İNGİLİZCEDE TEMEL KAVRAMLAR

Transkript

1 İNGİLİZCEDE TEMEL KAVRAMLAR Gramer konu anlatımına geçmeden önce Temel Kavramlar başlığı altında, genel olarak bilmeniz gereken ve gramer konu anlatımımızı daha kolay anlamanızı sağlayacak yapıları açıklayacağız. * İNGİLİZCE CÜMLENİN TEMEL UNSURLARI Cümlenin temel unsurlarını Verb (fiil), ve Noun (isim) olarak ikiye ayırabiliriz, çünkü bir cümle temel olarak bir özne ve bir fiilden oluşur. Cümlenin öznesi isim ya da isim gibi işlev gören herhangi bir yapı (zamir, isim öbeği, isim cümleciği, vb.) olabilir. Ancak, İngilizce de Noun Phrase (isim öbeği) adı verilen ve sadece bir isimden değil ismin önüne gelerek onu niteleyen kelimeler dizisinden oluşan bir yapı bulunmaktadır. Ayrıca, Verb (fiil) ve Noun Phrase (isim öbeği) yapılarını birbirine bağlamak için kullandığımız Prepositions (Edatlar) yapılarını da bu başlık altında işleyeceğiz. 1. Verb (Fiil): İngilizce de, fiilleri nesne alıp almadıklarına ya da kaç nesne aldıklarına göre 3 başlık altında toplayabiliriz. Bu gruplandırmayı yapmamızın amacı, daha sonra işleyeceğimiz Passive Voice (Edilgen Çatı) konusunda edilgenliği anlatırken fiillerin nesne alıp almadıklarına göre bir yaklaşım kullanacak olmamızdır. Buna göre İngilizce de fiilleri, a) V Intransitive Verbs (Nesne almayan fiiller): ( neyi/kimi/neye/kime sorularına cevap vermeyen fiiller) b) V + O Transitive Verbs (Tek nesne alan fiiller) ( neyi/kimi/neye/kime sorularından sadece birine cevap veren fiiller) c) V + O + O Ditransitive Verbs (Çift nesne alan fiiller) ( neyi/kimi/neye/kime sorularından ikisine birden cevap veren fiiller) şeklinde 3 ana grupta toplayabiliriz. Cümlenin öğelerini anlatırken Verb başlığı altında bu grupları ayrıca detaylı olarak işleyeceğiz. 2. Noun Phra se (İsim Öbeği): İngilizce bir cümleyi anlamak için en önemli hususlardan birisi o cümledeki Noun Phrase yapılarını anlayabilmektir, çünkü Noun Phrase yapıları sadece tek bir isimden oluşabileceği gibi aşağıda verileceği üzere çeşitli kelimelerin bir araya gelerek oluşturduğu bir yapı da olabilir. Ama, her durumda son kelime mutlaka bir isim olmalıdır. Şimdi Noun Phrase yapılarının nelerden oluşabileceğini görelim: a) Tek başına bir isim aynı zamanda bir Noun Phrase olarak da adlandırılabilir: boy; car; etc. : NP b) Bir isim, öncesine onu niteleyen bir sıfat alarak kullanılabilir. Türkçede Sıfat Tamlaması denilen bu kullanım İngilizce de Noun Phrase olarak adlandırılır: clever boy; expensive car; etc.: NP c) İsmi niteleyen bir sıfatın önüne onu niteleyen bir zarf getirildiğinde yine son kelime bir Noun (isim) olduğu için elde edilen yapı bir Noun Phrase dir: highly clever boy; extremely expensive car; etc.: NP d) Bir isim, öncesine onu niteleyen bir başka isim alarak da kullanılabilir. Türkçe de İsim Tamlaması denilen bu kullanım İngilizce de Noun Phrase olarak adlandırılır: wall paper; television channel; etc.: NP 3

2 BASIC CONCEPTS IN ENGLISH e) Bir isim, öncesine onu niteleyen bir quantifier ya da bir determiner alarak da kullanılabilir. Bu kullanım da bir Noun Phrase oluşturur: many topics; a car; the problem ; etc.: NP Yukarıdaki örneklerde farklı şekillerde oluşturulmuş isim öbekleri görmekteyiz. Bu öbeklerin nasıl oluşturulduğunu inceledik. Hatta, yukarıdaki örneklerde bahsi geçen yapıların tamamını tek bir isim öbeği oluşturmak için de kullanabiliriz. Bu durumda son kelime yine mutlaka bir isim olmalıdır: an extremely huge key hole ; etc.: NP 3. Prepositions (Edatlar): Edatlar, yapıca yukarıda bahsettiğimiz dilin yapı taşlarını birbirine bağlamak için kullanılırlar. The students in the classroom next to our room are waiting for their teachers. NP 1 NP2 NP3 NP4 cümlesinde altı çizili olan in, next to ve for edatları cümledeki Noun Phrase (NP) yapılarını ve cümlenin fiilini birbirlerine bağlamıştır. Ayrıca, burada hatırlatmamız gereken önemli bir bilgi de bu cümlenin gerçek öznesinin, yani fiilin are şeklinde çoğul çekimlenmesini sağlayan ismin, the students ismi olduğudur. Fiilin önündeki diğer isimler olan the classroom ve our room ifadelerinin önünde edat kullanıldığını görmekteyiz. The students isminin önünde ise bir edat yoktur. Buradan yola çıkarak şu genellemeyi yapabiliriz. Bir cümlenin öznesinin önünde asla edat (preposition) olmaz, ya da önünde edat olan bir isim bir cümlede asla özne olamaz. Bu bilgiyi bize öznenin ne olacağının sorulduğu sorularda kullanacağız. The city ( lies in the middle of the country) has great natural resources. a) which b) whom c) who d) in which e) where Yukarıdaki soruda parantez içindeki kısım bir Adjective Clause olup öznesi eksiktir. Özne eksik olduğu için seçeneklerde önünde edat olan dizilimler elenmelidir. Ayrıca, where (=prep + which) ve when (prep + which) gibi zaten içinde edat taşıyan yapılar da özne eksikliğinde kullanılamazlar. Bu bilgiyle yukarıdaki soruda, özne eksikliğinde kullanabileceğimiz iki yapı bulunmaktadır. Bunlar which ve who yapılarıdır. Nitelenen şey insan dışında bir şey olduğu için de which yapısı kullanılmalıdır. Diğer seçenekleri incelersek, whom yapısını nesne eksikken kullanırız. D seçeneğindeki in which yapısı ve E seçeneğinde zaten içinde edat taşıyan where yapısı yukarıdaki öznenin önünde edat olmaz bilgisi dolayısıyla özne olamaz. Bu durumda doğru yanıt A seçeneğindeki which yapısı olmalıdır. Bu konunun ayrıntılarını Adjective Clause başlığı altında inceleyeceğiz. 4

