi de yaya ve yolcu olarak uyması gereken kurallar cevabını vermişlerdir. 3 kreş yöneticisi de kreşlerde verilen trafik eğitimini yeterli bulmaktadır. İstanbul 3 kreşte de çocuklara trafik eğitimi verilmektedir. 3 kreşte de trafik eğitimini kreş öğretmenleri vermektedir. Trafik eğitimi veren kreş öğretmenleri trafikle ilgili özel bir kurs almamıştır. Kreşlerin birinde trafik dersi ayda 1 gün verilmekte, diğer ikisinde ise belirli bir program dahilinde verilmemektedir. 3 kreşin ikisinde trafik eğitim odası bulunmamakta, birinde bulunmaktadır. Kreşlerde trafik eğitimi verilirken hangi konulara ağırlık veriyorsunuz? diye sorulmuş, 1 kreş yöneticisi yayaları ilgilendiren kurallar 1 kreş yöneticisi de yaya ve yolcu olarak uyması gereken kurallar cevabını vermişlerdir.

38 29 3 kreş yöneticisinden ikisi kreşlerde verilen trafik eğitimini yetersiz, biri yeterli bulmaktadır. İzmir 3 kreşte de çocuklara trafik eğitimi verilmektedir. 3 kreşin ikisinde trafik eğitimini kreş öğretmenleri vermekte, birinde ise sürücü kursu öğretmenleri vermektedir. Trafik eğitimi veren 2 kreşin öğretmenleri de sürücü kursundan trafikle ilgili özel bir kurs almışlardır. Kreşlerin ikisinde trafik dersi belirli bir program dahilinde verilmemekte, birinde ise trafik haftası ve polis gününde verilmektedir. 3 kreşde de trafik eğitim odası bulunmamaktadır. Kreşlerde trafik eğitimi verilirken hangi konulara ağırlık veriyorsunuz? diye sorulmuş, 2 kreş yöneticisi yayaları ilgilendiren kurallar 1 kreş yöneticisi de yaya ve yolcu olarak uyması gereken kurallar cevabını vermişlerdir. 3 kreş yöneticisinden biri kreşlerde verilen trafik eğitimini yetersiz, biri yeterli bulmuş, biri ise bu konuda bilgisi olmadığını söylemiştir. Ankara 3 kreşte de çocuklara trafik eğitimi verilmektedir. 3 kreş dede trafik eğitimini kreş öğretmenleri vermektedir. Trafik eğitimi veren 3 kreşin öğretmenleri de trafikle ilgili özel bir kurs almamışlardır. Kreşlerin ikisinde trafik dersi belirli bir program dahilinde verilmemekte, birinde ise trafik haftası ve polis gününde verilmektedir. 3 kreş dede trafik eğitim odası bulunmamaktadır. Kreşlerde trafik eğitimi verilirken hangi konulara ağırlık veriyorsunuz? diye sorulmuş, 1 kreş yöneticisi yayaları ilgilendiren kurallar 2 kreş yöneticisi de tüm trafik kuralları cevabını vermişlerdir.

39 30 3 kreş yöneticisinden ikisi kreşlerde verilen trafik eğitimini yetersiz, biri yeterli bulmaktadır. Samsun 3 kreşte de çocuklara trafik eğitimi verilmektedir. 3 kreş dede trafik eğitimini kreş öğretmenleri vermektedir. Trafik eğitimi veren 3 kreşin öğretmenleri de trafikle ilgili özel bir kurs almamışlardır. Kreşlerin ikisinde trafik dersi haftada 1 gün verilmekte, birinde ise belirli bir program dahilinde verilmemektedir. 3 kreş dede trafik eğitim odası bulunmamaktadır. Kreşlerde trafik eğitimi verilirken hangi konulara ağırlık veriyorsunuz? diye sorulmuş, 3 kreş yöneticisi de yayaları ilgilendiren kurallar cevabını vermişlerdir. 3 kreş yöneticisi de kreşlerde verilen trafik eğitimini yeterli bulmaktadır Varsayımlar Araştırma kapsamında anket uygulanan 804 çocuğun, Türkiye deki okul öncesi çocukların trafiğe bakış ve davranışları ile ilgili genel eğilimi yansıttığı varsayılmıştır Verilerin Toplanması ve Analizi Çalışma kapsamında geliştirilen anket, önce küçük bir gruba uygulanarak, ankette çocuklar tarafından anlaşılması zor sorular elenmiş, güvenirlik ve geçerliliği test edilmiştir. 18 kreşte yapılan anket, kreş pedagogları eşliğinde çocuklara uygulanmıştır. Anket sonucu elde edilen veriler kodlanmış, bilgisayar ortamına aktarılmış ve veriler bilgisayar ortamında çözümlenmiştir. Verilerin analizinde, kategorilerin hangi sıklıklarla tekrarlandığını ve yüzdesini bulmak için frekans (f) ve