3 SENTENCE ve CLAUSE nedir? Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ İngilizce öğrenen ya da İngilizce sınavlara hazırlanan kişilerin yaşadığı temel sıkıntılardan biri de sentence (cümle) ve clause (cümlecik) kavramlarını tam olarak ayırt edememeleridir. Bu kavramların ne anlama geldiğini, yapılarının nasıl olduğunu ve dildeki yerlerini inceleyelim: SENTENCE nedir? : İngilizce de sentence (cümle) diye adlandırılan şey nokta ile bitirilen söz dizisidir ve sadece basit bir özne ve yüklemden oluşabileceği gibi bağlaçlarla birbirine bağlanmış birden fazla cümlecik de (clause) içerebilir. Sentence kavramı Simple Sentence, Compound Sentence ve Complex Sentence olmak üzere üçe ayrılır. a) Simple Sentence: Tek bir eylemden oluşan cümleler simple sentence olarak adlandırılır. Diğer bir deyişle, cümlede tek yüklem söz konusudur; çekimli tek fiil vardır. She was too ill. Simple Sentence b) Compound Sentence: Daha sonraki konularımızdan olan Conjunctions and Adverbial Clauses başlığı altında detaylı olarak ele alacağımız ve baş harflerini kullanarak fantboys diye formülize ettiğimiz For, And, Nor, Then, But, Or, Yet, So bağlaçları ile birbirine bağlanan cümleciklerin oluşturduğu yapılara Compund Sentence adı verilir. She was too ill, but she still went out. Compound Sentence c) Complex Sentence: Daha sonraki bölümlerimizde detaylı olarak ayrı ayrı ele alacağımız Noun Clauses, Adjective Clauses ve Adverbial Clauses yapılarından en az bir tanesini içeren cümleler Complex Sentence olarak adlandırılır. The boy solved the problem which had hampered them a lot previously. Adjective Clause Complex Sentence CLAUSE nedir? : İngilizce de üç tip clause vardır. Bunlar Noun Clauses (isim cümlecikleri), Adjective Clauses (sıfat cümlecikleri), ve Adverbial Clauses (zarf cümlecikleri) yapılarıdır. Aslında, clause (cümlecik) diye adlandırılan her dizilim kendi içinde tam bir cümledir. Yani her clause diziliminin kendi içinde bir öznesi ve fiili mutlaka vardır. Ancak, clause yapıları sentence içinde, ya özne/nesne (Noun Clauses), ya sıfat (Adjective Clauses), ya da zarf (Adverbial Clauses) görevinde kullanılır. Örneğin, I don t know what she really wants. cümlesinde, altı çizili kısım bir Noun Clause yapısıdır. Kendi içinde tam bir cümle olan bu kısım sentence içinde değerlendirildiğinde know fiilinin nesnesini oluşturmuştur. Yani altı çizili kısım cümlede fiilin nesnesi görevinde bulunan bir clause (Noun Clause) yapısıdır. Dizilimin tamamı ise sentence diye adlandırılır. 5

4 BASIC CONCEPTS IN ENGLISH * CÜMLENİN ÖĞELERİ İngilizce de cümle dizilimi genel olarak Subject + Verb + Object şeklindedir. Ancak, cümlede kullanılan fiil nesne almayan fiil ise ( neyi ya da kimi sorusuna cevap vermiyorsa) nesne kullanılmayacağı için sadece Subject + Verb dizilimi de cümle yapmak için yeterli olabilir. Cümle formülleri aşağıdaki gibidir: S + V : nesne almayan fiil ile oluşan cümle S + V + O : bir nesne alan fiil ile oluşan cümle S + V + O1 + O2 : iki nesne alan fiil ile oluşan cümle Şimdi, sırasıyla Subject, Verb ve Object başlıklarını detaylı olarak inceleyelim: A) SUBJECT (ÖZNE) POZİSYONUNDA KULLANILABİLECEK YAPILAR: Cümlede özne pozisyonunda kullanabileceğimiz yapıları işleyeceğimiz bu bölümde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta bütün yapıların isim ya da isim gibi işlev gören yapılar olmalarıdır. Çünkü, bir cümlenin öznesi ancak ve ancak isim ya da isim gibi işlev gören yapılardan oluşabilir. 1. Noun Phra se (isim öbeği): İngilizce Cümlenin Temel Yapıları başlığı altında işlediğimiz Noun Phrase (isim öbeği) yapıları bir cümlede özneyi oluşturabilecek yapılardan biridir. The car is expensive. Araba pahalı. Some awfully rich men came here to spend the weekend. Birkaç oldukça zengin adam haftasonunu geçirmek üzere buraya geldi. 2. Subject Pronouns (I, you, he, she, it, we, you, they): Özne zamirleri şeklinde Türkçeleştirebileceğimiz bu gruptaki yapılar bir cümlede ancak özne pozisyonunda kullanılabilirler. She hates cooking. O, yemek yapmaktan nefret eder. They arrived at the crime scene later than the police. Onlar, suç mahaline polisten sonra vardılar. 3. Ving (gerund): Türkçe de fiilimsi, eylemsi adı altında işlenen bu yapı fiilden isim yapmanın iki yolundan biridir. Bir isim gibi işlev gördüğü için de cümlede özne pozisyonunda kullanabileceğimiz alternatif bir yapıdır. Learning is a never-ending process. Öğrenme sonu olmayan bir süreçtir. Smoking too much is to the detriment of your health. Çok sigara içmek sağlığına zararlıdır. Reading is not an end itself. Okuma, başlıbaşına bir amaç değildir. 6

5 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ 4. To V 0 (infinitive): Türkçe de mastar adı altında işlenen bu yapı fiilimsilerden sonra, fiilden isim yapmanın ikinci yoludur. Bir isim gibi işlev gördüğü için de cümlede özne pozisyonunda kullanabileceğimiz alternatif bir yapıdır. e.g: To read daily newspapers keeps one knowledgeable about current issues. Günlük gazete okumak kişiyi güncel konularda bilgili tutar. To swim in the sea is m y favorite. Denizde yüzmek benim favorim dir. Birinci örnekteki one sözcüğü bu cümlede genel anlamda kişi şeklinde çevrilebilir ve a person ifadesinin yerine kullanılan bir zamir görevindedir. Ayrıca, To V 0 yapısının cümle başındaki kullanımı ile ilgili önemli bir noktayı hatırlatmak gerekir. İngilizce de To V 0 yapısı cümle başında ancak iki şekilde kullanılabilir: a) To V 0 yapısı yukarıdaki örneklerde olduğu gibi cümlenin öznesi olur. b) Cümlenin öznesi olmadığında, amaç bildirir ve -mek için şeklinde çevrilir. Amaç bildiren To V 0 yapısı yerine aynı şekilde in order to V 0 ya da so as to V0 yapıları da kullanılabilir: e.g: To In order to So as to be successful, you should work hard. Başarılı olmak için çok çalışmalısın. Bu kullanımda To V 0 yapısı amaç bildirmektedir, yani özne değildir. Cümlenin öznesi ise you zamiridir. To V 0 yapısı bu şekilde amaç bildirmek için kullanıldığında genelde cümlenin öznesinden virgül ile ayrılır. ] To V 0 yapısı eğer cümlenin öznesini oluşturuyor ise infinitive olarak yorumlayınız ve -mek şeklinde çeviriniz. To V 0 yapısı eğer cümlenin öznesini oluşturmuyor ise, cümlenin öznesi yukarıdaki örnekte de olduğu gibi dizilimin devamındaki başka bir ifadedir. Bu durumda To V 0 yapısını amaç bildiren bir yapı olarak yorumlayınız ve -mek için şeklinde çeviriniz. To smoke too much is dangerous : Çok sigara içmek tehlikelidir. To smoke, the visitors went out. : Sigara içmek için ziyaretçiler dışarıya çıktı. 5. İşaret Zamirleri (This, The se, That, Those): Devamlarına isim alıp işaret sıfatı olarak da kullanılabilen bu yapılar devamlarına isim almadan bir isme gönderme yapmak için de kullanılabilirler. Bu durumda ismin yerini tuttukları için işaret zamiri olarak adlandırılan bu yapılar bir cümlede özne olabilirler, ancak hangi isme gönderme yaptıkları bir önceki cümleden anlaşılabilir.. These will prove to be useful. Bunlar faydalı olacak.. This is my book. Bu benim kitabım. 7

6 BASIC CONCEPTS IN ENGLISH İlk cümledeki these ifadesi bunlar anlamına gelmektedir ve öncesinde konuşulmuş cümledeki çoğul bir isme gönderme yapmaktadır. İkinci cümledeki this yapısı ise tekil işaret zamiri olarak kullanılmıştır. Bir başka deyişle, işaret edilen şeyin ismi yerine this (bu) ifadesi kullanılmıştır. 6. Bazı miktar ifadeleri (Some, Both, None, All, Many, etc.): Genelde devamlarına bir isim alıp onun miktarını anlatmak için kullanılan bazı miktar ifadeleri devamlarına isim almadan, yani bahsi edilen bir ismin yerine zamir olarak da kullanılabilirler. Ancak, bu durumda neye gönderme yaptıkları daha önceden verilen bir cümleden anlaşılabilmektedir. Zamir olarak ismin yerine kullanıldıkları için de cümlede özne olabilirler.. Both are my friends. İkisi de benim arkadaşım.. Some believe that he is the murderer. Bazıları katilin o olduğuna inanıyor. Birinci örnekteki both yapısı her ikisi de anlamı vermektedir. Daha önce bahsi geçen iki kişiye gönderme yapan bu yapı tek başına, isim almadan, yani zamir olarak ismin yerine kullanılmış ve özneyi oluşturmuştur. İkinci örnekteki some yapısı ise cümleden çıkarılacak anlama bakılırsa some people yerine kullanılmış ve yine zamir olup tek başına cümlede özne görevinde kullanılmıştır. 7. Noun Clause s (İ sim Cümlecikleri): Noun Clause yapıları her ne kadar kendi içlerinde tam bir cümle gibi olsalar da cümle içinde cümlecik gibi kullanılırlar. Bu cümlecikler isim gibi işlev gördüğü için de bir isim hangi pozisyonda kullanılabiliyorsa o pozisyonlara bulunabilirler. Bu pozisyonlardan biri de özne pozisyonudur. Şimdi Noun Clause yapılarını iki ana başlık altında inceleyerek özne pozisyonunda nasıl kullanıldıklarını görelim: Noun Clauses dediğimizde aklınıza aşağıdaki tablo gelmelidir: NOUN CLAUSES A) THAT / THE FACT THAT B) WHETHER / IF C) WH- / HOW Kararlı Durum Bağlaçları Kararsız Durum Bağlaçları a) Kararlı Durum Bağlaçları: That & The fact that İngilizce de tam bir cümlenin önüne that ya da the fact that getirildiğinde o cümle artık bir cümle (sentence) olmaktan çıkar ve cümlecik (clause) olur. İsim görevinde kullanılacağı için de isim cümleciği (Noun Clause) diye adlandırılır. That ve the fact that yapılarına kararlı durum bağlacı dememizin nedeni kendilerinden sonra gelen cümlenin net bir yargı içermesidir. Ayrıca, that ve the fact that bağlaçlarıyla yapılan Noun Clause yapıları özne konumunda kullanıldıklarında aralarında ne anlamsal ne de gramer olarak bir farklılık söz konusu değildir. That he came late made me angry. Onun geç gelmesi beni kızdırdı. The fact that they lost the match disappointed us. Onların maçı kaybetmeleri bizi hayal kırıklığına uğrattı. 8