40 31 yüzde (%), ikili ilişkilerin tespiti amacıyla da ki-kare testi uygulanmıştır. Anketten elde edilen sınıflanmamış verilerin analizinde Statistical Package Social Sciences paket programı kullanılmıştır Anketlerin Değerlendirilmesi Çocuklara trafik diyince aklınıza ilk ne geliyor diye sorulmuştur. Çizelge 5.1 de verilen cevaplar çok fazla çeşitlilik göstermektedir. Çizelge 5.1. İller bazında Trafik nedir? sorusuna genel olarak verilen en fazla 5 cevap ERZURUM DİYARBAKIR İSTANBUL İZMİR ANKARA SAMSUN Yolda arabaların sıkışması (%34) Arabaların gittiği yer (%13,2) Trafik ışıkları (%9,9) Trafik kazası (%9,1) Bilmiyorum (%9,1) Yolda arabaların sıkışması (%30,9) Arabaların gittiği yer (%30) Trafik polisi (%8,2) Bilmiyorum (%7,3) Trafik ışıkları (%5,5) Yolda arabaların sıkışması (%24,4) Bilmiyorum (%18,2) Trafik ışıkları (%13,1) Kurallara uymak (%10,2) Arabaların gittiği yer (%6,8) Trafik ışıkları (%21,4) Yolda arabaların sıkışması (%18,3) Trafik polisi (%11,1) Bilmiyorum (%11,1) Kurallara uymak (%6,3) Yolda arabaların sıkışması (%25) Bilmiyorum (%24,3) Trafik ışıkları (%18,8) Trafik kazası (%8,3) Arabaların gittiği yer (%5,6) Arabaların gittiği yer (%40,9) Yolda arabaların sıkışması (%24,4) Trafik ışıkları (%8,7) Arabaların gittiği yer (%8,7) Bilmiyorum (%8,7)

41 32 Çizelge 5.1. (Devam) İller bazında Trafik nedir? sorusuna genel olarak verilen en fazla 5 cevap GENEL Yolda arabaların sıkışması (%25,9) Arabaların gittiği yer (%15,7) Bilmiyorum (%13,8) Trafik ışıkları (%13,2) Trafik kazası (%5,8) Şekil 5.1. Trafik nedir? sorusuna genel olarak verilen en fazla 5 cevap Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde yolda arabaların sıkışması yani trafik sıkışıklığı, çocukların trafik algısında ilk sırada yer almaktadır. (Şekil 5.1). Bir sorun olan trafik sıkışıklığının çocukların trafik olgusunun temelini oluşturduğu görülmektedir. Çocukların %15,7 sinin trafik diyince akıllarına arabaların gittiği yer yani yollar gelmektedir. Ne yazık ki %13,8 inin trafik hakkında bilgileri bulunmamaktadır. Dördüncü sırada verilen cevap trafik ışıkları, beşinci sırada ise trafik kazası dır. Aynı trafik sıkışıklığı gibi bir sorun olan trafik kazasının da çocukların trafik algısına yerleştiği görülmektedir.

42 33 İller bazında incelendiğinde; Bilmiyorum cevabı en fazla İstanbul ve Ankara da, en az Diyarbakır da verilmiştir. Yolda arabaların sıkışması ve trafik kazası cevapları en çok Erzurum da verilmiştir. İzmir ve Diyarbakır da çocukların trafik algısının içinde trafik polisi cevabı bulunmaktadır. Çocuklara trafik kuralları diyince aklınıza ne geliyor diye sorulmuştur. Çizelge 5.2 de verilen cevaplar çok fazla çeşitlilik göstermektedir. Çizelge 5.2. İller bazında Trafik kuralları diyince aklınıza ne geliyor? sorusuna verilen en fazla 5 cevap ERZURUM DİYARBAKIR İSTANBUL İZMİR Trafik ışıklarına uymak (%29,8) Dikkatli araba kullanmak (%13,2) Bilmiyorum (%12,4) Hızlı araba kullanmak (%6,6) Kurallara uymak (%6,6) Trafik ışıklarına uymak (%20,9) Kurallara uymak (%17,3) Bilmiyorum (%10,9) Trafik levhalarına uymak (%10) Kaza yapmamak (%10) Trafik ışıklarına uymak (%33,5) Kurallara uymak (%13,6) Bilmiyorum (%13,1) Kaza yapmamak (%8) Karşıya sağa sola bakarak geçmek (%5,1) Trafik ışıklarına uymak (%41,3) Bilmiyorum (%17,5) Kaza yapmamak (%7,1) Arabaların hareketi (%6,3) Kurallara uymak (%5,6)

43 34 Çizelge 5.2. (Devam) İller bazında Trafik kuralları diyince aklınıza ne geliyor? sorusuna verilen en fazla 5 cevap ANKARA SAMSUN GENEL Bilmiyorum (%34) Trafik ışıklarına uymak (%27,8) Kaza yapmamak (%11) Polise uymak (%4,9) Kurallara uymak (%4,2) Kurallara uymak (%31,5) Trafik ışıklarına uymak (%18,1) Bilmiyorum (%13,4) Dikkatli araba kullanmak (%11) Kaza yapmamak (%9,4) Trafik ışıklarına uymak (%29) Bilmiyorum (%17,2) Kurallara uymak (%12,9) Kaza yapmamak (%8,3) Dikkatli araba kullanmak (%5,5) Şekil 5.2. Trafik kuralları diyince aklınıza ne geliyor? sorusuna verilen en fazla 5 cevap Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde çocukların trafik kurallarını trafik ışıklarına uymakla özdeşleştirdikleri görülmektedir. Ne yazık ki çocukların yine %17,2 si için trafik kuralları bir şey ifade etmemektedir. (Şekil 5.2). Kurallara uymak, kaza yapmamak ve dikkatli araba kullanmak yine en fazla çıkan cevaplardır.