7 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ That / the fact that + SV(O) + Verb + (Object) Subject Yukarıdaki dizilimde that/the fact that + SV(O) kısmı cümlenin öznesini oluşturmaktadır ve bir Noun Clause dizilimidir. b) Kararsız Durum Bağlaçları: Kararsız Durum Bağlacı olarak adlandırdığımız ve Noun Clause (isim cümleciği) yapan yapılardan cümlede özne olabilecekler aşağıda listelenmiştir. Bu yapılara kararsız dememizin nedeni içinde bulundukları cümlede net bir yargı içermemeleri, belirsiz, kararsız bir durumdan bahsetmeleridir. Wh- soru kelimeleri How soru kelimesi ve oluşturduğu yapılar (how long/how far/how much/how many/how often ) Whether (or not) Whether they will come (or not) is not certain yet. Onların gelip gelmeyecekleri henüz kesin değil. How he cooks these meals is still a mystery. Bu yemekleri nasıl pişirdiği hala bir sır. Where she was yesterday isn t known to anyone. Onun dün nerede olduğu hiç kimse tarafından bilinmiyor. Kararsız Durum Bağlacı olmasına rağmen if yapısı özne konumunda kullanılmaz, onun yerine whether bağlacı kullanılır. If yapısı Kararsız Durum Bağlacı olarak kullanıldığında ıp, ıpmadığı şeklinde çevrilir. Bu çeviri aynı zamanda bir diğer Kararsız Durum Bağlacı olan whether bağlacının da çevirisidir. 8. NP + Adjective Clauses (Sıfat Cümlecikleri) Bu başlığı, aslında yukarıda 1 no lu maddede Noun Phrase (NP) adı altında açıkladık. Ancak, noun phrase olan ifadeler who/which/that gibi yapılar ile açıklanabilir ve nitelenebilir. Daha sonra adjective clauses başlığı altında çok detaylı inceleyeceğimiz adjective clause yapıları da NP + adj. clause şeklinde cümlenin öznesini oluşturabilir. Şimdilik, isimden sonra gelen who, which, that açılımlarını adjective clause olarak yorumlayınız. The man who came late made me angry. Geç gelen adam beni kızdırdı The method which is used will be effective. Kullanılan metot etkili olacak 9. Boş özne: it It her zaman öncesinde geçen bir ifadeye gönderme yapmaz. Zaman zaman devamındaki dizilimlerin de yerini tutar ve bu durumdaki kullanımına boş özne adı verilir. It is claimed that she stole the money. Onun parayı çalıdığı iddia ediliyor. Daha sonraki açıklamalarımızda bu ifadeyi ; That she stole the money is claimed şeklinde de göreceksiniz. Şu anda boş özne: it olarak bilmeniz yeterlidir. 9

8 BASIC CONCEPTS IN ENGLISH Yukarıda detaylarıyla açıkladığımız özne pozisyonunda kullanılabilecek yapıları maddeler halinde tekrarlayalım: 1. Noun Phrase (isim öbeği): NP 2. Subject Pronouns (I, you, he, she, it, we, you, they) 3. Ving (gerund) 4. To V 0 (infinitive) 5. İşaret Zamirleri (This, These, That, Those) 6. Bazı miktar ifadeleri (Some, Both, None, All, Many, etc.) 7. Noun Clauses (İsim Cümlecikleri) 8. NP + Adjective Clauses (Sıfat Cümlecikleri) 9. Boş özne: it B) VERB (FİİL): Bu bölümde İngilizce bir cümlede fiillerin hangi formlarda karşımıza çıkabileceklerini inceleyeceğiz. Ayrıca, fiilleri nesne alıp almadıklarına göre gruplandırarak daha sonra işleyeceğimiz Passive Voice (edilgen çatı) konusuna da ön hazırlık yapacağız. Şimdi, bir fiilin hangi halleri olduğunu detaylı olarak işleyelim : 1) İngilizce de Fiilin Halleri: (V 0 / V 1 / V 2 / V 3 / V ing / To V 0 ) V 0 : Fiilin yalın, yani hiçbir özne ya da zamana göre çekimlenmemiş halidir. She can swim well. V1: Fiilin Present Simple halidir. I go to school. She goes to school. He has to go örneğinde go fiili V0 halindedir. Bu cümlede özneyi değiştirdiğinizde we have to go ; ya da zamanı Past şeklinde değiştirdiğimizde he had to go çekimlemesini görürsünüz. Bu örneklerde go fiilinde herhangi bir değişim söz konusu değildir. O halde, öncesindeki özneye veya herhangi bir zamana göre çekimlenmemiş fiiller V 0 olarak yorumlanmalıdır. He goes örneğinde ise go fiili önündeki he öznesine göre çekimlenmiştir ve -s takısı almıştır. Bu nedenle fiilin V 1 olarak yorumlanmalıdır. Bu cümlede özneyi değiştirdiğinizde we go çekimlemesini görürsünüz. Bu örnekte de go fiili we öznesine gore çekimlenmiş V 1 yapısıdır. V2: Fiilin Past Simple halidir. I went to the school. She went to the school. 10

9 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ *** Ancak, V2 yapısını 6 özel yapı dışında Past anlam verir şeklinde yorumlayınız. Bu yapılar Tense System in English başlığı altında Simple Past (V 2) konusunda ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır. V3: Fiilin V3 halini have V3 yapısında Perfect Aspect yaparken, be V 3 yapısında ise Passive yaparken kullanırız. She has finished the school. (Present Perfect) They had left the room before we got there. (Past Perfect) She will have graduated by the year (Future Perfect) This question was asked by John. (Past Simple Passive) Ving: Fiilin Ving halini Be V ing yapısında Progressive (Continuous) Aspect yaparken ve V ing yapısında Gerund (fiilimsi) yaparken kullanırız. To V 0 : Fiilin to V0 halini Infinitive (mastar) yaparken kullanırız. Ving ve V3 yapıları İngilizce cümlede yukarıda verilen kullanımlarının yanı sıra daha başka şekillerde de karşımıza çıkabilirler. Şimdi bu kullanımların hem V ing hem de V3 için neler olabileceğini görelim: Ving: Sıfat yapar: Developing countries; exciting games; interesting result; etc. Olayların devam ettiğini gösterir: developing countries Aktif Adjectival Clause kısaltmalarında kullanılır. (noun + V ing) The man who is reading the newspaper is my father. The man reading the newspaper is my father. Gazeteyi okuyan adam benim babam. Aktif Adverbial Clause kısaltmalarında kullanılır. (Ving.., özne ) While he was walking down the street, he saw me. Walking down the street, he saw me. Sokaktan aşağı inerken beni gördü. V3: Sıfat yapar: Developed countries; excited boy; etc. Olayların bittiğini gösterir: developed countries Pasif Adjectival Clause kısaltmalarında kullanılır: (noun + V 3) The method which was used last year proved to be effective. The method used last year proved to be effective. Geçen yıl kullanılan metot etkili oldu. Pasif Adverbial Clause kısaltmalarında kullanılır: (V 3.., özne ) If it is used properly, this computer will last at least three years. If used properly, this computer will last at least three years. Doğru kullanılırsa bu bilgisayar en az 3 yıl dayanır. 11

10 BASIC CONCEPTS IN ENGLISH 2) İngilizce de Fiil Türleri: Bu grupta fiilleri nesne alıp almadıklarına ya da kaç nesne aldıklarına göre 3 ayrı grup altında detaylı olarak ele alacağız. Türkçe de bir fiilin nesne alıp almadığını fiile yönelttiğimiz neyi / kimi sorularına cevap verip vermediğinden anlayabiliriz. Ancak, İngilizce de bu sorulara neye / kime sorularını da eklemek durumunda kalacağız, çünkü neye / kime soruları Türkçe de dolaylı tümleç öğesini verirken İngilizce de dolaylı nesne öğesini vermektedir. Yani, Türkçe de dolaylı tümleç denilen yapı İngilizce de dolaylı nesne olduğu için İngilizce de nesne unsuru hem neyi / kimi hem de neye / kime sorularıyla tespit edilir. Bu konuya daha sonra Passive Voice (edilgen çatı) konusunu anlatırken de ayrıca değineceğimizi hatırlatarak fiil türlerini inceleyelim: Intransitive Verbs (V): Türkçe de geçişsiz fiil diye adlandırılan bu gruptaki fiiller nesne almazlar. Yani neyi/kimi ya da neye/kime sorularına yanıt vermezler. Bundan dolayı da Pasif yapılamazlar, çünkü Pasif yaparken fiilin nesnesi özne poziyonuna getirilmelidir. Nesne olmadığı için de bu fiiller pasif yapılmaz diyebiliriz. She slept for hours. Saatlerce uyudu. Some unexpected problems arose. Bazı beklenmedik problemler ortaya çıktı. Transitive Verbs (V + O): Türkçe de geçişli fiil diye adlandırılan bu gruptaki fiiller tek nesne alırlar. Yani, ya neyi/kimi ya da neye/kime sorularına yanıt verirler. Nesne alabildiği için pasif yapılabilen bu fiillerin ardından pasif yapıda artık başka bir nesne kullanılmaz, çünkü pasif yaparken mevcut nesne özne pozisyonuna getirilmiş olur. She broke the window last night. (aktif) Fiilin devamında nesnesi var. Dün gece camı kırdı. The window was broken last night. (pasif) Fiilin devamında nesnesi yok. Dün gece cam kırıldı. Ditransitive Verbs (V + O + O): Türkçe de böyle bir fiil grubu bulunmasa da İnglizce de var olan bu gruptaki fiiller iki nesne birden alabilirler. Yani, hem neyi/kimi hem de neye/kime sorularına aynı anda yanıt verirler. İki nesne alabildikleri için iki şekilde pasif yapılabilen bu fiillerin ardından pasif yapıda tek nesne kullanılabilir, çünkü pasif yaparken sadece bir nesne özne pozisyonuna getirilir ve diğer nesne normal yerinde kullanılır. Ayrıca, aşağıdaki aktif örneklerde de görüldüğü üzere nesneler kendi aralarında yer değiştirebilirler. She gave me a present. (aktif) Fiilin devamında 2 nesnesi var. Bana bir hediye verdi. She gave a present to me. (aktif) Fiilin devamında 2 nesnesi var. Bana bir hediye verdi. I was given a present. (pasif) Fiilin devamında tek nesne var. Bana bir hediye verildi. A present was given to me. (pasif) Fiilin devamında tek nesne var. Bir hediye b ana verildi. Fiil başlığı altında gördüğümüz 2 grubu aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz: 1. Hallerine göre: V0 / V1 / V2 / V 3 / Ving / To V0 2. Devamlarında nesne alıp almadıklarına göre: (V) / (V + O) / (V + O1+ O2) 12