44 35 İller bazında incelediğinde en dikkat çeken nokta bilmiyorum cevabının %34 le en fazla Ankara da verilmiş olmasıdır. Çocuklara Trafik kuralları uymazsak ne olur? diye sorulmuştur. Verilen cevaplar çok fazla çeşitlilik göstermektedir. Bu nedenle Çizelge 5.3 de iller bazında en fazla verilen 4 cevap değerlendirmeye alınmıştır. Çizelge 5.3. İller bazında Trafik kuralları uymazsak ne olur? sorusuna verilen en fazla 4 cevap ERZURUM DİYARBAKIR İSTANBUL İZMİR ANKARA Kaza olur (%50,4) Ceza alırız (%25,6) Polis kızar (%9,9) Ölürüz/yaralanırız (%8,3) Kaza olur (%55,5) Ceza alırız (%22,7) Polis kızar (%8,2) Ölürüz/yaralanırız (%7,3) Ceza alırız (%38,6) Kaza olur (%33,5) Polis kızar (%9,7) Bilmiyorum (%6,8) Kaza olur (%37,3) Ceza alırız (%33,3) Polis kızar (%11,9) Bilmiyorum (%7,9) Kaza olur (%34) Ceza alırız (%30,6) Polis kızar (%18,8) Bilmiyorum (%10,4)

45 36 Çizelge 5.3. (Devam) İller bazında Trafik kuralları uymazsak ne olur? sorusuna verilen en fazla 4 cevap SAMSUN GENEL Kaza olur (%62,2) Ceza alırız (%18,1) Polis kızar (%6,4) Ölürüz/yaralanırız (%6,3) Kaza olur (%44,3) Ceza alırız (%29,0) Polis kızar (%10,9) Bilmiyorum (%5,7) Şekil 5.3. Trafik kuralları uymazsak ne olur? sorusuna verilen en fazla 4 cevap Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde, çocuklar trafik kurallarına uyulmadığı taktirde ilk sırada kaza olacağını düşünmektedir. (Şekil 5.3). Ceza alırız ve polis kızar cevaplarının çokluğu da çocukların cezalandırılmaktan korktukları için kurallara uyulması gerektiğini düşündüklerini göstermektedir. İller bazında incelediğinde dikkat çeken nokta, cezalandırılmaktan korktukları için trafik kurallarına uyacaklarını söyleyen çocukların en fazla İstanbul, İzmir ve Ankara da çıkmış olmasıdır.

46 37 Çocuklara Trafik polisi kimdir? diye sorulmuştur. Verilen cevaplar çok fazla çeşitlilik göstermektedir. Bu nedenle Çizelge 5.4 de iller bazında en fazla verilen 5 cevap değerlendirmeye alınmıştır. Çizelge 5.4. İller bazında Trafik polisi kimdir? sorusuna verilen en fazla 5 cevap ERZURUM DİYARBAKIR İSTANBUL İZMİR ANKARA SAMSUN Ceza verendir (%26,4) Polistir (%25,6) Arabaları durdurur insanlar geçer (%14) Bilmiyorum (%9,9) Elleriyle işaret yapar/düdük çalar (%5,8) Ceza verendir (%30,9) Trafiğin akışını ve güvenliğini sağlar (%19,1) Elleriyle işaret yapar/düdük çalar (%10,9) Polistir (%10,8) Arabaları durdurur insanlar geçer (%10) Polistir (%27,8) Bilmiyorum (%16,5) Ceza verendir (%12,5) Adamdır (%9,7) Arabaları durdurur insanlar geçer (%6,8) Polistir (%27,0) Bilmiyorum (%19,8) Ceza verendir (%13,5) Elleriyle işaret yapar düdük çalar (%7,9) Arabaları durdurur insanlar geçer (%7,1) Polistir (%28,5) Bilmiyorum (%18,8) Ceza verendir (%18,7) Trafiğin akışını ve güvenliğini sağlar (%10,4) Elleriyle hareket eder düdük çalar (%7,6) Ceza verendir (%24,4) Trafiğin akışını ve güvenliğini sağlar (%19,7) Polistir (%12,6) Bilmiyorum (%11,8) Arabaları durdurur insanlar geçer (%11)