11 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ C) OBJECT (NESNE) POZİSYONUNDA KULLANILABİLECEK YAPILAR: Bu kısımda hangi yapıları nesne görevinde kullanabileceğimizi ve nesne unsurunu bir cümlede nerede arayacağımızı işleyeceğiz. İngilizce cümlede fiillerin ve edatların (preposition) nesnesi olur. Yani ya bir fiilden sonra ya da bir Preposition dan (edat) sonra nesne aranır. Şimdi fiillerin ve Preposition ların nesnesi olabilecek yapıları ayrı a yrı ele alacağız: A) Verb + object B) Preposition + Object Verb + Object (Fiilin nesnesi olabilecek yapılar) : Bu grupta bir fiilin nesnesi nelerden oluşabilir onu inceleyeceğiz. Unutulmaması gereken en önemli şey, nesne olabilecek yapıların tamamının bir isim ya da isim gibi işlev gören yapılar olduğudur. Şimdi, bir fiilin nesnesi olabilecek yapıları işleyelim: 1. Noun Phra se (isim öbeği): İngilizce Cümlenin Temel Yapıları başlığı altında işlediğimiz Noun Phrase (isim öbeği) yapıları cümlede fiilin nesnesini oluşturabilecek yapılardan biridir. I want this book. Bu kitabı istiyorum. They already know the truth. Onlar zaten gerçeği biliyorlar. 2. Object Pronouns (me, you him, her, it, us, you, them): Nesne zamirleri olarak Türkçe leştirebileceğimiz bu gruptaki yapılar cümlede fiilin nesnesi olabilecek yapılardandır. Jonathon doesn t like me. Jonathon beni sevmez. I know them very well. Onları çok iyi tanıyorum. 3. Ving (gerund): Türkçe de fiilimsi adı altında işlenen bu yapı fiilden isim yapmanın iki yolundan biridir. Bir isim gibi işlev gördüğü için de cümlede fiilin nesnesi olarak kullanabileceğimiz alternatif bir yapıdır. V ing bir fiilin nesnesi olduğunda genelde üç farklı anlam ve kullanımı vardır.: a) V ing, nesnesi olduğu fiile göre daha önce olmuş bir eylemi gösterir: He admitted stealing the money. Parayı çaldığını itiraf etti. Bu örnekte çalma (stealing) eylemi itiraf etme (admit) eyleminden daha önce olmuştur. b) V ing, geçmişten geleceğe değişmeyen bir anlam veren ve genele gönderme yapan fiillerin nesnesi olur: I like playing the piano. Piyano çalmayı seviyorum. She hates walking in the rain. Yağmurda yürümeyi sevmez. c) V ing, genelde tavsiye, öğüt, öneri anlamı veren fiillerin nesnesi olur: They suggested going on a long vacation. Uzun bir tatile çıkmayı önerdiler. 13

12 BASIC CONCEPTS IN ENGLISH 4. To V 0 (Infinitive): Türkçe de mastar adı altında işlenen bu yapı fiilimsilerden sonra fiilden isim yapmanın ikinci yoludur. Bir isim gibi işlev gördüğü için de cümlede fiilin nesnesi pozisyonunda kullanabileceğimiz alternatif bir yapıdır. To V 0 yapısı bir fiilin nesnesi olduğunda, genelde nesnesi olduğu fiilden daha sonra gerçekleşecek olan bir eylemi yani o fiile göre geleceği işaret eder: e.g: I am planning to go on holiday in June. Haziran da tatile gitmeyi planlıyorum. She decided to study German at university. Üniversitede Almanca okumaya karar verdi. Birinci örnekte tatile gitme (to go) eylemi planlama (planning) eyleminden daha sonra olacaktır. İkinci örnekte ise okuma (to study) eylemi karar verme (decided) eyleminden daha sonra olacaktır. 5. İşaret zamirleri (This, These, That, Those): Devamlarına isim alıp işaret sıfatı olarak da kullanılabilen bu yapılar devamlarına isim almadan bir isme gönderme yapmak için de kullanılabilirler. Bu durumda ismin yerini tuttukları için işaret zamiri olarak adlandırılan bu yapılar bir cümlede fiilin nesnesi de olabilirler, ancak hangi isme gönderme yaptıkları bir önceki cümleden anlaşılabilir. e.g. I want to buy these. Bunları satın almak istiyorum.. Sue knows this. Sue bunu biliyor. İlk cümledeki buy fiilinin nesnesi olan these yapısı bunlar anlamına gelmektedir ve öncesinde konuşulmuş cümledeki çoğul bir isme gönderme yapmaktadır. İkinci cümlede, know fiilinin nesnesi olan this yapısı ise bu anlamında tekil bir isme gönderme yapmak için kullanılmıştır. 6. Bazı miktar ifadeleri (Some, Both, None, All, Many, etc.): Genelde devamlarına bir isim alıp onun miktarını anlatmak için kullanılan bazı miktar ifadeleri devamlarına isim almadan, yani bahsi edilen bir ismin yerine zamir olarak da kullanılabilirler. Ancak, bu durumda neye gönderme yaptıkları daha önceden verilen bir cümleden anlaşılabilmektedir. Zamir olarak ismin yerine kullanıldıkları için de cümlede fiilin nesnesi olabilirler.. I learned both. İkisini de öğrendim.. He believes neither. İkisine de inanmıyor. İlk cümledeki learned fiilinin nesnesi olan both yapısı her ikisi anlamına gelmektedir. Daha önce bahsi geçen iki şeye gönderme yapmaktadır İkinci cümlede, believes fiilinin nesnesi olan neither yapısı ise ikisi de değil anlamında yine daha öncesinde bahsi geçmiş olan iki şey ya da kişiye gönderme yapmaktadır. 7. Noun Clause s (İ sim cümlecikleri): Noun Clause yapıları her ne kadar kendi içlerinde tam bir cümle gibi olsalar da cümle içinde cümlecik gibi kullanılırlar. Bu cümlecikler isim gibi işlev gördüğü için de bir isim hangi pozisyonda kullanılabiliyorsa o pozisyonlarda bulunabilirler. Bu pozisyonlardan biri de nesne pozisyonudur. Şimdi Noun Clause yapılarını iki ana başlık altında inceleyerek bir fiilin nesnesi pozisyonunda nasıl kullanıldıklarını görelim: a) Kararlı Durum Bağlaçları: That & The fact that İngilizce de tam bir cümlenin önüne that ya da the fact that getirildiğinde o cümle artık bir cümle (sentence) olmaktan çıkar ve cümlecik (clause) olur. İsim görevinde kullanılacağı için de isim cümleciği (Noun Clause) diye adlandırılır. 14