47 38 Çizelge 5.4. (Devam) İller bazında Trafik polisi kimdir? sorusuna verilen en fazla 5 cevap GENEL Polistir (%22,8) Ceza verendir (%20,3) Bilmiyorum (%14,3) Trafiğin akışını ve güvenliğini sağlar (%10,6) Arabaları durdurur, insanlar geçer (%8,7) Şekil 5.4. Trafik polisi kimdir? sorusuna verilen en fazla 5 cevap Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde, çocukların trafik polisini ilk sırada sadece polis olarak algıladıkları görülmektedir. İkinci sırada ise trafik polisi cezalandıran kişi olarak algılanmaktadır. (Şekil 5.4) Çocukların %19,3 ü trafik polisi hakkında diğerlerine göre daha bilinçli cevaplar vermişlerdir. İller bazında incelediğinde; Trafiğin akışını ve güvenliğini sağlar cevabı en fazla Diyarbakır ve Samsun da verilmiştir. Bu iki ilde trafik polisi diğer illere göre daha iyi algılanmıştır. İstanbul da verilen cevaplar, çocukların trafik polisi algılarının yetersiz olduğudur.

48 39 Çocuklara trafik polisi neden ceza yazar? diye sorulmuştur. Verilen cevaplar çok fazla çeşitlilik göstermektedir. Çizelge 5.5 de iller bazında en fazla verilen 5 cevap değerlendirilmiştir. Çizelge 5.5. İller bazında Trafik polisi neden ceza yazar? sorusuna verilen en fazla 5 cevap ERZURUM DİYARBAKIR İSTANBUL İZMİR ANKARA SAMSUN Hızlı araç kullanınca (%30,6) Trafik kurallarına uymayınca (%17,4) Kırmızı ışıkta geçince (%15,7) Çocuklar ön koltuğa oturunca (%11,6) Kaza olunca (%8,3) Trafik kurallarına uymayınca (29,1) Hızlı araç kullanınca (%11,8) Kırmızı ışıkta geçince (%10,9) Kızınca (%10,0) Bilmiyorum (%9,1) Trafik kurallarına uymayınca (%27,6) Kırmızı ışıkta geçince (%17,6) Kaza olunca(%14,2) Hızlı araç kullanınca (%13,1) Bilmiyorum (%7,4) Hızlı araç kullanınca (%19,8) Kırmızı ışıkta geçince (%17,5) Kaza olunca (%15,9) Trafik kurallarına uymayınca (%14,3) Çocuklar ön koltuğa oturunca (%5,6) Trafik kurallarına uymayınca (%19,4) Kırmızı ışıkta geçince (%17,4) Kaza olunca (%16,7) Hızlı araç kullanınca (%13,9) Çocuklar ön koltuğa oturunca (%5,6) Trafik kurallarına uymayınca (%37) Bilmiyorum (%13,4) Hızlı araç kullanınca (%11) Kırmızı ışıkta geçince (%11) Yanlış şeyleri tekrar yapmayalım diye (%8,7)

49 40 Çizelge 5.5. (Devam) İller bazında Trafik polisi neden ceza yazar? sorusuna verilen en fazla 5 cevap GENEL Trafik kurallarına uymayınca (%24) Hızlı araç kullanınca (%16,4) Kırmızı ışıkta geçince (%15,3) Kaza olunca (%11,4) Bilmiyorum (%7,5) Şekil 5.5. Trafik polisi neden ceza yazar? sorusuna verilen en fazla 5 cevap Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde çocukların trafik kurallarına uymayınca polisin ceza yazacağının farkında oldukları ve bu kurallardan en akıllarında kalanlarının hızlı araç kullanmak ve kırmızı ışıkta geçmek olduğu anlaşılmaktadır. İller bazında incelendiğinde en dikkat çekici noktalar; Erzurum daki çocukların %11,6 sı arabada ön koltuğa oturduklarında polisin ceza yazacağını söylemişlerdir. Diyarbakır daki çocukların %10 u trafik polisinin kızınca ceza yazdığını düşünmektedir. Samsun daki çocukların %8,7 si yaptığımız yanlışı (kural ihlalini) tekrar yapmayalım diye trafik polisi ceza yazar cevabını vermişlerdir. Bu cevap son derece akılcıl ve düşündürücüdür.

50 41 Çocuklara trafik lambasında hangi renkler var ve anlamları ne? diye sorulmuş verilen cevaplar Çizelge 5.6 da gösterilmiştir. Çizelge 5.6. İller bazında Trafik lambasında hangi renkler var ve anlamları ne? sorusuna verilen en fazla 3 cevap Doğru Biliyor (%) Renkleri biliyor Anlamlarını bilmiyor (%) ERZURUM 85,1 9,1 5,8 DİYARBAKIR 67,3 23,6 9,1 İSTANBUL 78,4 6,8 14,8 İZMİR 73 9,5 17,5 ANKARA 90,3 2,8 6,9 SAMSUN 60,6 16,5 22,9 GENEL 76,4 8,7 14,9 Bilmiyor (%) Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde çocukların %24,6 sının trafik ışıklarını bilmedikleri ya da eksik bildikleri görülmektedir. Trafikle ilgili bu temel bilginin çocukların yaklaşık beşte biri tarafından bilinmemesi oldukça üzücüdür. İller bazında incelendiğinde; trafik ışıklarının en fazla bilindiği il Ankara, en az doğru bilindiği il ise Samsundur. Şekil 5.6. Trafik lambasında hangi renkler var ve anlamları ne? sorusuna verilen en fazla 3 cevap

51 42 Çocuklara arabada hangi koltukta oturuyorsun? diye sorulmuş verilen cevaplar Çizelge 5.7 de gösterilmiştir. Çizelge 5.7. İller bazında Arabada hangi koltukta oturuyorsun? sorusuna verilen en fazla 3 cevap Arka koltuk (%) Ön koltuk (%) Bazen ön bazen arka ERZURUM 86,8 9,1 4,1 DİYARBAKIR 78,2 14,5 7,3 İSTANBUL 89,2 3,4 7,4 İZMİR 87,3 5,6 7,1 ANKARA 90,3 4,9 4,8 SAMSUN 89,8 5,5 4,7 GENEL 87,3 6,7 6 koltuk (%) Şekil 5.7. Arabada hangi koltukta oturuyorsun? sorusuna verilen en fazla 3 cevap Bazen öne bazen arkaya oturan çocuklar; Genelde arkaya ama annem/babam izin verirse öne, Uzun yolda arka, kısa yolda öne, Polis yoksa öne oturduklarını ifade etmişlerdir.

52 43 Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde çocukların %87,3 ünün arka koltuğa oturuyor olması son derece sevindiricidir. (Şekil 5.7). İller bazında incelendiğinde; Ankara, arka koltuğa oturan çocukların yüzdesinin en fazla olduğu, Diyarbakır ise en düşük olduğu ildir. Arabanın arka koltuğunda yolculuk eden çocuklara neden arka koltukta oturuyorsun? diye sorulmuş verilen cevaplar Çizelge 5.8 de gösterilmiştir. Çizelge 5.8. İller bazında Neden arka koltukta oturuyorsun? sorusuna verilen en fazla 4 cevap Ön koltukta büyükler oturur (%) Arka koltuk daha güvenli (%) Annem/babam önde oturmama izin vermez (%) ERZURUM 24 12,4 11,6 30,6 DİYARBAKIR 11, ,3 15,5 İSTANBUL 14,8 32,4 5,7 31,8 İZMİR 15,1 32,6 3,2 39,7 ANKARA 9 31,2 4,2 43,1 SAMSUN 14,2 19,8 31,5 11,8 GENEL 14,7 26,8 11,6 29,5 Önde oturursam polis ceza yazar (%) Şekil 5.8. Neden arka koltukta oturuyorsun? sorusuna verilen en fazla 4 cevap

53 44 Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde çocukların %41,5 i arka koltuğa neden oturması gerektiğinin bilincindedir. Ancak çocukların %58,5 i annesi/babası izin verse ya da polis korkusu olmasa öne oturmak için can atmaktadır. İller bazında incelendiğinde; Polis korkusuyla öne oturmak istemeyen çocukların en çoğu İzmir de en azı Samsun da görülmektedir. Anne/baba izin vermediği için öne oturmayan çocukların en çoğu Samsun da görülürken bu oran İzmir, İstanbul ve Ankara da azdır. Arka koltuğun çocuklar için daha güvenli olduğunun bilinme yüzdesi İstanbul, İzmir, Ankara ve Diyarbakır da yüksekken, Erzurum da çok düşüktür. Çocuklara arabada annen/baban emniyet kemeri takıyorlar mı? diye sorulmuş verilen cevaplar Çizelge 5.9 da gösterilmiştir. Çizelge 5.9. İller bazında Arabada annen/baban emniyet kemeri takıyorlar mı? sorusuna verilen en fazla 4 cevap Takıyor (%) Takmıyor (%) Bazen takıyor (%) Bilmiyorum ERZURUM 59,5 19,8 10,8 9,9 DİYARBAKIR 42,7 13,6 17,3 26,4 İSTANBUL 50 13,1 23,3 13,6 İZMİR 71,4 4 8,7 15,9 ANKARA 73,4 8,4 16,1 2,1 SAMSUN 52,8 2,4 3,1 41,7 GENEL 58,4 10,2 13,8 17,6 (%)

54 45 Şekil 5.9. Arabada annen/baban emniyet kemeri takıyorlar mı? sorusuna verilen en fazla 4 cevap Bazen takıyorlar a verilen cevaplar genelde şu şekildedir: Uzun yolda takıyorlar. Polis olmayınca takmıyorlar. Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde çocukların %82,4 ünün anne/babalarının araca bindiğinde emniyet kemerini takıp takmadıklarını gözlemledikleri görülmektedir. Çocukların %58,4 ü anne/babasının emniyet kemeri taktığını söylemiştir. Çocukların %13,8 i anne/babalarının bu konudaki yanlış ve tutarsız uygulamalarından dolayı emniyet kemerinin duruma göre takılabileceğini düşünmektedir. (Şekil 5.9). İller bazında incelendiğinde; Annem/babam emniyet kemeri takıyor cevabı en fazla Ankara ve İzmir de, en az Diyarbakır da çıkmıştır. Bazen takıyor cevabını veren çocuklar en fazla İstanbul dadır.