13 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ That ve the fact that yapılarına kararlı durum bağlacı dememizin nedeni kendilerinden sonra gelen cümlede net bir yargı içermesidir. Ayrıca, that ve the fact that bağlaçlarının bir fiilin nesnesi konumunda kullanıldıklarında aralarında ne anlamsal ne de gramer olarak bir farklılık söz konusu değildir, ancak genelde that bağlacı tercih edilir. Hatta, istenildiği takdirde bir fiilin nesnesi oldukları durumda that ya da the fact that bağlaçları kullanılmadan da Noun Clause devam edip fiilin nesnesi görevini sürdürebilir. I know (that) he is a murderer. Onun bir katil olduğunu biliyorum. Brad believes (that) they have some psychological problems. Brad, onların bazı psikolojik problemleri olduğuna inanıyor. Subject + Verb + That / the fact that + SVO Object Yukarıdaki dizilimde that/the fact that + SV(O) kısmı cümlede fiilin nesnesini oluşturmaktadır ve bir Noun Clause dizilimidir. b) Kararsız Durum Bağlaçları: Kararsız Durum Bağlacı olarak adlandırdığımız ve Noun Clause (isim cümleciği) yapan yapıların tamamı bir fiilin nesnesi olabilir. Bu yapılara kararsız dememizin nedeni içinde bulundukları cümlede net bir yargı içermemeleridir. Bir fiilin nesnesini oluşturabilecek Kararsız Durum Bağlaçları aşağıda listelenmiştir: Wh- soru kelimeleri How soru kelimesi Whether (or not) / if ( or not) I don t know whether / if they will come (or not). Onların gelip gelmeyeceklerini bilmiyorum. I don t know where Ays un was yesterday. Aysun un dün nerede olduğunu bilmiyorum. I don t know how Geremy managed to pass that test. Geremy nin o sınavı nasıl geçtiğini bilmiyorum. Özne konumunda kullanılmayan if Kararsız Durum Bağlacının bir fiilin nesnesi olarak kullanılabildiğini görmekteyiz. Ancak, hatırlatılması gereken önemli bir husus da şudur: whether bağlacı or not yapısını kendinden hemen sonra da alabilir, cümlenin sonunda da alabilir, ya da istenirse or not hiç kullanılmayabilir. Am a, if bağlacı or not yapısını ya cümlenin sonunda alır ya da hiç almaz. Kısacası, if bağlacı kendinden hemen sonra or not yapısını alarak kullanılmaz. 8. NP + Adjective Clauses (Sıfat Cümlecikleri): Bu başlığı, aslında yukarıda 1 no lu maddede Noun Phrase: NP adı altında açıkladık. Ancak, noun phrase olan ifadeler who/which/that gibi yapılar ile açıklanabilir ve nitelenebilir. Daha sonra adjective clauses başlığı altında çok detaylı inceleyeceğimiz adjective clause yapıları da NP + adj.clause şeklinde cümlenin nesnesini oluşturabilir. Şimdilik, isimden sonra gelen who, which, that açılımlarını adjective clause olarak yorumlayınız. I know the man who came late. Geç gelen adamı tanıyorum. 15

14 BASIC CONCEPTS IN ENGLISH 9. Bo ş ne sne: it It her zaman öncesinde geçen bir ifadeye gönderme yapmaz. Zaman zaman devamındaki dizilimlerin de yerini tutar ve bu durumda boş nesne olarak kullanılabilir. The president made it clear that the new law would protect all citizens. Başkan yeni yasanın bütün vatandaşları koruyacağını netleştirdi. Yukarıda detaylarıyla açıkladığımız nesne pozisyonunda kullanılabilecek yapılarımızı maddeler halinde tekrarlayalım: 1. Noun Phrase (isim öbeği): NP 2. Object Pronouns (me, you, him, her, it, us, you, them) 3. Ving (gerund) 4. To V 0 (infinitive) 5. İşaret Zamirleri (This, These, That, Those) 6. Bazı miktar ifadeleri (Some, Both, None, All, Many, etc.) 7. Noun Clauses (İsim Cümlecikleri) 8. NP + Adjective Clauses (Sıfat Cümlecikleri) 9. Boş nesne: it Preposition + Object (Edatın ne snesi olabilecek yapılar): İngilizce cümlede devamında nesne olması gereken ikinci ve son yapı Preposition (edat) yapılarıdır. Bu grupta bir Preposition ın nesnesi nelerden oluşabilir onu inceleyeceğiz. Unutulmaması gereken en önemli şey, nesne olabilecek yapıların tamamı ya bir isim ya da isim gibi işlev gören yapılar olduğudur. Şimdi, bir Preposition ın nesnesi olabilecek yapıları işleyelim: 1. Noun Phra se (isim öbeği): İngilizce Cümlenin Temel Yapıları başlığı altında işlediğimiz Noun Phrase (isim öbeği) yapıları cümlede bir Preposition ın nesnesini oluşturabilecek yapılardan biridir. I am very much interested in the latest technology. Son teknolojiyle çok ilgiliyim. These problems are beyond my capacity. Bu problemler benim kapasitemin ötesindeler. Birinci örnekte in edatından sonra, ikinci örnekte ise beyond edatından sonra getirilen yapılar birer Noun Phrase olup bu edatların nesnesi pozisyonunda kullanılmışlardır. 2. Object Pronouns (me, him, her, it, us, you, them): Nesne zamirleri olarak Türkçe leştirebileceğimiz bu gruptaki yapılar cümlede fiilin nesnesi olabilecek yapılardandır. I am thinking of him. Onu düşünüyorum. They are against me. Onlar bana karşılar. Birinci örnekte of edatından sonra, ikinci örnekte ise against edatından sonra getirilen yapılar birer Object Pronoun olup bu edatların nesnesi pozisyonunda kullanılmışlardır. 16