55 46 Çocuklara bisiklet kullanıyor musun, kullanıyorsan nerede? diye sorulmuş verilen cevaplar Çizelge 5.10 da gösterilmiştir. Çizelge İller bazında Bisiklet kullanıyor musun, kullanıyorsan nerede? sorusuna verilen en fazla 3 cevap Evet, araba olmayan yerde (bahçe, park, yazlık site, vb.) (%) Evet, (%) heryerde ERZURUM 67,8 3,3 28,9 DİYARBAKIR 55,4 9,1 35,5 İSTANBUL 75,6 7,4 17 İZMİR 74,9 11,9 14 ANKARA 74,3 13,9 11,8 SAMSUN 50,3 3,2 46,5 GENEL 67,3 8,1 24,6 Hayır (%) Şekil Bisiklet kullanıyor musun, kullanıyorsan nerede? sorusuna verilen en fazla 3 cevap Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde çocukların yaklaşık dörtte üçünün bisiklet kullandığı görülmektedir. Ancak %8,1 i bu yaş gurubu için uygun olmayan yerlerde bisiklet kullanmaktadır. (Şekil 5.10).

56 47 İller bazında incelendiğinde; Bisiklet kullanma oranının Samsun ve Diyarbakır da en az, Ankara ve İzmir de en fazla olduğu görülmektedir. Çocukların trafik güvenliği açısından uygun olmayan yerlerde bisiklet kullanma eğiliminin Ankara ve Diyarbakır da daha çok olduğu görülmektedir. Çocuklara evde sana trafikle ilgili ne öğrettiler? diye sorulmuş, Erzurum daki çocukların %56,2 si, Diyarbakır daki çocukların %29,1 i İstanbul daki çocukların %47,8 i, İzmir deki çocukların %61,9 u, Ankara daki çocukların %40,3 ü, Samsun daki çocukların %22,8 i, toplamda çocukların %43,4 ü hiçbirşey öğretmediler cevabını vermişlerdir. Çocukların yarısına yakın bir kısmının bu cevabı vermesi, trafik konusunun aileler tarafından yeterince önemsenmediğinin bir göstergesidir. Evde trafikle ilgili öğretilen konular çeşitlilik göstermekle birlikte, trafik ışıkları cevabı en fazla verilen cevaptır. Çocuklara kreşte sana trafikle ilgili ne öğrettiler? diye sorulmuş, Erzurum daki çocukların %24,8 i, Diyarbakır daki çocukların %17,3 ü İstanbul daki çocukların %27,3 ü İzmir deki çocukların %35,7 si, Ankara daki çocukların %41 i Samsun daki çocukların %30 u, toplamda çocukların %29,7 si hiçbirşey öğretmediler cevabını vermişlerdir. Rakamlardan da görüleceği üzere çocuklara kreşlerde trafikle ilgili daha fazla bilgi verilmektedir. Kreşte trafikle ilgili öğretilen konular çeşitlilik göstermekle birlikte, trafik ışıkları ve karşıdan karşıya geçme kuralları cevapları en fazla verilen cevaplardır.

57 48 Çocuklara, trafik kazası nasıl olur? diye sorulmuştur. Verilen cevaplar çok fazla çeşitlilik göstermektedir. Bu nedenle Çizelge 5.11 de iller bazında en fazla verilen 6 cevap değerlendirmeye alınmıştır. Çizelge İller bazında Trafik kazası nasıl olur? sorusuna verilen en fazla 5 cevap ERZURUM DİYARBAKIR İSTANBUL İZMİR ANKARA İki araba çarpışırsa (%35,5) Arabalar hızlı giderse (%30,6) Araba insana çarparsa (%10,7) Araba kırmızı ışıkta geçerse (%9,1) Bilmiyorum (%5,8) Dikkat edilmezse (%4,1) İki araba çarpışırsa (%40) Dikkat edilmezse (%21,8) Araba insana çarparsa (%10,9) Bilmiyorum (%7,3) Arabalar hızlı giderse (%7,3) Araba kırmızı ışıkta geçerse (%6,4) İki araba çarpışırsa (%42) Arabalar hızlı giderse (%17) Dikkat edilmezse (%14,2) Araba insana çarparsa (%10,2) Bilmiyorum (%6,8) Öndeki araç yavaş giderse (%4) İki araba çarpışırsa (%45,2) Bilmiyorum (%14,3) Araba kırmızı ışıkta geçerse (%10,3) Dikkat edilmezse (%8,7) Arabalar hızlı giderse (%7,1) Araba insana çarparsa (%6,3) İki araba çarpışırsa (%39,6) Bilmiyorum (%16,7) Arabalar hızlı giderse (%15,3) Araba kırmızı ışıkta geçerse (%7,6) Dikkat edilmezse (%6,3) Araba insana çarparsa (%4,9)

58 49 Çizelge (Devam) İller bazında Trafik kazası nasıl olur? sorusuna verilen en fazla 5 cevap SAMSUN GENEL İki araba çarpışırsa (%26) Arabalar hızlı giderse (%22,8) Dikkat edilmezse (%15,7) Bilmiyorum (%14,2) Araba kırmızı ışıkta geçerse (%9,4) Araba insana çarparsa (%5,5) İki araba çarpışırsa (%38,3) Arabalar hızlı giderse (%16,8) Dikkat edilmezse (%11,7) Bilmiyorum (%9,7) Araba kırmızı ışıkta geçerse (%8,2) Araba insana çarparsa (%8,1) Şekil Trafik kazası nasıl olur? sorusuna verilen en fazla 5 cevap Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde çocukların trafik kazası algısının iki arabanın çarpışması olarak yoğunlaştığı görülmektedir. (Şekil 5.11). Verilen cevaplarda, arabanın insana çarpması %8,1 le son sırada çıkmıştır. Oysa bu yaşta çocukların trafikte yaya olarak daha fazla kazaya maruz kaldıkları bilinmektedir.

59 50 İller bazında incelendiğinde; Trafik kazasının nasıl olduğunu bilmiyorum cevabı en fazla Ankara da çıkarken, İstanbul daki tüm çocukların trafik kazası hakkında bir fikirleri bulunmaktadır. Diğer illerden farklı olarak, İstanbul daki çocukların %4 ü trafik kazası öndeki araç yavaş giderse olur cevabını vermişlerdir. Arabalar hızlı giderse trafik kazası olur cevabı en fazla Erzurum da verilmiştir. Sadece araç içinde değil de, yaya olarak da trafik kazası yaşanabileceği olgusu en fazla Diyarbakır daki çocuklarda oluşmuştur. Çocuklara kreşe nasıl geliyorsun diye sorulmuş, verilen cevaplar Çizelge 5.12 de gösterilmiştir. Çizelge İller bazında Kreşe nasıl geliyorsun? sorusuna verilen en fazla 3 cevap Servisle (%) Arabayla (%) Yürüyerek (%) ERZURUM 26,4 25,7 47,9 DİYARBAKIR 39,2 17,2 43,6 İSTANBUL 48, ,7 İZMİR 42,1 26,9 31 ANKARA 21,5 61,8 16,7 SAMSUN 47,2 21,3 31,5 GENEL 37,8 30,4 31,8 Şekil Kreşe nasıl geliyorsun? sorusuna verilen en fazla 3 cevap

60 51 Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde çocukların kreşe ulaşma şekilleri servis, araba ve yaya olarak hemen hemen eşittir. (Şekil 5.12). İller bazında incelendiğinde; İstanbul da servis aracı kullanma oranı en çok Ankara da ise en az görülmektedir. Kreşe servisle gelen çocuklara serviste emniyet kemeri takıyor musun? diye sorulmuş, verilen cevaplar Çizelge 5.13 de gösterilmiştir. Çizelge İller bazında Serviste emniyet kemeri takıyor musun? sorusuna verilen cevaplar Evet (%) Hayır (%) ERZURUM 40,5 59,5 DİYARBAKIR 57,9 42,1 İSTANBUL 79,9 20,1 İZMİR 41,6 58,4 ANKARA 58,1 41,9 SAMSUN 61,7 38,3 GENEL 60,3 39,7 Şekil Serviste emniyet kemeri takıyor musun? sorusuna verilen cevaplar Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde serviste emniyet kemeri takarak yolculuk etmek zorunda olan çocukların sadece %60,3 ünün kemer taktığı görülmektedir. (Şekil 5.13).

61 52 İller bazında incelendiğinde; serviste emniyet kemeri takma oranı İstanbul da en yüksekken, Erzurum ve İzmir de düşüktür. Çocuklara tek başına sokağa çıkıyor musun? diye sorulmuş, verilen cevaplar Çizelge 5.14 de gösterilmiştir. Çizelge İller bazında Tek başına sokağa çıkıyor musun? sorusuna verilen cevaplar Evet (%) Hayır (%) ERZURUM DİYARBAKIR 39,1 60,9 İSTANBUL 20,5 79,5 İZMİR 11,9 88,1 ANKARA SAMSUN 33,9 66,1 GENEL 22,8 77,2 Şekil Tek başına sokağa çıkıyor musun? sorusuna verilen cevaplar Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde, bu yaş grubunda tek başına sokağa çıkmaması gereken çocukların %22,8 inin tek başına sokağa çıktığı görülmektedir. (Şekil 5.14).