15 Suat GÜRCAN & Rıdvan GÜRBÜZ 3. Ving: (gerund): Türkçe de fiilimsi adı altında işlenen bu yapı fiilden isim yapmanın iki yolundan biridir. Bir isim gibi işlev gördüğü için de cümlede Preposition ın nesnesi olarak kullanabileceğimiz alternatif bir yapıdır. Hatta, bir Preposition dan sonra aktif fiil getirilecekse bu fiil mutlaka V ing şeklinde getirilmelidir. Bir başka deyişle bir Prepositon dan sonra to V0 yapısı kullanılmaz. He is really good at reading. Okuma konusunda gerçekten iyidir. I am thinking about becoming a member of them. Onların bir üyesi olmayı düşünüyorum. 4. İşaret zamirleri (This, These, That, Those): Devamlarına isim alıp işaret sıfatı olarak da kullanılabilen bu yapılar devamlarına isim almadan bir isme gönderme yapmak için de kullanılabilirler. Bu durumda ismin yerini tuttukları için işaret zamiri olarak adlandırılan bu yapılar bir cümlede Preposition ın nesnesi de olabilirler, ancak hangi isme gönderme yaptıkları bir önceki cümleden anlaşılabilir. I am not that fond of these. Bunları o kadar da sevmiyorum. She is not interested in this. Bununla ilgilenmiyor. Birinci cümledeki these ifadesi bunlar anlamına gelmektedir ve öncesinde konuşulmuş cümledeki çoğul bir isme gönderme yapmaktadır. İkinci cümledeki this yapısı ise bu anlamına gelmektedir ve öncesinde bahsi geçen tekil bir isme gönderme yapmaktadır. 5. Bazı miktar ifadeleri (Some, Both, None, All, Many, etc.): Genelde devamlarına bir isim alıp onun miktarını anlatmak için kullanılan bazı miktar ifadeleri devamlarına isim almadan, yani bahsi edilen bir ismin yerine zamir olarak da kullanılabilirler. Ancak, bu durumda neye gönderme yaptıkları daha önceden verilen bir cümleden anlaşılabilmektedir. Zamir olarak ismin yerine kullanıldıkları için de cümlede bir Preposition ın nesnesi olabilirler. I don t know about either. İkisi hakkında da bilgim yok. Cümledeki either yapısı ikisinden biri (bu cümledeki gibi olumsuz cümlede olduğunda ikisinden hiçbiri) anlamı vermektedir ve daha önce bahsi geçen iki şeye gönderme yapmaktadır. Bu cümlede tek başına, isim almadan, yani zamir olarak ismin yerine kullanılmıştır. 6. Noun Clau se s (İ sim cümlecikleri): Noun Clause yapıları her ne kadar kendi içlerinde tam bir cümle gibi olsalar da cümle içinde cümlecik gibi kullanılırlar. Bu cümlecikler isim gibi işlev gördüğü için de bir isim hangi pozisyonda kullanılabiliyorsa o pozisyonlarda bulunabilirler. Bu pozisyonlardan biri de nesne pozisyonudur. Şimdi Noun Clause yapılarını iki ana başlık altında inceleyerek bir Preposition ın nesnesi pozisyonunda nasıl kullanıldıklarını görelim: a) Kararlı Durum Bağlacı: The fact that Kararlı Durum Bağlacı olan That yapısı bir Preposition dan sonra kullanılmaz. Onun yerine sadece the fact that yapısı kullanılır. In spite of the fact that he is rich, he is not happy. Zengin olmasına rağmen mutlu değil. 17

16 BASIC CONCEPTS IN ENGLISH b) Kararsız Durum Bağlaçları: Kararsız Durum Bağlacı olarak adlandırdığımız ve Noun Clause (isim cümleciği) yapan yapıların tamamı bir fiilin nesnesi olabilir. Bu yapılara kararsız dememizin nedeni içinde bulundukları cümlede net bir yargı içermemeleridir. Bir Preposition dan sonra gelip onun nesnesini oluşturabilecek Kararsız Durum Bağlaçları aşağıda listelenmiştir: Wh- soru kelimeleri How soru kelimesi Whether (or not) I am not sure about whether she will come (or not). Gelip gelmeyeceğinden emin değilim. I am not concerned about where she was yesterday. Dün nerede olduğuyla ilgilenmiyorum. I don t know about how she managed to pass that test. O testi geçmeyi nasıl başardığını bilmiyorum. Özne konumunda kullanılmayan if Kararsız Durum Bağlacının bir Preposition ın nesnesi olarak kullanılmayacağını da hatırlatalım. Preposition ile ilgili sınav adına önemli kurallar aşağıda özetlenmiştir: 1. Prep + V ing 2. Prep + the fact that (that gelmez!!!) 3. Prep + whether / wh- / how (if gelmez) 18