62 53 İller bazında incelendiğinde; tek başına sokağa çıkan çocuk sayısının Diyarbakır da en çok, İzmir de ise en az olduğu görülmektedir. Çocuklara bir arkadaşın, hadi yolda top oynayalım dedi, kabul eder misin? diye sorulmuş, verilen cevaplar Çizelge 5.15 da gösterilmiştir. Çizelge İller bazında Bir arkadaşın, hadi yolda top oynayalım dedi, kabul eder misin? sorusuna verilen en fazla 5 cevap Evet Hayır, bana araba çarpabilir (%) Hayır, kaybolabilirim(%) Hayır, annem/babam izin (%) vermez ERZURUM 1,7 81,8 6,6 7,4 2,5 DİYARBAKIR 12,7 56,4 1,8 23,6 5,5 İSTANBUL 19,3 53,4 12,5 12,5 2,3 İZMİR 7,9 67,5 2,4 12,7 9,5 ANKARA 12,5 73,6 0,7 8,3 4,9 SAMSUN 13,4 45,7-39,3 1,6 GENEL 11,8 62,7 4,5 16,8 4,2 Hayır topuma araba çarpabilir (%) Şekil Bir arkadaşın, hadi yolda top oynayalım dedi, kabul eder misin? sorusuna verilen en fazla 5 cevap

63 54 Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde, çocukların %62,7 sinin kendisine araba çarpabilir düşüncesiyle yolda top oynamaması gerektiğinin bilincinde olduğu görülmektedir. Çocukların %16,8 i tehlikenin farkında olmayıp, ailesinin izin vermemesi nedeniyle yolda top oynamamaktadır. En dikkat çekici cevap ise çocukların %4,2 sinin yolda top oynarsa kendine değil de toplarına zarar geleceğini düşünmesidir. (Şekil 5.15). İller bazında incelendiğinde; Yolda, tehlikeli olduğu için top oynayamayacağının bilincinde olan çocuk yüzdesi en çok Erzurum da, en az Samsun dadır. İstanbul daki çocuklar %19,3 le en fazla yolda top oynarım cevabı verirken, Erzurum daki çocuklar %1,7 ile en azdır. İstanbul daki çocukların %12,5 i yolda top oynamamasının sebebini kaybolabilirim olarak vermişlerdir. Bu cevap Samsun da hiçbir çocuk tarafından verilmemiştir. Ailesi izin vermediği için yolda top oynamayan çocukların en büyük yüzdesi %39,3 le Samsun dadır. Çocuklara arabada giderken sürücünün arabayı yavaş mı yoksa hızlı mı kullanmasını istersin? diye sorulmuş, verilen cevaplar Çizelge 5.16 de gösterilmiştir. Çizelge İller bazında Arabada giderken sürücünün arabayı yavaş mı yoksa hızlı mı kullanmasını istersin? sorusuna verilen cevaplar Yavaş (%) Hızlı (%) ERZURUM 90,1 9,9 DİYARBAKIR 59,1 40,9 İSTANBUL 73,3 26,7 İZMİR 79,4 20,6 ANKARA 79,9 20,1 SAMSUN 71,7 28,3 GENEL 75,7 24,3

64 55 Şekil Arabada giderken sürücünün arabayı yavaş mı yoksa hızlı mı kullanmasını istersin? sorusuna verilen cevaplar Yavaş diyen çocuklar, bunun sebebini hızlı gidersek kaza yapabiliriz ya da polis ceza yazar olarak açıklamışlardır. Hızlı diyen çocuklar bunun sebebini arabada hızlı gitmeyi seviyorum diye açıklamışlardır. Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde, ne yazık ki çocukların yaklaşık dörtte birinin sürücünün arabayı hızlı kullanmasını istedikleri görülmektedir. İller bazında incelendiğinde; Erzurum daki çocukların sürücünün arabayı yavaş kullanmasını %90,1 le en fazla istediği, Diyarbakır daki çocukların ise %59,1 le en az istediği görülmektedir. Çocuklara şimdi koşmaya başlasan dur der demez hemen durabilirsin değimli, peki arabada sürücü frene basınca senin gibi hemen durabilir mi? diye sorulmuş, verilen cevaplar Çizelge 5.17 de gösterilmiştir.

65 56 Çizelge İller bazında Şimdi koşmaya başlasan dur der demez hemen durabilirsin değil mi, peki arabada sürücü frene basınca senin gibi hemen durabilir mi? sorusuna verilen en fazla 4 cevap Evet, durabilir (%) hemen Hayır, duramaz (%) İyi arabaysa durur, kötü duramaz (%) arabaysa ERZURUM 57,8 38,8 2,5 0,9 DİYARBAKIR 21,8 73,6 2,7 1,9 İSTANBUL 42,6 55,1 1,1 1,2 İZMİR ,8 3,2 ANKARA 45,2 52,1 0,7 2 SAMSUN 11 83,5-5,5 GENEL 38 58,3 1,2 2,5 Yerde kar/yağmur varsa duramaz (%) Şekil Şimdi koşmaya başlasan dur der demez hemen durabilirsin değil mi, peki arabada sürücü frene basınca senin gibi hemen durabilir mi? sorusuna verilen en fazla 4 cevap Türkiye genelinde verilen cevaplar incelendiğinde, çocukların %41,7 sinin sürücünün frene basar basmaz durabileceğini düşündüğü görülmektedir. İller bazında incelendiğinde; Samsun ve Diyarbakır daki çocukların bu konuda daha bilinçli olduğu görülürken, Erzurum daki çocuklar %38,8 le hayır duramaz cevabını veren en düşük yüzdeye sahiptir.